DİCLE ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

EĞİTİM BİLİMLERİ EĞİTİMİ ANABİLİM DALI

EĞİTİM PROGRAMLARI VE ÖĞRETİM BİLİM DALI

DOKTORA PROGRAMI

Nitel Araştırma Yöntemleri Dersi

Eylem Araştırması
(Final Ödevi)

Zekiye DOĞU
19951306

Ders Sorumlusu: Dr. Öğr. Üyesi Taha YAZAR

Diyarbakır
Haziran - 2020

1
İÇİNDEKİLER

EYLEM ARAŞTIRMASININ TARİHSEL GELİŞİMİ.......................................................3

EYLEM ARAŞTIRMASININ TANIMI.................................................................................4

EYLEM ARAŞTIRMASININ ÖZELLİKLERİ....................................................................5

EYLEM ARAŞTIRMASININ TÜRLERİ..............................................................................6

EYLEM ARAŞTIRMASININ MODELLERİ.......................................................................7

EĞİTSEL EYLEM ARAŞTIRMASI......................................................................................8

EYLEM ARAŞTIRMASI SÜRECİ........................................................................................8

EYLEM ARAŞTIRMASINDA EVREN VE ÖRNEKLEM...............................................10

EYLEM ARAŞTIRMASININ SAĞLAMLIK ÖLÇÜTLERİ............................................10

KAYNAKÇA...........................................................................................................................12

2
EYLEM ARAŞTIRMASININ TARİHSEL GELİŞİMİ
Eylem araştırmasının ortaya çıkışı ile ilgili alanyazında çok çeşitli görüşler
bulunmaktadır. Bazı araştırmacılar eylem araştırmasının düşünsel temellerinin Dewey’e kadar
uzandığı düşünmektedirler (Maksimovic, 2010; Ahmed, 2009). Collier’in eylem araştırması
terimini bir akademik bir yayında ilk kullanan olduğu ve kendine özgü bir yaklaşımla
kullandığı düşüncesinde olan araştırmacılar da bulunmaktadır (Ahmed, 2009). Başka bir
görüş ise Kurt Zadek Lewin’in eylem araştırması terimini 1944 yılında kullanan ilk kişi
olduğu görüşündedirler ve eylem araştırmasının babası olduğunu kabul etmektedirler
(Kemmis, 1980; Delman, 1993; Ahmed, 2009; Maksimovic, 2010). Gunz (1996) ise eylem
araştırmasının kurucusu olarak Moreno’dan bahseder.

Eylem araştırması kullanılarak yapılan ilk araştırmalar, araştırmacıların önemli sosyal

sorunları çözme düşüncesi ile ortaya çıkmış olmasına rağmen, eylem araştırması 1940ların
sonunda daha geniş ölçekte örgüt içi ve iş hayatı problemlerinin çözümlerinde kullanılmaya
başlanmıştır (Ahmed, 2009). Eylem araştırmalarının kökeni ikinci dünya savaşı sonlarında
Lewin ve diğer sosyal bilimcilerin özgürlükçü perspektifle gerçekleştirdikleri birtakım
sorunlara çözüm üretmek amacıyla gerçekleştirdikleri çalışmalarında yatmaktadır (Reason,
2006). Daha sonraki yıllarda eylem araştırmaları basitleştirilmiş bir modeli temel alsa da
eğitim bilimlerinde giderek yaygınlaşmıştır (Franco, 2005).

1950lerin sonunda popülaritesini yitirmeye başlayan eylem araştırmaları, İkinci dünya

savaşı sonrası program tasarımı ve gruplar arası ilişkiler gibi karmaşık problemlerin
çözümünde kullanılmıştır (McKernan 1991).

