Estetika JUNI 2023

ШИФРА НА КАНДИДАТОТ
ЗАЛЕПИ ТУКА
ЕСТЕТИКА
Време за решавање: 150 минути
јуни 2023 година
Шифра на ПРВИОТ оценувач Шифра на ВТОРИОТ оценувач

Запиши
тука:
ЗАЛЕПИ ТУКА
УПАТСТВО ЗА КАНДИДАТОТ
Внимателно прочитај го упатството. Не испуштај ништо.

Залепи ја едната шифра на означеното место на тестот („Шифра на кандидатот“), а другата шифра
на означеното место на листот за одговори.
ДРЖАВЕН ИСПИТЕН ЦЕНТАР
Не врти страници и не почнувај со решавање на задачите сè додека не ти каже надгледувачот.

Тестот содржи задачи.
На задачите се одговара на еден од следните начини:
- со заокружување на буквата пред точниот одговор;
- со пишување кус одговор на соодветното место;
- со пишување текст во просторот што е предвиден за тоа;
- со поврзување.
Внимавај на јазикот и на правописот во одговорите. Пишувај читливо. Нечитливите одговори се
вреднуваат со нула (0) поени.
Задачите се одговараат прво во тестот, а потоа треба одговорите на задачите да ги пренесеш на
листот за одговори, според Упатството за пополнување дадено во него.
Во тестот пишувај исклучиво со пенкало кое пишува сино или црно. Одговорите на задачите
напишани со молив се вреднуваат со нула (0) поени.
Препишувањето е најстрого забрането. Сите идентични или слични текстови, како и
текстовите испишани со различни ракописи се вреднуваат со нула (0) поени.
Покрај секоја задача е даден бројот на поените за точниот одговор.
Ти посакуваме многу успех!
© ДИЦ 2023
ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА
1 „Грчката скулптура не го идеализира апстрактното тело, туку повеќе ја бара иде- 1 поен
алната убавина, спроведувајки синтеза на душата и телото, односно убавината на

облиците и добрината на духот“, вели Умберто Еко во својата книга „Историја на
убавината“. Како се нарекува античкиот идеал за единство на убавината и
добрината?
А. Метафизика.
Б. Калокагатија.
В. Трансценденција.
Г. Иморалност.
2 Античката „голема Теорија на убавината“ ја споделуваат Платон и Аристотел кога 1 поен
укажуваат: првиот, дека „зачувувањето на мерата и на пропорцијата секогаш е

убаво“ и вториот, кога вели дека „убавото е дадено во определена големина и
поредок“. Кои категории се наоѓаат во основата на ,,големата Теорија на уба-
вината“?
А. Форма и простор.
Б. Сетилност и задоволство.
В. Хармонија и симетрија.
Г. Број и бројни односи.
3 Потеклото на херменевтиката како метода на филозофско иследување е поврзано 1 поен
со името на Хермес, гласникот на грчките богови. Под кое друго име е позната
наведенава метода на филозофско иследување?
А. Уметност на комуникацијата.
Б. Уметност на толкувањето.
В. Уметност на секојдневието.
Г. Уметност на играта.
4 Италијанскиот писател и теоретичар на културата Умберто Еко е наречен и 1 поен
„Павароти на семиотиката“, поради неговата анализа за улогата на уметнич-

кото дело во една теорија позната како:
А. Теорија на познанието.
Б. Теорија на идеите.
В. Теорија на сензациите.
Г. Теорија на информациите.
20010123-Ј
3 3
5 Познатиот унгарски филозоф и естетичар Ѓерг Лукач, кој многумина го нарекуваат 1 поен
и ,,Маркс на естетиката“, уметноста ја дефинира како одраз на стварноста.

Оваа негова естетска теорија е во согласност со гносеолошкото гледиште на:
А. Теоријата на подражавањето.
Б. Теоријата на експресијата.
В. Теоријата на формализмот.
Г. Теоријата на творештвото.
6 Филозофот и естетичар Херберт Маркузе смета дека ,,положбата на уметноста 1 поен
во светот се менува и дека таа денес станува потенцијален чинител во изградба-

та на новата стварност“. Со ваквиот став Маркузе ја застапува утописката
идеја за:
А. убавиот привид како уметничко дело.

