เฉลย บฝ. ชีววิทยา เพิ่มเติม ม.5 ล.2

แบบฝึกหัด รายวิชาเพิ่มเติมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
ชีววิทยา
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่
ตามผลการเรียนรู้
5 เล่ม
2
กลุม
่ สาระการเรียนรูว ิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560)
้ ท
ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขัน
้ พืน
้ ฐาน พุทธศักราช 2551 ฉบับ
เฉลย
ผู้เรียบเรียง บรรณาธิการและผู้ตรวจ
นายสุทธิพงศ อาศิรพจน นางอัมพร ธีรวรกุล
พิมพครั้งที่ 12
สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติ
รหัสสินคา 3548004
3538005
คําแนะนําในการใช้ส่ือ
่ เติมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชีววิทยา ม.5 เล่ม 2 เรียบเรียงขึน
แบบฝึกหัดรายวิชาเพิม ้ สําหรับใชประกอบ
การเรียนการสอน ตามผลการเรียนรู กลุมสาระการเรียนรูวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560)
ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ออกแบบโดยเนนกระบวนการทางวิทยาศาสตร
และกระบวนการสืบเสาะหาความรู ซึ�งมีวัตถุประสงคเพื่อชวยพัฒนาผูเรียนทั้งดานความรู ทักษะกระบวนการ
จิตวิทยาศาสตร และเสริมสรางทักษะแหงศตวรรษที่ 21 ดวยกิจกรรมที่หลากหลาย ซึ�งมีองคประกอบเพื่อชวยอํานวย
ความสะดวกแกผูเรียนและผูสอน ดังน�้
สรุปสาระสําคัญ แบบฝึกหัด
หน่วยการเรียนรู้ที่
5 ระบบยอยอาหาร สรุปเน�้อหาสําคัญเพื่อทบทวน
ความรูใหแกผูเรียน
กิจกรรมทีช่ ว ยทบทวนเน�อ้ หา ตรวจสอบ
ความรูค วามเขาใจ และสงเสริมใหผูเรียน
ไดฝกทักษะกระบวนการคิด
แบบฝกหัดที่ 5.5
เติมคําตอบที่เกี่ยวของกับระบบยอยอาหารของไกลงในชองวาง พรอมกับตอบคําถาม
1. การยอยอาหารของสิ่งมีชีวิต
การยอยอาหารของจุลินทรีย
H.O.T.S.
ฉบับ ปาก
เฉลย
• แบคทีเรีย (bacteria) มีการยอยอาหารภายนอกเซลล โดยปลอย
เอนไซมออกมายอยอาหารโมเลกุลใหญใหเปนโมเลกุลเล็ก แลวจึงดูดซึม
เขาสูเซลล
......................................................
หลอดอาหาร
......................................................
กิจกรรมเพื่อชวยใหผูเรียนพัฒนาทักษะ
•รา (fungi) มีการยอยอาหารเชนเดียวกับแบคทีเรีย ซึ่งเรียกวา
สภาวะการยอยสลายซาก
•
กระเพาะพักอาหาร
......................................................
ทวารหนัก
......................................................
การคิดขั้นสูง ทั้งการคิดวิเคราะห คิดริเริ�ม
สรางสรรค คิดอยางมีวิจารณญาณ
ยีสต (yeast) มีการยอยอาหารเชนเดียวกับแบคทีเรีย อาหารของยีสตสว นใหญเปนนํา้ ตาลโมเลกุลเดีย่ ว
ไดแก กลูโคสและฟรักโทส กระเพาะยอย
...................................................... สําไสใหญ
......................................................
ฉบับ
การยอยอาหารของสิ่งมีชีวิตเซลลเดียว เฉลย กึ๋น
...................................................... สําไสเล็ก
......................................................
•อะมีบา (amoeba) จะยื่นเทาเทียมออกไปโอบลอมอาหารใหเขาสูเซลล เพื่อใหเกิดเปนถุงดวยวิธี

