1648 - Filozofija JUNI - 2022

ШИФРА НА КАНДИДАТОТ
ЗАЛЕПИ ТУКА
ФИЛОЗОФИЈА
Време за решавање: 150 минути
јуни 2022 година
Шифра на ПРВИОТ оценувач Шифра на ВТОРИОТ оценувач

Запиши
тука:
ЗАЛЕПИ ТУКА
УПАТСТВО ЗА КАНДИДАТОТ
Внимателно прочитај го упатството. Не испуштај ништо.

Залепи ја едната шифра на означеното место на тестот („Шифра на кандидатот“), а другата
шифра на означеното место на листот за одговори.
ДРЖАВЕН ИСПИТЕН ЦЕНТАР
Не врти страници и не почнувај со решавање на задачите сè додека не ти каже надгледувачот.

Тестот содржи задачи.
На задачите се одговара на еден од следните начини:
- со заокружување на буквата пред точниот одговор;
- со пишување кус одговор на соодветното место;
- со пишување текст во просторот што е предвиден за тоа;
- со поврзување.
Внимавај на јазикот и на правописот во одговорите. Пишувај читливо. Нечитливите одговори се
вреднуваат со нула (0) поени.
Задачите се одговараат прво во тестот, а потоа треба одговорите на задачите да ги пренесеш на
листот за одговори, според Упатството за пополнување дадено во него.
Во тестот пишувај исклучиво со пенкало кое пишува сино или црно. Одговорите на задачите
напишани со молив се вреднуваат со нула (0) поени.
Препишувањето е најстрого забрането. Сите одговори испишани со различни ракописи во иста тест
книшка се вреднуваат со нула (0) поени.
Покрај секоја задача е даден бројот на поените за точниот одговор.
Ти посакуваме многу успех!
© ДИЦ 2022
ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА
1 Двата доминантни правци во онтологијата се: 1 поен
А. емпиризам и рационализам.
Б. идеализам и материјализам.
В. хедонизам и евдајмонизам.
Г. утилитаризам и прагматизам.
2 Во гносеологијата, податоците восприемени преку мирисот, вкусот, видот, 1 поен
слухот и допирот се нарекуваат:
A. нумерички.
Б. категорички.
В. емпириски.
Г. трансцендентни.
3 Почетокот на западноевропската филозофија го означуваат филозофите од 1 поен
Милетската школа. Нејзини претставници се:
А. Ксенофан, Парменид, Зенон.

Б. Левкип, Демокрит, Епикур.
В. Протагора, Горгија, Сократ.
Г. Талес, Анксимандар, Анаксимен.
4 Кое тврдење најдобро ја отсликува филозофската позиција на Хераклит? 1 поен
A. Нема битие, ниту небитие.

Б. Во светот нема хармонија, владее хаос.
В. Ништо не е апсолутно, апсолутна е само промената.
Г. Нема борба, сѐ е статично.
5 Наведи кое од следниве прашања зазема централно место во учењата на 1 поен
претставниците на антрополошкиот период во античката филозофија:
А. Дали вистината и моралните вредности се апсолутни или

релативни?
Б. Дали движењето реално постои или битието е неподвижно?
В. Дали светот претставува единство во мноштвото?
Г. Што е праелементот на сето постоечко?
6 Со кое од следните тврдења би се согласил Платон? 1 поен
A. Сетилното искуство може да нѐ доведе до вистината.

Б. Материјалниот свет е вечен, совршен и неменлив.
В. Човекот е мера на сите нешта.
Г. Минливиот, материјален свет е сенка на светот на идеите.
16010122-J
3 2
7 Според етичкото учење на Аристотел, целта на човековиот живот е постигну- 1 поен
вањето среќа или блаженство. Тоа значи дека неговата етика е:
A. хедонистичка.
Б. евдајмонистичка.
В. утилитаристичка.
Г. прагматистичка.
8 Над вратата на која античка школа било поставено известувањето: „Нека 1 поен
не влегува никој кој не знае геометрија“?
А. Реторичката школа на Горгија.

Б. Академијата на Платон.
В. Ликејот на Аристотел.
Г. Стоичката школа на Зенон.
9 Според учењето на Аристотел, нештата, предметите се: 1 поен
А. обликувана граѓа.
Б. необликувана граѓа.
В. форма без материја.
Г. материја без форма.
10 Епикур, еден од претставниците на хеленистичката филозофија, својата 1 поен
физика ја надоврзува на:
А. атомизмот на Демокрит.
Б. идеализмот на Платон.
В. дијалектиката на Хераклит.
Г. хилозоизмот на Талес.
11 Според Плотин, од Едното се еманираат три хипостази (форми на суштеству- 1 поен
вањето). Тие се:
А. ум, душа, материја.