Б. општеството како уметничко дело.
В. уметничкото дело како израз.
Г. уметничкото дело и јазичните игри.
1 поен
7 Старофранцускиот љубовен роман, кој зборува за една голема и несреќна
љубов, преточен во делото на Жозеф Бедје, е главен мотив на познатата
музичка драма на Рихард Вагнер позната како:
А. „Прстенот на Нибелунг“.
Б. „Проколнатиот Холанѓанец“.
В. „Тристан и Изолда“.
Г. „Лоенгрин“.
8 Св.Тома Аквински, големиот средновековен аристотеловец, безрезервно ја под- 1 поен
држува тезата дека ,,уметноста ја подражава природата“. Но, во средниот век,

ваквата миметичка теорија се определува како подражавање на:
А. стварите во природата.
Б. слободниот дух во природата.
В. убавото во природата.
Г. божеството во природата.
20010123-Ј
4 3
9 Каде ги наоѓал авторот Марк Шагал мотивите за создавање на врвното умет- 1 поен
ничко дело насловено како ,,Јас и селото“, кое изобилува со исклучително

богат, поетски и симболички начин на оживување на сеќавањата од детството?
А. Во народната уметност.
Б. Во графичката уметност.
В. Во геометриско-апстрактната уметност.
Г. Во акционото сликарство.
10 ,,Приказот е еден универзален онтолошки момент на структурата на естетското. 1 поен
Тој е случување на битието што се рефлектира во сите уметности“, - вели Ханс

Георг Гадамер. Ако приказот му припаѓа на битието на уметничкото дело,
тогаш во која уметност тој го обликува просторот за живеење, потенцирајќи
ги функционалното и декоративното како суштински елементи?
А. Скулптура.
Б. Фотографија.
В. Архитектура.
Г. Филм.
11 Како се нарекува оној дел од психологијата кој при толкувањето на визуелните 1 поен
уметности тргнува од целината, а потоа се сосредоточува на деловите што го

надополнуваат нашето чувство за убавина?
А. Гешталт-психологија.
Б. Психоанализа.
В. Аналитичка психологија.
Г. Комплексна психологија.
20010123-Ј
5 3
12 Емиристите сензуалисти од 18 век зборуваат за една естетска моќ на просу- 1 поен
дување, за едно чувство со помош на кое единката ја спознава убавината во

природата и уметноста наречено:
А. стил.
Б. вкус.
В. естетско искуство.
Г. естетско задоволство.
13 Aко естетизмот е учење според кое уметноста треба да биде вреднувана само 1 поен
поради самата себеси, а не поради некоја цел или функција на којашто треба да
ѝ служи, тогаш ваквото учење произлегува од Кантовата естетика и неговиот
идеал за автономија на уметноста. Под кое име е познато наведеново Кантово
естетско учење?
А. Создавање според правилата.

Б. Интуитивно познание.
В. Безинтересно допаѓање.
Г. Сенка на сенките.
14 „Музиката треба да го разгори огнот на човековата душа“- рекол Лудвиг ван 1 поен
Бетовен. Затоа неговата музика ги изразува човековата борбеност, силната волја

и хуманоста, особено во деветтата симфонија во која тој го величи идеалот за:
А. среќните моменти во животот.

Б. братство меѓу сите луѓе во светот.
В. своите љубовни искушенија и страдања.
Г. херојските подвизи на императорот.
15 „Уметноста не го репродуцира видливото. Таа прави нешто да стане видливо“. 1 поен
Овие зборови на Кле ја изразуваат неговата фантазија како средство со кое се

