‫درس الکترونیک ‪1‬‬

‫فصل دوم‪:‬‬
‫دیود پیوندی و مدارهای دیودی‬
 ‫درس الکترونیک ‪1‬‬ ‫فصل دوم‪ :‬دیود پیوندی و مدارهای دیودی‬

‫➢ پیوند ‪:P-N‬‬

‫یک پیوند ‪ P-N‬از کنار هم قرار گرفتن نیمه هادی های نوع ‪ P‬و ‪N‬‬
‫به وجود می آید‪.‬‬

‫با توجه به اینکه در ناحیه ‪ ،N‬چگالی الکترون های آزاد به مراتب بیشتر از ناحیه ‪ P‬می باشد و همینطور در ناحیه ‪،P‬‬
‫چگالی حفره ها نسبت به ناحیه ‪ N‬بیشتر است‪ ،‬این اختالف چگالی باعث انتشار حفره ها از ناحیه ‪ P‬به طرف ناحیه‬
‫‪ N‬و انتشار الکترون های آزاد از ناحیه ‪ N‬به ناحیه ‪ P‬می شود‪.‬‬

‫‪2.1‬‬ ‫‪E-mail: jari.edu@yahoo.com‬‬ ‫مدرس‪ :‬انیس جاری‬

 ‫درس الکترونیک ‪1‬‬ ‫فصل دوم‪ :‬دیود پیوندی و مدارهای دیودی‬

‫➢ پیوند ‪:P-N‬‬

‫جریان نفوذی الکترون های آزاد از ناحیه ‪ N‬به ناحیه ‪ P‬باعث خنثی شدن حفره های این ناحیه در نزدیکی پیوند می‬
‫شود‪ .‬از طرف دیگر‪ ،‬حفره ها از ناحیه ‪ P‬به ناحیه ‪ N‬نفوذ کرده و با الکترون های آزاد ناحیه در حوالی پیوند‪ ،‬ترکیب‬
‫می شوند‪ .‬لذا‪ ،‬در محل پیوند دو نیمه هادی ‪ P‬و ‪ ،N‬نه الکترون آزاد وجود دارد نه حفره‪ .‬این ناحیه را ناحیه تهی یا‬
‫ناحیه انتقال می گویند‪.‬‬

‫ناحیه تهی‬

‫‪2.2‬‬ ‫‪E-mail: jari.edu@yahoo.com‬‬ ‫مدرس‪ :‬انیس جاری‬

 ‫درس الکترونیک ‪1‬‬ ‫فصل دوم‪ :‬دیود پیوندی و مدارهای دیودی‬

‫➢ انواع بایاس‪:‬‬

‫اتصال یک منبع ولتاژ ‪ dc‬به دو سر یک پیوند را بایاس کردن (‪ )Biasing‬آن پیوند می نامند‪.‬‬

‫‪ -1‬بایاس مستقیم‪:‬‬
‫اگر قطب مثبت منبع ولتاژ را به نیمه هادی ‪ P‬و قطب منفی آن به نیمه هادی ‪ N‬متصل‬
‫کنیم‪ ،‬بایاس را بایاس مستقیم گوییم‪.‬‬

‫• در بایاس مستقیم‪ ،‬پیوند ‪ P-N‬از خود مقاومت بسیار کمی نشان داده و جریان را به خوبی هدایت می کند‪.‬‬

‫‪2.3‬‬ ‫‪E-mail: jari.edu@yahoo.com‬‬ ‫مدرس‪ :‬انیس جاری‬

 ‫درس الکترونیک ‪1‬‬ ‫فصل دوم‪ :‬دیود پیوندی و مدارهای دیودی‬

‫➢ انواع بایاس‪:‬‬

‫اتصال یک منبع ولتاژ ‪ dc‬به دو سر یک پیوند را بایاس کردن (‪ )Biasing‬آن پیوند می نامند‪.‬‬

‫‪ -2‬بایاس معکوس‪:‬‬
‫اگر قطب مثبت منبع ولتاژ را به نیمه هادی ‪ N‬و قطب منفی آن به نیمه هادی‬
‫‪ P‬متصل کنیم‪ ،‬بایاس را بایاس معکوس گوییم‪.‬‬