1960’larda eylem araştırmasına yönelik eleştirilerin arttığı ve araştırmanın

bilimselliğinin sorgulandığı, pozitivist yaklaşımın hakim olduğu nicel araştırmaların yaygın
olduğu (Beyhan, 2013) ve 1970-80’li yıllar, eylem araştırmasının eğitim alanında İngiltere’de
kullanılmaya başlandığı görülmektedir (Kemmis, 1980). Ortaya çıkışından bu yana eylem
araştırmasının eğitim, sağlık, sigortacılık, cezaevleri gibi birçok alanda kullanıldığı
görülmektedir (Cohen, Manion ve Morrison, 2007).

Eylem araştırmasının tarihsel gelişim sürecine bakıldığında ortak düşünceler olmakla

birlikte, farklı fikirlerin de olduğu görülmektedir ki temelde aynı fikirlere sahip olunsa da bazı
noktalarda karmaşıklık ortaya çıkabilmektedir. Brydon-Miller, Greenwood ve Maguire (2003)
eylem araştırmasının karmaşık bir tarihi olmasını; tek bir disiplin olmaktan ziyade zaman
içerisinde çok sayıda alanından çıkmış bir yaklaşım olmasına bağlamaktadır.

3
EYLEM ARAŞTIRMASININ TANIMI
Eylem araştırması eylem ve araştırmanın birleşimi olması dolayısıyla araştırmacıların,
eğitimcilerin ve akademik camianın daima ilgisini çekmiştir. İnsanların dahil olduğu bir
problemin, çözüm bekleyen işlerin bulunduğu bireysel ya da grup olarak gerçekleştirilebilen
herhangi bir yerde öğretim yöntemleri, öğrenme stratejileri, değerlendirme süreci, değerlerin
ve tutumların belirlenmesi, mesleki gelişim ve yönetim gibi farklı alanlarda kullanılabilir
Cohen, Manion ve Marrison, 2007). Eylem araştırmaları araştırma ve uygulamanın
arasındaki farkı kapattığı düşünülmektedir (Somekh, 1995).

Eylem araştırmasının tarihsel gelişimi konusunda bulunan çok seslilik tanımı konusunda
da görülmektedir. Alanyazında eylem araştırmasının çok çeşitli tanımları yapılmaktadır.

Gürgür (2019), eylem araştırmasını, değişim ve gelişimi sağlama odaklı, bireylerin

kendi uygulamalarını içeren, sistematik bir biçimde verilerin toplandığı ve yansıtmalı
sorgulamaların yapıldığı, bunlara dayalı yeni eylem planlarının hazırlanıp uygulandığı,
döngüsel veya sarmal adımlarla gerçekleştirilen bir bilimsel araştırma süreci olarak
tanımlamaktadır.

Diğer bir tanımda Yıldırım ve Şimşek (2018) ise uygulamanın içinde olan bir
uygulayıcının doğrudan kendisinin ya da araştırmacı ile gerçekleştirdiği ve uygulama sürecine
ilişkin sorunların ortaya çıkarılması ya da halihazırda ortaya çıkmış bir sorunu anlama ve
çözmeye yönelik sistematik veri toplamayı ve analiz etmeyi içeren bir araştırma yaklaşımı
olarak ifade etmektedir.

Karasar’a (2017) baktığımızda, eylem araştırmaları uzman araştırmacıların

yürütücülüğünde, uygulayıcıların ve probleme taraf olanların da katılmasıyla, var olan
uygulamanın eleştirel bir değerlendirilmesini yaparak, durumu iyileştirmek için alınması
gereken önlemleri belirlemeyi amaçlayan araştırmalar olarak tanımlanmaktadır.

Kemmis ve Mc Taggart (1988) eylem araştırmasını; katılımcılar tarafından sosyal

durumlarda kendi uygulamalarını ve bu uygulamaların geçtiği durumları anlamalarının yanı
sıra, eğitim uygulamalarının verimliliğini geliştirmek amacıyla yürütülen işbirliğine dayalı
bireysel bir inceleme biçimi olarak tanımlamaktadır (aktaran Tezcan, Ada ve Baysal, 2013).