служи неговата интуиција. Оттаму убавината на неговите дела, според естет-
ското гледиште на Бенедето Кроче, може да се дефинира како:
А. пријатно чувство.
Б. единство на мноштвото.
В. пропорција на деловите.
Г. успешен израз.
20010123-Ј
6 3
16 „Само доколку генијот во чинот на уметничкото создавање се стопи со оној праумет- 1 поен
ник на светот, тој нешто знае за вечната суштина на уметноста“, вели Фридрих Ниче
во „Раѓање на трагедијата од духот на музиката“. Ако познавањето на уметноста кај
обичните луѓе е илузорна, тогаш најголемиот копнеж, според зборовите на Ниче, е
да го преобразиме светот во духот на уметноста. Тогаш светот ќе го оправда
своето постоење како:
А. парадоксална егзистенција.
Б. естетски феномен.
В. човекова претстава.
Г. универзална целина.
17 Сократ на софистите им велел дека „не знае ништо“, но и на соговорниците им 1 поен
тврдел дека и тие не ги знаат нештата кои мислат дека ги знаат. Како се нарекува
методот со кој Сократ ги побивал ставовите на соговорниците?
А. Комика.
Б. Сатира.
В. Лакрдија.
Г. Иронија.
18 „Сиот свет се претставува како смешен, се набљудува во својот шеговит аспект, во 1 поен
својата весела релативност... Свет на смеата, на задоволството, на дворските

шутови и на актерите комичари“. Вака Михаил Бахтин зборува за светот на
Франсоа Рабле. Како ја именува Бахтин оваа општонародна смеа?
А. Kарневалска.
Б. Забавна.
В. Панаѓурска.
Г. Филозофска.
19 Хармонијата во џез-музиката има субјективистички пристап како слободна игра 1 поен
меѓу имагинацијата и разумот. Во кое авангардно сликарско уметничко движе-

ње од 19 век среќаваме ваков облик на хармонија меѓу бојата и светлината
на таканареченото „чисто сликарство“?
А. Класицизам.
Б. Реализам.
В. Импресионизам.
Г. Футуризам.
20010123-Ј
7 3
20 Егзистенцијализмот е термин што Алберт Ками никогаш не го прифатил како 1 поен
одредница за сопственото творештво. Како ја нарекуваме филозофијата на

Ками која изобилува со рамнодушност кон животот и која се судира со
нашите барања за рационалност и праведност?
А. Аналитичка филозофија.
Б. Филозофија на релативизмот.
В. Филозофија на хуманизмот.
Г. Филозофија на апсурдот.
21 Сузан Лангер како една од најзначајните естетичари на XX век, своите естетски 1 поен
погледи ги гради врз основа на филозофската позиција која ја именува како „нов
клуч“. Во средиштето на својата естетика, Лангер ја става теоријата на музиката
како претставување на емоциите. Како таа го именува наведениов трансфер
на емоции?
А. Метафоричен.
Б. Симболички.
В. Вредносен.
Г. Имагинарен.
22 „Да читаш значи да го посакуваш делото, значи да се поистоветиш со делото, да 1 поен
го прифатиш удвојувањето на делото само во рамките на неговиот јазик“, вели

Барт. Структуралистичкиот пристап на Ролан Барт ја потенцира активната улога на
читателот во создавањето на уметничкото дело. Кој дел од естетиката го про-
учува читателот како произведувач на текстот, како своевидна енергија што
ја создава историјата?
А. Естетика на рецепцијата.
Б. Естетиката на продукцијата.
В. Естетика на приказот.
Г. Естетика на толкувањето.
20010123-Ј
8 3
23 На прашањето: ,,Везилке кажи, како да се роди проста и строга македонска 1 поен
песна“, везилката одговара во три строфи, а во нив Конески ја открива поетиката

на настанување на македонскиот вез и на македонската песна. Во која форма е
напишана песната?
А. Песна во проза.
Б. Дијалошка.
В. Калиграм.
Г. Драмска поезија.
24 Властимир Николовски е истакнат македонски автор од повоената генерација. 1 поен
Познат е по своите ораториуми, кантати и оркестарски дела. Во кое поле од

музичката уметност остварил највисок творечки дострел инспириран од
човечкиот глас?
А. Соул-музика.
Б. Оперска музика.
В. Џез-музика.
Г. Хорска музика.
25 Судбината на девојката лебед е главен мотив во балетското дело „Лебедово 1 поен
езеро“. Специфичните балетски движења и техники што протекуваат низ мело-