ฟาโกโซโทซิส เกิดเปนฟูดแวคิวโอล และเอนไซมในไลโซโซมจะออกมายอยอาหาร
• พารามีเซียม (paramecium) จะใชการพัดโบกของซิเลียนําอาหารเขาสูเซลล และอาหารจะถูกยอย
1. ทางเดินอาหารของไก เรียงลําดับไดอยางไร H. O. T. S. กิจกรรมท า ทายการคิดขั้นสูง
ปาก หลอดอาหาร กระเพาะพักอาหาร กระเพาะยอย กึ๋น
................................................................................................................................................................................................................................................... Higher Order Thinking Skills Activity
สลายดวยเอนไซมในไลโซโซม
ลําไสเล็ก ลําไสใหญ ทวารหนัก
...................................................................................................................................................................................................................................................
• ยูกลีนา (euglena) สามารถสังเคราะหอาหารไดเองดวยกระบวนการสังเคราะหดว ยแสง แตเมือ่ ไมอยู ................................................................................................................................................................................................................................................... หมี (bear) จัดเปนสัตวเลี้ยงลูกดวยนํ้านมขนาดใหญ เปนสัตวมีกระดูกสันหลังที่อยูในอันดับ
ในสภาพที่มีแสง จะยอยอาหารที่อยูรอบเซลล แลวนําเขาสูเซลลทางรองปาก สัตวกินเนื้อ (Carnivora) จัดอยูในวงศ Ursidae ปจจุบันไดมีการจําแนกหมีออกเปนทั้งหมด
...................................................................................................................................................................................................................................................
2
8 ชนิด (ไมนับชนิดยอย) ไดแก หมีขั้วโลกหรือหมีขาว (Ursus maritimus) หมีสีนํ้าตาลหรือหมี
ฉบับ 2. เมื่อใหขาวสารหรือเมล็ดขาวโพดกับไกที่เลี้ยงไว หลังจากใหอาหารเสร็จ บริเวณคอของไก
จะมีลักษณะพองออก เมื่อจับดูจะมีลักษณะเหมือนกับเมล็ดพืชที่ใหไกกินเขาไป ที่เปนเชนนี้ กริซลีย (Ursus arctos) หมีหมาหรือหมีคน (Ursus malayanus) หมีแพนดาหรือแพนดายักษ
เฉลย
เพราะเหตุใด (Ailuropoda melanoleuca) หมีดํา (Ursus americanus) หมีแวน (Tremarctos ornatus)
เมือ่ ไกกนิ อาหารเขาไปบริเวณลําคอของไกจะมีลกั ษณะพองออก เนือ่ งจากเปนสวนของกระเพาะ
...................................................................................................................................................................................................................................................
หมีควาย (Ursus thibetanus) หมีสลอธ (Ursus ursinus) โดยมีการกระจายพันธุไ ปในทุกภูมภิ าค
พักอาหาร ซึง่ เปนสวนของหลอดอาหารทีข่ ยายตัวออกเพือ่ ทําหนาทีใ่ นการเก็บอาหารกอนทีจ่ ะสงเขา
................................................................................................................................................................................................................................................... ของโลก ตั้งแตไซบีเรียหรือขั้วโลกเหนือ ทวีปอเมริกาเหนือ ทวีป
สูกระเพาะยอยเพื่อยอยตอไป
................................................................................................................................................................................................................................................... อเมริกาใต เอเชีย แตไมพบในทวีปแอฟริกาและโอเชียเนีย โดยใน
................................................................................................................................................................................................................................................... ธรรมชาติ หมีสามารถกินไดทั้งพืชและสัตว แตหมีสวนใหญจะกิน
สัตวมากกวา ซึ่งสังเกตไดจากโครงสรางของฟน ที่มีฟนเขี้ยวขนาด
10 ใหญ ลักษณะของกระเพาะอาหารและระบบยอยอาหาร
ฉบับ
เฉลย
1. หมีสว นใหญจะกินสัตวเปนอาหาร แตเพราะเหตุใด หมีแพนดาจึงบริโภคไมไผเปนอาหารหลัก
สาเหตุทแี่ พนดาบริโภคไมไผเปนอาหารหลัก เนือ่ งจากหมีแพนดาจะขยับตัวนอยมากเมือ่ เทียบกับ
5
....................................................................................................................................................................................................................................................
Unit Test ไดคะแนน คะแนนเต็ม 4. การยอยอาหารเชิงกล (mechanical digestion) เกิดขึน้ ครัง้ แรกทีบ่ ริเวณใด
หมีชนิดอื่น ๆ อีกทั้งถิ่นที่อยูอาศัยของหมีแพนดาที่อาศัยอยูในปาไผ มีตนไผจํานวนมาก ทําใหหากิน
....................................................................................................................................................................................................................................................
ไดงายกวาสัตว ซึ่งถากินสัตวจะตองเสียพลังงานในการลา
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
ตอนที่ 1 คําชี้แจง : เลือกคําตอบที่ถูกตองที่สุดเพียงคําตอบเดียว 20 1. ปาก 2. หลอดอาหาร 3. กระเพาะอาหาร ....................................................................................................................................................................................................................................................