Berg (2001), eylem araştırmasını olumlu sosyal değişimin yaratılmasının, araştırmacı ve

araştırma konusunda hakim itici güç olduğu araştırma yöntemi olarak tanımlamaktadır.

4
 Eylem araştırması, durumsal ve yerel özellikleri dikkate alan, aynı zamanda sürecin
katılımcılarına değişimi yaratma gücü sağlayan bir yöntemdir. (İnan, 2011).

Yapılan tanımlardan yola çıkarak özetle eylem araştırması için değişim ve iyileştirme
amacıyla var olan bir sorunu sistematik yöntemlerle ve işbirlikçi bir yaklaşımla araştırmak
amacıyla kullanılan bir yöntemdir denilebilir.

EYLEM ARAŞTIRMASININ ÖZELLİKLERİ

Eylem araştırmasının tarihsel gelişim sürecinden başlayarak, tanımında, çeşitlerinde,
modellerinde ve özelliklerinde de farklı görüşler bulunmaktadır. Bu görüşler temelde
birbirinden çok farklı değildirler ancak kendi içlerinde bazı farklılıklar bulunmaktadır.
Bunlardan bazılarından bahsetmek gerekirse;

Rolfsen and Knutstad (2007) eylem araştırmasının beş özelliğinden söz etmektedir.
Bunlar kullanışlı, araştırma temelli, katılımcı odaklı, demokratik olma ve araştırmacı ve
katılımcı arası diyalog gerektirmedir.

Winters (1996) eylem araştırmasının 6 temel özelliğini, kişinin kendi yanlış algılarının
farkına varmasını sağlayan eleştirel yansıtma, durumu anlamaya katkı sağlaması adına bütün
paydaşların fikrini alan işbirlikçi yaklaşım, teori ve uygulamanın, değişim sürecinin birbirini
tamamlayıcı iki öğesi olarak görme, birçok olguyu oluşturan parçalar arasındaki ilişkiyi
anlamayı sağlayan mantıksal eleştiri, farklı bakış açıları geliştirme yoluyla çoklu yapılar
oluşturma ve eleştiriye açık olma şeklinde sıralamaktadır.

Gürgür (2019) ise yapılan farklı çalışmaları değerlendirmiş ve şu şekilde bir liste
oluşturmuştur.

- Sunulan hizmetlerde değişimi sağlama ve geliştirme sürecidir.

- Çalışanların işbirliği kurarak kendi uygulamalarını geliştirme sürecidir.
- Katılıma dayalıdır.
- Bulguları uygulayıcıların doğrudan ulaşabileceği niteliktedir.
- Bir uygulama ve müdahale sürecini anlamak için planlanmış sistematik bir yaklaşımdır.
- Gerçekleştirilen uygulamaların veya müdahalelerin eleştirel yansıtmalar yapılarak
geliştirilme sürecidir.
- Planlama, eylem gerçekleştirme, geliştirme ve yansıtma yapma adımlarından oluşan
döngüsel veya sarmal bir süreçtir.
- Sonunda yine ileri eylem planlarının geliştirilmesi söz konusudur.

5
EYLEM ARAŞTIRMASININ TÜRLERİ
1970lerin ortalarına gelindiğinde eylem araştırması geleneksel, bağlamsal araştırma,
radikal ve eğitsel eylem araştırmaları olmak üzere 4 ana akımda kendini göstermiştir (Ahmed,
2009:27-29). Geleneksel Eylem Araştırması: Lewin’in örgütlerle olan çalışmalarından gelir
ve alan teorisi, grup dinamikleri ve T-grup uygulamalarını kapsar. Bağlamsal Araştırma
Trist’in örgütler arası ilişkilerde sosyal çevredeki bütün katılımcıları dahil eden çalışmasından
ortaya çıkmıştır. Radikal Eylem Araştırması, güç dengesizliğinin (ayrımcılık, demokrasi)
üstesinden gelmeye odaklanır. Son olarak eğitsel eylem araştırması, kökenini John Dewey’in
çalışmalarından alır ve uzman eğitimcilerin problem çözümüne dahil edilmesi gerektiğini
savunur. Uygulayıcıları program geliştirme, mesleki gelişim ve sosyal bağlamda uygulamalı
öğrenmeye odaklanmışlardır.

