MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 1

MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 2

MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 3
İLETİM ORANI (İL)
Titreşim izolasyonu amacı ile yay ve viskoz sönüm
elemanlarını kullanmamız halinde, tahrik kuvvetinin ne
oranda bu elemanlardan geçeceğini veya ileteceğini gösteren
büyüklüğe iletkenlik denir.

İletkenlik bir tasarım kriteridir.

MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 4

 Fi İletilen kuvvet
İL  
Ftah Tahrik kuvveti

İletilen kuvvet (yalıtım elemanlarından geçen kuvvet);

Fi  Fyay  Fsönüm

Fi  k  x p  c  x p

Ftah  F0Cost

Burada,
xP = ∙∙∙∙∙∙
MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 5
 x p  X  Cos  t   

x p  X   Sin  t   

Fi  k X  Cos  t     c X  Sin  t   

Fi  Xi  Cos  t  
Hatırlatma
F0
İletilen kuvvet genliği; X
k  m2  c2

Xi  (kX)   cX 
2 2

Xi  X k   c
2 2

F0 k 2   c
2
 c 
1
Xi    tan  
 k 
 k  m   c
2 2

MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 6

Verilen bu ifadeler iletkenlik formülünde yerine konursa;

2
  
1   2 
 n 
İL 
2
   
2
   
2

1       2 
   n     n 

MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 7

 =0
4.0

1800
0.05

FAZ AÇISI, 
3.0 1200
0.10 =0

600

İL
2.0 0.15 0
1 2 3 4 5
=0
0.25 .
FREKANS ORANI,
0.50
n
1.00
1.0

0.0
0 1.0 2  1.4 2.0 3.0 4.0 5.0

.
FREKANS ORANI, n
 
1 1
n n
Şekil.2.11 : İletim oranının frekans oranına göre değişimi
MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 8
 Şekil.2.11 ’in yorumundan,

   0,
n
 1, n  , BF= Rezonans hali


 n
1  İL  büyüdükçe,
 İL küçülür.


 1 değerlerinde sönüm oranının () artan değerleri iletkenliğin azalmasına
n neden olur


 n
 2  İL

 değerlerinde sönüm oranının () azalan değerleri iletkenliğin azalmasına

 2
n neden olur

 Pratikte;

n
 3.5 ; =0 olarak alınır. =0 olması halinde iletkenlik,

1
İL  2
  
1   
 n 
MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 9
MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 10
Problem:
100 kg kütleli bir makina dönme merkezinden 0.5 m yarıçapta
0.2 kg kütleli bir dengesizliğe sahiptir. Mili 10 Hz hızında
dönen bu makinanın montajında 0.2 sönüm oranına sahip
vizkoz sönüm elemanı ve k rijitliğine sahip izolatör
kullanılmıştır. Tahrik kuvvetinin sadece % 10 oranında
iletilmesini sağlayacak k sabitini belirleyiniz ve iletilen kuvvet
genliğini hesaplayınız.
m

k c

MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 11

Çözüm:
M = 100 kg  = 2 f = 62,83 1/s
m = 0,2 kg r = 0,5 m
 = 0,2 f = 10 Hz
İL = 0,1

2
  
1   2   
Fi  n 
İL  
Ftah    2

2 2
  
1      2   
   n    n 

MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 12

 2
 62,83 
1   2  0,2 
 n 
0,1 
2
  62,83  2
  62,83 
2

1      2  0,2 
   n    n 

0,99    704,25    15,5  10  0

4
n
2
n
4

  r dönüşümü yapılırsa;
2
n

0,99  r 2  704,25  r  15,5  10 4  0

MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 13

r1 = 177,1
r2 = -891

2n  r1  177,1 1/s pozitif değer alınır.

k
n 
m

k = 177,1100 = 17710 N/m

Fi = 0,1F0

F0 = mr2

Fi = 39,47 N

MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 14

 4 kg kütleli motor, eşdeğer rijitliği 64 N/m ve sönüm katsayısı 6.4
PROBLEM
Ns/m olan tampon üzerine oturmaktadır. Motor rotoru 6 rd/s ‘lik hızla
döndüğünde motorun 5 cm’lik genlikle titreşim yaptığı
gözlenmektedir.
a) Sözkonusu titreşimin kaynağı olan rotor dengesizliğinin (kütle–
yarıçap) değerini bulunuz.
b) Yalıtım sisteminden yere iletilen kuvvetin büyüklüğünü
hesaplayınız.

a) n  k  64  4 rd/s
m 4
c 6.4
   0.2
2mn 2  4  4
 6
r   1.5
2 n 4
  
 
BF 
mX
  n   1.623
m1r 2 2
       
2
1      2 
   n     n 

MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 15
 Rotor dengesizliği:
mX 4  0.05
m1r   m1r  0.1232 kgm
BF 1.623

Fi  Xi  Cos  t  
b)

2
c 
X i  X k  c
2 2 X i  X  k  1   
k 

c cr c cr
k  mn n mn  k n
2 2

MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 16

 2
 
    
2
 c 
Xi  X  k  1  
X i  X  k  1   2 
 c cr
 n

  n 
 2 

Zorlanmış titreşim genliği;

Fo
X  0.05 m
k  m  c
2 2

2
  
Fio  X i  kX 1   2 
 n 
Fio  64  0.05 1  2  0.2  1.52 Fio  3.732 N
MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 17
MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 18
  [kg/m] e

L
y de
k

m
y e
  
x L x, x, x
 : yoğunluk [kg/m]

de : elementer kütle (dif.kütle)

e 
y =   x  dif. kütlenin yer değiştirmesi
L 
harekette bu ifade de göz önüne alınmalıdır.

MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 19

 2
1 2 1 L
e  
E k  m x    (  de)    x 
2 0 2 L 
2
e 
L 
1
0 2 (  de) L  x 
2 2
e
L 
1
0 2   x  L  de
L 2
1 1 2 

0 2   x L2 (e de)
2 3 L
1 1 e 1  2 1 L3
x 2  x 2
2 L 3 0
2 L 3

1 2 1  L   2
L x  x
6 2 3 
MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 20
 2
1 2
1 L x 3
E k  m x    2
2 2 3 L
1
Ep  k  x 2

2
d
dt
 Ek  Ep   0

  1    
m x x   L  2 x x  k x x  0
6
MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 21
  1  
m  x   L  2  x  k  x  0
6

 L    L 
m   X k  X  0 m  = mefektif
 3   3 

k k
n 
L n 
m m efek
3

MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI 22

MEKANİK TİTREŞİMLER – İLETİM ORANI SON23