4. ลําไสเล็ก 5. คอหอย 2. นักเรียนคิดวา ฟนของหมีแพนดาคลายกับหมีชนิดอื่นหรือสัตวกินพืชมากกวากัน และ
1. สิ่งมีชีวิตคูใดมีการยอยอาหารแบบเดียวกัน
1. พารามีเซียมและราขนมปง 2. อะมีบาและไฮดรา 3. ไกและยีสต 5. เพอริสตัลซิสพบครั้งแรกที่บริเวณใด หมีแพนดามีการปรับตัวอยางไรในระบบยอยอาหารเพื่อชวยในการยอยไมไผ
4. คนและฟาคัส 5. ฟองนํ้าและเห็ดโคน 1. ปาก 2. หลอดอาหาร 3. กระเพาะอาหาร ฟนของหมีแพนดายังเหมือนกับหมีทั่วไป เนื่องจากหมีแพนดายังไมไดมีการวิวัฒนาการใหมาเปน
....................................................................................................................................................................................................................................................
2. พิจารณาขอมูลในตาราง แลวตอบคําถาม 4. ลําไสเล็ก 5. เรกตัม สัตวกนิ พืช ดังนัน้ ระบบยอยอาหารของหมีแพนดาจึงยังเหมือนกับหมีทวั่ ไป ไมมกี ารขยายขนาดของ
....................................................................................................................................................................................................................................................
ชนิดสัตว โครงสรางทางเดินอาหาร หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร และลําไสใหยาวเหมือนสัตวกนิ พืช นอกจากนี้ ยังไมมแี บคทีเรียทีช่ ว ย

....................................................................................................................................................................................................................................................
6. ขอใดตอไปนี้ไมใชหนาที่ของกรดเกลือ (HCl)
mouth pharynx esophagus stomach intestine ในการยอยเซลลูโลสอีกดวย หมีแพนดาจึงตองบริโภคไมไผจาํ นวนมาก และบริโภคเปนเวลานานถึง
....................................................................................................................................................................................................................................................
A cloaca 1. ทําใหโปรตีนเสียสภาพ
12 ชั่วโมงตอวัน เพื่อใหไดสารอาหารเพียงพอกับความตองการ
....................................................................................................................................................................................................................................................
mouth pharynx esophagus crop gizzard 2. สลายเกลือที่ละลายนํ้ายาก
B gastric caeca stomach intestine anus 3. ทําลายเชื้อโรคที่มากับอาหาร ....................................................................................................................................................................................................................................................
mouth pharynx esophagus crop gizzard 4. กระตุนการทํางานของเอนไซม ระบบย่อยอาหาร 25

C intestine anus 5. กระตุนการดูดซึมของวิตามิน B12
ฉบับ D mouth pharynx esophagus crop stomach
เฉลย gizzard intestine cloaca 7. พิจารณาแผนผังการยอยโปรตีนในนํ้านมตอไปนี้ ฉบับ
เฉลย
ขอใดเปนสัตวชนิด A B C และ D ตามลําดับ A กระตุนจาก HCI rennin
ขอ A B C D
1.
2.
เขียด
ชาง
แมงมุม
ไสเดือนดิน
นกเปดนํ้า
กบ
หาน
Sin cience
Real Life
3. จิ้งจก แมลงสาบ ไสเดือนดิน ไก B ตะกอนนม
4. ไสเดือนดิน ผีเสื้อ นกพิราบ จระเข ÇÑ¹¹ÕéàÃÒä»ºÃÔ¨Ò¤àÅ×Í´ ä»ÊÔ ... áµ‹àÁ×Íè ¤×¹àÃÒ¹Í¹´Ö¡ÁÒ¡àÅÂ¹Ð
สาร A และ B คือขอใด ·ÕèÊÀÒ¡ÒªÒ´¡Ñ¹äËÁ àÃÒ¨ÐºÃÔ¨Ò¤àÅ×Í´ä´ŒäËÁ
5. คน นกพิราบ กบ เตา
1. dextrin และ casein
3. สัตวกินพืชเปนอาหารจําเปนตองมีการปรับตัวตาง ๆ ตอไปนี้ ยกเวนขอใด 2. prorennin และ casein
1. ฟนแบนและกวาง 2. มีรูเมน 3. casein และ prorennin
3. มีเอนไซมอะไมเลส 4. มีนํ้าดี 4. prorennin และ polypeptide
5. มีทางเดินอาหารยาวมาก 5. prorennin และ pepsinogen
26 ระบบย่อยอาหาร 27
Unit Test Science in Real Life