Eylem araştırması yukarıda belirtilenden başka şekillerde de sınıflandırılmışlardır. Berg

(2001), eylem araştırmasını teknik/bilimsel/işbirlikçi, uygulama/karşılıklı işbirliği/tartışma
odaklı ve özgürleştirici/geliştirici/eleştirel eylem araştırması olmak üzere üç grupta
incelemiştir.

Teknik/bilimsel/işbirlikçi eylem araştırması: Daha önceden belirlenmiş kuramsal bir

çerçeve içinde bir uygulamayı test etmek ya da değerlendirmek amacıyla yapılan analizdir.

Uygulama/karşılıklı iş birliği/tartışma odaklı eylem araştırması: araştırmacı ve

uygulamacının bir araya gelerek uygulamada ortaya çıkan sorun alanlarını, bu sorunlara
neden olan olası etmenleri ve olası müdahale yollarını işbirliği içinde saptamalarıdır.

Özgürleştirici/geliştirici/eleştirel eylem araştırması: Uygulayıcılara yeni bilgiler,

beceriler ve deneyimler kazandırmak ve kendi uygulamalarına karşı eleştirel bir bakış açısı
geliştirmesine yardımcı olmayı amaçlamaktadır.

Ayrıca klasik, işbirlikli, katılımcı ve politik eylem araştırması olmak üzere dört gruba
ayrılmaktadır (akt. Gürgür, 2019).

Klasik eylem araştırması: Bir organizasyon bağlamında araştırmacı ve katılımcıların

bir problem betimlemeleri, bunu çözmeleri ve işbirliğine dayalı planlama, eylem ve eylemi
değerlendirme döngüsü gerçekleştirerek yeni bilgileri sentezlemeleridir (Coghlan ve
Brannick, 2010).

6
 İşbirlikli eylem araştırması: kurum dışı katılımcılarca da desteklenebilecek iki ya da
daha fazla uzmanın bir veya birkaç çalışma ortamında yaşanan ortak bir problemi ele almaları
için bir araya gelmeleridir (Ferrance, 2000; Mills, 2001).

Katılımcı eylem araştırması: Bir organizasyon veya bir program içerisinde çalışan
doğal katılımcıların bir araya gelerek, değişim ve gelişimi gerçekleştirmek için önerilerde
bulunmak amacıyla bir araştırma tasarlayarak yürütmeleridir (Ferrance, 2000; Mills, 2001).

Politik eylem araştırması: Bireylerin geniş çapta sosyal değişimi sağlamak amacıyla
gerçekleştirdikleri araştırmadır (Ferrance, 2000; Mertlrt, 2014).

EYLEM ARAŞTIRMASININ MODELLERİ

Eylem araştırmalarının amacı mevcut durumu daha iyi bir noktaya taşımak olması
sebebiyle, sürecin adımları kişiden kişiye farklılık gösterecek şekilde esnek bir döngü
şeklinde yürütülmesi söz konusudur (Tezcan, Ada ve Baysal, 2016). Bu nedenle farklı
araştırmacılar farklı araştırma döngüleri geliştirmişlerdir.

Lewin (Cohen, Manion ve Morrison, 2007) eylem araştırmasını planlama- eyleme

geçme- gözleme ve yansıtma şeklinde bir döngüsel bir süreç olarak tanımlamıştır.

Stringer (2004, aktaran Tezcan, Ada ve Baysal, 2016) için bu döngüsel yapı “bak-
düşün – harekete geç” şeklinde olmuştur.

