1909 MATURA Makedonski Jazik I Literatura 2020-2021

ДРЖАВНА МАТУРА
ТЕСТОВИ
МАКЕДОНСКИ ЈАЗИК
И ЛИТЕРАТУРА
2020 ‒ 2021 година
© ДИЦ 2022
ШИФРА НА КАНДИДАТОТ
ЗАЛЕПИ ТУКА
МАКЕДОНСКИ ЈАЗИК И ЛИТЕРАТУРА

Време за решавање: 240 минути
јуни 2020 година
Шифра на ПРВИОТ оценувач Шифра на ВТОРИОТ оценувач

Запиши
тука:
УПАТСТВО ЗА КАНДИДАТОТ
Внимателно прочитај го упатството. Не испуштај ништо.
Залепи ја шифрата на означеното место на тестот („Шифра на кандидатот“).
Не врти страници и не почнувај со решавање на задачите сè додека не ти каже надгледувачот.
Тестот содржи задачи.
ДРЖАВЕН ИСПИТЕН ЦЕНТАР
На задачите се одговара на еден од следните начини:

- со заокружување на буквата пред точниот одговор;
- со дополнување;
- со подвлекување делови во приложените текстови (зборови, група зборови, реченици, пасуси).
Задачите се одговараат прво во тестот. Откако ќе завршиш со одговарањето на прашањата во тестот,
одговорите на задачите пренеси ги на листот за одговори, според Упатството за пополнување дадено
во него.
Внимавај на јазикот и на правописот во одговорите. Пишувај читливо. Нечитливите одговори и нејасните
поправки се вреднуваат со нула (0) поени.
И во тестот и во листот за одговори пишувај исклучиво со пенкало кое пишува сино и со кирилско
ракописно писмо. Одговорите на задачите напишани со молив и / или со печатни букви се вредну-
ваат со нула (0) поени.
Препишувањето е најстрого забрането. Не го пишувај своето име и презиме во кој било дел од тест-
книшката, во спротивно одговорите ќе бидат вреднувани со нула (0) бодови. Сите идентични или
слични текстови, како и текстовите испишани со различни ракописи се вреднуваат со нула (0) поени.
Покрај секоја задача е даден бројот на поените за точниот одговор.
За делот пишување предвидено е да напишеш еден текст на тема по твој избор.
Ти посакуваме многу успех!
© ДИЦ 2020
ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА
1 Внимателно прочитај го извадокот од делото „Хамлет“ на В. Шекспир и
одговори на поставените прашања.
ПОЛОНИЈ:
Он при вас иде. Укорете го
Со тие шеги да престане веќе.
И нека знае: со сопствената рака
Од тешка казна го спасивте вие.
Јас ќе се скријам зад завеса овде.
ХАМЛЕТ (зад сцената):

Мајко! Мајко!
КРАЛИЦАТА:
Не грижете се. Имајте верба.
Нo, јас го слушам. Скријте се, он иде.
(Полониј се сокрива зад завесата. Влегува Хамлет.)
ХАМЛЕТ:
Но, мајко, дојдов, со што можам да ве услужам?
КРАЛИЦАТА:
Зошто го навредуваш татко ти, Хамлете?
ХАМЛЕТ:
Зошто го навредивте татко ми, мајко?
КРАЛИЦАТА:
Ти говориш со мене многу будалесто.
ХАМЛЕТ:
Вие ме прашавте мене лицемерно.
КРАЛИЦАТА:
Што значи тоа?
ХАМЛЕТ:
Што ви треба, мајко?
КРАЛИЦАТА:
Дали ме помниш и знаеш ли што сум?
ХАМЛЕТ:
Ве паметам добро, кралица сте вие.
Во брак со брат му на вашиот маж.
И моја мајка, за несреќа моја.
0101020-Ј
3 2
КРАЛИЦАТА:
Но, тогаш други со тебе ќе зборат!
ХАМЛЕТ:
Од ова место нема да ве пуштам.
Седнете. Ќе ставам огледало пред вас
За да го видам мајчиниот лик.
КРАЛИЦАТА:
Што сакаш? Бегај! Ти убиство спремаш.
Истај се! Помош!
ПОЛОНИЈ (зад завесата):

Еј, стражари, помош!
(Го вади мечот.)
ХАМЛЕТ:
Ах, овде значи и стаорци сноват!
(Ја прободува завесата.)
ПОЛОНИЈ (зад завесата):

Ме уби! (Паѓа и умира.)
КРАЛИЦАТА:
Боже, што направи син ми.
Колку си жесток! Каков крвав злочин!
........................
Зошто си толку со мене груб,

Што сторив синко?
ХАМЛЕТ:
Најсвирепо дело,
Од кое гаснат нежноста и срамот,
Во кална бездна вистината паѓа
И место ружа невиноста чиста
На светло чело чир отворен носи,
Ја корне он душата на бракот,
Црковниот обред бесмислен го прави,
Од него сето црвенее небо,
А сводот земен намуртено гледа
Ко да сме сите пред страшниот суд.
Чиј татко е Полониј?
Вилијам Шекспир. „Хамлет“ (чин трети, сцена четврта).
0101020-Ј
4 2
1 поен
(1.1) Најпознатата реплика во делото „Хамлет“ – „Да се биде или не“ ја
изговара ликот на
1 2
______________________________________________________________________
(1.2) Како завршува животот на Офелија, ќерката на Полониј? 1 поен
______________________________________________________________________
1 2
(1.3) Од колку чина е составена композицијата на делото „Хамлет“? 1 поен
______________________________________________________________________
1 2
1 поен
(1.4) Со кои зборови кралицата му се заканува на Хамлет во дијалогот во
овој извадок во кој тој смета дека нејзинито однесување е недолично
и претставува негова несреќа?
1 2
______________________________________________________________________
(1.5) Како се чувствува Хамлет кога ѝ се обраќа на својата мајка со зборовите: 1 поен
„Ве паметам добро, кралица сте вие. Во брак со брат му на вашиот маж.
И моја мајка...“?
1 2
______________________________________________________________________
1 поен
(1.6) Кој принцип за крај на трагедија го користи Шекспир во делото?
______________________________________________________________________
1 2
1 поен
(1.7) Како Хамлет го карактеризира црковниот обред – стапување во брак
на неговата мајка?
______________________________________________________________________ 1 2
1 поен
(1.8) На кој период од историјата на светската литература припаѓа делото
„Хамлет“ од В. Шекспир?
______________________________________________________________________ 1 2
0101020-Ј
5 2
2 Прочитај го внимателно извадокот од „Сердарот“ и одговори на поставените
прашања.
Во пролетна вечер, задумано почива една

жена, седејќи на прагот.
Со раце на колена, пушката светната ледна
таа ја милува благо.
На средна е доба; и јадра, и сосема здрава,

кршна и херојски силна.
Извајана е амазонската нејзина става:
вистинска личота милна.
Годините не ја намалиле онаа убост;

на лице свежест се гледа,
младешката сочност не ја беше сменила грубост.
Таа е кутрата Неда,
несреќната, достојна мајка на Кузман. Седејќи

в хаос од мислите мачни,
во земјата очите беше ги впила, бидејќи
сонила соништа мрачни:
Потпорните греди од нивната куќа се ведат,

паѓаат шумно во мракот.
Но, насреде уште останала самотна греда,
ама да потпира јако.
Но, и неа бесно огнооки змејови страшни

силно ја тресат од темел и куќата,
најпосле, паѓа, а купишта прашни
станаа гробови неми...
Со одвратност од себе сонот го оттурна она,

мислите црни ги гони;
но, пак, ја обградија мачните слики од сонот
ноќеска што ѝ се сони.
Штом шушнува нешто – смуртеното чело го крева

сигурно синот ѝ ќе е!
И, пак, го наведнува, како овената трева,
зашто чеканиот не е.
Григор Прличев. „Сердарот“. Скопје: Наша книга, 1967, стр. 4–5.
0101020-Ј
6 2
1 поен
(2.1) Кого го претставува „самотната греда“ во сонот на Неда?
A. Неда, мајката на Кузман.
Б. Марија, свршеницата на Кузман.
В. Кузман, синот на Неда.
Г. Раде, таткото на Кузман.
1 поен
(2.2) Која стилска фигура е изразена во стихот: „И, пак, го наведнува, како
овената трева“?
A. Симплоха.
Б. Метонимија.
В. Споредба.
Г. Апострофа.
(2.3) Григор Прличев делото „Сердарот“, во оригинал, го напишал на: 1 поен
A. словенски јазик.
Б. грчки јазик.
В. бугарски јазик.
Г. охридски говор.
1 поен
(2.4) Во извадокот, Неда е претставена како:
A. се справува со среќата.
Б. размислува за годините што поминале.
В. го чека доаѓањето на синот.
Г. го брани домот од временски непогоди.
1 поен
(2.5) „Огнооките змејови страшни“, кои силно ја тресат куќата од темел се:
A. огновите кои ја изгореле куќата на Неда.
Б. предците на Кузман кои загинале в битка.
В. Гегите кои го убиле Кузман.
Г. животните несреќи со кои се соочува Неда.
(2.6) На кој книжевен жанр припаѓа делото „Сердарот“? 1 поен
A. Балада.
Б. Поема.
В. Романса.
Г. Епска песна.
0101020-Ј
7 2
3 Внимателно прочитај ги извадоците од „Похвалното слово“ на Климент
Охридски и одговори на поставените прашања.
I дел
(...) Ги прелета како орел сите страни од исток до запад и од север до југ, меѓу
Козарите и Сарацените и заради светата вера се најде на соборите. Како сонце грееше со
триж светли зраци и секоја нивна заблуда ја отклонуваше. Во фулскиот народ ја победи
безбожната измама и светна со триж вечна светлина.
На словенскиот народ, којшто беше во незнаење и греовен мрак, по милоста и чове-
кољубието на Господа нашиот Исус Христос, му стана пастир и учител. И им ги затна
устите на волците, на тријазичните еретици, пророчки укажувајќи на тревливиот јазик и
упатувајќи ги сите со писмо кон спасение. И Господ Бог благоволи да почине неговото
пречесно тело во Рим.
.....................................
II дел
(...) Блажени да се твоите свети нозе со кои го обиколи сиот свет како сонце, просвет-
лувајќи со вдахновеното од Бога учење.
Блажена да е твојата пречиста црква во која лежи твојот многуразумен богогласен
органон.
Блажен да е градот којшто го прими третиот извршител на Божјата промисла.
Извршувајќи го заветот на врховните светила, се јави ти, блажен бидувајќи.
0101020-Ј
8 2
1 поен
(3.1) Кој е пастирот и учител опишан во првиот дел од извадокот?
_____________________________________________________________________
1 2
(3.2) Писмото кое го создал пастирот и учител, а со кое словенскиот народ 1 поен
бил спасен од незнаење и греовен мрак се нарекува
_____________________________________________________________________. 1 2
(3.3) Од колку содржински целини е обликувана композицијата на 1 поен

„Похвалното слово“?
_____________________________________________________________________ 1 2
(3.4) Во кој од двата наведени извадока има елементи на искажување 1 поен

благослов?
_____________________________________________________________________ 1 2
1 поен
(3.5) Кои стилски белези ги употребил Климент Охридски во ова дело, со
кои се именува како прв словенски поет?
_____________________________________________________________________ 1 2
(3.6) На кој период од развојот на македонската литература припаѓа 1 поен

Климент Охридски?
_____________________________________________________________________ 1 2
(3.7) Како се вика првиот словенски универзитет кој го основал Климент 1 поен
Охридски?
_____________________________________________________________________ 1 2
1 поен
(3.8) Противниците кои се спротивставувале на создавањето словенско
писмо, Климент Охридски ги нарекувал
_____________________________________________________________________. 1 2
0101020-Ј
9 2
4 Еп во древната грчка литература е делото: 1 поен
A. „Махабхарата“.
Б. „Гилгамеш“.
В. „Енеида“.
Г. „Илијада“.
5 Темата на делото „Антигона“ од Софокле е заснована врз: 1 поен
A. историја.
Б. реалност.
В. митологија.
Г. имагинација.
6 Вилјам Шекспир НЕ е автор на драмското дело: 1 поен
A. „Ромео и Јулија“.
Б. „Тартиф“.
В. „Сон на летната ноќ“.
Г. „Отело“.
7 Одговори на кој литературен вид припаѓа делото кое започнува со стиховите: 1 поен
„Гневот, божице, спеј го на Ахила, синот Пелеев,

пустиот гнев што им задал на Ахајците безбројни болки...“
A. Еп.
Б. Роман.
В. Трагедија.
Г. Поема.
8 Претставник на „драмата на апсурдот“ е: 1 поен
A. Софокле.
Б. Ж. Б. Молиер.
В. С. Бекет.
Г. О. де Балзак.
9 Песната „Албатрос“ е составен дел од стихозбирката: 1 поен
A. „Канцониер“.
Б. „Цвеќиња на злото“.
В. „Кублај Кан“.
Г. „Кримски сонети“.
0101020-Ј
10 2
10 Кога од именката чешел се образува множинска форма, доаѓа до гласовната 1 поен
промена?
A. обезвучување.
Б. редување.
В. елизија.
Г. едначење по звучност.
11 Акцентската целост не сум ја видел е: 1 поен
A. енклитика.
Б. проклитика.
В. клитика.
Г. акцентска целост за количество.
12 Зборовите каменче и моливче со кои се искажува чувствен однос претста- 1 поен
вуваат:
A. деминутиви.
Б. пароними.
В. пејоративи.
Г. аугментативи.
13 Во реченицата: Тој знаеше како сигурно да чекори во својот живот каков 1 поен
вид заменка е зборот „тој“??
A. Показна.
Б. Лична.
В. Односна.
Г. Прашална.
14 Кој од следните примери треба да се напише слеано? 1 поен
A. Не знае.
Б. Не јаде.
В. По некогаш.
Г. Не сака.
0101020-Ј
11 2
15 Определи на кој функционалниот јазичен стил припаѓа реченицата: 1 поен
Сложената реченица е синтаксичка единица што содржи најмалку два прирока.
A. Административен.
Б. Научен.
В. Публицистички.
Г. Разговорен.
16 Одговори со кој од наведените фразеолошки изрази може да се дополни 1 поен
реченицата:
Работеше многу одговорно и за кратко време постигна успех. Навистина,
тој има_____________.
A. Секира во мед.
Б. Ахилова пета.
В. Војничка дисциплина.
Г. Гордиев јазол.
17 Кој од следниве дејци не припаѓа на учебникарите од XIX век? 1 поен
A. Партениј Зографски.
Б. Кузман Шапкарев.
В. Ѓорѓија Пулевски.
Г. Круме Кепески.
18 Отстапувања од третосложното акцентирање во македонскиот јазик кај збо- 1 поен
рови од домашно потекло, се јавува кога се употребуваат

1 2
___________________________________________________________________________.
19 Кои наставки се користат за образување заповеден начин кај глаголите? 1 поен
___________________________________________________________________________
1 2
0101020-Ј
12 2
20 Во следнава реченица, коригирај го погрешно напишаниот збор: 1 поен
Мрзливите ученици, кој дојдоа последни, стоеја на нозе.

1 2
___________________________________________________________________________
21 Како се нарекува општоприфатениот и единствен систем од правила за 1 поен
пишување во еден јазик?

1 2
___________________________________________________________________________
22 При читање на дадената реченица, одредени зборови прават акцентска целост. 1 поен
Препиши ги или обележи ги акцентските целости од/во реченицата:

Новиот професор не бара од нас учење дефиниции напамет. 1 2
___________________________________________________________________________
23 Каков вид сложена реченица е долунаведената? 1 поен
Јас со право ви зборувам вака за светот зашто го познавам.

1 2
___________________________________________________________________________
24 Кај зборовите патент (затворач) и патент (изум) се среќава појавата 1 поен
___________________________________________________________________________.
1 2
25 За каков вид речник станува збор, доколку во него се објаснува потеклото 1 поен
на зборовите, коренот на зборовите и нивниот развој?

1 2
___________________________________________________________________________
0101020-Ј
13 2
26 Кои се двете писма на кои се запишувал старословенскиот јазик? 1 поен
___________________________________________________________________________ 1 2
27 На кој вид лексика, според потеклото, припаѓаат зборовите: старт, импорт, 1 поен
селекција?
1 2
___________________________________________________________________________
28 Кој правописен знак е изоставен во долунаведената реченица? 1 поен
Се е празно во мене.
1 2
___________________________________________________________________________
29 Во кој стил се вбројува автобиографијата која се доставува при конкурирање 1 поен
за одредено работно место?

