Факултет за земјоделски науки и храна – Скопје ОРГАНИЗАЦИЈА Дефиниција

Институт за агроекономика

• Организација

Општествени единки ориентирани кон целта со
свесно структуриран систем на активности со
ОРГАНИЗИРАЊЕ дефинирани граници.

Општествена единка којашто вклучува двајца или
повеќе луѓе коишто работат заедно на остварување
на целите на организацијата.
доц. д-р Ана Котевска

Скопје, 2012

„Затворен“ наспроти
Теорија на организациско опкружување Организација „отворен“ систем

Организациско опкружување – збир на фактори и услови кои што дејствуваат потрошувачи

надвор од организацијата, но влијаат на способноста на менаџерите да ги
стекнат и користат ресурсите. влада капитал

Отворен систем - систем којшто ги зема ресурсите од екстерното опкружување

и ги претвора или трансформира во добра и услуги коишто се враќаат во тоа
опкружување од кадешто купувачите ги набавуваат. ресурси набавувачи
луѓе
 Влез: обезбедување на ресурси.
 Претворање: трансформација на ресурсите во добра и услуги. кредитори
 Излез: ослободување на готовите добра и услуги во опкружувањето.
опрема
Затворен систем – самостоен систем којшто не е под влијание на промените
коишто настануваат во неговото екстерно опкружување. конкуренти
синдикати

јавност

Процес на
ОРГАНИЗИРАЊЕ Дефиниција
Организирање организирање

ОРГАНИЗИРАЊЕ Формулирање на цели

Хоризонтално и вертикално поврзување

како процес:

Утврдување на работата, групирање на задачите, Планирање
дефинирање и делегирање на одговорноста и
авторитетот и создавање на односи помеѓу Определување на
потребни активности
менаџерите и работниците.
Групирање на активностите
по функции

Алокација на одговорност на
крајна личност

Делегирање на авторитет

1
Организирање Дизајнирање
Дизајнирање на работа на работата Модел на карактеристиките на работата

• Дизајнирање на работа

Воспоставување на адекватна поделба на трудот меѓу вработените Карактеристики на работата

Процес со којшто менаџерите одлучуваат како да ги поделат задачите
Работниците применуваат широка низа на
во специфични работи. Разновидност на вештини
разновидни вештини.

Клучен дел од процесот на организирање за зголемување на
ефективноста и ефикасноста. Работникот е вклучен во сите задачи од
• Поедноставување на работата Идентитет на задачата работата, од почетокот до крајот на

Процес на намалување на бројот на задачи што ги извршува секој процесот на производство.
работник. Работникот чувствува дека неговата задача
Значење на задачата
• Премногу поедноставување може да доведе до монотонија. е значајна за организацијата.
• Проширување на работата Работниците имаат слобода да распоредат

Зголемување на бројот на разновидни задачи во доделената работа Автономија различни задачи и одлучат како да ги
за да се намали монотонијата и заморот. спроведат.
• Збогатување на работата Работникот добива директна информација

Зголемување на степенот на одговорност на работникот во текот на Повратна спрега
за тоа колку добро ја извршил работата.
работата.

Зголемување на вклученоста на работникот во работата.

Организациска структура
Организациска структура Формална и неформална организација
• Организациска структура Формална (de jure) Неформална (de facto)
организација организација

Систем на односи, формално пропишани,
неформално развиени, што ги води • Јасно дефинирана структура • Начин на влијание и
активностите на луѓето однесување коешто
којашто го опишува
произлегува од пријателството
авторитетот, должноста, моќта и интересните групи во
одговорноста претпријатието

Организациската структура заедно со
контролните системи и менаџментот со
структуирана
неструктуирана
човечките ресурси определуваат колку

ригидна
флаксибилна
ефикасно и ефективно се искористени
организациските ресурси.
дефинирана
недефинирана