Kemmis ve McTaggart’a (1982, aktaran Gürgür, 2019) göre ise eylem araştırma
döngüsü Lewin’in görüşlerine benzeyen ancak süreç kısmını genişleterek “planlama, gözlem,
yansıtma, yeniden gözden geçirme ve değerlendirme” şeklinde aşamaları içeren bir model
geliştirmiştir.

Piggot-Irvine modeli (akt. Gürgür, 2019) sürecin doğası gereği sarmal bir yapıda olduğu
ve bu yapının da kendi içinde döngülerden meydana geldiğini vurgulamıştır. Sırasıyla planla,
eyleme geç ve yansıt biçiminde betimlenmiştir.

Kemmis-McTaggart modelinde ise süreç yine sarmal bir biçimde kavramsallaştırılmış

ve sarmalın kendi içinde planla, eyleme geç ve gözle, yansıtma yap, ve planı gözden geçir ve
son aşamada da eyleme geç, gözlemle ve yansıt adımlarından oluşturulmuştur.

McNiff-Whitehead modelinin dış döngüsü McNiff’in 2000’de tasarladığı modelin

aynısıdır. Dış döngü Yansıtma yap, eylemi gerçekleştir, değerlendir, gözden geçir, gözle ve

7
yemi yönlere hareket et adımlarından oluşmaktadır. İç döngü ise başlangıç düzeyi, pilot
uygulama, gözden geçirme ve tekrar ziyaret adımlarından oluşmuştur.

EĞİTSEL EYLEM ARAŞTIRMASI

Eylem araştırması ile bir kurumda mevcut durumda ya da sorunda değişim ve iyileşme
amacıyla paydaşların da sürece dahil edilmesi yoluyla gerçekleştirilen bir araştırmadır.
Doğrudan araştırılan durumla ilişkili kişiler tarafından gerçekleştirilmesi dolayısıyla eylem
araştırmaları diğer araştırma türlerinden ayrılır (Somekh, 1995)

Eğitim alanında giderek yaygınlaşan eylem araştırmasının temel amacının eğitim-

öğretimin ve öğrenmenin niteliğinin artırılması ve okula veya eğitime dair koşulların
iyileştirilmesine odaklanma olduğu söylenebilir (Altrichter, Posch ve Somekh, 2000; aktaran
İnan, 2011). Eğitim alanında özellikle öğretmenlerin mesleki öğrenmelerini artıran ve
dolayısıyla öğrencilerin öğrenme kalitesine etki eden bir araştırma yöntemi olarak kullanılan
eylem araştırmasının yararları oldukça çoktur (Aksoy, 2003). Bunlardan bazıları şöyledir.

- Kuramsal bilgiler ve uygulamayı birleştirme: İki yönlü bilgi akışı oluşturarak olası
çözüm sağlamaktadır.
- Eğitim-öğretim uygulamalarını geliştirme: sonuçları daha bilgilendirici ve hızla
uygulamalara yansıtılabilecek nitelikte ve uygulamaların etkililiğini artırma
potansiyelinin yüksek olduğu düşünülmektedir.
- Okul geliştirme: Geniş katılımcı gruplarıyla ve işbirliğine dayalı olması bakımından
eğitim kurumunun bütününde değişim ve gelişimi sağlayacağı düşünülmektedir.
- Öğretmeni güçlendirme: Öğretmenlerin kendi uygulamaları ile ilgili karar vermeleri
ve bunları sorgulamalarının mesleki olarak güçlenmelerinde etkili olduğu
belirtilmektedir.
- Mesleki gelişim: Uygulayıcıların kendi çalışma alanlarına veya ortamlarına eleştirel
bir gözle bakmalarını ve sistematik döngüler halinde yansıtmalar yaparak veya
müdahaleler gerçekleştirerek çalışma olanağı sağlamaktadır (Gürgür, 2019).