дијата на Петар Илич Чајковски, ја прикажуваат борбата на доброто наспроти
злото, предавството и измамата. По што трага оваа бајка, како начин да се
скрши магијата?
А. По вистинската љубов.
Б. По љубовта кон татковината.
В. По моќта на материјалното.
Г. По духовното задоволство.
26 Ако под поимот ренесанса се подразбира нешто важно, убаво и прогресивно, 1 поен
тогаш кое од наведениве уметнички дела не ја отсликува ренесансата?
А. „Декамерон“ - Бокачо.
Б. „Тартиф“ - Молиер.
В. „Carmina Burana“ - К. Орф.
Г. „Трактат за сликарството“ - Л. да Винчи.
20010123-Ј
9 3
27 Која од овие уметности припаѓа во таканаречените временски уметности? 1 поен
А. Театар.
Б. Музика.
В. Архитектура.
Г. Дизајн.
28 Според францускиот скулптор Роден: ,,Уметноста е трага на мислите, која трага по 1 поен
разбирањето на светот и го прави овој свет разбирлив. Тоа е изразување на сите пред-
мети кои ги допира срцето на уметникот“. Што ни укажува оваа мисла?
А. Уметноста е дело на мислите.

Б. Уметноста е дело на емоциите.
В. Уметноста е единство на емоциите и мислите.
Г. Уметноста е несвесна творечка дејност.
29 Вреднувањето, оценувањето и опишувањето на конкретни уметнички дела, се врши 1 поен
од компетентни лица, кои се познавачи на уметноста. Како се нарекува оваа

дејност?
А. Уметничка критика.
Б. Естетски вкус.
В. Уметнички опус.
Г. Естетичка студија.
30 Популарната музика најчесто се определува како дел од: 1 поен
А. културата.
Б. супкултурата.
В. симболизмот.
Г. футуризмот.
20010123-Ј
10 3
31 Наведи еден субјективен фактор од кој зависи како ќе се восприеми едно 1 поен
уметничко дело.
___________________________________________________________________________ 1 2
32 Кое е значењето на поимот „емпатија“, кој во естетиката го воведува 1 поен
филозофот Теодор Липс?
___________________________________________________________________________ 1 2
33 Клучен елемент за оценка и признание на високата вредност на уметничкото 1 поен
дело е:
___________________________________________________________________________ 1 2
34 Кој е авторот на делото „Процес“ во кое се опишува страдањето на еден 1 поен
невин граѓанин предизвикано од бруталниот судски режим?

1 2
___________________________________________________________________________
35 Американски сликар, режисер, стручњак од областа на комерцијалната 1 поен
уметност, водечка фигура во „поп-артот“ е и автор на делото прикажано на

сликата. Неговото име е
1 2
___________________________________________________________________________
20010123-Ј
11 3
36 На сликата е прикажано архитектонското здание: „Сиднејска опера“ („Опера Хаус“). 1 поен
Во кој архитектонски стил е направена?

1 2
___________________________________________________________________________
37 Кои антички мислители први ја развиле идејата за musica universalis? 1 поен
____________________________________________________________________________ 1 2
38 Која е клучната функција на уметноста во Платоновата „идеална држава“? 1 поен
____________________________________________________________________________ 1 2
39 Како се нарекува оној универзален феномен на човековите култури кој се 1 поен
манифестира преку ритмично, телесно движење проследено со музика?
____________________________________________________________________________ 1 2
40 Шарл Бодлер во своето дело „Цвеќе на злото“ зборува за едно естетско својство 1 поен
кое е дисхармонично, неодухотворено, лишено од светлина и внатрешно богат-