трајна
спонтана

Ситуациона
Детерминанти на структурата Детерминанти на структурата
Организациско опкружување теорија
•Организациско опкружување
Организациско
Според ситуационата теорија организациските структури и контролни
опкружување системи коишто ги избираат менаџерите зависат од ситуацијата т.е од
карактеристиките на екстерното опкружување во коешто дејствуваат
организациите.
• Претпоставува дека не постои еден најдобар начин на работење.
• Организациската структура зависи од опкружувањето во кое што
функционира организацијата.
Определување на • Во опкружување кое брзо се менува, менаџерите мора да најдат начини
Човечки организациската Стратегија да ги координираат различните одделенија за да одговорат брзо и
ресурси структура ефективно на промените.

Органска структура (променливо опкружување)
• Децентрализиран авторитет (Теорија Y)
• Хоризонтална комуникација – меѓуодделенска соработка
• Задачите и улогите се оставени двосмислени за да ги поттикнат
вработените да соработуваат и брзо да реагираат на промените
Технологија
Механичка структура (стабилно опкружување)
• Централизиран авторитет (Теорија X)
• Вертикална комуникација
• Контрола преку строги правила и процедури.

2
Детерминанти на структурата
Детерминанти на структурата
• Стратегија

Различните стратегии, често повикуваат на примена
на различни организациски структури и култури.
• Стратегија на диференцијација
– најдобро успева со флексибилна структура
• Стратегија на ниски трошоци
– најдобро напредува со поформална структура
• Вертикална интеграција или диверзификација
– имаат потреба од пофлексибилна структура
• Меѓународно ширење
– се бара флексибилност на глобално ниво
Детерминанти на структурата
• Технологија
₌ Комбинација на вештини, знаење, машини и компјутери, кои се
користат во организацијата.

Колку покомплексна технологија, толку потешко за менаџерите да
ја регулираат организацијата.
• Технологијата може да се измери според:

Разновидност на задачата: број на нови или неочекувани
проблеми и ситуации со кои се сретнуваат менаџерите.

Аналитичка способност на задачата: степен до кој на менаџерите
им се достапни програмирани решенија.
• Висока разновидност и ниска аналитичка способност на задачата дава
многу “невообичаени" проблеми.
–Флексибилна структура е најдобра за вакви услови.
• Ниска разновидност и висока аналитичка способност овозможува на
менаџерите да се повикаат на веќе поставените процедури.

Детерминанти на структурата
Детерминанти на структурата Модел на карактеристиките на работата

• Човечки ресурси
Карактеристики на

Поквалификувани работници, чии работни задачи работата Психолошки состојби Резултати
имаат потреба од работа во групи, имаат потреба од
пофлексибилна структура. • Разновидност на Доживеано
вештини
• Идентитет на задачата значењето на

Високо квалификувани работници често имаат • Значење на задачата работата
изградено цврсти професионални вредности и
норми на однесување.
Доживеана • Висока мотивација
Автономија одговорност за • Високо извршување
работата • Високо задоволство

Сознание за
Повратна спрега резултатите од
работата

Сл. 10.2

Организациска структура Високи и рамни организации

• Компоненти на организациската структура • Високата организација

Комплексност
многу нивоа на авторитет

Формализација

Централизација
тесен распон на контрола
• Менаџерите треба внимателно да оценат: • Како што растат нивоата на хиерархија, така се отежнува

Дали организацијата има доволен број на менаџери од средно ниво? комуникацијата и настануваат застои во времето потребно да
се имплементира одлуката.

Може ли да се промени структурата за да се намалат нивоата?
• Комуникацијата може да се наруши како што се повторува
• Централизација и децентрализација на авторитетот
низ организацијата.

Децентрализацијата дава повеќе авторитет на пониските нивоа и
води кон порамни организации. • Рамната организација
• Најдобро функционира во динамична и високо компетитивна средина.
помалку нивоа

Централизацијата дава повеќе авторите на повисоките нивоа и
води кон повисоки организации
широк распон на контрола
• Стабилна средина преферира централизација на авторитет. • Оваа организација резултира со брза комуникација, но може
да води до преоптоварување на менаџерите.