1 2
___________________________________________________________________________
30 Како точно со зборови се пишува бројот 1304? 1 поен
___________________________________________________________________________ 1 2
0101020-Ј
14 2
31 Внимателно прочитај го текстот и заокружи го точниот одговор.
МУЗИКАТА ПРОТИВ СТРЕСОТ, ЕВЕ ГО ВЛИЈАНИЕТО ВРЗ НАШЕТО

ЗДРАВЈЕ
Запомнете, истражувачите прават процени за улогата на музиката во медицинската

култура, односно како музиката може да ги подобри здравјето и нашата благосостојба.
Истражувачите особено се осврнуваат за примена на музиката во здравјето – на при-
мер, за припомош кај пациентите по хируршки зафати или за подобрување на животот на
болните од Алцхајмер. Во некои случаи, позитивното влијание на музиката врз здравјето
било посилно од лековите. Еве, пет начини како музиката влијае врз здравјето и нашата
благосостојба:
Музиката го намалува стресот и растројството.
Истражувањата покажале дека слушањето музика – особено музика со бавен ритам,
без текст – ги смирува луѓето во деновите со многу стрес и при болни случки. Во едно
испитување, истражувачите откриле дека пациентите коишто имале хируршки зафат за
хернија и кои слушале музика по операцијата, претрпеле спуштање на нивото на кортизол
и побарале помалку морфиум за да се справат со болки.
Музиката ја намалува болката.
Таа има единствена способност да помогне во справување со болките. Според едно
истражување од 2013 година, на 60 луѓе кај кои била дијагностицирана фибромиалгија –
болест која се карактеризира со силни мускулно-скелетни болки, им било одредено слу-
шање музика еднаш дневно во период од 4 недели. Во споредба со друга група, групата
која слушала музика имала намалување на болките и помалку симптоми за депресија.
Музиката помага во функционирање на имуниот систем.
Дали слушањето музика може да ги спречи болестите? Истражувачите мислат – да.
Истражување на Универзитетот Уилкес, САД, откри дека музиката влијае врз нивоата на
IgA, важно антитело за првата линија на нашиот заштитен имун систем против болки.
Едно истражување кај учениците покажа дека по слушање лесна музика, нивоата на IgA
значително се покачиле.
Музиката го помага и помнењето.
Музиката помага при ослободување допамин, а ослободувањето допамин е поврзано
со мотивацијата којашто влијае врз учењето и помнењето. Показателите дека музиката
помага во помнењето, ги поттикнале истражувачите да го истражуваат нејзиното
влијание кај луѓето коишто имаат проблеми со помнењето поради одредена болест.
Експеримент од 2008 година, покажа дека кај пациенти коишто доживеале мозочен удар
и биле на рехабилитација, по секојдневното слушање музика, за период од 3 до 6 месеци,
значително им се поправило вербалното помнење и концентрацијата.
Музиката помага и при вежбање.
Колкумина од нас слушаат ритмична музика додека вежбаат? Излегува дека музиката
многу ни помага во тој правец. Истражување во Велика Британија покажа дека мотива-
0101020-Ј
15 2
циската музика го зголемува нивото за потребното време за вежби и дека учесниците се
чувствувале подобро во тој период. Исто така, друго истражување покажа дека кај лицата
коишто вежбаат додека слушаат музика со побрз ритам (и во синхронизацијата со своите
движења), нивните тела го користат кислородот поефективно отколку оние што слушаат
побавна музика.
Според спортските научници, музиката е способна да го долови вниманието, да го
крене духот, да поттикне движење, да ја смени и поправи смислата за хумор, да ги врати
спомените, да ја зголеми активноста, да ги намали проблемите и да ги охрабри ритмич-
ните движења. Сите овие водат кон голем спортски потенцијал и вежбање.
https://www.spektrum.al/muzika-kunder-stresit-ja-ndikimi-ne-shendetin-tone-2/
1 поен
(31.1) Што велат истражувачите за слушањето музика?
A. Може да ги превенира болестите.
Б. Не ги превенира болестите.
В. Постои претпоставка дека ги превенира болестите.
Г. Не влијае директно.
1 поен
(31.2) Што говорат истражувањата за музиката со бавен ритам и без текст?
A. Ги смирува луѓето во деновите со многу стрес и при болни
случки.
Б. Ги смирува луѓето и истовремено им го одзема времето.
В. Го намалува стресот и го покачува растројството.
Г. Ја намалува болката и го покачува стресот.
1 поен
(31.3) Која е способноста на музиката?
A. Да се справува со инфекции.
Б. Да се справува со рани.
В. Да се справува со болката.
Г. Да се справува со времето.
0101020-Ј
16 2
1 поен
(31.4) Што откри истражувањето на Универзитетот „Уилкес“?
A. Музиката влијае врз нивоата на IgA со постепено забавување.
Б. Музиката влијае врз нивоата на IgA со значително покачување.
В. Музиката влијае врз нивоата на IgA со брзо забавување.
Г. Музиката влијае врз нивоата на IgA со цел да се забавуваат
и забрзуваат.
1 поен
(31.5) Што доживеале пациентите коишто имале хируршки зафати и потоа
слушале музика?
A. Не им бил потребен морфиум нималку бидејќи не чувствувале
болка.
Б. Им била потребна поголема доза морфиум за да се справуваат
со болките.
В. Се покачило нивото на кортизол и им била потребна поголема
доза морфиум за да се справуваат со болките.
Г. Претрпеле спуштање на нивото на кортизол и побарале
помалку морфиум за да се справуваат со болките.
1 поен
(31.6) Колку начини на влијанието на музиката врз здравјето се споменати
во дадениот текст?
A. Пет начини.
Б. Седум начини.
В. Девет начини.
Г. Десет начини.
1 поен
(31.7) Кај лицата коишто вежбаат додека слушаат музика со брз ритам,
нивното тело:
A. не користи кислород.
Б. го користи кислородот забавено.
В. кислородот го користи поефективно.
Г. користи кислород со чести прекини.
1 поен
(31.8) Која година е направен експериментот со пациенти коишто имале
мозочен удар?
A. 2005 г.
Б. 2008 г.
В. 2010 г.
Г. 2013 г.
0101020-Ј
17 2
32 Внимателно прочитај го текстот и одговори на поставените прашања.
НОВО ИСТРАЖУВАЊЕ ЗБОРУВА ЗА ПОСЛЕДИЦИТЕ ОД КОРИСТЕЊЕ

МОБИЛНИ ТЕЛЕФОНИ
Според една нова студија, едночасовен разговор на мобилен телефон предизвикува

покачување на биохемиската активност кај корисникот. Истражувањето не вели дали е
ова добро или лошо за здравјето, но поттикна дебати околу сигурноста при употребата
на мобилните телефони и е причина за преземање други истражувања за влијанието на
мобилните телефони врз мозокот.
За многумина од нас, тешко е да се замисли животот без мобилен телефон.
Мобилните телефони се секаде присутни. Дали е можно нивното користење да претста-
вува опасност по здравјето? Истражувањата, кои траеле десетина години, за радиоактив-
носта на мобилните (што може да предизвикува рак) не донеле конечни резултати.
Компаниите за мобилни телефони инсистираат дека нивното користење не претставува
закана за здравјето.
Еден Национален здравствен институт направи ново истражување, кое не даде реше-
ние за дебатата, но понуди некои податоци коишто можат да се проучуваат понатаму.
Во текот на истражувањето, доктор Нора Волков и нејзините колеги од Националниот
здравствен институт за лекови, во период од една година, тестирале 47 здрави лица.
Учесниците држеле по еден мобилен телефон на десното и на левото уво. Едниот моби-
лен бил вклучен, но јачината на волуменот бил целосно намален, додека другиот – исклу-
чен. Потоа учесниците биле тестирани со исклучени мобилни телефони.
Во меѓувреме, додека лицата држеле мобилни телефони на ушите, мозоците им биле
скенирани, користејќи софистицирани техники. Волков вели дека скенираните мозоци
покажувале зголемување на метаболичната активност на клетките кои биле поблиску до
мобилните телефони.
„Десниот дел од мозокот којшто беше поблиску до антената, покажуваше поголе-
мо покачување на метаболизмот во споредба со времето кога мобилниот беше
исклучен. Иако радиофреквенциите коишто доаѓаат од мобилната технологија се
послаби, тие се способни да го активираат човековиот мозок за тој да произведе
ефект.“
Ефектот на ова, било покачување од 7% на стапката со која мозочните клетки кои
биле поблиску до активираната антена на мобилниот го претворале шеќерот во енергија
– една нормална активност. Д-р Џузепе Еспосито, експерт по нуклеарна медицина, вели
дека студијата јасно покажува дека сигналите на мобилните телефони можат да ги акти-
вираат мозочните клетки.
„Истражувањето нема докази дека мобилните телефони можат да му штетат на
мозокот, тоа само покажува дека тие можат да го стимулираат.“
Многу истражувања ја испитувале можната врска помеѓу употребата на мобилните
телефони и ракот на мозокот. Скептиците велат дека ефектите можат да се почувствуваат
и по 5, 10 или 15 години.
Според д-р Еспосито, најдобрите истражувања сѐ уште не се направени.
0101020-Ј
18 2
„Ние треба да направиме епидемиолошки истражувања на дел од населението
коешто користи мобилни телефони и потоа да видиме што се случува кај нив со тек
на годините.“
Експертите се надеваат дека истражувањето на Националниот здравствен институт ќе
поттикне нов интерес за истражување на безбедноста при користење на мобилните теле-
фони.
„Ова е интересно истражување и сигурно ќе поттикне нови истражувања.
Експертите велат дека додека се чекаат други истражувања, луѓето можат да ја нама-
лат опасноста по здравјето – користејќи слушалки; држејќи го мобилниот подалеку од
телото и ограничувајќи ги долгите телефонски разговори.
https://www.zeriamerikes.com/a/nje-studim-i-ri-flet-per-pasojat-e-perdorimit-te-celularit-
117159028/457753.html
0101020-Ј
19 2
1 поен
(32.1) Што активираат радиофреквенциите кај човекот коишто доаѓаат од
мобилната технологија?
1 2
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
1 поен
(32.2) Наведи докази во истражувањето со кое се покажува штетното
влијание на мозокот кое е поттикнато од користење на мобилните
телефони?
1 2
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
(32.3) Скептиците сметаат дека штетните ефекти од употребата на мобилните 1 поен

телефони може
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
(32.4) Што мисли д-р Еспосито за квалитетот на истражувањата за користење 1 поен

на мобилните телефони?
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
(32.5) Што предзвикува едночасовниот разговор на мобилен телефон? 1 поен
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
(32.6) Што вели Волков за лицата коишто држеле мобилни телефони на 1 поен
ушите додека нивните мозоци се скенирале?
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
0101020-Ј
20 2
1 поен
(32.7) Што велат компаниите за мобилни телефони?
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
1 поен
(32.8) Колку лица тестирала Нора Волков?
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
(32.9) На што се надеваат експертите со направеното истражување од 1 поен

Националниот здравствен институт?
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
(32.10) Што предлагаат експертите како заштита за човековото здравје 1 поен

додека се чекаат нови истражувања?
1 2
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
0101020-Ј
21 2
33 Избери една тема и: 13 поени
- Напиши текст од 350 до 500 збора; Прочитај ја темата и добро размисли што
треба да содржи текстот; Почитувај ги правилата за композицијата на текстот
(воведен дел, главен дел и заклучок); Почитувај ги правилата на стандардниот
јазик.
- Мислите искажи ги јасно и поврзано со употреба на факти и аргументи;
Употреби соодветна лексика и стил во согласност со видот на текстот кој го
пишуваш. Не користи буквално и без критична дистанца готови текстови од
различни извори (учебници, стручни книги, веб-страници итн.).
Не пишувај општи фрази!
Тема 1: Рекламите имаат големо влијание врз купувачот денес

Конкретни насоки за пишување на слободната тема:
- Прочитај ја темата и добро размисли што треба да содржи текстот.
- Што е реклама?
- Каква форма има рекламата?
- Каде има реклами?
- Колку рекламата влијае врз купувачот?
- Наведи најмалку два аргумента за темата и разработи ги со најмалку еден пример.
- Изложи сопствени ставови и размислувања за темата.
- Не пишувај општи фрази! Не користи буквално и без критичка дистанца готови
текстови од различни извори (веб-страници, учебници, стручни книги и др.)
Тема 2: Врсничкото насилство е честа појава меѓу младите

- Објасни што подразбираш под врсничко насилство.
- Пишувај во какви сè форми е присутно врсничкото насилство меѓу младите
(физичко, психичко, вербално, преку социјалните мрежи и др.).
- Објасни ги причините за појава на врсничко насилство и предложи мерки и начини
со кои може да се спречи или младите да се заштитат.
текстови од различни извори (веб-страници, учебници, стручни книги и др.).
0101020-Ј
22 2
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
0101020-Ј
23 2
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
0101020-Ј
24 2
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
0101020-Ј
25 2
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________ јазик
___________________________________________________________________________
1 2
композиција на текстот
___________________________________________________________________________
1 2
___________________________________________________________________________ содржина
___________________________________________________________________________ 1 2
0101020-Ј
26 2
ПРАЗНА СТРАНИЦА
0101020-Ј
27 2
0101020-Ј
28 2

август 2020 година

Запиши
тука:

во него.
© ДИЦ 2020
1 Прочитај го внимателно извадокот од делото Странецот од Албер Ками и
заокружи го точниот одговор.
A - Денеска умре мама. Или, можеби вчера, не знам. Добив телеграма од домот
за старци: „Мајка ти почина. Закопот утре. Искрени сочувства.” Тоа не кажува
ништо. Можеби тоа било вчера. Домот за старци се наоѓа во Маренго, на осумдесет
километри од Алжир. Ќе земам автобус во два часот и ќе стигнам истото попладне.
Така ќе можам да бдеам над покојната и ќе се вратам утревечер. Побарав два дена
отсуство од газдата и тој не можеше да ми ги одбие, извинувајќи се како порано. Но
не беше задоволен. Јас дури и му реков: „Јас не сум виновен за тоа.” Тој не одговори.
Помислив тогаш дека можеби не требаше да му го речам тоа. Впрочем, немаше
зошто да се извинувам. Побргу тој требаше да ми изрази сочувство. Но несомнено
тоа ќе го стори задутре, кога ќе ме види ожалостен. Засега, сè уште како мајка ми да
не беше умрена.
По закопот, напротив, тоа ќе биде свршена работа и сè ќе добие службен изглед.
Со автобусот тргнав во два часот. Беше мошне топло. Како и обично, се хранев во
ресторанот на Селест. Многу ме жалеа сите, а Селест ми рече: „Имаме само една
мајка.” Кога си заминував тие ме испратија до врата. Бев малку непромислен, тре-
баше да се качам до Емануел за да позајмам црна вратоврска и панделка за околу
ракав. Пред неколку месеци нему му умре вујко му. Трчав за да не го испуштам авто-
бусот. Поради ова брзање, ова трчање, поради сето тоа, несомнено и поради труцка-
њето, мирисот на бензин, блескавото треперење на патот и небото, сум задремал.
_____..........
Б - „За првпат по толку време помислив на мама. Ми изгледаше дека разбрав

зошто при крајот на животот таа нашла „свршеник“, зашто изигрувала дека одново
почнува. Таму, таму исто така околу тој дом за старци каде што се гасеа животите,
вечерта била како меланхолична починка. Толку близу до смртта, мама бездруго се
чувствувала слободна и готова одново да доживее сè. Никој, никој немаше право да
плаче над неа. И јас исто така се почувствував готов повторно да преживеам сè. Како
тој голем гнев да беше ме пречистил од злото, како да беше ме испразнил од надежта
пред оваа ноќ преполна со знаци и ѕвезди, за првпат ù се предадов на онаа пријатна
рамнодушност на светот. Откако искусив дека е толку слична на мојата, дека по сè
ми е толку братски блиска, почувствува дека бев среќен и дека сум таков уште и
сега. И само сè да ми се сврши, само да се почувствувам помалку сам, ми останува
да пожелам на денот на моето погубување да има многу посматрачи и да ме доче-
каат со извици на омраза.“
Албер Ками, „Странецот“Скопје: Наша книга, 1986
0101020-Ј
3 2
1 поен
(1.1) Што чувствува Мерсо по смртта на неговата мајка?
______________________________________________________________________
1 2
1 поен
(1.2) Како Мерсо го оправдува отсуството од работа пред газдата?
______________________________________________________________________
1 2
1 поен
(1.3) Каква форма на изразување користи авторот во последниот пасус од
извадокот А?
______________________________________________________________________ 1 2
1 поен
(1.4) Врз кој мит се темели основната идеја на романот Странецот?
______________________________________________________________________
1 2
(1.5) Според извадокот Б, како се чувствува Мерсо по изречената пресуда? 1 поен
______________________________________________________________________
1 2
1 поен
(1.6) Според композицијата, романот е поделен на
________________________________________________________________ дела.
1 2
1 поен
(1.7) Нарацијата во извадокот А е изведена во
________________________________________________________________ лице.
1 2
1 поен
(1.8) Албер Ками е писател кој е претставник на литературниот правец
_____________________________________________________________________.
1 2
0101020-Ј
4 2
2 Внимателно прочитај ги извадоците од романот „Пиреј“ на П. М. Андреевски
и одговори на прашањата.
I дел
Влегуваме во селото, а како во туѓо село да влегуваме. Зејат куќите, пондилите.
Нема ништо да лавне, да мукне. Од никаде ни збор, ни одговор. Секаде темница се
натискало. Ги разминуваш куќите, како луѓе со извадени очи, извртени. Сè е шаштиса-
но, штрбаво, оградено. И селото што е село, без луѓе е пусто. Сè е пусто, не се догле-
дува пустината.
Им послав на децата. Им ја фрлив рогузината на чардакот, и така им седам, долу, крај
нозете, стрежам. Тие нешто бладаат, ќе ја клоцнат чергата со нозете, ќе го соберат лож-
никот, ќе офнат и како ќе офнат тие, така и јас офнувам. Ножови ми врват овдека. Потоа
им го слушам дишењето: тешко, како дување во прсти со подноктица, предишено.
Седам и гледам како смртта ми влегува дома. И ми се дроби срцето, ми се кинат џиге-
рите.
- Господе, не земај ми повеќе, господе, се молам, преколнувам. Запри, господе, гос-
подине, не земај ми повеќе, си шепотам. Зар цела куќа ќе ми ја соголиш, зар сите мои
рани со земја ќе ги потиснеш. Не земај, господе, само од мене, земи и од друго место,
си ја валкам устата. Веќе не знам што зборувам. Ноќта изминува, а Капинка се бапка,
се тепа, ја удира главата на перница. Ја дроби сламата во перницата, излегуваат осилки
и прашина околу нејзината глава.
- Оф, мајче, ќе викне, и ќе ја сврти главата настрана. Којзнае каква сила ѝ стои во
главата. Таа ќе офне и мене пак студен нож ме удри овде, во срцево. Ѝ ја земам главата,
ѝ ја пикам в пазуви, ѝ го бришам лицето што малаксува.
- Чекај, Капинко, велам, не предавај се! Есенва ќе те учам да предеш и да везеш. На
раката ќе ѝ речеш: „како што брза водата твоја, така да ми е брза работата моја“. На
пилето ќе му речеш: „како што ти работат крилјата, така да ми работат рацете, прсти-
те“. И кошула ќе веземе, ѝ велам, твоја рака ракавите ќе ги везе. Не ме слуша. Јас едно
ѝ зборувам, таа друго ми кажува.
- Си дојде Ангеле, вели, сега ќе дојде Ангеле, ќе промрмори и пак офка. Ѕвездан не
офка толку. Дали подоцна го фатила болеста, или не е со истата болест? Тој не ме
потплашува како Капинка. Ги гледам обајцата и се трештам: како да си помогнам, кој
да ме научи нешто? Нема кај да побараш помош. Помош немаше и порано, ама имаше
луѓе. Сега и луѓето избегаа, сега нема ништо. А и што можат луѓето да ти помогнат,
кога секој се плаши од секого. Господе, си мислам, дали може без лек, така од ништо,
да ми оздрават децата. И мислам како недугава. А и што ќе правиш сама во ова колнато
време. Треба сам да се караш, сам да се тепаш. Ништо друго. И си почнувам:
- За која куќа се спремаш, Капинке, капко моја попарена. За каде, желнице, желки
мене да ме подујат? Та, таа куќа отсекаде е затната, со студена земја и со вода е загра-
дена. Како ќе крепиш толку тежина со твојата снага нејака, изнемоштена? Поведи ме
барем и мене, да ги понамалам од земјата, од тежината. Како ќе ги гледам другачките
твои без тебе, што ќе им кажам, што ќе им изговорам? Како се задена во вас црната,
црна мене да ме остави! Зар нема веќе да ме поризаш, зар вечно ќе ми бидеш лута?
Дали не знаеш дека никој оттаму не се вратил, си редам, ама тивко да не ме чуе, редам,
и со жешки солзи го утопувам лицето. И стојам така над неа: втрештена, опалена, изго-
рена. Ја тажам, се тажам.
0101020-Ј
5 2
II дел
Еве и овдека ми се искажуваат зборовите на Лазора Ночески. Сиреч, сè ми оди

