23 11.

Sınıf
Felsefe
18. Yüzyıl - 19. Yüzyıl Felsefesi - 3

1. Aydınlanma olarak da bilinen 18 - 19. yüzyıl felsefesinin en 4. Karl Marx’a göre evrenin yapısı maddedir. Madde bilinç-
iyi tanımlarından birini o dönemde yaşamış ve aydınlanmacı ten bağımsız olarak vardır. Maddenin varoluş biçimi de
filozof olarak nitelendirilen Kant yapar. Kant, “Aydınlanma harekettir. Hareket olmadan madde olamaz; madde ol-
Nedir?” başlıklı yazısında aydınlanmayı, insanın kendi suçu madan da hareket düşünülemez. Evren diyalektik bir şe-
nedeniyle düşmüş olduğu ergin olmayış durumundan kur- kilde ilerler. Olmuş bitmiş bir şey değildir. Olaylar arasın-
tulma olarak tanımlar. Kant, “ergin olmayış” benzetmesiyle daki bağlantılar zorunludur.
insanın aklını kendi başına kullanamayışına işaret eder ve
Karl Marx bu görüşü ile aşağıdakilerden hangisini sa-
bunun insanın suçu olduğunu vurgular.
vunmaktadır?
Bu parçadan hareketle Kant’ın aşağıdakilerden han-
gisini eleştirdiği söylenebilir? A) Evrenin yapısının durağan olduğunu
B) Maddenin düşüncenin bir ürünü olduğunu
A) İnsanın aklını kullanma cesareti göstermemesini
C) Maddenin evrende rastlantı sonucu oluştuğunu
B) Bilgilerin sezgi yoluyla temellendirilmemesini
D) Evrenin hareket sonucunda oluşmuş maddeden iba-
C) Bilgilerin yalnızca akıl yoluyla açıklanmasını ret olduğunu
D) İnsan zihninin boş bir levha olarak görülmesini E) Evrenin bir seferde meydana gelen bir değişimin ürü-
Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü

E) Doğuştan bir takım bilgilerin gelmesini nü olduğunu

2. Hegel, varlığın kendisini “Geist” (akıl/tin/ruh) olarak görür. 5. Kant şöyle diyordu: “Yalnızca korkuyla iyi davranan bir
Ona göre Geist aşama aşama; evren, insan, toplum; son insan, erdemli olamaz. Sadece bencil ve ihtiyatlı olur. Yal-
olarak da sanat, din ve felsefeye dönüşür. Tez, antitez, nızca kendi kurtuluşu için iyilik yapan biri iyi değildir.”
sentez diyalektiği içerisinde gerçekleşen bu değişim ve
dönüşüm süreçleri Geist’in yapısındaki, kendini bilmeye Buna göre, Kant’ın ahlak görüşü hakkında aşağıdaki-
ve gerçekleştirmeye zorlayan çelişkiden kaynaklanır. lerden hangisi söylenebilir?
Bu parçadan hareketle Hegel’in varlık anlayışı hak- A) Kendi sezgine uy ki, hem kendin hem de başkası için
kında aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yapılamaz? iyi olanı yapmış olasın.
A) Var olmak ile akıl özdeştir. B) İyi olan eylem, ödevi koşulsuz olarak gerçekleştiren
eylemdir.
B) Tarihsel her süreç Geist’in açılımıdır.
C) Bütün ahlaksal değerler bir takım soyutlamalar, hayal-
C) Çatışmalar varlığın yapısından kaynaklanır.
ler ve saplantılardan ibarettir.
D) Bilimsellik, kendini bilmenin son aşamasıdır.
D) İnsan doğasına yaraşan; güçlü, korkusuz, acımasız
E) Her sentez aşaması kendi çelişkisini üretir. olmaktır.
E) Her eylemde olabildiğince çok insanın, olabildiğince
●

3. A. Comte’a göre insan, pozitif çağa uzun bir tarihsel süre- çok yararı göz önüne alınmalıdır.
MEB

cin sonunda ulaşmıştır. Bu süreci Comte “üç hal yasası”

ile açıklar. Birinci dönem teolojik aşamadır. Bu dönemde
her şey Tanrısal nedenlerle açıklanır. İkinci dönem olan
metafizik aşamada her şey düşünsel temele dayanma-
yan doğaüstü güçlerle açıklanır. Üçüncü dönem ise pozi- 6. Hegel’e göre deneye başvurmadan sırf düşünce ile kesin
tif aşamadır ve bu dönem insan düşüncesinin gelişiminin bilgiye ulaşılabilir. Çünkü özne ile öznenin yöneldiği nes-
en ileri aşamasıdır. ne aynı aklın değişik biçimleridir.

Parçaya göre, A. Comte bu tarihsel süreci hangi ölçü- Hegel’in bu görüşünün temelinde aşağıdaki yargılar-
te göre sınıflandırmıştır? dan hangisi bulunmaktadır?