ฉบับ
เฉลย
แบบทดสอบเพื่อใชประเมินผลสัมฤทธิ์ กิจกรรมบูรณาการความรูในเน�้อหา
1. ผูที่สามารถบริจาคเลือดไดจะตองมีคุณสมบัติอยางไร
คุณสมบัตขิ องผูบ ริจาคเลือด เชน ตองมีนาํ้ หนัก 45 กิโลกรัมขึน้ ไป มีสขุ ภาพสมบูรณแข็งแรง ไมมี
.........................................................................................................................................................................................................................................................
โรคประจําตัว ไมมีอาการทองเสียหรือทองรวงใน 7 วันที่ผานมา ไมมีพฤติกรรมเสี่ยงทางเพศ หรือ
.........................................................................................................................................................................................................................................................
ทางการเรียนประจําหนวยการเรียนรู ตามตัวชี้วัดกับชีวิตประจําวัน
ติดยาเสพติด ผูบ ริจาคเลือดทีเ่ ปนผูห ญิงจะตองไมอยูใ นระหวางมีประจําเดือน ตัง้ ครรภ หรือใหนมบุตร
.........................................................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................................................
2. หลังจากบริจาคเลือดแลว เลือดของเราจะถูกนําไปใชทาํ อะไรไดบา ง

การบริจาคเลือด 1 ถุง ถูกนําไปแยกเปนสวนประกอบของเลือดได 3 ชนิด คือ เซลลเม็ดเลือดแดง
.........................................................................................................................................................................................................................................................
เกล็ดเลือด และพลาสมา สวนประกอบของเลือดแตละชนิดจะถูกนําไปรักษาผูป ว ย เชน เซลลเม็ดเลือด
.........................................................................................................................................................................................................................................................
แดงรักษาผูปวยที่เสียเลือดโดยฉับพลัน เกล็ดเลือดรักษาผูปว ยไขเลือดออก พลาสมารักษาผูปวยจาก
.........................................................................................................................................................................................................................................................
แผลไฟไหม
.........................................................................................................................................................................................................................................................
STEM Project ข้อสอบวัดผลสัมฤทธิ์ .........................................................................................................................................................................................................................................................
ระบบหมุนเวียนเลือด 89
กิจกรรมบูรณาการความรูทาง ทางการเรียน
ระบบนํ้าเหลือง และระบบภูมิคุ้มกัน
คณิตศาสตร วิทยาศาสตร และ ขอสอบเพื่อใชประเมินผลสัมฤทธิ์

เทคโนโลยีกบั กระบวนการเชิงวิศวกรรม ทางการเรียนปลายภาคเรียน
สารบัญ
หน่วยการเรียนรู้ที่ ระบบย่อยอาหาร 2-31
1. การยอยอาหารของสิ่งมีชีวิต 2
2. การยอยอาหารของมนุษย 14
Science in Real Life 24
H.O.T.S. 25
Unit Test 5 26
หน่วยการเรียนรู้ที่ ระบบหายใจ 32-55
1. การแลกเปลี่ยนแกสของสิ่งมีชีวิตเซลลเดียวและของสัตว 32
2. การแลกเปลี่ยนแกสของมนุษย 39
H.O.T.S. 50
Unit Test 6 51
หน่วยการเรียนรู้ที่ ระบบหมุนเวียนเลือด ระบบนํ้าเหลือง 56-95

ฉบับ
และระบบภูมิคุ้มกัน เฉลย
1. ระบบหมุนเวียนเลือด 56
2. ระบบนํ้าเหลือง 71
3. ระบบภูมิคุมกัน 76
H.O.T.S. 90
Unit Test 7 91
หน่วยการเรียนรู้ที่ ระบบขับถ่าย 96-114