оттаму и смртта ќе ми дојде оттаму. Иако сум далеку од селото, од жената, женицата.
Животот е една голема угорница, а уште поголема удолница по која трчам. Цел
живот трчаме за да го откриеме нејзиниот крај, нејзиниот гаѕер. Кај што ќе заврши
и нашето тркалање. Нашето постојано паѓање. Пред малку само трчавме еден кон
друг: и од едната страна има наши луѓе и од другата страна има наши луѓе. А и сите
луѓе на светот се наши луѓе. А навалуваме еден на друг. Околу нас само куршуми
цивкаат, ама ниеден не ме погаѓа. Среќа, ба му ја. „Некогаш не те сака и господ“, би
рекол Лазор Ночески, „или намерно те остава за да се мачиш“. А ловецот само чека,
чека да се умориме, да се истребиме. Нè чека нас, ги чека и своите. Се тепаат за
Трајка, се тепаат преку Трајка и Трајко најмногу си го јаде ќотекот. Ама несреќата ни
е заедничка. И стравот ни е заеднички. И гладот. А пак трчаме да му го земеме на
другиот. Секој сака повеќе несреќа да има, да завладее. Те тераат да им помагаш.
Тебе те тепаат, а те тераат да им помагаш.
0101020-Ј
6 2
1 поен
(2.1) Со кој настан започнува и завршува романот „Пиреј“?
A. Почетокот на Првата светска војна.
Б. Раѓањето на Роден.
В. Погребот на Велика.
Г. Смртта на Здравко.
(2.2) Велика во целината на романот, како и во првиот извадок од делото, 1 поен

е прикажана како:
A. личност што морално пропаѓа под влијание на воените
случувања.
Б. пожртвувана мајка која се соочува со суровите последици
на војната.
В. достоинствена сопруга на војник што се бори за интересите
на својата земја.
Г. неверна жена која се однесува согласно сопствените принципи
за слободата.
1 поен
(2.3) Во третиот пасус од првиот извадок се открива дека македонскиот народ
во тешките моменти од животот поткрепа наоѓа во верувањето во:
A. човековиот разум и науката.
Б. магичната моќ на зборот да одбрани од злото.
В. помошта поврзана со поткрепата на соседните народи.
Г. човековата издржливост при примената на насилствата.
1 поен
(2.4) Каде се случува дејството во вториот извадок од романот „Пиреј“?
A. Во селото.
Б. Во кафеана.
В. Во болницата.
Г. На фронтот.
1 поен
(2.5) Преку зборовите на Јон, во вториот извадок од романот „Пиреј“, се
нагласува идејата за:
A. униформата на македонскиот војник.
Б. значењето на соселаните во животот на човекот.
В. апсурдноста на војната како појава.
Г. значењето на пријателството и верноста.
1 поен
(2.6) Кој лик во романот во своето искажување го користи обредниот говор
и тажаленката?
A. Велика.
Б. Маса Ќулумоска.
В. Лазор Ночески.
Г. Ѕвездан.
0101020-Ј
7 2
3 Внимателно прочитај песната Т’га за југ од Константин Миладинов и одговори
на прашањата.
Т’га за југ – Константин Миладинов
Орелски крилја как да си метнех,

И в наши ст’рни да си прелетнех!
На наши места ја да си идам,
Да видам Стамбол, Кукуш да видам,
Да видам дали с’нце и тамо
Мрачно угревјат како и вамо.
Ако как овде с’нце ме стретит,

Ако пак мрачно с’нцето светит
На п’т далечни ја ќе се стегнам
И в други ст’рни ќе си побегнам,
К’де с’нцето светло угревјат,
К’де небото ѕвезди посевјат.
Овде је мрачно и мрак м’ обвива

И темна м’гла земја покрива:
Мразој и снегој и пепелници,
Силни ветришча и вијулици;
Околу м’гли и мразој земни,
А в гр’ди студој и мисли темни.
Не, ја не можам овде да седам,

Не, ја не можам мразој да гледам!
Дајте ми крилја ја да си метнам,
И в наши ст’рни да си прелетнам:
На наши места ја да си идам,
Да видам Охрид, Струга да видам.
Тамо зората греит душата

И с’нце светло зајдвит в гората:
Тамо дарбите природна сила
Со с’та роскош ги растурила:
Бистро езеро гледаш белеит
Или од ветар сино – темнеит;
Поле погледниш или планина,
Сегде божева је хубавина.
Тамо по срце в кавал да свирам,

С’нце да зајдвит, ја да умирам.
0101020-Ј
8 2
1 поен
(3.1) Константин Миладинов се смета за основоположник на македонската
_____________________________________________________________________.
1 2
(3.2) Во кои две строфи од песната се дава контрастна слика меѓу родниот 1 поен
крај и туѓата земја?
_____________________________________________________________________. 1 2
(3.3) Кое е преносното значење на почетните два стиха од песната? 1 поен
„ Орелски крилја как да си метнех,

И в наши ст’рни да си прелетнех!“
1 2
_____________________________________________________________________
1 поен
(3.4) Која специфична одлика на романтизмот се препознава во третата
строфа од песната?
_____________________________________________________________________ 1 2
(3.5) Каква е последната строфа од песната според бројот на стиховите? 1 поен
_____________________________________________________________________
1 2
(3.6) На кој јазик Константин Миладинов ги пишувал песните? 1 поен
_____________________________________________________________________
1 2
(3.7) Каков е стихот во песната според бројот на слоговите? 1 поен
_____________________________________________________________________
1 2
(3.8) Во песната „Т’га за југ“ Константин Миладинов ги искажува своите 1 поен

расположенија од престојот во градот
_____________________________________________________________________. 1 2
0101020-Ј
9 2
4 Делото „Божествена комедија“ припаѓа на литературата создавана во 1 поен
епохата на:
A. романтизмот.
Б. реализмот.
В. хуманизмот и ренесансата.
Г. класицизмот.
5 Гласовното совпаѓање на слоговите на крајот на стиховите се вика: 1 поен
A. ритам.
Б. строфа.
В. ритмичка стапка.
Г. рима.
6 Како се нарекува научната дисциплина што се занимава со проучување на 1 поен
периодите во развојот на литературата?

A. Теорија на литературата.
Б. Книжевна критика.
В. Теорија на културата.
Г. Историја на литературата.
7 Есхил, Софокле и Еврипид се познати како автори на античките: 1 поен
A. епови.
Б. комедии.
В. трагедии.
Г. романи.
8 Терцина е: 1 поен
A. строфа составена од три стиха.

Б. вид ритмичка стапка.
В. вид песна составена од три строфи.
Г. вид образувана рима.
9 Тематски заокружената целина како дел од драмското дејствие се вика: 1 поен
A. епилог.
Б. дидаскалија.
В. чин.
Г. сцена.
0101020-Ј
10 2
10 Во македонскиот стандарден јазик бројот на самогласките е: 1 поен
A. 5.
Б. 6.
В. 7.
Г. 8.
11 Зборовите певец и пејач се: 1 поен
A. хомоними.
Б. пароними.
В. синоними.
Г. aнтоними.
12 Отстапување од третосложното акцентирање во македонскиот стандарден 1 поен
јазик има кај:
A. глаголската именка.
Б. глаголската придавка.
В. глаголскиот прилог.
Г. именски прирок.
13 Во реченицата Марко цело утро го поправа таблетот употребен е: 1 поен
A. архаизам.
Б. историзам.
В. хомоним.
Г. варваризам.
14 Кој збор е глаголска придавка? 1 поен
A. викање.
Б. викајќи.
В. викаше.
Г. викнат.
0101020-Ј
11 2
15 Кој од дадените зборови НЕ е прилог? 1 поен
A. Вчера.
Б. Посилен.
В. Малку.
Г. Премногу.
16 Двојна родова форма има именката: 1 поен
A. верност.
Б. жито.
В. песок.
Г. вода.
17 Зборовите се делат на менливи и неменливи според: 1 поен
A. значенската класификација.
Б. фонетската класификација.
В. синтаксичката класификација.
Г. морфолошката класификација.
18 Препиши го модалниот збор кој е употребен во реченицата: 1 поен
Вие утре веројатно ќе одите на екскурзија!

1 2
____________________________________________________________________________
19 Дополнија ја следнава дефиниција: Описните придавки имаат две форми за 1 поен
степен и тоа
1 2
____________________________________________________________________________.
0101020-Ј
12 2
20 Глаголот даден во заграда во следната реченица стави го во минато опре- 1 поен
делено свршено време и во соодветното лице.

Деновите и ноќите (помине) брзо. 1 2
___________________________________________________________________________
21 Напиши ја формата за определена бројност на лица од машки род изведена 1 поен
од бројот пет.
1 2
___________________________________________________________________________
22 Напиши го правилно погрешно напишаниот збор во следнава реченица: 1 поен
Раководителот најпосле свати дека казната е вистинско средство за неработниците.

1 2
___________________________________________________________________________
23 Во зборот црв функцијата на самогласка ја има гласот 1 поен
___________________________________________________________________________. 1 2
24 Според правилата за употреба на големата буква, одговори кои зборови се 1 поен
погрешно напишани во реченицата:

Еден од најпознатите градови на светот е Грчкиот град атина.
1 2
___________________________________________________________________________.
25 Кој збор е интернационализам во реченицата: 1 поен
Демократијата мора да биде присутна во секоја земја во светот

1 2
___________________________________________________________________________
0101020-Ј
13 2
26 Првиот научно аргументиран, теоретски и практично разработен текст за 1 поен
кодификација на македонскиот јазик го предложил

1 2
___________________________________________________________________________.
27 Како се нарекуваат зборовите со спротивно значење? 1 поен
___________________________________________________________________________ 1 2
28 Текстовите напишани во форма на тужба, жалба, приговор припаѓаат на 1 поен
______________________________________________________________________ стил. 1 2
29 Во кое дијалектно наречје спаѓа штипскиот говор? 1 поен
___________________________________________________________________________ 1 2
30 Напиши го точно зборот кој е погрешно напишан во реченицата: 1 поен
Многу Битолчани секоја година летуваат на Охридското Езеро.

1 2
___________________________________________________________________________
0101020-Ј
14 2
31 Внимателно прочитај го текстот и заокружи го точниот одговор.
ШТО ПОВЕЌЕ САКААТ РАБОТОДАВАЧИТЕ?

ВЕШТИНИ ИЛИ ДИПЛОМА?
На растечкиот пазар на трудот, каде бројот на дипломирани студенти, но и магистри

и доктори е во постојан подем, работодавачите покрај академската позадина сѐ повеќе се
фокусираат на вештините кои ги поседуваат практикантите или идните вработени во
нивните компании. Последните истражувања покажуваат дека во постојана нагорна
линија е трендот меѓу светски познатите компании кои од кандидатите за работа бараат
преговарачки вештини, вештини за брзо решавање на конфликти, за брзо донесување на
важни одлуки...
Оттука одговорот на насловното прашање не е во дилемата „или-или“ (вештини или
диплома), туку сведочи за нова мода во светскиот бизнис сектор во кој сѐ почесто се
бараат едуцирани вработени, но притоа потковани со вештини (односно и образование и
вештини). Така, ако се верува на последните истражувања, компаниите сакаат студенти
кои не само што ќе дадат дополнителна вредност на компанијата, туку ќе поседуваат и
вештини преку кои ќе помогнат да се трансформира организацијата со оглед на
постојаниот и брзорастечки економски и технолошки развој.
Доказ за ваквиот тренд се последните огласи за работа кои доаѓаат од банкарскиот
сектор, меѓу кои и од светски реномираните компании како J.P. Morgan и Royal Bank of
Scotland. Нивните огласи за работа станаа вистинска медиумска атракција бидејќи преку
истите бараа студенти од хуманистичките науки и од областа на уметноста, наспороти
студентите од економските науки што барем досега беше воспоставена пракса.
„Повеќе банки сѐ почесто сметаат дека студентите од овие насоки поседуваат вешти-
ни и лесно можат да бидат обучени во областа како трговија, за кои претходно предме-
тите како математика беа одлучувачки критериум“, анализираат светските медиуми.
Компа нии те, пак, со одговор: „Нам ни се потребни комуникациски и вештини за пре-
зентација со цел да се убедат луѓето да направат промена во начинот на размислување.
Затоа смета ме дека студентите од ваквите области поседуваат повеќе такви вештини,
отколку студентите на регуларните студии за економија“. Меѓутоа ваквата нова мода не
е карактеристична за банкарскиот сектор. Праксата покажува дека компаниите во светот
сѐ повеќе се свртуваат кон ангажирање на креативната група луѓе (уметници, дизајнери,
иноватори) отколку студентите кои имаат добро теоретско знаење, но немаат вештини
кои би донеле промени во компанијата.
Но, кои се вештините кои ги бараат компаниите? Според листата што ја направи угле-
дниот магазин, десетте најбарани вештини во светски реномираните компании се след-
ниве: - Критично размислување – употреба на логиката за да се идентификуваат јаките
и слабите страни на алтернативните решенија, заклучоци и пристапи за решавање на
проблемите. - Решавање на комплексни проблеми. - Пресудување и носење одлуки -
земајќи ги предвид негативните страни и бенефициите од некоја акција да се избере
најдоброто и најисплатливо решение. - Активно слушање - да се посвети вистинско вни-
мание на тоа што луѓето зборуваат, да се разберат поентите кои се направени за време на
дискусијата, да се поставуваат вистинските прашања, но и да се биде учтив и да не се
0101020-Ј
15 2
прекинува некој додека зборува. - Компјутери и електроника - компјутерски вештини,
процесирање, вештини за електронска опрема и компјутерски хардвер, како и вештини
за создавање апликации и програмирање.- Математика - познавање на аритметика,
алгебра, геометрија, статистика. - Системска анализа - анализа за тоа како системот
работи или треба да работи и како промената на условите, операциите и опкружувањето
ќе влијае на резултатот.
-Мониторирање - набљудување на опкружувањето, на самиот себе, на другите инди-
видуи или на целата организација и нивните реакции со цел да се направи напредок во
компанијата или да се коригира одредено однесување. - Програмирање. - Продажба и
маркетинг - познавање на принципите и методите за покажување, промовирање и про-
давање на производите и услугите. Ова вклучува и маркетинг стратегија и тактика,
демонстрација на производите, продажба на техниката.
Автор: М.А. http//www.fakulteti.mk Објавено на 15.11.2013 во категоријата „Образование“.
1 поен
(31.1) Зошто е неопходно идните вработени да ја поседуваат вештината за
критичко размислување?
A. За да ги разберат поентите за време на дискусијата.
Б. За да ги идентификуваат јаките и слабите страни на алтер-
нативните решенија.
В. За да знаат да ги покажат и продадат производите и услугите.
Г. За да можат да ги предвидат состојбите на пазарот во иднина.
1 поен
(31.2) Доколку студентите знаат да определат како промената на условите,
операциите и опкружувањето ќе влијае врз резултатите од работата на
системот, тие ја поседуваат вештината за:
A. системска анализа.
Б. активно слушање.
В. пресудување и носење одлуки.
Г. проценка на ризиците.
1 поен
(31.3) Што бараат од практикантите или од идните вработени светски позна-
тите компании?
A. Академско образование со висок просечен успех.
Б. Академско образование и вештини.
В. Претходно искуство и добри препораки.
Г. Академско образование и препораки.
0101020-Ј
16 2
1 поен
(31.4) Според повеќето банки, кои вештини треба да ги поседуваат студентите
за лесно да се обучат во областа на трговијата?
A. Математички вештини.
Б. Комуникациски вештини и вештини за презентација.
В. Вештини од економијата и менаџерството.
Г. Компјутерски вештини и вештини од економијата.
1 поен
(31.5) Вештината на мониторирање т.е. набљудување на самиот себеси, на дру-
гите или на целата организација и нивните реакции е значајна за да се:
A. решат комплексни прашања.
Б. направи избор на најдобро и најисплатливо решение.
В. направи напредок во компанијата или да се коригира одредено
однесување.
Г. постават проблеми кои треба да се решаваат.
1 поен
(31.6) Што ќе се постигне со вработување студенти кои поседуваат не само
знаење, туку и вештини?
A. Резултати кои се делумно ризични, но со голем успех.
Б. Трансформација на организацијата со оглед на постојаниот и
брзорастечки економски и технолошки развој.
В. Систематизирање во работата на компанијата.
Г. Решавање на предизвиците на пазарот на трудот.
1 поен
(31.7) Кои огласи во последно време станале медиумски атрактивни?
A. Огласи за студенти по економија.
Б. Огласи од банкарскиот сектор.
В. Огласи од медиуми.
Г. Огласи за студенти по хемија.
1 поен
(31.8) Светски познат магазин на листата на најбарани вештини подредила:
A. 4 вештини.
Б. 6 вештини.
В. 8 вештини.
Г. 10 вештини.
0101020-Ј
17 2
КАКО НАЈПОЗНАТИТЕ БРЕНДОВИ ГИ ДОБИЛЕ СВОИТЕ ИМИЊА?
Именувањето на брендот е форма на уметност. Името треба да биде привлечно и неза-

боравно. Успешните компании како „Гугл“ и „Кока-кола“ направија вистински избор. Но,
како настанале овие имиња?
Гугл“ е најголемиот пребарувач го добил своето име според зборот гугол (googol) што,
всушност, претставува огромен број кој најдобро би се опишал како бројот 1 проследен
со 100 нули. Постојат различни приказни како од гугол настанал гугл, но официјалната
приказна била објавена од компјутерскиот научник Дејвид Колер. Коосновачите Лари
Пејџ и Сергеј Брин го формирале пребарувачот познат како „BackRub“ кога во 1997 годи-
на размислувале за промена на името. Еден нивни колега го предложил „googolplex“, но
Пејџ го скратил името на „googol“. Кога неговиот колега пребарувал дали името е достап-
но, тој погрешно го напишал зборот и го добил „Google“. „Кока-кола“ Најпознатиот гази-
ран пијалак во историјата своето име го добил според листот кока (coca) и оревот кола
(kola). Фармацевтот Џон Пембертон е творецот на првата серија на сирупот кока-кола во
1886 година. Името на сирупот го предложил Френк Мејсон Робинсон, бизнис партнер на
Пембертон. Тој латиничното „k“ го заменил со „c“, мислејќи дека така ќе изгледа подо-
бро. На тој начин настанало познатото лого Coca–Cola. Но, кокакола не станала веднаш
хит. Во првата година од нејзиното производство просечно се продавале по 9 шишиња
дневно. Во 1888 година Пембертон го продал својот бизнис не прет поставувајќи го
огромниот потенцијал на она што го создал. ).
„Старбакс“ Гордон Букер, еден од основачите на „Старбакс“, ги советувал своите
колеги дека зборовите кои почнуваат со буквите „st“ звучат многу помоќно. Така тој
направил список на збо рови кои почнуваат на „st“. Во тој период тимот разговарал за
еден рудник во Вашингтон кој се викал Старбо (Starbo). Тогаш Букер помислил на
Старбак, најдобриот пријател на капетан Ахаб во романот „Моби Дик“. Така „Старбакс“
го победил второто можно име за оваа компанија кое гласело „Карго куќа“ (Cargo House).
Спортската компанија „Најк“ е именувана според грчката божица на победата прикажана
со раширени крилја. Компанијата била основана во 1964 година и во тоа време се викала
„Blue Ribbon Sports“. Еден од вработените, Џеф Џонсон, тврдел дека дизајнот за логото
го видел на сон. По долго расправање околу името, најпосле во 1978 година Џонсон одлу-
чил дека „Најк“ звучи подобро од втората опција која гласела „Димензија шест“
(Dimension Six).
„Амазон“ Џеф Безос својата онлајн компанија прво ја нарекол „Кадабра“ (како дел од
абракадабрa). Кога му го соопштил името на неговиот адвокат, тој го прашал зошто би
сакал да си ја нарече компанијата така. Безос сфатил дека ќе мора да го смени името и се
сложил тоа да биде „Амазон“ поради две причини: прво затоа што името навестувало
колку голема може да стане компанијата и бидејќи тоа ќе го доведелo сајтот при врвот на
ранг листите, кои во тоа време се правеле по азбучен редослед. „Твитер“ Според коосно-
вачот на оваа социјална мрежа, Џек Дорси, нејзиното прво име било „Stat.us“. Дорси
0101020-Ј
18 2
изјавил дека тимот сакал име кое најмногу ќе одговара на зуењето низ цел свет, па така
дошле до името „Тwitch“, но Дорси сметал дека ова име не ја доловува вистинската
замисла. Тој го пронашол зборот Twitter (црцори) во речникот и сфатил дека овој збор
совршено одговара на неговата идеја.
„Доритос“ „Фрито-Леј“, компанијата која го произведува познатиот чипс, го преведу-