3
 Организациска Видови на
Рамна и висока организација структура организациска структура
Хиерархија на рамна организација
(3 нивоа на хиерархија)
• Бирократска • Линиска
Хиерархија во висока
организација • Функционална • Линиско
Линиско--штабна
(7 нивоа на организација)
• Матрична • Производна

• Проектна • Географска

• Хибридна • Пазарна

Figure 9.10a

Организациска Видови на Видови на

Организациска структура Организациска структура
Организациска структура
структура организациска структура организациска структура

БИРОКРАТСКА СТРУКТУРА ЛИНИСКА СТРУКТУРА

 посебен вид на формална организација  Директно пренесување на авторитетот од врвот преку
 Макс Вебер (1864-1920) герм. социолог и политички различните менаџери и работниците
економист
Претседател
 „правилата и прописите се потребни за
функционирање на организацијата, но и за заштита
на членовите од фаворизирање...“ Зам. претс.
Зам. претс. Зам. претс.
за маркетинг за набавка за произв.

Менаџер во Менаџер во Менаџер за Мен. за готови Менаџер на Менаџер на

земјата странство материјали производи погон „А“ погон „Б“

ЛИНИСКО-ШТАБНА СТРУКТУРА
 Линиска организација + функционални специјалисти

ПРОИЗВОДНАСТРУКТУРА
Главен извршен
директор
Организациска Видови на
Корпоративни
менаџери структура организациска структура
Произзводни
сектори

ФУНКЦИОНАЛНА СТРУКТУРА
Функции
 Директен линиски авторитет на посебна функција или активност
Главен извршен  Фредерик Тејлор
ГЕОГРАФСКА СТРУКТУРА директор

Корпоративни
менаџери
Претседател
Географски
сектори

Функции З.П на Заменик претседател

контрола за производство
на квалитет
Главен извршен
ПАЗАРНА СТРУКТУРА директор
Менаџер за производство
Корпоративни
менаџери

Пазарни Управник на фабрика

сектори

Функции
Надзорници на
производство

4
Организациска Видови на Организациска Видови на
структура Матрична структура
организациска структура структура организациска структура
МАТРИЧНА СТРУКТУРА Времена организација создадена да
Главен извршен
Примена на два вида на ПРОЕКТНА
ПРОЕКТНАСТРУКТУРА
СТРУКТУРА оствари конкретни резултати со
директор организирање - Главен извршен користење на тим на специјалисти од
фунционално и проектно директор различни функционални области
Функционални
менаџери
Инжинеринг Продажба и Дизајн на Истражување и
маркетинг производ развој
Инжинеринг Продажба и Дизајн на Истражување и Производство
маркетинг производ развој

Тим за про-
извод А
тим за производ

Тим за про-
Менаџери на

извод Б

Тим за про-
извод В
Единица за Единица за Единица за
производство производство производство
Тим за про-
извод Г
Менаџер на производствен тим
Двајца вработени раководители Figure 10.6a Figure 10.6b
Членови на тимот
Производствен тим

Организациска Видови на
ЛИТЕРАТУРА
Литература
структура организациска структура Организирање

ХИБРИДНА СТРУКТУРА 1. Gareth R. Jones, Jennifer M. George: Современ

менаџмент. (превод). Глобал комуникации. Скопје,

Структура на големи организации коишто имаат
2008. стр. 382-
382-427 (Глава 10)
многу оддели и истовремено применуваат многу
различни организациски структури 2. Шуклев Б.: Менаџмент. Економски Факултет. Скопје,
1999. стр. 172
172--214
БИРОКРАТСКА СТРУКТУРА
 посебен вид на формална организација
 Макс Вебер (1864-1920) герм. социолог и политички
економист
 „правилата и прописите се потребни за
функционирање на организацијата, но и за заштита
на членовите од фаворизирање...“