1. การขับถายของสิ่งมีชีวิตเซลลเดียวและของสัตว 96
2. การขับถายของมนุษย 100
H.O.T.S. 108
Unit Test 8 109
STEM Project 115

ข้อสอบวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน 120
5 ระบบยอยอาหาร
1. การยอยอาหารของสิ่งมีชีวิต
ฉบับ
การยอยอาหารของจุลินทรีย
เฉลย
• แบคทีเรีย (bacteria) มีการยอยอาหารภายนอกเซลล โดยปลอย
เอนไซมออกมายอยอาหารโมเลกุลใหญใหเปนโมเลกุลเล็ก แลวจึงดูดซึม
เขาสูเซลล
• รา (fungi) มีการยอยอาหารเชนเดียวกับแบคทีเรีย ซึ่งเรียกวา
สภาวะการยอยสลายซาก
• ยีสต (yeast) มีการยอยอาหารเชนเดียวกับแบคทีเรีย อาหารของยีสตสว นใหญเปนนํา้ ตาลโมเลกุลเดีย่ ว
ไดแก กลูโคสและฟรักโทส
การยอยอาหารของสิ่งมีชีวิตเซลลเดียว
• อะมีบา (amoeba) จะยื่นเทาเทียมออกไปโอบลอมอาหารใหเขาสูเซลล เพื่อใหเกิดเปนถุงดวยวิธี
ฟาโกไซโทซิส เกิดเปนฟูดแวคิวโอล และเอนไซมในไลโซโซมจะออกมายอยอาหาร
• พารามีเซียม (paramecium) จะใชการพัดโบกของซิเลียนําอาหารเขาสูเซลล และอาหารจะถูกยอย
สลายดวยเอนไซมในไลโซโซม
• ยูกลีนา (euglena) สามารถสังเคราะหอาหารไดเองดวยกระบวนการสังเคราะหดว ยแสง แตเมือ่ ไมอยู
ในสภาพที่มีแสง จะยอยอาหารที่อยูรอบเซลล แลวนําเขาสูเซลลทางรองปาก
2
ตอบคําถามตอไปนี้
1. การยอยอาหารภายนอกเซลลและภายในเซลล มีลักษณะอยางไร
การยอยอาหารภายนอกเซลล การยอยอาหารภายในเซลล
เปนการทีส่ งิ่ มีชวี ติ ปลอยเอนไซมออกมาเพือ่ ยอย
.................................................................................................................... เป น การที่ สิ่ ง มี ชี วิ ต นํ า อาหารเข า สู  เ ซลล โ ดย
....................................................................................................................
สลายอาหารที่มีโมเลกุลขนาดใหญ ใหมีขนาด
.................................................................................................................... กระบวนการฟาโกไซโทซิสหรือกระบวนการอืน่
....................................................................................................................
เล็กลง หรือยอยใหกลายเปนสารอาหาร และ
.................................................................................................................... เขามาเก็บในรูปของฟูดแวคิวโอลและมีการยอย
....................................................................................................................
ดูดซึมเขาสูเซลลหรือรางกาย พบในจุลินทรีย
.................................................................................................................... สลายภายในเซลล พบในสิ่งมีชีวิตเซลลเดียว
....................................................................................................................
เชน แบคทีเรีย
.................................................................................................................... หรือสัตวชั้นตํ่า เชน ฟองนํ้า
....................................................................................................................
.................................................................................................................... ....................................................................................................................
.................................................................................................................... ....................................................................................................................
2. ยีสตเปนสิ่งมีชีวิตเซลลเดียวที่อยูในอาณาจักรฟงไจ ซึ่งไมสามารถสรางอาหารเองได ยีสตจะ

มีวิธีการรับสารอาหารอยางไร ฉบับ
ยีสตมีกระบวนการยอยสลายสารอาหารคลายกับแบคทีเรียและรา ซึ่งอาหารสวนใหญของยีสต เฉลย
...................................................................................................................................................................................................................................................
จะเปนนํ้าตาล โดยยีสตจะสรางเอนไซมอินเวอรเทส (invertase) ที่สามารถยอยนํ้าตาลซูโครส
...................................................................................................................................................................................................................................................
ใหกลายเปนนํ้าตาลกลูโคสและฟรักโทสได
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
3. ชิงชิงไดทําการศึกษาสิ่งมีชีวิตเซลลเดียวหลายชนิด เชน อะมีบา พารามีเซียม แบคทีเรีย