ва зборот доритос од шпански јазик како „мали парчиња злато“. Арч Вест, извршниот
директор на „Фрито-Леј“, ја добил идејата за „Доритос“ во 1964 година, додека бил на
одмор. Тој ку - пил кесичка препечени тортиљи од еден локален ресторан во
Калифорнија. Кога се вратил на работа веднаш смислил име за крцкав пченкарен чипс со
шпански призвук. „Доминос“ Во 1960 година Том Монаган и неговиот брат купиле пице-
рија во Мичиген и ја нарекле „Доминикс“ (DomiNick’s). Бизнисот одел добро, па
Монаган купил уште две локации. Оригиналниот сопственик на пицеријата, чие име
било Доминик, не сакал неговото име да се користи во проширувањето на бизнисот и
заради тоа Монаган морал да го смени името. Името „Доминос“ случајно го предложил
еден вработен во пицеријата додека за - вр шувал со доставата. На Монаган му се допад-
нало и веднаш потоа го смислил и логото на кое се наоѓаат домино коцки, на кои Монаган
додавал уште една точка секогаш кога ќе отвори нова пицерија. Како што самиот вели,
тогаш не размислувал на интернационалниот синџир кој го поседува денес.
http://www.kako-najpoznatite-brendovi-gi-dobile-svoite-iminja
0101020-Ј
19 2
1 поен
(32.1) Какво би требало да биде името на брендот?
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
1 поен
(32.2) Кој го предложил името на сирупот кока-кола?
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
(32.3) Како се случило името на пребарувачот од „Гугол“ (Googol) да премине 1 поен

во „Гугл“?
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
(32.4) Како е создаден дизајнот за логото „Најк“? 1 поен
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
1 поен
(32.5) Гордон Букер, еден од основачите на „Старбакс“ ја именувал својата
компанија според
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
(32.6) Џеф Безос прифатил неговата онлајн компанија да се вика Амазон 1 поен
затоа што
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
0101020-Ј
20 2
1 поен
(32.7) Од која идеја тргнал коосновачот на социјалната мрежа „Твитер“,
Џек Дорси, во барањето име за својата компанија?
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
1 поен
(32.8) Зошто Том Монаган морал да го смени името на пицеријата од
„Доминик“ во „Доминос“?
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
1 поен
(32.9) Кога Арч Вест ја добил идејата за именување на пченкарниот чипс
„Доритос“?
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
1 поен
(32.10) Наведи го првобитното име на „Амазон“.
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
0101020-Ј
21 2
јазик.
Тема 1: Позитивните и негативните аспекти од користењето мобилни телефони

- Пишувај за значењето на мобилните телефони во животот на луѓето денес.
- Пишувај за што сè се користат мобилните телефони.
- Објасни ги позитивните ефекти и аспекти од користењето на мобилни телефони.
- Објасни дали и какви негативни ефекти имаат мобилните телефони врз
социјалниот живот, психичкото и физичкото здравје на луѓето.
Тема 2: Ги потценувам другите за да се издигнам себе си

- Напиши што подразбираш со потценување.
- Презентирајнајмалку два аргументи и поткрепи ги со примери.
- Објасни како треба да сме внимателни со однесувањето за да не потцениме
никој.
- Презентирајги позитивните и негативните фактори кои моѓе да ги предизвика
потценувањето на другите
текстови од различни извори (веб-страници, учебници, стручни книги и др.).
0101020-Ј
22 2
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
0101020-Ј
23 2
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
0101020-Ј
24 2
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
0101020-Ј
25 2
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________ јазик
___________________________________________________________________________
1 2
___________________________________________________________________________
1 2
___________________________________________________________________________ содржина
___________________________________________________________________________ 1 2
0101020-Ј
26 2
0101020-Ј
27 2
0101020-Ј
28 2

јуни 2021 година

Запиши
тука:

во него.
© ДИЦ 2021
01010110
3 0
1 Внимателно прочитај го извадокот од романот „Чичко Горио“ од Оноре де
Балзак и одговори на поставените прашања.
– Да ви вратам – рече Растињак, кој брзо отвори едно ќесе и ѝ изброи сто и четириесет
франкови на госпоѓа Вокер. – Чиста сметка, долга љубов – ѝ рече тој на вдовицата. – Сега
сме исплатени до Нова година. Разменете ми ги овие сто суи.
– Долга љубов со чисти сметки – повтори Поаре, гледајќи го Вотрен.
– Еве, дваесет суи – рече Растињак, давајќи ѝ една монета на сфингата со перика.
– Би рекол човек дека ви е страв да ми должите нешто? – извика Вотрен, продирајќи
со својот поглед во душата на младиот човек на кого му се насмевна со онаа подбивна и
зајадлива насмевка поради која Ежен повеќепати одвај се беше воздржал да не пламне.
– Па... така е – одговори студентот кој беше станал за да се качи во својата соба,
носејќи ги своите ќесиња во двете раце. Вотрен излегуваше низ вратата што водеше во
салонот, а студентот се готвеше да излезе низ онаа што водеше кон скалите.
– Знаете ли, господине маркизе де Растињакорама, дека она што ми го рековте не е
многу учтиво – рече тогаш Вотрен туркајќи ја вратата од салонот и враќајќи се накај сту-
дентот, кој го гледаше студено.
Растињак ја затвори вратата од трпезаријата и го поведе Вотрен на дното на скалите
во ходничето што ја одделуваше трпезаријата од кујната и каде што се наоѓаше една
врата низ која се излегуваше во градината; таа врата беше зацврстена со железна решет-
ка. Тука студентот рече, пред Силвија, која се зададе од кујната:
– Господине Вотрен, јас не сум маркиз и не се викам Растињакорама.
– Ќе се степаат – рече госпоѓицата Мишоно рамнодушно.
– Ќе се тепаат! – повтори Поаре.
– Како да не – одговори госпоѓа Вокер милувајќи го своето купче жолтици.
– Па ене одат кон липите – извика госпоѓицата Викторина, која стана за да погледне
во градината. Сепак, кутриот млад човек има право.
– Да се качиме горе, мила моја – рече госпоѓа Кутир – тие работи не нè интересираат
нас.
Кога госпоѓата Кутир и Викторина станаа, ја сретнаа на врата дебелата Силвија која
им го пресече патот.
– Уште ова ни требаше – рече таа. – Господинот Вотрен му рече на господинот Ежен:
„Да се објасниме!“ Потоа го зеде под рака и, ене ги, отидоа во нашата градина.
Во тој час се појави Вотрен.
– Тетка Вокер – рече тој смеејќи се – не плашете се, ќе ги испробам моите пиштоли
под липите.
– Ох! Господине – рече Викторина кршејќи раце – зошто сакате да го убиете господи-
нот Ежен?
Вотрен се повлече два чекора назад и ја погледна Викторина. – Уште една приказна –
извика со подбивен глас од кој кутрата девојка се вцрви. – Многу е мил, нели, тој млад
човек? – продолжи тој. – Вие ми дадовте идеја. Обајцата ќе ве направам среќни. Убаво
девојче.
Чичко Горио/Оноре де Балзак – Скопје: Македонска книга: Култура, 1988, стр. 98-99
0101020-Ј
4 2
1 поен
(1.1) Кој лик од романот „Чичко Горио“ е носител на сижејната линија чија
тема е криминалот?
1 2
______________________________________________________________________
1 поен
(1.2) Од што зависи начинот на кој госпоѓа Вокер се однесува кон станарите
на пансионот?
______________________________________________________________________ 1 2
1 поен
(1.3) Зошто младата Викторина Тајфер живее во пансионот на госпоѓата
Вокер, а не со своето семејство?
______________________________________________________________________ 1 2
1 поен
(1.4) Кои од ликовите што се појавуваат во извадокот ќе го разоткријат
вистинскиот идентитет на Вотрен?
1 2
______________________________________________________________________
1 поен
(1.5) Што сака да направи Вотрен за да ѝ го врати богатството на Викторина
Тајфер?
______________________________________________________________________ 1 2
1 поен
(1.6) Преку кој лик од романот е претставена безусловната љубов на роди-
телот кон децата?
______________________________________________________________________ 1 2
1 поен
(1.7) Ежен де Растињак смета дека успехот и влезот во високото општество
води преку
______________________________________________________________________ 1 2
1 поен
(1.8) Што сакал Оноре де Балзак, како типичен реалист, објективно да претста-
ви во романот „Чичко Горио“, и воопшто во „Човечката комедија“?
______________________________________________________________________ 1 2
0101020-Ј
5 2
2 Прочитај ја песната „Проштавање“ од Кочо Рацин и одговори на поставените
прашања за песната.
Не ли ти кажав, не ли ти кажав,
нели ти реков на проштавање?
Ич не ме чекај, ич не ме пекај
Белград е ламња, во Белград ја роб
снага по туѓи палати оставам,
снага во усни несити клавам,
и дома — дома не ќе се вратам,
не ќе ги пиам очите твои
не ќе ја галам снагата твоа —
далеку негде сувата рака
по тебе, Вело, пустата мака
пуста ќе остане...
Знам оти ѓердан веќе не нижеш,

знам оти чеиз и ти не везеш,
знам, Вело, пусто остана сичко —
не ли си и ти аргатка клета?
Тутуни садиш, тутуни нижеш,
тутун таговно у монопол редиш,
ме споменуваш и ем си жалиш
денови — крепи тешки си редиш —
Величко, мори, другачко златна!
Но почуј, Вело, што ќе ти кажам!
Не ми се, Вело, жали и клети!
Подигни очи — очи засвети
ониа очи, што душа горат!
Тој што ни, Вело, однесе сичко —

тој ни остави од темно темен
веков за мака — но и за борба.
Има на вој свет како нас многу!
Има ги, има — мачат се, копат,

копачи копат по темнината,
копачи копат и тунел дупат.
И има, има — радост голема

радост длабока во темнината:
да светиш, Вело, жар да се стопиш —
во борба гроб ти душа не зема!
Кочо Рацин/„Бели мугри“ Скопје: Македонска книга и Детска радост, 1967, 9-10 стр.
0101020-Ј
6 2
1 поен
(2.1) Врз основа на поетската слика дадена во првата строфа, од кого се
простува лирскиот субјект во песната „Проштавање“?
A. Својата другарка
Б. Својата сестра
В. Својата сакана
Г. Својата мајка
1 поен
(2.2) Во стихот „снага во усни несити клавам“, поетот сакал да каже дека:
A. се прекорува себеси дека е ненаситен за храна
Б. не троши доволно пари за храна
В. не може да ја засити својата лакомост за пари
Г. работодавците се ненаситни за заработка
(2.3) Во стиховите во кои лирскиот субјект вели: „Знам дека ѓердан не 1 поен
нижеш, знам дека чеиз и ти не везеш...“ сака да нагласи дека, откако тој
заминал, Вела:
A. не се надева дека ќе се омажи
Б. се откажала од дотерување
В. е незаинтересирана за домашна работа
Г. се посветила на работата во монопол
(2.4) Песната „Проштавање“ според основниот мотив е: 1 поен
A. љубовна
Б. социјална
В. пејсажна
Г. патриотска
1 поен
(2.5) Преку редењето на поетски слики од послаби кон посилни, како во сти-
ховите „Тутуни сади, тутуни нижеш, тутуни таговно у монопол редиш...“,
изразена е стилската фигура:
A. анафора
Б. алитерација
В. метонимија
Г. градација
(2.6) Збирката „Бели мугри“ е објавена во Самобор: 1 поен
A. 1937 г.
Б. 1938 г.
В. 1939 г.
Г. 1940 г.
0101020-Ј
7 2
3 Внимателно прочитај го извадокот од романот „Големата вода“ од Живко Чинго
и одговори на поставените прашања за романот.
– А кој си ти, врагу? – пресече треснувајќи ме по нос. Не видов кога подигнал рака.
– Лем – му реков – оставајќи крвта да ми тече под брадата надолу, низ вратот во гради-
те. – Лем се викам – реков – внук на Иле Костадиновски.
Оставив крвта господски да ми тече. Проклет да бидам кога го спомнав името на
вујко ми Иле Костадиновски, јас мислев оти сум рекол голема работа, сѐ! Крвта малку ме
поразлади, целото тело ми гореше. Со радост си спомнав за вујко Иле, се колнам, мислев,
ех, каков вујко имам јас, добриот вујко Иле Костадиновски.
Татенцето сигурно не очекуваше ваков одговор, колку отпосле разбравме лудост
бил секаков одговор, татенцето не претпочиташе неговите потчинети да имаат свој одго-
вор. Проклет да бидам, никаков одговор. Не давајќи ми веќе да зинам, колку што можеше
посилно со своето тешко касапско рачиште ме кутна наземи, во новата прав на пролетта
што како пламен никнеше од земјата. Потоа повторно се врати кај Кејтеновиот син.
– Знае ли некој за овој предавник? – татенцето ги праша другите деца.
Се разбира, никој ништо не изусти. Никој не крена глава. Кејтеновиот син стоеше сам,
далечен, како некој бран, токму така како некој откинат бран, некој бран пустиник, како
некој слободен и непокорлив бран стоеше сред домската пустош. Јас пак ја гледав
Големата вода, го слушав нејзиниот глас, летав над огромното пространство. Нестварни
беа слабите гласови на децата, тие го молеа Кејтеновиот син да падне.
– Будала – му довикуваа некои од постарите домци – будала, падни! Додека не те види
наземи нема да те остави, може да те убие.
Кејтеновиот син не слушаше, тој веќе беше на еден од своите далечни патишта, него-
вите тенки усти заиграа како штотуку првната пеперутка, чиниш пеперутка му застанала
на усните, очите му беа полни со светлост, тој беше далеку, патуваше.
– Не прави се важен – му довикна оној глас – нема никој кој не паднал.
Кејтеновиот син ја нишна главата кон земјата, а штом тоа ќе го направеше, тогаш беше
попусто да го разубедува човек. Не може да падне во правта гледајќи ме мене во неа. –
Биди човек, Кејтенов сине, го молев, издржи, не паѓај! Тој повторно ја испушти онаа
насмевка од очите, ме прегрна со две намигнувања.
– Ти се смееш – вчудовиден му рече Аритон Јаковлески – ти се смееш, ѓаволе!
Но сега Кејтеновиот син ништо не одговори. И не падна, се колнам нe падна. Се навед-
на дури подоцна за да ме дигне од земја.
Живко Чинго, „Големата вода“, Скопје, Мисла, 1984, стр.40-41
0101020-Ј
8 2
1 поен
(3.1) Во каква воспитна институција се одвива дејството на романот
„Големата вода“?
______________________________________________________________________ 1 2
1 поен
(3.2) Во романот „Големата вода“ е употребен јас-раскажувач. Кој лик од
романот раскажува?
______________________________________________________________________ 1 2
1 поен
(3.3) Кој е прекарот со кој децата иронично го именуваат управникот Аритон
Јаковлески?
______________________________________________________________________
1 2
1 поен
(3.4) Во ликот на Марија Јаковлеска, сопругата на управникот, е олицетворено
чувството што им недостасува на децата. За кое чувство станува збор?
______________________________________________________________________ 1 2
1 поен
(3.5) Во извадокот на романот „Големата вода“, како се однесува Кејтеновиот
син кон наредбите на Аритон Јаковлески за разлика од другите деца?
______________________________________________________________________ 1 2
1 поен
(3.6) Која желба на децата метафорично е претставена преку Големата вода?
______________________________________________________________________
1 2
1 поен
(3.7) Кои деца се бунтовници во воспитната институција?
______________________________________________________________________
1 2
1 поен
(3.8) Во кој период од македонската историја се случува дејството на романот
„Големата вода“?
______________________________________________________________________ 1 2
0101020-Ј
9 2
4 На кое дело е автор Вилијам Шекспир? 1 поен
A. Чума
Б. Сон на летната ноќ
В. Неверство
Г. Тартиф
5 Кои од наведените дела припаѓаат на жанрот куси епски дела: 1 поен
A. роман, расказ, еп
Б. новела, повест, епопеја
В. мит, легенда, анегдота
Г. епопеја, повест, расказ
6 Стилската фигура во која се поставува прашање, а не се очекува одговор се 1 поен
нарекува:
A. метафора
Б. анафора
В. епифора
Г. реторско прашање
7 Кое од наведените дела се заснова врз митот од старогрчката литература? 1 поен
A. Странец
Б. Илијада
В. Дон Кихот
Г. Тартиф
8 Кој правец припаѓа на модерната во литературата? 1 поен
A. Дадаизам
Б. Реализам
В. Романтизам
Г. Класицизам
9 Кој од наведените автори создавал во епохата на романтизмот? 1 поен
A. Шарл Бодлер
Б. Жан Батист Поклен Молиер
В. Виктор Иго
Г. Жан Пол Сартр
0101020-Ј
10 2
10 Според правилата за употреба на големата буква, кој од следниве зборови 1 поен
е правилно напишан?
A. македонец
Б. скопјанец
В. балканец
Г. азиец
11 Во кое големо јазично семејство спаѓа македонскиот јазик? 1 поен
A. Алтајското
Б. Семитското
В. Индоевропското
Г. Уралското
12 Заокружи го примерот кој НЕ претставува збирна множина: 1 поен
A. ридишта
Б. планиње
В. лисје
Г. ножеви
13 Каков вид новинарски текст можеш да препознаеш во следниот извадок? 1 поен
Почитувани граѓани,
Центарот за катастар на недвижности Скопје ги известува корисниците на услуги

дека во периодот од 21 до 25 јули, поради селење во новиот објект, просториите
на катастарот во Градското собрание нема да се користат.
A. Репортажа.
Б. Соопштение.
В. Писмо.
Г. Коментар.
14 Фразеолошкиот израз: „Бара влакно во јајцето“ означува човек кој е: 1 поен
A. зборлест
Б. неодговорен
В. ситничар
Г. вообразен
0101020-Ј
11 2
15 Кој од следниве зборови е напишан неправилно? 1 поен
A. Врабче
Б. Снекче
В. Сопче
Г. Рокче
16 Заокружи ја глаголската форма што се наоѓа во предминато време: 1 поен
A. бев излегол
Б. бев излезен
В. сум излегол
Г. сум излезен
17 На кој функционален стил му припаѓа следнава реченица? 1 поен
Според законот за малолетничка деликвенција тоа дело се казнува со една

година условна казна.
A. административен
Б. научен
В. публицистички
Г. разговорен
18 Препиши го модалниот збор кој е употребен во реченицата: 1 поен
Петар утре веројатно ќе оди во Рим.