EYLEM ARAŞTIRMASI SÜRECİ

Berg (2001) eylem araştırma sürecini sarmal bir yapı şeklinde araştırma sorusunu
belirleme, soruyu cevaplamak için bilgi toplama, bilgiyi yorumlama ve analiz etme ve
sonuçları katılımcılarla paylaşma olmak üzere dört aşamada göstermiştir. Kemmis and
McTaggart (1988) eylem araştırması adımlarını yine sarmal bir şekilde planla, eyleme geç,

8
gözlemle ve yansıt olarak sıralamıştır. Stringer'ın (2004) sarmal araştırma süreci bak, düşün
ve eyleme geç şeklindedir.

Farklı kaynaklarda eylem araştırması basamakları farklı isimlerde, farklı yollarla ve

farklı sırlamalarla verilmekte ancak aynı yolu tarif etmektedir. Bu nedenle Gürgür’ün (2019)
farklı araştırmacıların araştırma basamaklarından derlediği araştırma basamakları aşağıda
açıklamalarıyla birlikte verilmiştir.

1. Konunun/sorunun betimlenmesi ve sınırlandırılması: Eylem araştırmasının ilk

adımı olan konunun betimlenmesi, değişim ve gelişim hedefi doğrultusunda genel olarak
hangi konuya odaklanılacağına karar vermek anlamına gelmektedir. Bu adım sürecin diğer
adımlarının temelini oluşturmaktadır. Bu aşamada odaklanılan konunun yönetilebilir olması
önemlidir. Bunun yanı sıra araştırmanın gerçekleştirme süresi, mali olanaklar ve
araştırmacının yeterlilikleri diğer önemli ölçütlerdir.

2. Bilgi toplanması: Başlangıç bilgisi kazanma ya da odaklanılan konuyu tüm

ayrıntılarıyla keşfetme olarak tanımlanabilir. Bu aşamada yazılı kaynaklardan veya
kılavuzlardan yararlanılabilir ya da deneyimli kişilerle görüşülebilir. Toplanan bilgiler yoluyla
odaklanılan konu daha iyi kavranacaktır.

3. İlgili alanyazının taranması: Üçüncü adımda kapsamlı bir alanyazın taraması

gerçekleştirilmektedir. Alanyazın taramasında odaklanılan konuyu kuramsal çerçeveye
yerleştirmek amaçlanmaktadır. Mevcut kuram ve araştırmalarla gerçek ortamlarında yürütülen
faaliyetlerin ilişkilendirilmesini sağlaması bakımından kuram ve uygulama arasındaki boşluğu
doldurmada ilk basamak olarak kabul edilebilir.

4. Araştırma planının geliştirilmesi: Bu adımda önceki adımlara bağlı olarak bazı

kararlar verildiği için diğer adımlar arasında en çok zaman alan ve en önemli olanı olarak
nitelendirilmektedir. Bu adımda yöntem bölümü oluşturulmaktadır. Buna göre araştırma
sorularının, veri toplama tekniklerinin belirlenmesi ve izlenecek araştırma süreci için çalışma
planı yapılması söz konusudur.

5. Planın uygulanması, verilerin toplanması ve analiz edilmesi: Beşinci adımda,

geliştirilen araştırma planı doğrultusunda veri toplanır ve eş zamanlı olarak toplanan veriler
analiz edilir. Veri toplanırken analiz edilmesi (sistematik analitik analiz yaklaşımı), toplanan
verilerin gözden geçirilmesi ve ilişkilerin düzenlenmesidir. Veri toplama ve analiz etmenin eş
zamanlı gerçekleştirilmesinin amacı araştırma döngüsüne geçerli-güvenilir bir zemin

9
hazırlamak ve elde edilen bulgular doğrultusunda sonraki eylemler için karar dayanaklarını
oluşturmaktır. Bu aşamada sırasıyla veri toplanır, veriler seçilir (veri özetleme – veri
kodlama), bulgulara dönüştürülür ve veriler yorumlanıp tartışılır.