ство и спротивно на убавото. За која естетичка категорија станува збор?
1 2
____________________________________________________________________________
20010123-Ј
12 3
41 За која естетичка категорија квантитетот и големината имаат суштествено 1 поен
значење?
__________________________________________________________________________ 1 2
42 Наведи еден поим кои претставува естетичка категорија. 1 поен
___________________________________________________________________________
1 2
43 За кој правец во уметноста се карактеристични поимите: мултикултура, 1 поен
поликултура, интеркултура?
___________________________________________________________________________ 1 2
44 „Единечните нешта се убави затоа што се божја творба“. За која историска 1 поен
епоха е карактеристично ова мислење?
___________________________________________________________________________ 1 2
45 Филозофската дисциплина која се занимава со прашањето – што е уметноста, 1 поен
се нарекува:
___________________________________________________________________________. 1 2
46 „Музиката има свои годишни времиња“ - дознаваме од водените печати на 1 поен
Венеција втиснати врз звучните слики создадени од Антонио Вивалди. Под кое
име се познати неговите четири концерти за виолина и оркестар напишани
за да придружуваат четири сонети? 1 2
___________________________________________________________________________
20010123-Ј
13 3
47 Операта buffo во периодот на романтизмот ги прикажува на возбудлив начин луѓе- 1 поен
то од секојдневниот живот. Таква е операта на Џакомо Пучини, која во два чина ја

опишува приказната за љубовната измама во која невината Јапонка, напуштена
од нејзиниот неверен сопруг Американец, е принудена да се самоубие. Под кое 1 2
име е позната оваа опера?
___________________________________________________________________________
48 Стрипот се смета за сериозно средство на уметничка експресија. Рој Лихтенштајн 1 поен
ги зголемува мотивите од стриповите, менувајќи ги и приспособувајќи ги. Така

копијата добива својство на уметничка интерпретација. Како се нарекува праве-
цот во современата уметност од средината на XX век што ги претставува 1 2
комерцијалните модели на стварноста како одраз на потрошувачкото опште-

ство?
___________________________________________________________________________
49 Во една од своите антологиски песни, Блаже Конески прави поетска парабола 1 поен
меѓу минатото и сегашноста, потенцирајќи го главниот македонски симбол со кој

се именува едно македонско оро, составено од единствени движења и ритам. Под
кое име е позната песната, чие име се совпаѓа со името на македонското 1 2
оро?
___________________________________________________________________________
20010123-Ј
14 3
50 Поврзи ги мислителите и уметниците со периодите во кои твореле. 6 поени
Одговорите (соодветната буква) запиши ги во табелата.

1 2
1. Пиндар А. модернизам
2. Л. да Винчи Б. класицизам
3. Алигиери В. барок
4. Бах Г. ренесанса
5. Гете Д. средновековие
6. Гершвин Ѓ. антикa
Е. постмодернизам
Ж. футуризам
1 2 3 4 5 6
51 Поврзи ги творците на делата со жанровите на кои припаѓаат. 5 поени
Одговорите (соодветната буква) запиши ги во табелата.

1 2
1. Хомер А. Модерен роман
2. Софокле Б. Античка комедија
3. Аристофан В. Антички еп
4. Петрарка Г. Ренесансна книжевност
5. Џејмс Џојс Д. Античка трагедија

Ѓ. Романтична поезија
Е. Постмодерна проза
1 2 3 4 5
20010123-Ј
15 3
ПРАЗНА СТРАНИЦА
20010123-Ј
16 3

Estetika JUNI 2023

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Estetika JUNI 2023

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ШИФРА НА КАНДИДАТОТ

Време за решавање: 150 минути

јуни 2023 година

Шифра на ПРВИОТ оценувач Шифра на ВТОРИОТ оценувач

Внимателно прочитај го упатството. Не испуштај ништо.

Не врти страници и не почнувај со решавање на задачите сè додека не ти каже надгледувачот.

алната убавина, спроведувајки синтеза на душата и телото, односно убавината на

2 Античката „голема Теорија на убавината“ ја споделуваат Платон и Аристотел кога 1 поен

укажуваат: првиот, дека „зачувувањето на мерата и на пропорцијата секогаш е

3 Потеклото на херменевтиката како метода на филозофско иследување е поврзано 1 поен

4 Италијанскиот писател и теоретичар на културата Умберто Еко е наречен и 1 поен

„Павароти на семиотиката“, поради неговата анализа за улогата на уметнич-

и ,,Маркс на естетиката“, уметноста ја дефинира како одраз на стварноста.