A) Bilimsel gelişmeler A) Var olmak algılanmış olmaktır.

B) Toplumsal olayların değişimi B) Düşünüyorum, o hâlde varım.
C) Toplumların düşünsel açıdan gelişimi C) Duyumlardan geçmeyen bilgi akılda olamaz.
D) İnsanların geliştirdiği teknik araçlar D) Tüm bilgimiz deneyle başlar, ancak deneyden doğmaz.
E) İnsanların dinî inançlarının değişimi E) Akılsal olan her şey gerçek; gerçek olan her şey akılsaldır.
 23 11. Sınıf
Felsefe
18. Yüzyıl - 19. Yüzyıl Felsefesi - 3

7. Kant’a göre deney bilgimizin ham maddesini sağlar. Bu 10. Bir esnafın alışveriş yapan kişileri kandırmaması görü-
ham maddenin bilgi hâline gelebilmesi sujenin sahip ol- nüşte ödeve uygun bir davranıştır. Bunu müşteri kay-
duğu akıl kategorilerini bu malzemeye uygulamasıyla betmemek düşüncesiyle yapıyorsa bu davranışın Kant’a
mümkündür. göre ahlaki bir değeri yoktur. Eğer başkalarını kandırma-
nın ahlaki olmadığını düşünerek yapıyorsa ancak o za-
Bu açıklamadan hareketle bilginin oluşum süreciyle
man ahlaki değeri olan bir davranışta bulunmuş olur.
ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
Buna göre, Kant için bir davranışın ahlaki değeri ol-
A) Akıl her şeyi bilme gücüne sahiptir. masının koşulu aşağıdakilerden hangisidir?
B) Gerçekliğin bilgisi mümkün değildir.
A) Mutluluğu amaç edinmesi
C) Bilgi edinme sürecinde suje aktiftir.
B) Sonucunda yarar sağlaması
D) Deney, gerçekliğin bilgisini vermektedir.
C) Bireyin çıkarlarını koruması
E) Objenin kendisini sujeye dayatması sonucu bilgi oluşur.
D) Ödevden dolayı yapılmış olması
E) Toplumsal değerlere uygun olması

Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü

8. Öznel idealizmde olduğu gibi gerçekten var olanın zihin- 11. Kant için ahlaki davranış haz verici olabilir fakat doğal ve
den bağımsız olmadığını, tam tersine zihne tabi olduğunu toplumsal gereksinimlerimizle dolayımlı olan haz ve mut-
öne sürer. Bununla birlikte bu zihin, sadece bireysel zi- luluk, ahlaksal davranışlarımızın ana ve belirleyici nedeni
hinleri değil, bir bütün olarak tüm doğayı ve tarihi yaratan değildir. Haz ve mutluluk, iyi ve erdemli davranışa eşlik
nesnel bir tindir. edebilir fakat eşlik etmeyip çatışabilir de. Bu nedenle iyi
ve erdemli davranışa yol açan eylemin temelinde evren-
Buna göre, Hegel var olanların temelini aşağıdaki
sel olarak bağlayıcı olan koşulsuz buyruğa itaat vardır.
kavramlardan hangisi ile ifade eder?
Buna göre, Kant için ahlaki eylemin amacı aşağıdaki-
A) Geist B) Madde C) Diyalektik lerden hangisidir?
D) Atom E) Fenomen
A) Haz B) Mutluluk C) Ödev
D) Yarar E) Toplumsal uyum
●
MEB

9. John Stuart Mill düşüncesinde; “Çok sayıda insana en 12. Bütün ideler duyumdan ya da düşünümden gelir. Öyleyse
yüksek mutluluğu verebilmek” ilkesini temel alır. Ona zihnin bütün öz niteliklerden yoksun, hiçbir idesi olmayan
göre mutluluk veren eylemler iyi, mutsuzluk veren eylem- özel deyimiyle “boş levha” olduğunu düşünelim; bu zihin
ler kötüdür. Mutluluk, hazzın varlığı ve acının yokluğu an- nasıl donatılacaktır? İnsanın o devingen ve sınırsız imge-
lamına gelir. leminin hem de sınırsız bir değişiklik içinde ona işlediği
Bu açıklamadan hareketle aşağıdaki yargılardan han- bu geniş birikim nereden geliyor? Zihin, aklın ve bilginin
gisine ulaşılabilir? bütün gereçlerini nereden edinmiştir?
Locke’un “İnsan Zihni Üzerine Bir Deneme” adlı eserin-
A) Kötü eylemler mutluluk verir.
den alınan bu metinde felsefenin aşağıdaki alanların-
B) İnsan doğası gereği mutludur. dan hangisi üzerinde durulmaktadır?
C) İnsan bencil olduğu sürece mutlu olur.
A) Varlık B) Bilgi C) Sanat
D) İnsan hazlarının peşinde koşarak mutlu olabilir.
D) Siyaset E) Ahlak
E) Ahlaki eylemin amacı, bütün insanların mutlu olmasıdır.