1 2
____________________________________________________________________________
19 Подвлечи ја прилошката определба за време во реченицата: 1 поен
На вчерашниот состанок беше донесено важно решение за вработените.

1 2
____________________________________________________________________________
01010110
12 0
20 Кој е автор на статијата „Неколку зборои за македонцкиот литературен 1 поен
јазик“, која е првиот научен проект за кодификација на македонскиот јазик?

1 2
___________________________________________________________________________
21 Колку знаци (букви) за согласки има македонската азбука? 1 поен
___________________________________________________________________________ 1 2
22 Во еден од зборовите од следната реченица недостига надреден знак, упо- 1 поен
треби го на соодветното место во зборот:

Никој нас не не извести дека ќе имаме состанок. 1 2
___________________________________________________________________________
23 Напиши го бројот 9321 со букви, односно како збор! 1 поен
____________________________________________________________________________ 1 2
24 Дополни ја класификацијата на зборовните групи: Во групата на менливи 1 поен
зборови спаѓаат: именки, придавки, заменки, глаголи и

1 2
____________________________________________________________________________
25 Замени го бројот во заградата со формата за приближна бројност: 1 поен
1 2
Во салата имаше (30) __________________________________________ ракометари.
0101020-Ј
13 2
26 Зборовите оптимизам и песимизам според лексичкото значење се 1 поен
___________________________________________________________________________. 1 2
27 На кој вид лексика припаѓаат зборовите шерне и мјутне според формата на 1 поен
употреба?
1 2
___________________________________________________________________________
28 Впиши ја соодветната согласка Љ или Л во зборовите ви_ушка и и_јада. 1 поен
____________________________________________________________________________ 1 2
29 Зборот веднаш, според значењето, е прилог за 1 поен
___________________________________________________________________________. 1 2
30 Системот од знаци кој го користи човекот во меѓусебната комуникација се 1 поен
нарекува
1 2
___________________________________________________________________________.
0101020-Ј
14 2
„Кафкијанска“ битка за неговите ракописи-

Ракописите на Кафка се во Израел. Дали ќе останат или ќе отидат во
Прага – уште никој не знае
ТЕЛ АВИВ – Познато е дека последната желба на Франц Кафка, пред смртта во 1924
година, неговите ракописи да бидат запалени, не беше испочитувана од неговиот пријател,
писателот Макс Брод. Светот ги доби „Процес“, „Замок“ и придавката кафкијански. Брод
ги доби ракописите. Кога Брод побегна од Прага во Тел Авив во 1939 година, тој носеше
куфер полн со документи од Кафка. Во Тел Авив се спријатели со својата секретарка и,
кога почина во 1968 година, ѝ ги остави во наследство преостанатите ракописи од Кафка,
како и неговите лични записи од богатата културна кариера.
Речиси 40 години секретарката Естер Хофе го држеше светот во неизвесност околу тво-
рештвото на Кафка, чувајќи ги документите во својот приземен стан на улицата
„Спиноза“, некои од нив поставени високо на бирото (тоа беше оригиналното биро на
Брод), каде што цел ден пишуваше на машина и ги имаше своите оброци.
Последен пат, научен соработник влезе во нејзиниот стан во 1980-тите години.
Подоцна Хофе го продаде ракописот на „Процес“ за два милиона долари. Никој не знае
што остана. По нејзината смрт, на 101-годишна возраст, нејзината ќерка Хава (74) навести
дека одлуката за бараните ракописи ќе биде донесена во наредните месеци. Додека пого-
лем дел од имотот на Кафка веќе се наоѓа во архивите на Чешката Република, Велика
Британија и Германија, некои можеби сè уште се во станот на Естер Хофе. Како и мајка ѝ,
Хава Хофе ги остава замислени научните работници и архиварите за состојбата, како што
веруваат тие, на писмата, дневниците, фотографиите и можеби необјавените дела на
двајца еврејски автори од Чешка. „Макс Брод беше многу сестран, плоден, дури и опсеси-
вен писател кој водеше дневник“, забележува Нурит Паги, која работи на својата доктор-
ска дисертација за Брод на Универзитетот во Хаифа. „Веруваме дека Хава Хофе мора да
го има дневникот на Макс Брод кој го водел од денот кога пристигнал во Тел Авив во 1939
година, полн со забелешки. За истражувачите тоа ќе биде многу значајно.“
Прашањето што ги преокупира израелските научници не е само кога Хава Хофе ќе го
продаде или донира литературното творештво, чии наследници се таа и нејзината постара
сестра Рут, туку и дали ќе го сподели со светот. Исто така, прашање е дали може да се
најде начин пронајдените работи да се задржат во Израел, бидејќи многумина сметаат
дека тоа е вистинскиот дом за нив.
„Овој материјал му припаѓа на Ерусалим“, тврди Марк Гелбер, научник и професор по
компаративна книжевност на Универзитетот Бен Гурион во Биршеба. „Брод стана ционист
пред Првата светска војна, живееше и работеше тука и тука е погребан. Малку познат факт
е дека Кафка беше целосно ангажирана еврејска личност и писател со многу интимни
врски кон ционизмот и Евреите“. Гелбер забележува дека Националната библиотека во
Ерусалим има ракописи од големи еврејски личности, како што се Ајнштајн и Мартин
Бубер, и според тоа би била природен дом и за Кафка.
0101020-Ј
15 2
Сепак, тоа е далеку од универзалното мислење. Според многумина, романите и раска-
зите на Кафка за егзистенцијалниот очај, пишувани на германски јазик, повеќе се сметаат
за светски отколку поврзани со кое било движење. Претензиите за Кафка од германската
или од други архиви им се чинат еднакво силни.
Во новата книга, која се совпадна со 125-годишнината од раѓањето на Кафка,
„Извонредниот свет што го имам во мојата глава: Франц Кафка, биографски есеј“ Луј
Бегли тврди дека Кафка бил длабоко амбивалентен за својот еврејски идентитет, всуш-
ност, за кој било колективен идентитет. „Му се восхитувам на ционизмот и ми се гади од
тоа“, цитираше Бегли извадоци од Кафка. Исто така: „Што имам заедничко со Евреите?
Едвај имам нешто заедничко со себе и треба да стојам многу тивко во аголот, задоволен
што можам да дишам“.
Како одговор, постои цел научен арсенал раководен од Гелбер и други, кој покажува
дека Кафка научил еврејски, сериозно го сфатил ционистичкиот проект, па дури и се
надевал дека ќе се пресели таму. На пример, во 1949 година, последната љубовница на
Кафка, Дора Дијамант, на чии раце се вели дека починал, му напишала на Макс Брод дека
животниот сон на Кафка бил „да емигрира (алија)“, употребувајќи го еврејскиот збор за
миграција.
Некои луѓе во Израел забележуваат дека скапоцените ракописи, како оние што им при-
паѓаат на Кафка и на Брод, можеби нема да бидат легално изнесени од Израел без нацио-
налните архиви да имаат можност да ги регистрираат и да направат копии од нив. Но,
Офер Адерет, известувач од весникот „Хаарец“ кој исцрпно пишуваше за ракописите на
Кафка, забележува дека многумина се сомневаат дека Естер Хофе успешно го избегнала
законот.
Сега прашањето е како ќе дејствуваат нејзините ќерки. Хава Хофе со години се гри-
жеше за својата мајка во станот и се чини дека е одговорна за тоа прашање. Таа не е
многу омилена кај повеќето соседи поради големиот број мачки што ги чуваше со деце-
нии, дозволувајќи им слободно да се движат во станот и во дворот. Избегнува публици-
тет, ги одбива сите барања за интервјуа од весниците и од научните соработници. Но, при
една случајна средба Хава Хофе зборуваше десетина минути. Таа вели дека Макс Брод и
бил како втор татко, и бил близок пријател на нејзините родители. Хава Хофе вели дека
била сиромашна и не гледа причина да се откаже од единственото богатство што го имала
- литературното творештво на Брод.
На прашањето дали ракописите на Кафка се останати во станот, таа се насмевнува:
„Дали мислите дека сме толку глупави?“ Укажувајќи дека вредните документи се чуваат
некаде безбедно, Хава Хофе го објаснува чувството да се биде притиснат од сите страни,
особено од државата Израел, да ги даде ракописите или да донесе одлука за нивната
иднина. „Се чувствувам како под опсада, фатена во мрежа, вели Хава Хофе. Во нејзините
сини очи нема никаква најава на иронија. Таа вели: „Ова е навистина кафкијански“.
(Њујорк тајмс)
https://www.utrinski.com.mk/?ItemID=2313BEA6FF9D7F46839EFFAF69414F8A
0101020-Ј
16 2
1 поен
(31.1) Која година писателот Макс Брод ги добил ракописите на Франц Кафка?
A. 1968 г.
Б. 1939 г.
В. 1980 г.
Г. 1924 г.
1 поен
(31.2) Научниците сметаат дека дневникот на Макс Брод кој крие интересни
податоци се наоѓа во станот на:
A. Луј Бегли
Б. Офер Адарет
В. Естер Хофе
Г. Макс Брод
1 поен
(31.3) Колку години траела неизвесноста околу постоење на творештвото на
Кафка?
A. речиси 20 години
Б. речиси 30 години
В. речиси 40 години
Г. речиси 50 години
1 поен
(31.4) На кој јазик Кафка ги пишувал романите и расказите?
A. Германски јазик
Б. Руски јазик
В. Еврејски јазик
Г. Чешки јазик
(31.5) Својата последна желба за литературните ракописи Франц Кафка ја 1 поен

споделил со
A. Хава Хофе
Б. Офер Адарет
В. Рут Хофе
Г. Макс Брод
0101020-Ј
17 2
1 поен
(31.6) И покрај желбите за присвојување на Кафка од некоја национална
литература, Луј Бегли смета дека Кафка:
A. се изјаснил за еврејскиот идентитет
Б. се изјаснил за Чех
В. припаѓа на германската книжевност
Г. не се изјаснил за ниту еден колективен идентитет
1 поен
(31.7) Последната желба на Кафка пред смртта во 1924 година е:
A. неговите дела да бидат спалени
Б. делата да бидат сместени во Националната библиотека на
Израел
В. животот да го мине во Ерусалим
Г. да пишува на еврејски јазик
1 поен
(31.8) Автор на најновите биографски есеи издадени за Франц Кафка е:
A. Хава Хофе
Б. Марк Гелбер
В. Луј Бегли
Г. Офер Адерет
01010110
18 0
ЕВЕ КАКО „ФЕЈСБУК“ НЀ МАНИПУЛИРА, БЕЗ ДА ЗАБЕЛЕЖИМЕ
Социјалните медиуми може да бидат дигитално место каде што ќе поминеме половина
живот и каде што (ќе) се поврзуваме со другите луѓе, но не е тајна дека зад овие пријател-
ски платформи се крие итра машинерија, која всушност не ја познаваме.
Се разбира, постојат манипулација и неморал зад оваа работа. На пример, и натаму
изостанува регулација која ќе обезбеди безбедност на корисниците, така што некој нави-
стина може да ги искористи нашите лични податоци. Па сепак, колку од сето тоа е наша
одговорност? На крајот, ние доброволно и наивно ги споделуваме нашите информации,
можеби за да се пофалиме пред другите.
Додека девелоперите и инженерите тврдат дека цело време работат за да обезбедат
сигурност на нашите информации, не ни кажуваат дека всушност треба да бидеме загри-
жени за сето тоа што го знаат за нас. Не е тешко да се забележи колку и најмалиот детаљ
за нашиот живот споделен на социјалните мрежи си наоѓа место во алгоритмите на мре-
жите за маркетиншки цели.
Сè што гледате на социјалните мрежи е паметно избрано да им се допадне на вашиот
вкус и интересите, за да ве направат потенцијален купувач. Како функционира дигитал-
ниот свет и дали можеме да кажеме дека имаме слободен пристап до овие платформи?
Што се случува кога социјалните мрежи нè користат како лабораториски глувци за да
направат експерименти?
Во текот на 2012 година, група истражувачи од „Фејсбук“ објавија студија која предиз-
викала големи контроверзии. Објасниле дека случајно избрале 700 илјади корисници за да
го тестираат нивното емоционално и социјално однесување „онлајн“. Како го направиле
тоа? Експериментот се состоел од создавање алгоритми способни за филтрирање инфор-
мации и прикажување само на позитивните и негативните информации за секој избран
корисник. Целта е да се види како емоционалното однесување е поврзано со социјалните
медиуми и информациите на кои сме изложени додека покажуваме како тие фактори
можат да се менуваат од туѓите платформи.
Очигледно многу корисници помислиле дека социјалните мрежи ja пречекориле грани-
цата и биле бесни на нив, бидејќи преминале многу сериозна морална граница. После сè,
тие ја изманипулираа и ја повредија приватноста на 700 илјади корисници, но најлошиот
дел е тоа што не побараа согласност од нив. Две години по објавувањето на студиите, Мајк
Шропфер признал дека нештата требало поинаку да се направат, но дека настанала толка-
ва врева, поради што тие не успеале да ја објаснат целта на експериментот и оставиле
впечаток дека манипулирале со своите корисници.
Шропфер рекол дека вовеле низа правила за идните експерименти. Тоа не значи дека
ќе нè користат во погрешни цели. Сите компании кои нудат одредени производи мора да
направат анализа и да истражат сè за да го подобрат производот. Сега идните истражувања
ќе се засноваат на информации за кои сме се согласиле да ги споделиме.
Меѓутоа, колку социјални мрежи го направиле истото тоа? И што е преземено за сето
тоа да се регулира?
За овие прашања можеби сè уште немаат јасен одговор, но откриваат дека не сме го
промениле однесувањето на социјалните мрежи. Иако овие експерименти ги кршат наши-
те права, и ние имаме одговорност при користењето на новите технологии.
http://www.fakulteti.mk/news/17-11-
13/eve_kako_fejsbuk_ne_manipulira_bez_da_zabelezhime.aspx
0101020-Ј
19 2
1 поен
(32.1) Што прават социјалните мрежи за да ве направат потенцијален купувач?
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
(32.2) Што се крие зад пријателските платформи на социјалните мрежи? 1 поен
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
1 поен
(32.3) Зошто социјалните мрежи сè уште можат да ги користат личните пода-
тоци на корисниците?
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
1 поен
(32.4) За какви цели се користат нашите податоци споделени на социјалните
мрежи?
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
1 поен
(32.5) Каде се сместени податоците кои се споделени на социјалните мрежи?
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
(32.6) Од што се состоел експериментот на истражувачите на Фејсбук? 1 поен
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
0101020-Ј
20 2
1 поен
(32.7) Која е најголемата грешка што ја направиле истражувачите?
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
1 поен
(32.8) Што мора да прават компаниите за да го подобрат својот производ?
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
1 поен
(32.9) Што признал Мајк Шропфер за спроведеното истражување?
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
1 поен
(32.10) Зошто и корисниците на социјалните мрежи имаат одговорност во
користење на нивните лични податоци?
1 2
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
0101020-Ј
21 2
јазик.
Тема 1: Фактори кои влијаат врз успехот на младите во образованието и

кариерата
- Објасни што за тебе претставува успех во образованието и во кариерата.
- Изложи размислувања и ставови што и колку истото влијае врз успехот на млади-
те (континуирано учење, интелигенција, лични карактеристики и други фактори).
- Одреди кои лични карактеристики се пресудни за успех на младите луѓе (амби-
циозност, упорност, трудољубивост, снаодливост или некои други карактери-
стики).
- Заземи сопствен став за поставената тема, односно дали високите оценки се
пресудни за успех на младите луѓе во идното образование и кариера.
Тема 2: Идолите на младите луѓе во современиот свет

- Објасни што подразбираш под поимот идол.
- Појасни кои личности најчесто се идоли на младите,зошто токму тие личности ги
воодушевуваат младите, со какви професии се занимаваат, какво е нивното
однесување, надворешен изглед, успеси и др.
- Пишувај како современите идоли влијаат врз младите луѓе, што тие прифаќаат од
нив (позитивно, негативно).
- Заземи сопствен став за поставената тема, односно кој и како влијае врз тебе,
дали имаш идоли, и кои се тие, и какво влијание имале или имаат на твоето
однесување.
0101020-Ј
22 2
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
0101020-Ј
23 2
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
0101020-Ј
24 2
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
0101020-Ј
25 2
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________ јазик
___________________________________________________________________________
1 2
___________________________________________________________________________
1 2
___________________________________________________________________________ содржина
___________________________________________________________________________ 1 2
0101020-Ј
26 2
0101020-Ј
27 2
01010110
28 0

август 2021 година

Запиши
тука:

во него.
© ДИЦ 2021
0101221-А
3 2
1 Внимателно прочитајте го наведениот извадок од романот „Странецот“ од
А. Ками и одговорете на поставените прашања.
Моите очи беа заслепени зад оваа завеса од солзи и сол. Ги чувствував само цимбали-
те на сонцето врз моето чело и нејасно блескавото сечило што молска од ножот,
постојано вперен во мене. Овој усвитен меч ми ги бодеше трепките и ми ги копаше бол-
ните очи. Тогаш сè се заниша. Од морето се носеше тежок и врел здив. Ми изгледаше
дека небото се отвора со сето свое пространство за да истура оган. Сето мое суштество
се напрегна и ја стегнав раката врз револверот. Чкрапецот попушти, ја допрев мазната
испакнатост на дршката и тука, во татнежот истовремено остар и заглушен, сè почна. Ги
истресов потта и сонцето. Сфатив дека ја нарушив рамнотежата на денот, и вонредната
тишина на една плажа каде што бев среќен. Тогаш стрелав уште четири пати врз непо-
движното тело во кое куршумите се забуцуваа незабележливо. И тоа беа како четири
кратки удари со кои почукав на вратата од несреќата.“
(...)
Толку близу до смртта, мама бездруго се чувствувала слободна и готова одново да
доживее сè. Никој, никој немаше право да плаче над неа. И јас исто така се почувствував
готов повторно да преживеам сè. Како тој голем гнев да беше ме пречистил од злото, како
да беше ме испразнил од надежта пред оваа ноќ преполна со знаци и ѕвезди, за првпат ѝ
се предадов на онаа пријатна рамнодушност на светот. Откако искусив дека е толку слич-
на на мојата, дека по сè ми е толку братски блиска, почувствува дека бев среќен и дека
сум таков уште и сега. И само сè да ми се сврши, само да се почувствувам помалку сам,
ми останува да пожелам на денот на моето погубување да има многу набљудувачи и да
ме дочекаат со извици на омраза.“
(...)
Домот за старци се наоѓа во Маренго, на осумдесет километри од Алжир. Ќе
земам автобус во два часот и ќе стигнам истото попладне. Така ќе можам да бдеам над
покојната и ќе се вратам утревечер. Побарав два дена отсуство од газдата и тој не можеше
да ми ги одбие, извинувајќи се како порано. Но не беше задоволен. Јас дури и му реков:
„Јас не сум виновен за тоа.” Тој не одговори. Помислив тогаш дека можеби не требаше
да му го речам тоа. Впрочем, немаше зошто да се извинувам. Побргу тој требаше да ми
изрази сочувство. Но несомнено тоа ќе го стори задутре, кога ќе ме види ожалостен.
Засега, сè уште како мајка ми да не беше умрена. По закопот, напротив, тоа ќе биде
свршена работа и сè ќе добие службен изглед.
0101221-А
4 2
1 поен
(1.1) Определи во кое лице раскажува нараторот во наведените извадоци?
______________________________________________________________________
1 2
1 поен
(1.2) Кој е главниот лик во романот?
______________________________________________________________________
1 2
1 поен
(1.3) Со што ја „нарушува рамнотежата на денот“ ликот од првиот извадок?
______________________________________________________________________
1 2
(1.4) Што посакува ликот додека го замислува денот на своето погубување 1 поен
според вториот извадок?
______________________________________________________________________ 1 2
(1.5) Каде се наоѓа домот за старци? 1 поен
______________________________________________________________________
1 2
1 поен
(1.6) Дали ликот се чувствува виновен?
______________________________________________________________________
1 2
1 поен
(1.7) Дејството на романот се случува во ________ век.
1 2
1 поен
(1.8) На кој период од историјата на литературата припаѓа романот „Странец“?
______________________________________________________________________
1 2
0101221-А
5 2
2 Прочитај ја песната „Думание“ од Константин Миладинов и одговори на
поставените прашања!
Думание
Зашчо, зашчо ја да љубам?