Б. аскеза, екстаза, катарза.
В. теза, антитеза, синтеза.
Г. материја, форма, чиста форма.
16010122-J
4 2
12 Неговите политички ставови промовираат неморална и бескрупулозна поли- 1 поен
тика; владетелот, според него, треба да биде „силен како лав и итар како
лисица“. За кој ренесансен мислител станува збор?
А. Хуго Гроциус.
Б. Еразмо Ротердамски.
В. Џордано Бруно.
Г. Николо Макијавели.
13 За кој од Беконовите идоли на човечкиот ум станува збор при некритичкото 1 поен
прифаќање на традиционалниот авторитет на Аристотел?
A. За идол на племето.
Б. За идол на пештерата.
В. За идол на плоштадот.
Г. За идол на театарот.
14 Според коj филозоф човекот полека се движи од темнина кон светлина, 1 поен
освојува позиции во светот, а тоа го прави ако е творец, работник – homo

faber?
А. Томазо Кампанела.
Б. Џордано Бруно.
В. Томас Мор.
Г. Николо Макијавели.
15 Познатиот став на Рене Декарт „Cogito ergo sum“ значи: 1 поен
A. Дејствувам, значи постојам.

Б. Верувам, значи постојам.
В. Постојам, затоа мислам.
Г. Мислам, значи постојам.
16 Според Џорџ Беркли, нештата од надворешниот свет претставуваат збир од: 1 поен
А. материјални честички.
Б. осети.
В. монади.
Г. модуси.
16010122-J
5 2
17 Во кое дело Лок си поставува задача да ги испита изворите, границите и 1 поен
можностите на сознанието?
А. Критика на чистиот ум.

Б. Расправа за човечката природа.
В. Феноменологија на духот.
Г. Есеј за човековиот разум.
18 Барух Спиноза слободата ја дефинира како: 1 поен
А. отсуство на закони.
Б. сознаена нужност.
В. можност на избор.
Г. власт над другите.
19 Кој од наведените искази изразува пантеистички став? 1 поен
А. Бог го создал светот, но не се меша во неговото функционирање.

Б. Бог е надвор од светот.
В. Бог е во сѐ, во сите појави и процеси.
Г. Бог не постои.
20 На кои два филозофски правци Имануел Кант прави синтеза во својата кри- 1 поен
тичка филозофија?
A. На емпиризмот и на сензуализмот.
Б. На емпиризмот и на рационализмот.
В. На скептицизмот и на догматизмот.
Г. На плурализмот и на монизмот.
21 Во филозофскиот систем на големиот германски филозоф Георг Вилхелм 1 поен
Фридрих Хегел суштина на сѐ е:
A. волјата како слеп нагон.

Б. апсолутната идеја што се саморазвива.
В. монадата како духовен атом.
Г. супстанцијата која е Бог или природа.
22 Според Фридрих Ниче, вистинската култура и филозофија, во која постоело 1 поен
единство помеѓу аполонскиот и дионизискиот принцип, била во:
A. претсократскиот период.
Б. средновековниот период.
В. ренесансниот период.
Г. просветителскиот период.
16010122-J
6 2
23 Германскиот филозоф Артур Шопенхауер смета дека волјата како основа на 1 поен
светот е:
A. несвесен, слеп нагон, без цел и смисла.

Б. рационална, насочена кон целта.
В. самоактивна, саморазвојна, целисходна.
Г. постојан стремеж за потврдување, одржување и јакнење на
смислата.
24 Наспроти критиките кои Карл Маркс му ги упати на Хегел, тој го презеде 1 поен
неговиот:
А. идеализам.
Б. дијалектички метод.
В. теолошки пристап.
Г. шематизиран систем.
25 Со мислата „Власт на човекот над човекот е ропство“ Пјер-Жозеф Прудон 1 поен
изразува една од основните идеи на филозофско-политичкото учење познато

под името:
A. авторитаризам.
Б. апсолутизам.
В. анархизам.
Г. анахронизам.
26 Според Вилијам Џејмс, основниот критериум за вистинитоста на сознанието е: 1 поен
A. математичката точност на сознанието.