ยีสต เธอพบวา อะมีบาและพารามีเซียมมีรูปแบบการกินอาหารที่แตกตางจากแบคทีเรียและ
รา นักเรียนจะอธิบายความแตกตางนี้ไดอยางไร
อะมีบาและพารามีเซียมมีรูปแบบการกินและการยอยอาหารแบบภายในเซลลโดยการนําอาหาร
...................................................................................................................................................................................................................................................
เขาสูเซลลในรูปของฟูดแวคิวโอล (food vacuole) และใชเอนไซมจากไลโซโซมยอยสลายอาหาร แต
...................................................................................................................................................................................................................................................
ในแบคทีเรียและยีสตเปนการยอยอาหารภายนอกเซลล โดยมีการหลัง่ เอนไซมออกมาภายนอกเซลล
...................................................................................................................................................................................................................................................
เพื่อยอยและดูดซึมเฉพาะสวนที่เปนสารอาหารเขาสูภายในเซลล
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
ระบบย่อยอาหาร 3
4. โอปอลสังเกตวา กระบวนการนําอาหารเขาสูเ ซลลของอะมีบานัน้ ใชกระบวนการสรางเทาเทียม
มาโอบลอมอาหารทีเ่ รียกวา ฟาโกไซโทซิส แตพารามีเซียมไมมกี ารสรางเทาเทียม กระบวนการ
นําอาหารเขาสูเซลลของพารามีเซียมเปนอยางไร
พารามีเซียมไมมีการเปลี่ยนแปลงรูปรางของเซลลเพื่อสรางเทาเทียมเหมือนกับอะมีบา แตจะมี
...................................................................................................................................................................................................................................................
การนําอาหารเขาสูเ ซลลโดยอาศัยการโบกพัดของซิเลีย เพือ่ ใหอาหารพัดเขาสูร อ งปาก (oral groove)
...................................................................................................................................................................................................................................................
แทน
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
5. โครมาโทฟอร (chromatophore) คืออะไร และมีความสําคัญตอสิ่งมีชีวิตเซลลเดียวอยางไร

โครมาโทฟอร คือ ถุงบรรจุรงควัตถุในสิ่งมีชีวิต มีความสําคัญตอสิ่งมีชีวิตบางกลุมที่สามารถ
...................................................................................................................................................................................................................................................
สังเคราะหดวยแสงได เชน ยูกลีนา ฟาคัส เนื่องจากภายในถุงโครมาโทฟอรบรรจุคลอโรฟลลไว
...................................................................................................................................................................................................................................................
สําหรับกระบวนการสังเคราะหดวยแสง
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
6. พิจารณากระบวนการนําอาหารเขาสูเซลลแบบฟาโกไซโทซิส ดังรูป แลวอธิบายกระบวนการ

ฉบับ
ในแตละหมายเลข
เฉลย
1 2 3 4
กระบวนการ คําอธิบาย
1 อะมีบายื่นเทาเทียมออกไปโอบลอมอาหาร
.......................................................................................................................................................................................................
2 เมื่ออาหารเขาสูเซลลจะเกิดฟูดแวคิวโอล
.......................................................................................................................................................................................................
3 เอนไซมจากไลโซโซมยอยสลายอาหารใหมีขนาดเล็กลง และลําเลียงไปทั่วเซลล
.......................................................................................................................................................................................................
4 กากอาหารที่เหลือจะถูกขับออกนอกเซลล โดยฟูดแวคิวโอลจะเคลื่อนไปชิดกับ
.......................................................................................................................................................................................................
เยื่อหุมเซลลเพื่อนํากากอาหารออกนอกเซลลดวยวิธีเอกโซไซโทซิส
.......................................................................................................................................................................................................
4
การยอยอาหารของสัตว
• การยอยอาหารของสัตวที่ไมมีทางเดินอาหาร จะมีโครงสรางที่ทําหนาที่ยอยสลายอาหาร แตไมมี
ทางเดินอาหารที่ชัดเจน มีเพียงเซลลที่ทําหนาที่ดักจับอาหารแลวสรางเปนฟูดแวคิวโอลและยอยสลายอาหาร
นั้นดวยเอนไซมจากไลโซโซม สัตวในกลุมนี้ ไดแก ฟองนํ้าแกว ฟองนํ้าหินปูน และฟองนํ้าถูตัว
• การยอยอาหารของสัตวที่มีทางเดินอาหารไมสมบูรณ ทางเดินอาหารจะมีชองเปดเพียงทางเดียว
ทําหนาที่เปนทั้งปากและทวารหนัก เชน
เทนทาเคิล
1. ไฮดรา (hydra) มีอวัยวะคลายหนวด