Зашчо себеси да губам?
Окул-нокул јарка младост,
От љубовта барат ладост.
Тја лад не дат, пламен даат,
И во мâки души клаат.

Зашчо себеси да губам? -
Јарка младост, јарко греит
И ко цвеќе ме венеит.
Барам сенка да с’оладвам,
В место сенка, в жарој падвам.

Зашчо себеси да губам? -
Младост срцето ми печит
Без надежда да м’излечит.
Ела младост усили се
и во мене угаси се.
Константин Миладинов, Песни, Скопје, Мисла, Македонска книга, Култура,

Наша книга, 1986, стр. 33
0101221-А
6 2
1 поен
(2.1) Видот на строфата, според бројот на стиховите, со која е испеана
песната „Думание“ е:
A. пентина
Б. септима
В. октава
Г. секстина
1 поен
(2.2) Која стилска фигура во рефлексијата на лирскиот субјект е употребена
за да покаже што му предизвикува младоста кога во следниов стих
вели „И ко цвеќе ме венеит“?
A. апострофа
Б. асонанца
В. анафора
Г. компарација
(2.3) Во песната „Думание“ љубовта е чувство кое лирскиот субјект го: 1 поен
A. прави среќен
Б. го возвишува
В. го обеспокојува
Г. го прави посилен
1 поен
(2.4) На кој дијалект е испеана песната „Думание“?
A. охридски
Б. струшки
В. битолски
Г. прилепски
1 поен
(2.5) Во песната „Думание“, лирскиот субјект размислува за:
A. минливоста на младоста
Б. за љубовните маки
В. за убавината на природата
Г. за несреќниот живот
1 поен
(2.6) Според бројот на слогови кои гласовно се поклопуваат, римата во прва-
та строфа од песната е:
A. машка
Б. женска
В. дактилска
Г. паралелна
0101221-А
7 2
3 Внимателно прочитај го извадокот од делото „Панонски легенди“ и одговори
на поставените прашања!
„Нашите луѓе се откажаа од паганството и придржувајќи се за христијанскиот закон,

но ние немаме таков учител што да ни ја објасни на наш јазик вистинската христијанска
вера за да нè следат и другите земји гледајќи го тоа. Затоа испрати ни, господаре, таков
список и учител. Оти откај вас секогаш тргнуваат на сите страни добри закони.“
А царот, откако свика собор, го повика Константина Филозофот и запознавајќи го
со таа работа, му рече: „Знам дека си уморен, Филозофе, но ти треба да појдеш таму, никој
не може да ја изврши таа задача така како тебе“. Филозофот одговори: „Макар што ми е
снагата преморена и макар што сум болен, ќе одам таму на драго срце, само ако имаат
букви за својот јазик“. На тоа царот му рече: „Дедо ми и татко ми и мнозина други го бара-
ле тоа и не го нашле, како тогаш јас можам да ги најдам?“ А Филозофот рече: „Кој може
да напише беседа по вода или да стекне име на еретик?“ Царот му одговори пак со својот
вујко Варда. „Ако сакаш ти, Бог може да ти го даде тоа, зашто тој им дава на сите што го
молат без сомневање и им отвора на сите што тропаат.“
Тогаш Филозофот отиде и по својот стар начин се оддаде на молитва заедно со
своите соработници и набргу му се јави Бог кој секогаш ги послушува молитвите на свои-
те слуги. И тогаш ги состави буквите и започна да ги пишува зборовите од евангелието:
„Во почетокот беше Зборот и Зборот беше во Бога и Бог беше Збор и друго.“ Царот се
зарадува на тоа и заедно со своите советници го прослави Бога, па го испрати него со
многу дарови, откако му го напиша на Растислава ова послание:
„Бог, којшто сака секој да ја сознае вистината и да се издигне на поголемо достоин-
ство, гледајќи ја твојата вера и подвиг, направи и сега во наше време, откривајќи букви за
вашиот јазик, нешто што немало порано, но само во првите години да се придружите и вие
кон големите народи што го слават Бога на својот јазик. И ете, ти го испраќаме тој кому
му се јавил Бог, маж чесен и благоверен, мошне учен и филозоф. И еве, примајќи го овој
дар, поголем и подостоен од сето злато и сребро и скапоцени камење и проодно богатство,
појди брзо со него да го зацврстиш тоа дело и со сето срце да го побараш Бога. Не го
отфрлај општото спасение, туку раздвижи ги сите да не ги фати мрзата, туку да тргнат по
прав пат, па и ти кој си ги довел со својот подвиг до сознавањето на Бога, да ја примиш
својата плата за тоа во овој век и во идниот за сите тие души што ќе веруваат во Христа
нашиот Бог отсега па довек, и да оставиш спомен за себе на идните поколенија, како
Константин великиот цар.
Сведоштва за Кирил и Методиј – Скопје: Мисла: Македонска книга, 1989, стр. 43 – 44
0101221-А
8 2
1 поен
(3.1) Која е мисијата во чиј почеток учествувале св. Кирил и св. Методиј, а
која е обележана со писмото кон кнезот Ростислав?
______________________________________________________________________ 1 2
(3.2) Како, односно според кој христијански чин, Константин Филозоф 1 поен
подоцна станува Кирил?
______________________________________________________________________ 1 2
(3.3) Во извадокот станува збор за создавањето на првата словенска азбука 1 поен

која е позната како:
______________________________________________________________________ 1 2
(3.4) Кој му помогнал на Константин Филозоф во создавањето на словенските 1 поен

букви, според содржината на извадокот од „Панонските легенди“?
______________________________________________________________________ 1 2
(3.5) Кој е првиот словенски литературен јазик на кој биле преведени 1 поен
богослужбените книги?
______________________________________________________________________ 1 2
1 поен
(3.6) На што се однесува преносно значење во метафората „дар, поголем
и подостоен од сето злато и сребро и скапоцени камење и проодно
богатство“?
1 2
______________________________________________________________________
1 поен
(3.7) На кој средновековен книжевен жанр припаѓа делото „Панонски легенди“?
______________________________________________________________________
1 2
1 поен
(3.8) Кој е автор на делото „Панонски легенди“?
______________________________________________________________________
1 2
0101221-А
9 2
4 На која епоха во литературата припаѓаат творбите на Данте, Петрарка и 1 поен
Бокачо?
A. Хуманизам и ренесанса
Б. Класицизам
В. Романтизам
Г. Реализам
5 Кој прв почнува да го користи сонетот во своето творештво? 1 поен
A. Бодлер
Б. Бајрон
В. Петрарка
Г. Пушкин
6 На кој прозен вид припаѓа делото „Дон Кихот“ на М. Де Сервантес? 1 поен
A. расказ
Б. роман
В. новела
Г. поема
7 Стилска фигура која е спротивност на хиперболата е: 1 поен
A. полисиндетон
Б. асиндетон
В. антитеза
Г. литота
8 На кое дело НЕ е автор Албер Ками? 1 поен
A. „Странецот“
Б. „Евгениј Онегин“
В. „Чума“
Г. „Митот за Сизиф“
9 Кој е автор на трагедијата „Антигона“? 1 поен
A. Софокле
Б. Есхил
В. Аристофан
Г. Еврипид
0101221-А
10 2
10 Со кој збор треба да се замени зборот во реченицата кој не е дел од стан- 1 поен
дардниот македонски јазик.
„Марко задоцни на училиште пошто се успал.“
A. како
Б. бидејќи
В. макар што
Г. ако
11 Познати македонски учебникари од периодот на XIXвек се: 1 поен
A. Антон Панов, Ристо Крле и Васил Иљоски

Б. Григор Прличев и Константин и Димитар Миладинови
В. Партениј Зографски, Кузман Шапкарев и Ѓорѓија Пулевски
Г. Рајко Жинзифов и Марко Цепенков
12 Во кој од наведените зборови акцентот паѓа на вториот слог од крајот на 1 поен
зборот?
A. воденица
Б. зборува
В. избира
Г. гледајќи
13 Со глаголското дејство во реченицата „Илинденското востание започнува на 1 поен
2 август 1903 година.“, се искажува форма на:
A. сегашност.
Б. минатост.
В. идност.
Г. севременост.
14 Во која реченица главните елементи, подметот и прирокот, се усогласени? 1 поен
A. Цело село ќе излезе да те пречека

Б. Цело село ќе излезат да те пречекаат
В. Цело село ќе излезе да те пречекаат
Г. Цело село ќе излезат да те пречека
0101221-А
11 2
15 Македонскиот јазик според класификација на јазиците каде до израз доаѓа 1 поен
географскиот критериум спаѓа во групата:
A. балкански јазици
Б. јужнословенски јазици
В. индоевропски јазици
Г. флексивни јазици
16 На кој стандарден сврзник значенски му одговара нестандарниот него? 1 поен
A. но
Б. ама
В. туку
Г. ако
17 Како се делат морфемите според функцијата? 1 поен
A. На зборообразувачки и формообразувачки
Б. На лексички и граматички
В. На префиксни и суфиксни
Г. На коренски и додадени
18 Глаголот легнува означува неограничена низа од свршени дејства, тогаш тој 1 поен
според видот е ___________________ глагол.

1 2
19 Каков вид предмет се образува со заменските форми: нас, вас? 1 поен
____________________________________________________________________________ 1 2
0101221-А
12 2
20 1 поен
Зборовите метален и ментален се ____________________________________.

1 2
21 Која синтаксичка функција ја врши придавката во реченицата: Високиот 1 поен
многу се трудеше на натпреварот.

1 2
___________________________________________________________________________
22 Која фонема треба да биде изоставена според правописните правила во 1 поен
зборовите завзема, превзема?

1 2
___________________________________________________________________________
23 1 поен
Формата на помошниот глагол сум во 3. лице еднина гласи ___________________.

1 2
24 Примерите од типот: Танталови маки, Сизифов труд, Ахилова пета; 1 поен
се нарекуваат ______________________ изрази. 1 2
25 Во реченицата „Вчера го добив уверението за положениот возачки испит.“, 1 поен
глаголска именка е __________________________. 1 2
0101221-А
13 2
26 Во кои зборови во реченицата не се почитувани правописните правила за 1 поен
употреба на голема буква?

1 2
Слична дефиниција дава и советот на европа во членот 8 во документите
за човекови права.
___________________________________________________________________________.
27 Каков начин е употребен во реченицата „Би сакала да ја прочитам таа книга 1 поен
што ми ја препорачавте.“?
1 2
___________________________________________________________________________
28 Меѓународните зборови што се среќаваат во сите развиени стандардни 1 поен
јазици се нарекуваат ______________________________________. 1 2
29 Одбележи го акцентот во зборот другарка според правилото за акцентирање 1 поен
во македонскиот стандарден јазик.

1 2
___________________________________________________________________________
30 Во реченицата „Ве молам да бидете потивок.“ е употребена множина која 1 поен
означува однос на ____________________ кон согворникот. 1 2
0101221-А
14 2
Зошто има толку многу омраза во светот?
Од Шеила Кохлер / Sheila Kohler
Фразата, можеби најславната како вовед на некоја книга, во романот „Ана Каренина“
на Лав Толстој: „Сите среќни семејства се исти, секое несреќно семејство, е такво на свој
начин“. Ова е одлична воведна реченица, бидејќи читаме за едно несреќно семејство, и
причината зошто е тоа така, му припаѓа на Толстој.
Имено, фактички дали е тоа вистина? Дали среќните семејства се секогаш исти?
Сигурно, полесно е да напишеш роман за несреќно семејство, каде што има своевидни
караници, каде што има во изобилство разделби и конфликти. И сигурно дека денес чув-
ствуваме во нашето општество, дека може да сме согласни за многу малку нешта.
Дали било секогаш така или нештата одат од лошо кон полошо, колку што медиумите
би сакале ние да поверуваме? Но што се случило со идеализмот на „Големата генерација“
по Втората светска војна, која се чини дека имала цели и заедничка кауза, околу која биле
сплотени сите, садејќи зеленчук во победничката градина и работејќи заеднички за да се
победи заедничкиот непријател? Дали тоа навистина исчезнало?
Можеби коренот на нашето поврзување е сè уште таму. Фактички, ние немаме заеднич-
ки непријател. Наш непријател станал „другиот“, независно што може да биде или значи
„другиот“ за нас. Ние сите имаме голема агресија во себе; имаме темна страна, а поли-
тичарите, новинарите, понекогаш ќе ја поттикнат таа омраза и ја проектираат врз другите,
на тој начин што ќе нè поттикнат да гласаме за нив или да ги читаме нивните текстови.
Зошто сме толку заинтересирани за некоја мистериозна историја или за роман со зло-
сторство во неговото средиште? Зошто го следиме однесувањето на сериски убиец или, во
случајот на Толстој, приказната на една жена којашто на крајот завршува со самоубиство?
Во одредена смисла, политичарите, користат многу слични средства.
Тие треба да го придобијат вниманието на нивната избирачка база или на нивните чита-
тели, тие знаат дека насилството често е добар извор на интереси, и дека сите ние имаме
некои агресии внатре во себе, затоа е полезно портретирањето на насилството, на пример,
на лошите луѓе, на некој што го тепа своето куче.
Политичарите треба да ги поттикнат нашите емоции против еден непријател, исто како
писателите, тие треба да го ангажираат читателот, портретирајќи високи емоции, големи
опасности. Ние треба да веруваме дека имаме многу да загубиме: земјата, нашите пари,
жените или нашите луѓе. Политичарите апелираат кон еден вид „омраза“, другите се
портретираат поинаку од нас, а тие тешко дека би можеле да бидат сметани за криминал-
ци, или едноставно луѓе кои би гарантирале изборна поддршка.
Преку овој механизам, тие ни даваат можност да ги проектираме врз другите нашите
темни желби. Лесно е да го привлечеш вниманието на публиката кон зол човек, сериски
убиец, или чудна вештерка, отколку на некој што води обичен живот на почитуван граѓа-
нин. Можеби, ние треба да се потсетиме на нашиот заеднички хуманизам, фактот дека на
крајот, сите ние сме повеќе слични отколку различни. И дека злобните луѓе, се толку ретки
колку и вистинските херои.
Забелешка: Шеила Кохлер е јужноафриканска писателка што живее во САД, авторка е
на 15 книги. Нејзиниот последен роман се вика „Сонувајќи го Фројд“.
“Psychology Today” – Bota.al

http://www.bota.al/2019/06/pse-ka-kaq-shume-urrejtje-ne-bote/
0101221-А
15 2
1 поен
(31.1) Реченицата „Сите среќни семејства се исти, секое несреќно семејство, е
такво на свој начин“ е вовед во романот на Лав. Н.Толстој под наслов:
A. Војна и мир
Б. Ана Каренина
В. Хаџи Мурат
Г. Воскресение
1 поен
(31.2) Дали според авторот на текстот, пишувањето роман за несреќно
семејство е:
A. тешко
Б. лесно
В. мачно
Г. проблематично/спорно
1 поен
(31.3) Идеализмот за целта и заедничката кауза на „Големата генерација“ се
појавува по:
A. Втората светска војна
Б. Првата светска војна
В. Балканските војни
Г. Граѓанската војна
1 поен
(31.4) „Другиот“, независно од тоа што може да значи „другиот“, за нас е
непријател поради:
A. големиот страв во нас
Б. големата болка во нас
В. големата агресија во нас
Г. големиот гнев во нас
1 поен
(31.5) Крајот на романот „Ана Каренина“ е поврзан со:
A. самоубиството на една жена
Б. среќата на една жена
В. љубовта на една жена
Г. убавината на една жена
0101221-А
16 2
1 поен
(31.6) Извор на интерес на читателите најчесто е:
A. дијалогот и разбирањето во однесувањето
Б. предрасудите во однесувањето
В. рамнодушноста во однесувањето
Г. насилството во однесувањето
1 поен
(31.7) Која состојба е цел на еден писател?
A. Ангажираноста на читателите
Б. Задоволството на читателите
В. Освестувањето за реалноста на читателите
Г. Проекција во свет различен од светот во кој живее читателот
1 поен
(31.8) На што апелираат политичарите?
A. Комуникација
Б. Омраза
В. Гнев
Г. Тага
0101221-А
17 2
КОГА КИНЕЗИТЕ СЕ ОБИДУВАА ДА ГО ПРОИЗВЕДУВАAТ ЛЕКОТ