Б. практичната вредност, корисноста на сознанието.
В. усогласеноста на сознанието со религиските догми.
Г. трансценденталниот карактер на сознанието.
27 Личностите што своите потенцијали ги реализират на позитивен и опште- 1 поен
ствено вреден начин, според Ерих Фром, поседуваат вид карактер наречен:
A. рецептивен.
Б. искористувачки.
В. трговски.
Г. продуктивен.
16010122-J
7 2
28 Која филозофска дисциплина е позната како наука на вредностите? 1 поен
_____________________________________________________________________________
1 2
29 Зошто пророчицата Питија од Делфи сметала дека Сократ е најмудар меѓу 1 поен
Грците?
_____________________________________________________________________________ 1 2
30 Кој антички филозоф смета дека основа за настанувањето и за пропаѓањето 1 поен
на појавите во природата се спротивностите што ги содржи праосновата -

апејронот?
1 2
____________________________________________________________________________
31 Кој филозоф од aнтиката го негира постоењето на небитието, а битието го 1 поен
определува како едно, неподвижно, неделиво и совршено?
____________________________________________________________________________ 1 2
32 Кој е филозофот кој го поставил најголемиот систем на објективниот идеализам 1 поен
во античката филозофија?
_____________________________________________________________________________ 1 2
33 Како се нарекува теолошкото учење на Псевдо-Дионисиј Ареопагит според кое, 1 поен
поради недофатливата природа на Бог, за него може да се зборува единствено

преку негативни определби (бесконечен, несоздаден, неограничен, итн.)?
1 2
____________________________________________________________________________
34 Големиот средновековен мислител, Тома Аквински, бил под силно влијание 1 поен
на античкиот филозоф
___________________________________________________________________________. 1 2
16010122-J
8 2
35 Претставниците на кој филозофски правец сметаат дека „нема ништо во 1 поен
разумот што претходно не поминало низ сетилата“?
_____________________________________________________________________________ 1 2
36 Според Имануел Кант, априорната моќ на сознанието има три сили (функции), 1 поен
а тие се:
_____________________________________________________________________________ 1 2
37 Кои се двата вида природа за кои зборуваат Џордано Бруно и Барух Спиноза? 1 поен
____________________________________________________________________________
1 2
38 Според кој филозоф, воспоставувач на основите на егзистенцијализмот, 1 поен
човековиот живот во својот развиток поминува низ три стадиуми – естетски,

етички и религиозен?
1 2
_____________________________________________________________________________
39 Анри Бергсон е претставник на филозофскиот правец: 1 поен
_____________________________________________________________________________
1 2
40 Неавторитарното општество, кое не е водено од некоја идеологија и во кое 1 поен
поединецот е слободен и соочен со последиците од својот избор, Карл

Попер го нарекува:
1 2
_____________________________________________________________________________
16010122-J
9 2
41 Поврзи ја мислата со филозофскиот правец чија основна идеја ја изразува таа. 4 поени
Одговорите (соодветната буква) запиши ги во табелата.

1 2
1. Вистината треба да дава резултати. А. идеализам

2. Во светот владее строга законитост. Б. егзистенцијализам
3. Општите поими се само имиња. В. номинализам
4. Човекот е одговорен за тоа што е тој.
Г. детерминизам
Д. прагматизам
Ѓ. мистицизам
1 2 3 4
42 Поврзи го прашањето со дисциплината што го истражува. 4 поени
Одговорите (соодветната буква) запиши ги во табелата.

1 2
1. Каква е природата на битието?

А. Етика
2. Дали вкусот е објективна или Б. Онтологија
субјективна категорија?
В. Естетика
3. Дали постои универзален
критериум за доброто и злото? Г. Антропологија
4. Дали вистината може да се сознае Д. Филозофија на историјата

одеднаш и целосно или е несознатлива? Ѓ. Гносеологија
1 2 3 4
16010122-J
10 2
43 Внимателно прочитај го и анализирај го наведениот цитат, а потоа одговори
на прашањата.
„Анаксимен од Милет, пријател на Анаксимандар, како и овој, вели дека природата