‫مقاومت پیوند بسیار بزرگ بوده و جریان بسیار کوچکی از آن عبور خواهد کرد‪ .‬حداکثر این جریان معکوس را جریان‬
‫اشباع معکوس میگویند و با افزایش ولتاژ معکوس (قبل از شکست) تغییری نمیکند‪.‬‬

‫‪2.4‬‬ ‫‪E-mail: jari.edu@yahoo.com‬‬ ‫مدرس‪ :‬انیس جاری‬

 ‫درس الکترونیک ‪1‬‬ ‫فصل دوم‪ :‬دیود پیوندی و مدارهای دیودی‬

‫➢ دیود پیوندی‪:‬‬
‫دیود پیوندی‪ ،‬یک پیوند ‪ P-N‬است که به دو سر آن دو قطعه سیم فلزی جهت اتصال به مدار خارجی تعبیه شده‬
‫است‪.‬‬

‫طرف ‪ P‬را اصطالحاً قطب مثبت یا آند (‪ )A‬و طرف ‪ N‬را قطب منفی یا کاتد (‪ )K‬می نامند‪.‬‬

‫‪2.5‬‬ ‫‪E-mail: jari.edu@yahoo.com‬‬ ‫مدرس‪ :‬انیس جاری‬

 ‫درس الکترونیک ‪1‬‬ ‫فصل دوم‪ :‬دیود پیوندی و مدارهای دیودی‬

‫➢ مشخصه ولتاژ‪-‬جریان‪:‬‬
‫در بایاس مستقیم‪ ،‬آند به قطب مثبت منبع ولتاژ و کاتد به قطب منفی آن متصل می شود و در بایاس معکوس‪،‬‬
‫جای قطب های منبع ولتاژ عوض می گردد‪.‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪K‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪K‬‬

‫بایاس معکوس‬ ‫بایاس مستقیم‬

‫‪2.6‬‬ ‫‪E-mail: jari.edu@yahoo.com‬‬ ‫مدرس‪ :‬انیس جاری‬

 ‫درس الکترونیک ‪1‬‬ ‫فصل دوم‪ :‬دیود پیوندی و مدارهای دیودی‬

‫➢ مشخصه ولتاژ‪-‬جریان‪:‬‬

‫در بایاس مستقیم دیود‪ ،‬اگر ولتاژ دو سر دیود را به تدریج از صفر افزایش دهیم‪ ،‬در ابتدا جریان کمی از مدار عبور‬
‫خواهد کرد‪ .‬زمانی که ولتاژ مثبت به حد معینی رسید جریان افزایش می یابد‪ .‬این ولتاژ را ولتاژ آستانه هدایت دیود‬
‫می گویند و با 𝛾𝑉 نمایش می دهند‪.‬‬

‫در بایاس معکوس دیود‪ ،‬با افزایش ولتاژ معکوس‪ ،‬جریان افزایش می یابد تا به اشباع می رسد ( 𝑠𝐼)‪ .‬از آن پس‪ ،‬تغییر‬
‫ولتاژ تا حد معینی (حد شکست) تغییری در جریان ایجاد نمی کند‪ .‬جهت جریان از کاتد به آند می باشد‪ .‬به همین‬
‫علت به آن جریان اشباع معکوس می گویند‪.‬‬

‫‪2.7‬‬ ‫‪E-mail: jari.edu@yahoo.com‬‬ ‫مدرس‪ :‬انیس جاری‬

 ‫درس الکترونیک ‪1‬‬ ‫فصل دوم‪ :‬دیود پیوندی و مدارهای دیودی‬

‫➢ مشخصه ولتاژ‪-‬جریان‪:‬‬
‫❖ مشخصه ولتاژ‪ -‬جریان دیود ایده آل‪:‬‬

‫خصوصیات‪:‬‬
‫‪ -1‬سد پتانسیل وجود نداشته‪ ،‬در نتیجه در بایاس مستقیم مانند کلید بسته‬
‫عمل می کند‪.‬‬
‫‪ -2‬در بایاس معکوس مانند کلید باز است‪.‬‬
‫‪ -3‬مقاومت دیود در بایاس مستقیم صفر و در بایاس معکوس بی نهایت است‪.‬‬