ЗА БЕСМРТНОСТ НА ЧОВЕКОТ ГО ИЗМИСЛИЈА БАРУТОТ
Од Иан Херви / Ian Harvey

Чоколадниот бисквит, пеницилинот, микробрановата рерна – изуми коишто имале
големи влијанија во светот, се откриени случајно, кога луѓето се обидувале да постигнат
нешто сосема друго.
Имено, постои изум, којшто е создаден пред повеќе од илјада години, и фактички се
појави на сцена бучно: барутот. Барутот е откриен во Стара Кина и беше наречен „хуо јao“,
или „огнен лек“, според Туристичкиот прирачник на Кина.
Во IX век кинеските алхемичари се обидувале да откријат формула која би произведу-
вала еликсир, течност која би му обезбедила на човекот бесмртност. Додека експеримен-
тирал со калиум нитрат, алхемичар чие име не се знае, создаде формула којашто се
состоеше од 75 делчиња калиум нитрат, 15 делчиња дрвен јаглен и 10 делчиња сулфур.
Тоа не обезбеди вечен живот. Но, мешавината експлодира на спектакуларен начин кога
дојде во контакт со огнот. Една хроника од тоа време, дава до знаење дека експлозијата
беше доволна не само да ги изгори рацете и лицето на алхемичарот туку ја уништи и него-
вата куќа.
Воопшто, се смета дека тоа е она што доведе до откривање на огнометите. Иако некои
историчари претендираат дека огнометите во Кина се дојдени од Индија или од Средниот
Исток. Независно од нивното потекло, Кинезите почнале да ги користат многу.
Првите огномети се произведуваа со полнење бамбусови дрвја со експлозив и со пале-
ње ги со оган, додека не експлодираат во воздух. Подоцна бамбусовите дрвја им отста-
пија место на хартиените цевчиња.
Огнометите може да бидат многу забавни и величествени за празници. Сепак, барутот
како и многу други нови технологии, брзо беше приспособен за воени потреби. Има пода-
тоци кои сугерираат дека првата употреба на барутот против воен непријател се случила
на почетокот на 904 година, кога силите на кинеската династија Сонг го користеле против
Монголците.
Барутот беше ставен во употреба во „летачки оган“, кој фактички беше стрелка со мало
хартиено цевче, кое го согоруваше барутот што го придружуваше. Барутот правеше стрел-
ките брзо да погодат кон нивните непријатели како да беа малечки ракети, нешто што не
е некое големо изненадување.
Во тоа време почнаа да се употребуваат и огнофрлачи, примитивни рачни гранати и
друго оружје. Но, беше потребно да помине век и пол, пред да почне навистина да се воз-
немирува владата на династијата Сонг за да не падне во рацете на други земји тајната за
производството на барутот.
Независно што Кинезите со закон ја забранија продажбата на калиум нитрати на секој
странец почнувајќи од 1076 година, беше неизбежно дека таа тајна ќе се слушне надвор
од Кина. Вестите за тоа ново и драматично воено оружје се проширија низ земја. Тие се
проширија преку Патот на свилата – во Индија, Средниот Исток и конечно, во Европа.
0101221-А
18 2
До 1350 година, англиската и француската војска ги имаа развиено барутните топови,
коишто со ентузијазам ги користеа една против друга за време на Стогодишната војна.
Слични топови беа користени од страна на османлиските Турци во опсадата на
Константинопол во 1453 година. Токму во овој период почнаа да се појавуваат и првите
пиштоли. Најголемата промена што ја донесе откритието на експлозивот беше коренита-
та промена на формата на одвивањето на војната. Пред да се изуми тоа, битките се одвива
во многу поблиска дистанца, и ѕидовите и тврдините реално гарантираа заштита.
Со појавата на барутот, сè се смени. Сè повеќе беше возможно да ги раниш или убиеш
непријателите од голема дистанца, и војните почнаа да имаат норми на поголема
смртност. И ден денес, постои линија на директна поврзаност на обидите на алхемича-
рите за пронаоѓање на лекот за постојан живот и оружјето за масовно уништување. /
VintageNews – Bota.al
http://www.bota.al/2019/06/baruti-u-shpik-aksidentalisht-kur-kinezet-po-perpiqeshin-te-prodhonin-
ilacin-e-pavdekesise-se-njeriut/
0101221-А
19 2
1 поен
(32.1) Како се случило откривањето на чоколадниот бисквит, пеницилинот,
микробрановата рерна?
1 2
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
1 поен
(32.2) Каде се појавува на сцена барутот?
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
1 поен
(32.3) Што се обидувале да откријат кинеските алхемичари во деветтиот век?
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
1 поен
(32.4) Како се произведуваат првите огномети?
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
1 поен
(32.5) Првата употреба на барутот против воен непријател во 904 г. се случила
меѓу силите на
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
(32.6) Како се шири тајната за барутот од Кина во Европа? 1 поен
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
0101221-А
20 2
1 поен
(32.7) Кој користел слични топови како англиската и француската војска
при опсадата на Константинопол?
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
1 поен
(32.8) Што стана возможно да се постигне од дистанца со појавата на
барутот?
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
1 поен
(32.9) Со што е заменет првобитниот материјал за изработка на огномети?
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
(32.10) Во која година Кинезите ја забраниле продажбата на калиум нитрат? 1 поен
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
0101221-А
21 2
јазик.
Тема 1: Климатските промени го менуваат и му се закануваат на светот

- Објасни што подразбираш под климатски промени, какво значење има климата
за опстанокот на животот на Земјата.
- Пишувај како климатските промени влијаат на квалитетот на животот на луѓето, на
опстанокот на растителниот и животинскиот свет.
- Појасни зошто луѓето мора да преземат активности за спречување на негатив-
ното влијание на климатските промени врз животот на Земјата.
- Презентирај примери за одредени климатски промени (глобално затоплување,
суша, чиста вода за пиење и сл.) и за нивното влијание опстанокот на светот.
- Заземи сопствен став за поставената тема, за климатските промени.
Тема 2: Лажните вести и нивното влијание врз јавното мислење и однесувањето

на луѓето
- Пишувај колку често се пласираат лажни вести во медиумите..
- Изложи ставови и размислувања кој и зошто пласира лажни вести во медиумите.
- Пишувај како влијаат лажните вести врз мислењето и однесувањето на луѓето,
односно какви се последиците од лажните вести.
- Презентирај примери за лажни вести и нивното влијание врз јавното мислење
и врз однесувањето на луѓето и објасни како проверуваш дали одредена вест
е лажна.
- Заземи сопствен став за поставената тема, односно какви мерки треба да се пре-
земат против ширењето на лажни вести и како луѓето можат да ги препознаат
0101221-А
22 2
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
0101221-А
23 2
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
0101221-А
24 2
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
0101221-А
25 2
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________ јазик
___________________________________________________________________________
1 2
___________________________________________________________________________
1 2
___________________________________________________________________________ содржина
___________________________________________________________________________ 1 2
0101221-А
26 2
0101221-А
27 2
0101221-А
28 2
2020 година
Забелешка:
- Одговорите на прашањата од отворен тип се прифаќаат како точни ако се со приближна формулација како дадената во
упатството за оценување,а ќе се вреднуваат со 0 поени ако се во комбинација на точен и неточен одговор.
- Вреднувањето на одговорите во способноста пишување ќе се оценуваат според посебна листа на критериуми за оценување
која се прецизира за секоја испитна сесија.
ЛИТЕРАТУРА
Број на испитна Број на цел Појаснување со точни одговори Барања Поени
задача во тест која се
книшката проверува
1. Извадок од „ Целброј: 1. Хамлет 8 Вкупно 8

Хамлетт“ од 2. Со самоубиство. поени,
В.Шекспир 1, 4, 5 , 9 3. Од 5 чина.
4.„Но тогаш други со тебе ќе зборат.“ по 1 поен за
5. Разочаран, несреќен , тажен секое
6. Фатален крај со смрт на главниот лик /со смрт на главниот лик. прашање.
7. Како бесмислен.
8. Ренесанса/хуманизам и ренесанса.
2.. „Сердарот“ од Целброј: 6 Вкупно 6
Григор Прличев 1. В (Кузман, синот на Неда) поени,
1, 4, 5 , 9 2. В (споредба) по 1 поен за
3. Б (грчки јазик) секое
4. В (го чека доаѓањето на синот) прашање.
5. В (Гегите кои го убиле Кузман)
6. Б (поема)
3 „Похвално Цел број: 1. Кирил Филозоф. 8 Вкупно 8

слово“ од Климент 2. Глаголица. поени,
3. Од 2.
1
Охридски 1,5, 7 4. Во вториот извадок. по 1 поен за
5. Лирско обраќање и лирско повторување. секое
6. Средновековна литература; прашање.
7. Охридска книжевна школа.
8. Волците, тријазичните еретици.
КНИЖЕВНА АНАЛИЗА
Цел број: 4. Г. Илијада 6 Вкупно 6
1,5, 7 5. В. митологија поени,
6. Б. „Тартиф“ по 1 поен за
7. А. еп секое
8. В. С.Бекет прашање.
9. Б. „Цвеќиња на злото“
2
ЈАЗИК
21 Вкупно 21
10. В) елизија; поени, за
11. Б) проклитика; секое
12. А) деминутиви;
прашање по
13. Б) лична заменка;
14. В) по некогаш . 1 поен
15. Б) научен
16. В ) Војничка дисциплина ;
17. Г) Круме Кепески
18. Глаголскиот прилог и прилозите за време.
19. -ј /-јте и –и/-те;
20. Кои .
21. Правопис.
22. Не бара, од нас .
23. Зависносложена причинска .
24. Хомонимија.
25. Етимолошки речник.
26. Глаголица и кирилица.
27. Интернационализми.
28. Надреден знак.
29. Административен стил .
30. Илјада триста и четири.
3
ЧИТАЊЕ
31 „ Музиката Цел број: 1. A. може да ги превенира болестите 8 Вкупно 8

против стресот, 2. A. ги смирува луѓето во деновите со многу стрес и при поени,
еве го влијанието 1, 2, 5, 7 болни случки
врз нашето 3. В.да се справува со болката по 1 поен
здравје “ 4. Б. музиката влијае врз нивоата на IgA со значително за секое
покачување прашање.
5. Г. претрпеле спуштање на нивото на кортизол и побарале
помалку морфиум за да се справуваат со болките
6. A. пет начини
7. В. кислородот го користи поефективно
8. Б. 2008
Цел број: 1.Човековиот мозок за тој да произведе ефект. 10 Вкупно 10

32 „ Ново 2. Истражувањето нема докази дека го оштетуваат мозокот. поени,
истражување 1, 2, 5, 7 3.Ефектите можат да се чувствуваат после 5, 10 или 15
зборува за години. по 1 поен
4. ...Дека најдобрите истражувања се уште не се направени. за секое
последиците од
5. Предизвикува зголемување на биохемиската активност кај прашање.
користење корисникот.
мобилни 6.Скенираниот мозок покажува зголемување на
телефони метаболичната активност во клетките кои беа поблиску до
мобилниот телефон.
“ 7. Инсистираат дека нивното користење не претставува закана
за здравјето.
8. ...47 здрави лица.
9. ....ќе поттикне нов интерес за истражување на безбедноста
при користење на мобилните телефони.
10. ...користејќи слушалки, држејќи го мобилниот подалеку од
телото, и ограничување на долгите телефонски разговори.
4
ПИШУВАЊЕ
33. Се пишува Цел Не се одземаат поени ако текстот има : барање 1
текст на тема : број: 300-550 збора
Се одзема 1 поен од критериум композиција ако текстот има : Вкупно 13 поени
6
Текст од 350 - 290-560 збора
500 Текстот не се прегледува доколку има помалку од 290 збора
односно повеќе од 560
- Во вкупниот број на зборови не се бројат зборовите од
насловот.
- Датумите се бројат по еден збор за ден,месец,година.
(пример – 16 06.2010 има 3 збора )
1. Рекламите имаат големо влијание врз купувачот денес
Прочитај ја темата и добро размисли што треба да содржи текстот.
- Што е реклама?
- Каква форма има рекламата?
- Каде има реклами?
- Колку рекламата влије врз купувачот?
- Наведи најмалку два аргумента за темата и разработи ги со
најмалку еден пример.
- Не пишувај општи фрази! Не користи буквално и без
критичка дистанца готови текстови од различни извори (веб-
страници, учебници, стручни книги и др.)
2. Врсничкото насилство е честа појава меѓу младите
- Прочитај ја темата и добро размисли што треба да содржи

текстот.
- Објасни што подразбираш под врсничко насилство.
- Пишувај во какви сè форми е присутно врсничкото
5
насилство меѓу младите (физичко, психичко, вербално, преку
социјалните мрежи и др.)
- Објасни ги причините за појава на врсничко насилство и
предложи мерки и начини со кои може да се спречи или
младите да се заштитат.
- Наведи најмалку два аргумента за темата и разработи ги со
- Не пишувај општи фрази! Не користи буквално и без
критичка дистанца готови текстови од различни извори (веб-
страници, учебници, стручни книги и др.)
 Кандидатот го губи правото да биде оценуван според предвидените критериуми за способноста пишување доколку
содржината на текстовите не соодвествува на зададената тема.
 Кандидатот го губи правото да биде оценуван според предвидените критериуми за способноста пишување доколку во
напишаниот текст има повеќе или помалку зборови од предвидениот број на зборови дадени во Упатството за оценување за
конкретната испитна година.
Во упатството за оценување, покрај критериумите,ќе стојат и следниве насоки кои ќе треба да се употребуваат од сите
оценувачи во процесот на оценување на тестовите:
- Текст, без разлика на која од дадениот избор на теми е пишувано, ако е напишан на дијалектен јазик за критериум Јазик
добива 0 поени.
- Текст во кој се читаат цитати без наведен извор,преземени делови од туѓи текстови,критики и слично без наведен извор или
истите не се парафразирани со именување на авторот за критериумот Содржина добива 0 поени.
6
2020 година/август
Забелешка:
- Одговорите на прашањата од отворен тип се прифаќаат како точни ако се со приближна формулација како дадената во упатството за
оценување,а ќе се вреднуваат со 0 поени ако се во комбинација на точен и неточен одговор.
- Вреднувањето на одговорите во способноста пишување ќе се оценуваат според посебна листа на критериуми за оценување која се
прецизира за секоја испитна сесија.
1.Извадок од Целброј: 1.1. рамнодушност 8 Вкупно 8

1.2. службено поени,
„ Странецот“ од 1, 4, 5 , 9 1.3. опис.
Албер Ками 1.4. Митот за Сизиф по 1 поен за
1.5. незаитересирано,рамнодушно,отсутно секое
1.6. 2 прашање.
1.7. прво лице
1.8. егзитенцијализам.
2 „Пиреј“ на П. М. Целброј: 6 Вкупно 6
Андреевски 2.1. В. Погребот на Велика. поени,
1, 4, 5 , 9 2.2. Б. пожртвувана мајка која се соочува со суровите последици на по 1 поен за
војната. секое
2.3. Б. магичната моќ на зборот да одбрани од злото. прашање.
2.4. Г. На фронтот
2.5. В. апсурдноста на војната како појава.
2.6. A. Велика.
3. Т’га за југ од Цел број: 3.1. уметничка поезија; 8 Вкупно 8

Константин 3.2. Третата и петтата поени,
Миладинов 1,5, 7 3.3. Големата желба за враќање во родниот крај
3.4. Сликите од природата се слики на душевната состојба на јунакот.. по 1 поен за
3.5. дистих секое
1
3.6. струшки говор; прашање.
3.7. десетерец
3.8. Москва
Цел број: 4. В. хуманизмот и ренесансата 6 Вкупно 6
1,5, 7 5. Г. рима. поени,
6. Г. Историја на литературата по 1 поен за
7. В. трагедии. секое
8. A. строфа составена од три стиха прашање.
9. В. чин.
2
ЈАЗИК
21 Вкупно 21
10. A. 5 поени, за
11. В) синоними секое
12. В) глаголски прилог;
прашање по 1
13. Г) варваризми;
14. Г) викнат . поен
15. Б. посилен
16. В. песок;
17. Г.морфолошката класификација.
18. веројатно;
19. компаратив и суперлатив;
20. поминаа ;
21. петмина
22. сфати
23. р
24. грчкиот/Атина
25. демократија
26. К.П.Мисирков
27. антоними
28. административен
29. југоисточно
30. Битолчани
3
ЧИТАЊЕ
31. Што повеќе Цел број: 31.1.Б.За да ги идентификуваат јаките и слабите страни на 8 Вкупно 8
сакаат алтернативните решенија. поени,
работодавачите? 1, 2, 5, 7 31.2 A. системска анализа.
Вештини или 31.3. Б. Академско образование и вештини. по 1 поен
диплома? 31.4. Б. Комуникациски вештини и вештини за презентација. за секое
31.5. В. направи напредок во компанијата или да се коригира прашање.
одредено однесување
31.6. Б. Трансформација на организацијата со оглед на постојаниот
и брзорастечки економски и технолошки развој.
31.7. Б. Огласи од банкарскиот сектор
31.8. Г.10 вештини
3 Цел број: 32.1. привлечно и незаборавно . 10 Вкупно 10

32 „Како 32.2. Френк Мејсон Робинсон . поени,
најпознатите 1, 2, 5, 7 32.3. со ненамерна грешка при пишувањето на името при
брендови ги добиле пребарувањето од страна на еден колега на коосновачите по 1 поен
своите имиња ?“ за секое
32.4. ... еден од вработените во спортската компанија Џеф Џонсон прашање.
тврдел дека тоа го видел на сон
32.5. најдобриот пријател на капетанот Ахаб во романот Моби Дик
32.6. името навестувало колку голема може да стане компанијата .