што е дадена како подлога е една и безгранична, но не смета како него дека таа е
неопределена, туку е определена, тврдејќи дека таа е воздух. А во однос на нештата,
тој се разликува според реткоста и густината. Со разредување станува оган, а со
згуснување ветар, потоа облак; уште погуст станува вода, потоа земја, камен и сè
друго од тоа.“
(Симпликиј: „Коментари кон Аристотеловата Физика“ – прев. д-р Витомир Митевски)
1 поен
(43.1) На кој период на развитокот на античката филозофска мисла припаѓа
учењето на Анаксимен?
_____________________________________________________________________ 1 2
1 поен
(43.2) На која филозофска дисциплина припаѓа учењето за праосновата на
светот?
_____________________________________________________________________ 1 2
1 поен
(43.3) Според Анаксимен, архе е:
_____________________________________________________________________
1 2
1 поен
(43.4) Од што, според Анаксимен, произлегуваат промените во природата?
_____________________________________________________________________
1 2
1 поен
(43.5) Кои се, според учењето на Анаксимен, основните карактеристики на
она што го нарекува архе?
_____________________________________________________________________ 1 2
16010122-J
11 2
За Питагора (Ксенофан) го кажува следново: „Еднаш, кога на минување видел како

маваат некое кученце, велат дека се сожалил и ова го рекол: Престани и не тепај
го, оти тоа е душата на мојот пријател; ја препознав по гласот нејзин“.
Диоген Лаерќанецот: Животот и мислењата на истакнатите филозофи
1 поен
(44.1) Кое учење на Питагора го препознаваш во горенаведениот фрагмент?
_____________________________________________________________________
1 2
2 поени
(44.2) Каков е, според питагорејците, односот на душата и на телото?
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
2 поени
(44.3) Објасни го етичкиот идеал на Питагора и на питагорејците.
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
16010122-J
12 2
45 Внимателно прочитај го и анализирај го наведениот цитат, а потоа одговори на
прашањата.
„Првото правило беше никогаш да не го прифатам како вистинито ниедно нешто сè
додека очигледно не сум го сознал како такво, т.е. грижливо да ги избегнувам
избрзувањето и предубеденоста и во моите судови да го вклучам само она што на
мојот ум му се претставува толку јасно и толку разлачено, што јас повеќе ќе немам
никаков повод да се посомневам во него.
Второто – секоја од тешкотиите што ги испитував да ја поделам на онолку делови на
колку што е можно и колку што е неопходно за нив подобро да ги решам.
Третото – моите мисли да ги водам во ред, почнувајќи од предметите кои се најпро-
сти и најлесно се спознаваат, за постапно, како по скали, да стигнам до предмети
коишто едните на другите не си претходат природно.
И последното правило - насекаде да правам така целосни набројувања и така општи
прегледи за потполно да бидам сосема сигурен дека ништо не сум пропуштил.“
(Рене Декарт, Научна расправа за методот како правилно да го водиме својот

ум и да ја бараме вистината во науката – прев. д-р Кирил Темков)
2 поени
(45.1) Која е функцијата на Декартовите четири правила на методот, наведени
во текстот?
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
1 поен
(45.2) Според првото од наведените правила, кој е критериумот за вистини-
тоста на нашите знаења?
_____________________________________________________________________ 1 2
1 поен
(45.3) Во кое од Декартовите четири правила е изложена методската постапка
анализа?
_____________________________________________________________________ 1 2
2 поени
(45.4) Објасни кој вид сомневање, кој го користи Декарт во својата Расправа
за методот, се нарекува методска скепса?
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
16010122-J
13 2
„Повеќето ставови и прашања што биле напишани за филозофските работи не се
лажни, туку бесмислени. Затоа на прашањата од тој вид воопшто не може да
одговориме, туку може само да ја утврдиме нивната бесмисленост... Целта на
филозофијата е разјаснување на мислите. Филозофијата не е теорија, туку
активност. Филозофското дело се состои всушност во расветлувањето. Резултат
на филозофијата не се ‘филозофски ставови’, туку појаснување на ставовите.
Филозофијата мора нив да ги направи јасни и остро да ги разграничи, зашто тие,
поинаку, се речиси матни и расплинати“.
Лудвиг Витгенштајн, Tractatus logico-philosophicus
1 поен
(46.1) Според мислењето на Витгенштајн изнесено во наведениот цитат, зошто
не е можно да се одговори на повеќето филозофски прашања што биле
поставени во дотогашната филозофска традиција?
1 2
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
1 поен
(46.2) Како Витгенштајн ја определува целта на филозофијата?
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
2 поени
(46.3) Објасни како ја разбираш мислата на Витгенштајн дека филозофијата
не е теорија, туку активност.
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
16010122-J
14 2
ПРАЗНА СТРАНИЦА
16010122-J
15 2
ПРАЗНА СТРАНИЦА
16010122-J
16 2

1648 - Filozofija JUNI - 2022

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

1648 - Filozofija JUNI - 2022

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ШИФРА НА КАНДИДАТОТ

Време за решавање: 150 минути

јуни 2022 година

Шифра на ПРВИОТ оценувач Шифра на ВТОРИОТ оценувач

Внимателно прочитај го упатството. Не испуштај ништо.