‫‪2.8‬‬ ‫‪E-mail: jari.edu@yahoo.com‬‬ ‫مدرس‪ :‬انیس جاری‬

 ‫درس الکترونیک ‪1‬‬ ‫فصل دوم‪ :‬دیود پیوندی و مدارهای دیودی‬

‫➢ مشخصه ولتاژ‪-‬جریان‪:‬‬
‫❖ مشخصه ولتاژ‪ -‬جریان دیود واقعی‪:‬‬

‫ولتاژ آستانه برای دیودهای ژرمانیوم حدود ‪ 0/2v‬و برای‬

‫دیودهای سیلیکن حدود ‪ 0/6v‬است‪.‬‬

‫‪2.9‬‬ ‫‪E-mail: jari.edu@yahoo.com‬‬ ‫مدرس‪ :‬انیس جاری‬

 ‫درس الکترونیک ‪1‬‬ ‫فصل دوم‪ :‬دیود پیوندی و مدارهای دیودی‬

‫➢ مشخصه ولتاژ‪-‬جریان‪:‬‬
‫‪vD‬‬
‫‪ VT‬‬ ‫• رابطه جریان‪-‬ولتاژ برای دیودها‪:‬‬
‫‪iD = I s (e‬‬ ‫)‪− 1‬‬
‫‪ : I s‬جریان اشباع معکوس‬
‫‪ : VT‬در دما معمولی ‪ 25‬درجه‪ ،‬این متغیر برابر ‪ 26mv‬است‪.‬‬
‫‪ : ‬مقدار ثابتی است که به جنس دیود و ساختار فیزیکی دیود وابسته است‪ .‬مقدار آن بین ‪ 1‬و ‪ 2‬تغیر می کند‪.‬‬

‫‪vD‬‬ ‫• برای ولتاژهای مثبت خیلی بزرگتر از ‪ 26‬میلی ولت‪ ،‬می توان نوشت‪:‬‬
‫‪ VT‬‬
‫‪iD = I s e‬‬

‫‪2.10‬‬ ‫‪E-mail: jari.edu@yahoo.com‬‬ ‫مدرس‪ :‬انیس جاری‬

 ‫درس الکترونیک ‪1‬‬ ‫فصل دوم‪ :‬دیود پیوندی و مدارهای دیودی‬

‫➢ ولتاژ شکست معکوس دیود‪:‬‬

‫براساس نمودار مشخصه ولتاژ‪-‬جریان دیود‪ ،‬با افزایش ولتاژ معکوس دیود‪ ،‬جریان در مقدار 𝑠𝐼 ثابت می ماند‪.‬‬
‫درصورتیکه ولتاژ معکوس دیود را باز هم افزایش دهیم‪ ،‬به نقطهای خواهیم رسید که جریان معکوس دیود بهطور‬
‫ناگهانی شروع به افزایش سریع میکند‪ .‬پدیده ای که در این حالت رخ میدهد را پدیده شکست و ولتاژی که در‬
‫آن این اتفاق رخ میدهد را ولتاژ شکست معکوس دیود مینامند و با 𝑅𝐵𝑉 نشان میدهند‪.‬‬

‫شکست ضرب بهمنی‬

‫شکست دیود‪:‬‬
‫شکست زنر‬

‫‪2.11‬‬ ‫‪E-mail: jari.edu@yahoo.com‬‬ ‫مدرس‪ :‬انیس جاری‬

 ‫درس الکترونیک ‪1‬‬ ‫فصل دوم‪ :‬دیود پیوندی و مدارهای دیودی‬

‫➢ مقاومت دیود‪:‬‬
‫با توجه به غیرخطی بودن مشخصه دیود‪ ،‬دو نوع مقاومت برای دیود میتوان تعریف کرد‪:‬‬