6 Филозофот и естетичар Херберт Маркузе смета дека ,,положбата на уметноста 1 поен

во светот се менува и дека таа денес станува потенцијален чинител во изградба-

А. убавиот привид како уметничко дело.

8 Св.Тома Аквински, големиот средновековен аристотеловец, безрезервно ја под- 1 поен

држува тезата дека ,,уметноста ја подражава природата“. Но, во средниот век,

ничко дело насловено како ,,Јас и селото“, кое изобилува со исклучително

10 ,,Приказот е еден универзален онтолошки момент на структурата на естетското. 1 поен

Тој е случување на битието што се рефлектира во сите уметности“, - вели Ханс

уметности тргнува од целината, а потоа се сосредоточува на деловите што го

дување, за едно чувство со помош на кое единката ја спознава убавината во

А. Создавање според правилата.

Бетовен. Затоа неговата музика ги изразува човековата борбеност, силната волја

А. среќните моменти во животот.

15 „Уметноста не го репродуцира видливото. Таа прави нешто да стане видливо“. 1 поен

Овие зборови на Кле ја изразуваат неговата фантазија како средство со кое се

17 Сократ на софистите им велел дека „не знае ништо“, но и на соговорниците им 1 поен

својата весела релативност... Свет на смеата, на задоволството, на дворските

19 Хармонијата во џез-музиката има субјективистички пристап како слободна игра 1 поен

меѓу имагинацијата и разумот. Во кое авангардно сликарско уметничко движе-

одредница за сопственото творештво. Како ја нарекуваме филозофијата на

22 „Да читаш значи да го посакуваш делото, значи да се поистоветиш со делото, да 1 поен

го прифатиш удвојувањето на делото само во рамките на неговиот јазик“, вели

песна“, везилката одговара во три строфи, а во нив Конески ја открива поетиката

24 Властимир Николовски е истакнат македонски автор од повоената генерација. 1 поен

Познат е по своите ораториуми, кантати и оркестарски дела. Во кое поле од

25 Судбината на девојката лебед е главен мотив во балетското дело „Лебедово 1 поен

езеро“. Специфичните балетски движења и техники што протекуваат низ мело-

тогаш кое од наведениве уметнички дела не ја отсликува ренесансата?

А. Уметноста е дело на мислите.

29 Вреднувањето, оценувањето и опишувањето на конкретни уметнички дела, се врши 1 поен

од компетентни лица, кои се познавачи на уметноста. Како се нарекува оваа

30 Популарната музика најчесто се определува како дел од: 1 поен

32 Кое е значењето на поимот „емпатија“, кој во естетиката го воведува 1 поен

филозофот Теодор Липс?

33 Клучен елемент за оценка и признание на високата вредност на уметничкото 1 поен

34 Кој е авторот на делото „Процес“ во кое се опишува страдањето на еден 1 поен

невин граѓанин предизвикано од бруталниот судски режим?

35 Американски сликар, режисер, стручњак од областа на комерцијалната 1 поен

уметност, водечка фигура во „поп-артот“ е и автор на делото прикажано на

Во кој архитектонски стил е направена?

37 Кои антички мислители први ја развиле идејата за musica universalis? 1 поен

38 Која е клучната функција на уметноста во Платоновата „идеална држава“? 1 поен

39 Како се нарекува оној универзален феномен на човековите култури кој се 1 поен

манифестира преку ритмично, телесно движење проследено со музика?

кое е дисхармонично, неодухотворено, лишено од светлина и внатрешно богат-

42 Наведи еден поим кои претставува естетичка категорија. 1 поен

43 За кој правец во уметноста се карактеристични поимите: мултикултура, 1 поен

епоха е карактеристично ова мислење?

45 Филозофската дисциплина која се занимава со прашањето – што е уметноста, 1 поен

46 „Музиката има свои годишни времиња“ - дознаваме од водените печати на 1 поен

то од секојдневниот живот. Таква е операта на Џакомо Пучини, која во два чина ја