32.7. името да одговара на зуењето на мрежата низ цел свет
32.8. Оригиналниот сопственик на пицеријата не сакал неговото

име да се користи во проширувањето на бизнисот
32.9. кога купил кесичка препечени тортиљи во Калифорнија
32.10. Кадабра.
4
ПИШУВАЊЕ
33. Се пишува Цел Не се одземаат поени ако текстот има : барање 1
текст на тема : број: 300-550 збора
6 Се одзема 1 поен од критериум композиција ако текстот има : Вкупно 13 поени
Текст од 350 -500 290-560 збора
Текстот не се прегледува доколку има помалку од 290 збора
односно повеќе од 560
- Во вкупниот број на зборови не се бројат зборовите од насловот.
- Датумите се бројат по еден збор за ден,месец,година. (пример –
16 06.2010 има 3 збора )
Тема 1. Позитивните и негативните аспекти од користењето

мобилни телефони
 Прочитај ја темата и добро размисли што треба да содржи

текстот.
 Пишувај за значењето на мобилните телефони во животот
на луѓето денес.
 Пишувај за што сè се користат мобилните телефони.
 Објасни ги позитивните ефекти и аспекти од користењето
на мобилни телефони.
 Објасни дали и какви негативни ефекти имаат мобилните
телефони врз социјалниот живот, психичкото и физичкото
здравје на луѓето.
 Наведи најмалку два аргумента за темата и разработи ги
со најмалку еден пример.
 Не пишувај општи фрази! Не користи буквално и без
критичка дистанца готови текстови од различни извори
(веб-страници, учебници, стручни книги и др.)
Тема 2. Ги потценувам другите за да се издигнам себе си
 Прочитај ја темата и размисли што би требало да содржи

текстот
5
 Напиши што подразбираш со потценување
 Презентирајнајмалку два аргументи и поткрепи ги со
примери
 Објасни како треба да сме внимателни со однесувањето за
да не потцениме никој
 Презентирајги позитивните и негативните фактори кои моѓе
да ги предизвика потценувањето на другите
 Наведи најмалку два аргумента за темата и разработи ги со
 Не пишувај општи фрази! Не користи буквално и без
критичка дистанца готови текстови од различни извори
(веб-страници, учебници, стручни книги и др.)
 Кандидатот го губи правото да биде оценуван според предвидените критериуми за способноста пишување доколку содржината на
текстовите не соодвествува на зададената тема.
 Кандидатот го губи правото да биде оценуван според предвидените критериуми за способноста пишување доколку во напишаниот текст
има повеќе или помалку зборови од предвидениот број на зборови дадени во Упатството за оценување за конкретната испитна година.
Во упатството за оценување, покрај критериумите,ќе стојат и следниве насоки кои ќе треба да се употребуваат од сите оценувачи во
процесот на оценување на тестовите:
- Текст, без разлика на која од дадениот избор на теми е пишувано, ако е напишан на дијалектен јазик за критериум Јазик добива 0 поени.
- Текст во кој се читаат цитати без наведен извор,преземени делови од туѓи текстови,критики и слично без наведен извор или истите не се
парафразирани со именување на авторот за критериумот Содржина добива 0 поени.
6
јуни 2021 г.
Забелешка:
-Одговорите на прашањата од отворен тип се прифаќаат како точни, ако се со приближна формулација како дадената во упатството за оценување, а ќе
се вреднуваат со 0 поени, ако се во комбинација на точен и неточен одговор.
-Вреднувањето на одговорите во способноста пишување ќе се оценуваат според посебна листа на критериуми за оценување која се прецизира за секоја
испитна сесија.
Број на испитна задача Број на цел која Појаснување со точни одговори Барања Поени
во тест книшката се проверува
1. Извадок од „Чичко Цел број: 1. Вотрен; 8 Вкупно 8 поени,

Горио“ од Оноре де 2. според тоа колку имаат пари/ колку се богати;
Балзак 1, 4, 5, 9 3. таткото ја отфрлил/ татко ѝ не ја вклучил воопшто во наследството; по 1 поен за
4. госпоѓицата Мишоно и господинот Поаре/ Мишоно и Поаре; секое
5. да го убие братот на Викторина; прашање.
6. Чичко Горио;
7. врска со богата жена/брак со богата жена;
8. општеството/ француското општество;
2. „Проштевање“ од Цел број: 1. В) својата сакана 6 Вкупно 6 поени,

Кочо Рацин 2. Г) работодавците се ненаситни за заработка
1, 4, 5, 9 3. А) не се надева дека ќе се омажи по 1 поен за
4. Б) социјална секое
5. Г) градација прашање.
6. В) 1939
3 „Големата вода“ од Цел број: 1. дом за сирачиња/ дом за деца без родители/ дом за сирачиња „Светлост“; 8 Вкупно 8 поени,
Живко Чинго 2. Лем/ Лем Никодиновски;
1,5,7 3. Татенцето по 1 поен за
4. мајчинска љубов/ љубовта на мајката; секое
5. му се спротивставува / не ги почитува наредбите; прашање.
6. желбата да бидат слободни/ слободата;
7. Лем и (Исак) Кејтен;
8. по Втората светска војна/ 1946-1949;
1
Цел број: 4. Б) Сон на летната ноќ 6 Вкупно 6 поени,
5. В) Мит, легенда, анегдота
1,5,7 6. Г) Реторско прашање по 1 поен за
7. Б) Илијада секое
8. А ) Дадаизам прашање.
9. В) Виктор Иго
ЈАЗИК
10. Б) скопјанец. 21 Вкупно 21

11. В) индоевропско поени, за секое
12. Г) ножеви прашање по 1
13. Б) соопштение поен
14. В)ситничар
15. А) Врабче
16. А) бев излегол
17. А) административен
18. веројатно
19. На вчерашниот состанок.
20. Крсте Петков Мисирков
21. 26
22. Никој нас не нè извести дека ќе имаме состанок.
23. Девет илјади триста дваесет и еден
24. броеви
25. триесетина
26. антоними
27. разговорна лексика
28. виљушка, илјада
29. за време.
30. јазик
2
ЧИТАЊЕ
31. „Кафкијанска“ Цел број: 1. Г) 1924 8 Вкупно 8
битка за неговите 2. В) Естер Хофе поени,
1,2,5,7 3. В) речиси 40 години
ракописи“ 4. А) на германски јазик по 1 поен за
5. Г) Макс Брод секое
6. Г) не се изјаснил ниту еден колективен идентитет
прашање.
7. А) неговите дела да бидат спалени
8. В) Луј Бегли
32. „Еве како Цел број: 1.паметно избираат по вкус и интерес на купувачите; 10 Вкупно 10
‘Фејсбук’ нè 2. итра машинерија (која не ја познаваме); поени,
манипулира без да 1,2,5,7 3. изостанува регулација (која ќе обезбеди безбедност на корисниците);
4. маркетиншки цели; по 1 поен за
забележиме“ 5. во алгоритмите на мрежите; секое
6. создавање алгоритми способни за филтрирање информации (и прикажување прашање.
само на позитивните и негативните информации за секој избран корисник);
7. не побарале согласност од корисниците за користење на податоци;
8. анализа и истражување;
9. дека нештата требало поинаку да се направат;
10. доброволно (и наивно) ги споделуваме нашите информации.
ПИШУВАЊЕ
33. Се пишува текст на Цел број: Не се одземаат поени ако текстот има: барање Вкупно 13
тема: 6 300-550 збора; 1 поени
Се одзема 1 поен од критериум композиција ако текстот има:
Текст од 350 -500 290-560 збора;
Текстот не се прегледува, доколку има помалку од 290 збора односно повеќе од
560;
- Во вкупниот број на зборови не се бројат зборовите од насловот;
- Датумите се бројат по еден збор за ден,месец,година. (пример – 16 06.2010 има 3
збора ).
1. Фактори кои влијаат врз успехот на младите во образованието и

кариерата
Прочитај ја темата и добро размисли што треба да содржи текстот.
Објасни што за тебе претставува успех во образованието и во кариерата.
Изложи размислувања и ставови што и колку влијае врз успехот на младите
(континуирано учење, интелигенција, лични карактеристики и други фактори).
Одреди кои лични карактеристики се пресудни за успех на младите луѓе
3
(амбициозност, упорност, трудољубивост, снаодливост или некои други
карактеристики).
Заземи сопствен став за поставената тема, односно дали високите оценки се
Наведи најмалку два аргумента за темата и разработи ги со најмалку еден пример.
Не пишувај општи фрази! Не користи буквално и без критичка дистанца готови
2.Идолите на младите луѓе во современиот свет
1. Прочитај ја темата и добро размисли што треба да содржи текстот.

2. Објасни што подразбираш под поимот идол.
3. Појасни кои личности најчесто се идоли на младите, зошто токму тие
личности ги воодушевуваат младите, со какви професии се занимаваат,
какво е нивното однесување, надворешен изглед, успеси и др.
4. Пишувај како современите идоли влијаат врз младите луѓе, што тие
прифаќаат од нив (позитивно, негативно).
5. Заземи сопствен став за поставената тема, односно кој и како влијае врз
тебе, дали имаш идоли, и кои се тие, и какво влијание имале или имаат на
твоето однесување.
6. Наведи најмалку два аргумента за темата и разработи ги со најмалку еден
пример.
7. Не пишувај општи фрази! Не користи буквално и без критичка дистанца
готови текстови од различни извори (веб-страници, учебници, стручни книги
и др.)
 Кандидатот го губи правото да биде оценуван според предвидените критериуми за способноста пишување, доколку содржината на текстовите не
соодветствува на зададената тема.
 Кандидатот го губи правото да биде оценуван според предвидените критериуми за способноста пишување, доколку во напишаниот текст има повеќе
или помалку зборови од предвидениот број на зборови дадени во Упатството за оценување за конкретната испитна година.
Во упатството за оценување, покрај критериумите,ќе стојат и следниве насоки кои ќе треба да се употребуваат од сите оценувачи во процесот на
оценување на тестовите:
- Текст во кој се читаат цитати без наведен извор преземени делови од туѓи текстови, критики и слично без наведен извор или истите не се
4
август 2021 г.
Забелешка:
-Одговорите на прашањата од отворен тип се прифаќаат како точни, ако се со приближна формулација како дадената во упатството за оценување, а ќе
се вреднуваат со 0 поени, ако се во комбинација на точен и неточен одговор.
-Вреднувањето на одговорите во способноста пишување ќе се оценуваат според посебна листа на критериуми за оценување која се прецизира за секоја
испитна сесија.
Број на испитна задача Број на цел која Појаснување со точни одговори Барања Поени
во тест книшката се проверува
1. Извадок од Цел број: 8 Вкупно 8 поени,

1. прво лице
„Странeцот“ од А.Ками
1, 4, 5, 9 2.Мерсо. по 1 поен за
3 стрелање/убиство/несреќа секое
прашање.
4.омраза/многу гледачи
5. Маренго (осумдесет километри од Алжир).
6.Не се чувствува виновен.
7.20 век
8. модернизам (егзистенцијализам).
2.„Думание“ од Цел број: 6 Вкупно 6 поени,

Константин Миладинов 1. Г (секстина)
1, 4, 5, 9 2. Г (компарација) по 1 поен за
3. В (го обеспокојува) секое
4. Б (струшки) прашање.
5. Б (за љубовните маки)
6. Б (женска)
3 „Панонски легенди“ од Цел број: 1. Моравската мисија 8 Вкупно 8 поени,

Кирил Филозоф 2. Откако се замонашил, /станал калуѓер
1,5, 7 3. Глаголица по 1 поен за
4. Бог / молитвите упатени кон Бога секое
5. Старословенски
1
6. Писмото / буквите прашање.
7. Житие/житија
8. Авторот е анонимен/не е познат авторот/ или се претпоставува дека е некој од
учениците на св. Кирил и св. Методиј .
Цел број: 4.А. Хуманизам и ренесанса ; 6 Вкупно 6 поени,
5.В.Петрарка;
1,5, 7 6.Б.роман. по 1 поен за
7. Г. Литота. секое
8. Б. „Евгениј Онегин“. прашање.
9. А.Софокле
ЈАЗИК
10. Б. бидејќи 21 Вкупно 21

11. В. Партениј Зографски/Кузман Шапкарев/ Ѓорѓија Пулевски. поени, за секое
12. Г. Гледајќи прашање по 1
13. Б. минатост. поен
14. А Цело село ќе излезе да те пречека.
15. Б јужнословенски
16. В. туку
17. А. на зборообразувачки и формообразувачки
18. повторлив глагол
19. директен
20.пароними
21. подмет
22.В
23.Е
24.фразеолошки изрази
25.уверението
26. Советот, Европа
27.можен начин
28. интернационализми
29. се акцентира на третиот слог од крајот
30.почитување.
2
ЧИТАЊЕ
31 „ Зошто има толку Целброј: 1.Б. Ана Карењина 8 Вкупно 8

многу омраза во 1, 2, 5, 7 2.Б. лесно поени,
светот? “ 3.А. Втората светска војна
4. В. големата агресија во нас по 1 поен за
5. А. самоубиството на една жена секое
6. Г. насилството во однесувањето
прашање.
7. А. Ангажираноста на читателите.
8. Б. Омраза
32 „ Барутот е изумен Целброј: 1.Случајно/случајно кога луѓето се обидувале да постигнат нешто друго 10 Вкупно 10
без намера, кога 1, 2, 5, 7 2.Барутот е откриен во стара Кина. поени,
Кинезите се обидуваа 3. Произведувале еликсир, течност која би му обезбедила на човекот бесмртност
да го произведуваат 4. Со полнење на бамбусови дрвја со експлозив и палејќи ги со оган. по 1 поен за
лекот за бесмртност 5. Кинеската динсатија Сонг против Монголците. секое
на човекот“ 6. Преку патот на свилата-Индија, Среден Исток и конечно во Европа.
прашање.
7. Османлиските Турци.
8 да ги раниш или да ги убиеш непријателите.
9. барут
10. 1076 г.
ПИШУВАЊЕ
33. Се пишува текст на Цел број: Не се одземаат поени ако текстот има: барање Вкупно 13
тема: 6 300-550 збора; 1 поени
Се одзема 1 поен од критериум композиција ако текстот има:
Текст од 350 -500 290-560 збора;
Текстот не се прегледува, доколку има помалку од 290 збора односно повеќе од
560;
- Во вкупниот број на зборови не се бројат зборовите од насловот;
- Датумите се бројат по еден збор за ден,месец,година. (пример – 16 06.2010 има 3
збора ).
Климатските промени го менуваат и му се закануваат на светот

2. Објасни што подразбираш под климатски промени, какво значење има климата
за опстанокот на животот на Земјата.
3. Пишувај како климатските промени влијаат на квалитетот на животот на луѓето,
на опстанокот на растителниот и животинскиот свет.
4. Појасни зошто луѓето мора да преземат активности за спречување на
негативното влијание на климатските промени врз животот на Земјата.
5. Презентирај примери за одредени климатски промени (глобално затоплување,
суша, чиста вода за пиење и сл.) и за нивното влијание опстанокот на светот.
3
6.Заземи сопствен став за поставената тема, односно дали високите оценки се
7.Наведи најмалку два аргумента за темата и разработи ги со најмалку еден
пример.
8.Не пишувај општи фрази! Не користи буквално и без критичка дистанца готови
Лажните вести и нивното влијание врз јавното мислење и однесувањето на
луѓето

2. Пишувај колку често се пласираат лажни вести во медиумите.
3. Изложи ставови и размислувања кој и зошто пласира лажни вести во
медиумите.
4. Пишувај како влијаат лажните вести врз мислењето и однесувањето на
луѓето, односно какви се последиците од лажните вести.
5. Презентирај примери за лажни вести и нивното влијание врз јавното
мислење и врз однесувањето на луѓето и објасни како проверуваш дали
одредена вест е лажна.
6. Наведи најмалку два аргумента за темата и разработи ги со најмалку еден
пример.
7. Заземи сопствен став за поставената тема, односно какви мерки треба да
се преземат против ширењето на лажни вести и како луѓето можат да ги
препознаат.
8. Не пишувај општи фрази! Не користи буквално и без критичка дистанца
готови текстови од различни извори (веб-страници, учебници, стручни книги
и др.)
 Кандидатот го губи правото да биде оценуван според предвидените критериуми за способноста пишување, доколку содржината на текстовите не
соодветствува на зададената тема.
 Кандидатот го губи правото да биде оценуван според предвидените критериуми за способноста пишување, доколку во напишаниот текст има повеќе
или помалку зборови од предвидениот број на зборови дадени во Упатството за оценување за конкретната испитна година.
Во упатството за оценување, покрај критериумите,ќе стојат и следниве насоки кои ќе треба да се употребуваат од сите оценувачи во процесот на
оценување на тестовите:
- Текст во кој се читаат цитати без наведен извор преземени делови од туѓи текстови, критики и слично без наведен извор или истите не се

1909 MATURA Makedonski Jazik I Literatura 2020-2021

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

1909 MATURA Makedonski Jazik I Literatura 2020-2021

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ДРЖАВНА МАТУРА

2020 ‒ 2021 година

МАКЕДОНСКИ ЈАЗИК И ЛИТЕРАТУРА

Време за решавање: 240 минути

јуни 2020 година

Шифра на ПРВИОТ оценувач Шифра на ВТОРИОТ оценувач

На задачите се одговара на еден од следните начини:

ХАМЛЕТ (зад сцената):

(Полониј се сокрива зад завесата. Влегува Хамлет.)

ПОЛОНИЈ (зад завесата):

ПОЛОНИЈ (зад завесата):

Зошто си толку со мене груб,

Вилијам Шекспир. „Хамлет“ (чин трети, сцена четврта).

(1.2) Како завршува животот на Офелија, ќерката на Полониј? 1 поен

(1.3) Од колку чина е составена композицијата на делото „Хамлет“? 1 поен

Во пролетна вечер, задумано почива една

На средна е доба; и јадра, и сосема здрава,

Годините не ја намалиле онаа убост;

несреќната, достојна мајка на Кузман. Седејќи

Потпорните греди од нивната куќа се ведат,

ама да потпира јако.

Но, и неа бесно огнооки змејови страшни

Со одвратност од себе сонот го оттурна она,

Штом шушнува нешто – смуртеното чело го крева

Григор Прличев. „Сердарот“. Скопје: Наша книга, 1967, стр. 4–5.

(2.3) Григор Прличев делото „Сердарот“, во оригинал, го напишал на: 1 поен

(2.6) На кој книжевен жанр припаѓа делото „Сердарот“? 1 поен

(3.3) Од колку содржински целини е обликувана композицијата на 1 поен

(3.4) Во кој од двата наведени извадока има елементи на искажување 1 поен

(3.6) На кој период од развојот на македонската литература припаѓа 1 поен

5 Темата на делото „Антигона“ од Софокле е заснована врз: 1 поен

6 Вилјам Шекспир НЕ е автор на драмското дело: 1 поен

„Гневот, божице, спеј го на Ахила, синот Пелеев,

8 Претставник на „драмата на апсурдот“ е: 1 поен

9 Песната „Албатрос“ е составен дел од стихозбирката: 1 поен

11 Акцентската целост не сум ја видел е: 1 поен

12 Зборовите каменче и моливче со кои се искажува чувствен однос претста- 1 поен

вид заменка е зборот „тој“??

14 Кој од следните примери треба да се напише слеано? 1 поен

Сложената реченица е синтаксичка единица што содржи најмалку два прирока.

16 Одговори со кој од наведените фразеолошки изрази може да се дополни 1 поен

17 Кој од следниве дејци не припаѓа на учебникарите од XIX век? 1 поен

18 Отстапувања од третосложното акцентирање во македонскиот јазик кај збо- 1 поен

рови од домашно потекло, се јавува кога се употребуваат

19 Кои наставки се користат за образување заповеден начин кај глаголите? 1 поен

Мрзливите ученици, кој дојдоа последни, стоеја на нозе.

21 Како се нарекува општоприфатениот и единствен систем од правила за 1 поен

пишување во еден јазик?

Препиши ги или обележи ги акцентските целости од/во реченицата:

23 Каков вид сложена реченица е долунаведената? 1 поен

Јас со право ви зборувам вака за светот зашто го познавам.

24 Кај зборовите патент (затворач) и патент (изум) се среќава појавата 1 поен

на зборовите, коренот на зборовите и нивниот развој?

28 Кој правописен знак е изоставен во долунаведената реченица? 1 поен

29 Во кој стил се вбројува автобиографијата која се доставува при конкурирање 1 поен

за одредено работно место?

30 Како точно со зборови се пишува бројот 1304? 1 поен

МУЗИКАТА ПРОТИВ СТРЕСОТ, ЕВЕ ГО ВЛИЈАНИЕТО ВРЗ НАШЕТО

Запомнете, истражувачите прават процени за улогата на музиката во медицинската

НОВО ИСТРАЖУВАЊЕ ЗБОРУВА ЗА ПОСЛЕДИЦИТЕ ОД КОРИСТЕЊЕ

Според една нова студија, едночасовен разговор на мобилен телефон предизвикува

(32.3) Скептиците сметаат дека штетните ефекти од употребата на мобилните 1 поен

(32.4) Што мисли д-р Еспосито за квалитетот на истражувањата за користење 1 поен