‫‪vD‬‬ ‫‪ -1‬مقاومت استاتیکی (‪ :) Rs‬نسبت ولتاژ به جریان دیود در هر نقطه ‪ Q‬از مشخصه آن‬
‫= ‪Rs‬‬ ‫‪|Q‬‬
‫‪iD‬‬
‫نکته‪ :‬مقاومت استاتیکی دیود مقدار ثابتی نبوده و در نقاط مختلف مشخصه دیود متفاوت است‪.‬‬

‫‪vD dvD‬‬ ‫‪ -2‬مقاومت دینامیکی ( ‪ :) rd‬نسبت تغییرات ولتاژ دو سر دیود به تغییرات جریان آن‬
‫= ‪rd‬‬ ‫‪‬‬
‫‪iD diD‬‬
‫‪VT‬‬
‫‪rd ‬‬
‫‪I DQ‬‬
‫‪2.12‬‬ ‫‪E-mail: jari.edu@yahoo.com‬‬ ‫مدرس‪ :‬انیس جاری‬
 ‫درس الکترونیک ‪1‬‬ ‫فصل دوم‪ :‬دیود پیوندی و مدارهای دیودی‬

‫مثال ‪ )1‬در مدار شکل زیر ولتاژ و جریان دیود سیلیکن‪ ،‬به ترتیب 𝑣‪ 0.7‬و 𝐴𝜇‪ 10‬است‪ = 2 .‬‬
‫الف) مقدار مقاومت ‪ R‬را به گونهای تعیین کنید که دیود در همین مقادیر از ولتاژ و جریان کار کند‪.‬‬
‫ب) مقاومت های استاتیکی و دینامیکی دیود را در این ولتاژ و جریان محاسبه نمایید‪.‬‬

‫الف)‬

‫‪VB − VD 4 − 0.7‬‬
‫=‪R‬‬ ‫=‬ ‫‪= 0.33K  = 330‬‬
‫‪ID‬‬ ‫‪10‬‬
‫ب)‬

‫‪VD 0.7‬‬ ‫‪VT‬‬ ‫‪2  26‬‬

‫= ‪RS‬‬ ‫=‬ ‫‪= 0.07 K  = 70‬‬ ‫= ‪rd‬‬ ‫=‬ ‫‪= 5.2‬‬
‫‪I D 10‬‬ ‫‪ID‬‬ ‫‪10‬‬

‫‪2.13‬‬ ‫‪E-mail: jari.edu@yahoo.com‬‬ ‫مدرس‪ :‬انیس جاری‬

 ‫درس الکترونیک ‪1‬‬ ‫فصل دوم‪ :‬دیود پیوندی و مدارهای دیودی‬

‫➢ انواع دیود‪:‬‬
‫‪ -1‬دیود زنر‪ -2 ،‬دیود خازنی‪ -3 ،‬دیود نورانی (‪ -4 ،)LED‬دیود تونلی و ‪ -5‬دیود نوری‬

‫‪ -1‬دیود زنر‪:‬‬
‫این دیود در بایاس مستقیم‪ ،‬همانند یک دیود معمولی عمل میکند و عمالً برای کار در ناحیه شکست (بایاس‬
‫معکوس) ساخته شده است‪ .‬ولتاژ شکست این دیود ها را ولتاژ زنر نیز مینامند و با ‪ VZ‬نمایش میدهند‪.‬‬
‫به علت بایاس معکوس شدن دیود زنر‪ ،‬کاتد آن به قطب مثبت منبع ولتاژ و آند آن به قطب منفی متصل‬
‫می گردد‪ .‬لذا‪ ،‬جهت جریان از کاتد به آند خواهد بود‪.‬‬
‫‪iZ‬‬ ‫برای این دیود‪ ،‬یک محدوده جریان حداقل (جریان زانو) و حداکثر درنظر میگیرند که جریان دیود باید‬
‫در این بازه باشد‪I K  iZ  I max .‬‬
‫‪VZ‬‬

‫‪2.14‬‬ ‫‪E-mail: jari.edu@yahoo.com‬‬ ‫مدرس‪ :‬انیس جاری‬