6. Sonuç raporunun yazılması (eylem planının geliştirilmesi): Eylem araştırmasının

son adımı kuramsal dayanak, yöntem, bulgular ve sonuçların yer aldığı araştırma raporunun
yazılma adımıdır. Bu aşamada araştırmacı okuyucuya elde ettiği verileri, bu veriler
doğrultusunda ulaştığı sonuçları kendi yorum ve önerileriyle anlatmasıdır.

EYLEM ARAŞTIRMASINDA EVREN VE ÖRNEKLEM

Eylem araştırması, yerel uygulayıcıların okullarında ve bölgelerinde karşılaştıkları belli
başlı sorunların çözümüne odaklandığı için genellikle, bir okuldaki herhangi bir dersi
kapsayan, ulaşılabilen küçük bir evren üzerinde uygulanır (Burke & Christensen, 2004,
Wiersma, 2009, aktaran Beyhan, 2013). Araştırmanın küçük bir grup üzerinde ve kasıtlı
örneklemlere gerçekleştirildiğinden dış geçerliği düşüktür (Büyüköztürk, 2009).

EYLEM ARAŞTIRMASININ SAĞLAMLIK ÖLÇÜTLERİ

Bir araştırmanın önemli özelliklerinden birisi araştırmanın sağlam oluşudur.
Araştırmanın geçerli ve güvenilir olması, tekrarlar sonucu aynı sonuçların elde edilmesi,
çeşitli verilerin toplanması, farklı bakış açılarından araştırmanın her aşamasında fikir alınması
araştırmayı ve sonuçlarını güçlendirecektir. Eylem araştırmalarına araştırmacı yanlılığının
karışması olasılığı çok yüksektir. Bu yüzden araştırmanın planlanması, verilerin toplanması,
çalışma grubunun belirlenmesi ve araştırmanın yürütülmesi sürecinde uzmanlardan yardım
alması araştırmanın tutarlı ve amacına uygun olarak gerçekleştirilmesinde önemli katkıda
bulunacaktır (Büyüköztürk ve diğerleri, 2009, 279).

Gürgür (2019) tarafından verilen araştırmanın sağlamlık kriterleri aşağıda açıklanmıştır.

1. Döngünün tekrarlanması: Sağlamlık için eylem araştırmasında birden fazla döngü

gerçekleşmelidir. Çünkü bir döngü bir sonraki döngü ile tekrarlanması ile ulaşılan
sonuçların birbirini teyit edip etmediğini veya ne kadar teyit ettiğini sorgulamayı
sağlamaktadır. Her döngü odaklanılan konunun daha iyi anlaşılmasını sağlar, değişimi
gerçekleştirmeyi destekler ve sonuçların inandırıcılığını arttırır.

2. Uzun süreli katılım ve saha gözlemi: Sahada uzun süreli katılım ve saha gözlemi ile
süreci sistematik bir biçimde yönetmek önemlidir.

10
3. Araştırmacının deneyimi: Araştırmacının deneyimi eylem araştırmalarında sağlamlık
için önemli ölçütlerdendir. Kuramsal bilgi alt yapısının yanı sıra uygulamaya ilişkin
deneyim de önemlidir.

4. Üye denetimi: toplanan verilerin analizi ve sonraki adımlarda meslektaş, uzman veya
üye denetiminin sağlanması sağlamlığı arttıracaktır. Bu şekilde farklı bakış açıları ve
deneyimlerden yararlanılarak daha nitelikli bir süreç gerçekleştirilebilecektir.

5. Veri çeşitlemesi: Araştırma sürecinde çeşitli veri toplama araçlarından yararlanılması

anlamına gelen veri çeşitlemesi, çok yönlü veri toplamasını gerektirmektedir. Verilerin
çapraz kontrolünü sağlamaya olanak tanıyarak olay ve olguları tam olarak anlaşılmasına,
varılan sonucun uygunluğunu anlamaya ve güvenilirliğini değerlendirmeye destek
olacaktır.