Не врти страници и не почнувај со решавање на задачите сè додека не ти каже надгледувачот.

2 Во гносеологијата, податоците восприемени преку мирисот, вкусот, видот, 1 поен

слухот и допирот се нарекуваат:

3 Почетокот на западноевропската филозофија го означуваат филозофите од 1 поен

Милетската школа. Нејзини претставници се:

А. Ксенофан, Парменид, Зенон.

4 Кое тврдење најдобро ја отсликува филозофската позиција на Хераклит? 1 поен

A. Нема битие, ниту небитие.

5 Наведи кое од следниве прашања зазема централно место во учењата на 1 поен

претставниците на антрополошкиот период во античката филозофија:

А. Дали вистината и моралните вредности се апсолутни или

6 Со кое од следните тврдења би се согласил Платон? 1 поен

A. Сетилното искуство може да нѐ доведе до вистината.

вањето среќа или блаженство. Тоа значи дека неговата етика е:

не влегува никој кој не знае геометрија“?

А. Реторичката школа на Горгија.

9 Според учењето на Аристотел, нештата, предметите се: 1 поен

10 Епикур, еден од претставниците на хеленистичката филозофија, својата 1 поен

физика ја надоврзува на:

11 Според Плотин, од Едното се еманираат три хипостази (форми на суштеству- 1 поен

вањето). Тие се:

А. ум, душа, материја.

13 За кој од Беконовите идоли на човечкиот ум станува збор при некритичкото 1 поен

прифаќање на традиционалниот авторитет на Аристотел?

освојува позиции во светот, а тоа го прави ако е творец, работник – homo

15 Познатиот став на Рене Декарт „Cogito ergo sum“ значи: 1 поен

A. Дејствувам, значи постојам.

А. Критика на чистиот ум.

18 Барух Спиноза слободата ја дефинира како: 1 поен

19 Кој од наведените искази изразува пантеистички став? 1 поен

А. Бог го создал светот, но не се меша во неговото функционирање.

21 Во филозофскиот систем на големиот германски филозоф Георг Вилхелм 1 поен

Фридрих Хегел суштина на сѐ е:

A. волјата како слеп нагон.

22 Според Фридрих Ниче, вистинската култура и филозофија, во која постоело 1 поен

единство помеѓу аполонскиот и дионизискиот принцип, била во:

A. несвесен, слеп нагон, без цел и смисла.

25 Со мислата „Власт на човекот над човекот е ропство“ Пјер-Жозеф Прудон 1 поен

изразува една од основните идеи на филозофско-политичкото учење познато

26 Според Вилијам Џејмс, основниот критериум за вистинитоста на сознанието е: 1 поен

A. математичката точност на сознанието.

27 Личностите што своите потенцијали ги реализират на позитивен и опште- 1 поен

30 Кој антички филозоф смета дека основа за настанувањето и за пропаѓањето 1 поен

на појавите во природата се спротивностите што ги содржи праосновата -

31 Кој филозоф од aнтиката го негира постоењето на небитието, а битието го 1 поен

определува како едно, неподвижно, неделиво и совршено?

32 Кој е филозофот кој го поставил најголемиот систем на објективниот идеализам 1 поен

33 Како се нарекува теолошкото учење на Псевдо-Дионисиј Ареопагит според кое, 1 поен

поради недофатливата природа на Бог, за него може да се зборува единствено

разумот што претходно не поминало низ сетилата“?

38 Според кој филозоф, воспоставувач на основите на егзистенцијализмот, 1 поен

човековиот живот во својот развиток поминува низ три стадиуми – естетски,

39 Анри Бергсон е претставник на филозофскиот правец: 1 поен

40 Неавторитарното општество, кое не е водено од некоја идеологија и во кое 1 поен

поединецот е слободен и соочен со последиците од својот избор, Карл

Одговорите (соодветната буква) запиши ги во табелата.

1. Вистината треба да дава резултати. А. идеализам

42 Поврзи го прашањето со дисциплината што го истражува. 4 поени