11
KAYNAKÇA
Aksoy, D. (2003). Eylem Araştırması: Eğitimsel Uygulamaları İyileştirme ve
Değiştirmede Kullanılacak Bir Yöntem. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 36
(36), 474-489. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/kuey/issue/10361/126837

Berg, B. L. (2001). Qualitative research methods for the social sciences. (4th Edition)
Boston: Allyn and Bacon.
http://repository.umpwr.ac.id:8080/bitstream/handle/123456789/3723/
qualitative_research_methods_for_the_social_sciences.pdf?sequence=1 isimli web
sayfasından 09.04.2020 tarihinde alınmıştır.

Beyhan, A. (2013). Eğitim örgütlerinde eylem araştırması. Journal of Computer and

Education Research, 1(2), 65-89.
http://static.dergipark.org.tr/article-download/imported/5000039223/5000038086.pdf?

Brydon-Miller, M., Greenwood, D., & Maguire, P. (2003). Why Action Research?
Action Research, 1(1), 9–28. https://doi.org/10.1177/14767503030011002

Büyüköztürk, Ş. Çakmak, E.K., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2009).

Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: PegemA.

Clem Adelman (1993) Kurt Lewin and the Origins of Action Research, Educational
Action Research, 1:1, 7-24. DOI: 10.1080/0965079930010102.
https://doi.org/10.1080/0965079930010102

Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education. 6th
edition. Routledge.

Franco, Maria Amélia Santoro. (2005). The pedagogy of action research. Educação e
Pesquisa, 31(3), 483-502. https://doi.org/10.1590/S1517-97022005000300011

Gürgür, H. (2019). Eğitimde nitel araştırıma Desenleri. (Editörler: Saban, A. ve

Ersoy, A.) Ankara: Anı.

İnan, A. (2011). Eylem Araştırması: Eğitimde Değişimin Yaratılmasında Öğretmenin

Gücü. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (2), 481-486. Retrieved from
https://dergipark.org.tr/tr/pub/cbayarsos/issue/4067/53701.

12
Jashim Uddin Ahmed, 2009. "Action Research: A New Look," KASBIT Business
Journals (KBJ), Khadim Ali Shah Bukhari Institute of Technology (KASBIT), vol. 2, 19-
33, December. https://kasbit.edu.pk/KBJVol2/19-33.%20Action%20Research%20A
%20New%20Look-%20Jashim%20uddin%20ahmed.pdf

Kemmis, S. (1980). Action Research in Retrospect and Prospect. Annual Meeting of the
AustralianAssociation forResearch in Education, Sydney, November 6-9, 1980.
https://eric.ed.gov/?id=ED200560

Köklü, N. (2001). Eğitim eylem araştırması-öğretmen araştırması. Ankara Üniversitesi

Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 34(1), 35-43.
https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000040

Maksimović, J. (2010). Historical development of action research in social sciences.

Facta universitatis-series: Philosophy, Sociology, Psychology and History, 9(1), 119-
124. http://facta.junis.ni.ac.rs/pas/pas2010/pas2010-10.pdf

Reason, P. (2006). Choice and Quality in Action Research Practice. Journal of

Management Inquiry, 15(2), 187–203. https://doi.org/10.1177/1056492606288074

Rolfsen, M., & Knutstad, G. (2007). Transforming management fashions into praxis:
Action research project in AutoParts. Action Research, 5(4), 341–357.
https://doi.org/10.1177/1476750307083724

Somekh, B. (1995), The Contribution of Action Research to Development in Social

Endeavours: a position paper on action research methodology. British Educational
Research Journal, 21: 339-355. doi:10.1080/0141192950210307

Tezcan, Ö., Sefer, A. D. A., & BAYSAL, Z. N. (2016). Eğitim alanında eylem
araştırmaları. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (32), 133-148.

Tomakin, Ercan. (2018). (Actıon Research): Introductıon of actıon models and actıon
cycles. 13. 693-712. 10.7827/TurkishStudies.13367. DOI Number:
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13367

Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri.

Ankara: Seçkin.

13