อยู  ร อบปาก เรี ย กว า เทนทาเคิ ล ซึ่ ง ปลายของ
เทนทาเคิลจะมีเซลลไนโดไซตทมี่ เี ข็มพิษอยู ทําหนาที่
เอนไซม
ดั ก จั บ อาหาร ทางเดิ น อาหารเป น ช อ งเป ด เพี ย ง อาหาร
ทางเดียว เรียกวา ชองแกสโทรวาสคิวลาร (gastro- เซลลยอ ยอาหาร
vascular cavity) ซึง่ เนือ้ เยือ่ บุผวิ ภายในประกอบดวย ฟูดแวคิวโอล
เซลลตอม
เซลล 2 ชนิด คือ เซลลตอมและเซลลยอยอาหาร ฉบับ
เฉลย
2. พลานาเรีย (planaria) มีทางเดินอาหาร
ทอดยาวไปตามลําตัวและแตกแขนงออกไป 2 ขาง ไดเวอรทิคิวลัม คอหอย
ของลําตัว แตละแขนงจะแตกเปนแขนงยอย ๆ เรียกวา
ไดเวอรทิคิวลัม ชวยเพิ่มพื้นที่ผิวของทางเดินอาหาร
พลานาเรียจะมีการยอยอาหารในชองวางกลางลําตัว ปาก
ซึง่ เปนการยอยอาหารภายนอกเซลล และนําสารอาหาร
เขาสูเ ซลลดว ยวิธฟี าโกไซโทซิส สวนกากอาหารจะถูก
ขับออกทางชองปาก
3. พยาธิใบไม (fluke) เปนปรสิตทีอ่ าศัยอยู คอหอย ลําไส

ในรางกายของสิง่ มีชวี ติ อืน่ มีทางเดินอาหารคลายกับ
พลานาเรีย ซึ่งกินอาหารโดยใชปากดูด แลวอาหารจะ
ผานไปยังคอหอย และถูกยอยในชองวางกลางลําตัว
ปากดูด
สวนกากอาหารจะถูกขับออกทางปาก
• การยอยอาหารของสัตวที่มีทางเดินอาหารสมบูรณ ทางเดินอาหารมีชองเปด 2 ทาง คือ ปากเปน
ทางเขาของอาหาร และทวารหนักเปนทางออกของกากอาหาร
1. หนอนตัวกลม (roundworm) เชน พยาธิไสเดือน พยาธิเสนดาย มีทางเดินอาหารเรียงลําดับได
ดังนี้
ปาก คอหอย ลําไสเล็ก ไสตรง ทวารหนัก
2. ไสเดือนดิน (earthworm) มีทางเดินอาหารเรียงลําดับได ดังนี้

ปาก คอหอย หลอดอาหาร กระเพาะพักอาหาร
ทวารหนัก ลําไส กึ๋น

3. หอย (mollusk) การกินอาหารจะอาศัยอวัยวะทีเ่ รียกวา เลเบียลพัลพ ชวยโบกพัดอาหารใหเขาไป
ในปาก มีทางเดินอาหารเรียงลําดับได ดังนี้
ปาก คอหอย หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ลําไส ทวารหนัก
ฉบับ
เฉลย 4. กุง (shrimp) ทางเดินอาหารของกุงแบงออกเปน 3 ตอน ดังนี้
ทางเดินอาหาร คําอธิบาย
1. ทางเดินอาหารตอนหนา เริม่ ทีป่ าก มีตอ มนํา้ ลายทําหนาทีส่ รางนํา้ ยอย ทางเดินตอนหนาประกอบดวย
หลอดอาหารและกระเพาะอาหาร ทําหนาที่เปนที่พักอาหารและยอยอาหาร
2. ทางเดินอาหารตอนกลาง อยูถัดจากกระเพาะอาหาร ทําหนาที่ยอยอาหาร
3. ทางเดินอาหารตอนปลาย เปนสวนทีเ่ รียกวา ลําไส มีชอ งเปดออกทีส่ ว นทายของทอง เรียกวา ทวารหนัก
ทางเดินอาหารของกุงเรียงลําดับได ดังนี้
ปาก ทางเดินอาหารตอนหนา ทางเดินอาหาร ทางเดินอาหารตอนปลาย

(หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร) ตอนกลาง (ลําไส ทวารหนัก)
5. แมลง (insect) มีทางเดินอาหารเรียงลําดับได ดังนี้

ปาก หลอดอาหาร กระเพาะพักอาหาร กึ๋น
ทวารหนัก ไสตรง ลําไส กระเพาะอาหาร

6
6. ปลา (fish) มีทางเดินอาหารเรียงลําดับได ดังนี้
ปาก คอหอย หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ลําไส ทวารหนัก
7. สัตวปก (aves) เชน นก เปด ไก ทางเดินอาหารของสัตวปกเรียงลําดับได ดังนี้

ปาก หลอดอาหาร กระเพาะพักอาหาร กระเพาะยอย
ทวารหนัก ลําไสใหญ ลําไสเล็ก กึ๋น
8. สัตวเคี้ยวเอื้อง (ruminant) เชน วัว ควาย แพะ แกะ จะมีทางเดินอาหารยาวมาก การยอยและ

ดูดซึมสารอาหารจึงใชเวลานาน ซึ่งกระเพาะอาหารของสัตวกลุมนี้ แบงออกเปน 4 สวน ดังนี้
- เรติควิ ลัม (reticulum) หรือกระเพาะรังผึง้ อยูส ว นหนาสุด มีขนาดเล็ก ลักษณะกลม จะใชประโยชน
เมือ่ ลูกสัตวดดู นม นํา้ นมจะผานไปยังกระเพาะอาหารสวนอะโบมาซัมไดโดยไมตอ งเขาสูก ระเพาะอาหารสวนอืน่ ๆ
- อะโบมาซัม (abomasum) หรือกระเพาะจริง ภายในมีนํ้ายอยตาง ๆ ที่สรางจากโพรโทซัวที่มา
อาศัยอยู เพื่อใชในการยอยอาหาร เมื่ออาหารถูกยอยแลวก็จะสงตอไปยังลําไสเล็ก
- โอมาซัม (omasum) หรือกระเพาะสามสิบกลีบ มีลักษณะเปนกลีบหลายกลีบซอนกัน ชวยใน ฉบับ
การคลุกเคลาอาหาร เฉลย
- รูเมน (rumen) หรือกระเพาะหมัก มีแบคทีเรียที่สามารถยอยเซลลูโลสได อาหารในสวนนี้จะ
ถูกสํารอกออกมาเคี้ยวไดอีก
การยอยอาหารตามปกติ
ทางเดินอาหารของสัตวเคี้ยวเอื้อง เรียงลําดับได ดังนี้
การเคี้ยวเอื้อง
กระเพาะอาหารสวนรูเมนมี
เคี้ยว กลืน แบคทีเรียและโพรโทซัวชวย
อาหาร ปาก หลอดอาหาร ยอยเซลลูโลส อีกทัง้ จุลนิ ทรีย
เคี้ยวเอื้ยง กลืน
ยั ง สั ง เคราะห ก รดอะมิ โ น
จากยูเรียและแอมโมเนียที่
เกิ ด จากการหมั ก รวมทั้ ง
สั ง เคราะห ก รดไขมั น และ
วิตามินบี 12 ดวย
กระเพาะอาหารสวนอะโบมาซัม
ทําหนาที่หลั่งเอนไซม กระเพาะอาหารสวนโอมาซัม กระเพาะอาหารสวนเรติคิวลัม
ออกมายอยอาหาร ทําหนาที่บดและผสมอาหาร ทําหนาที่บดและผสมอาหาร
ลําไสเล็ก
ทําหนาที่ยอยและดูดซึมอาหาร ลําไสใหญ ทวารหนัก
พิจารณารูปตอไปนี้ แลวตอบคําถาม
1. หลายคนที่เคยไปทะเล อาจจะเดินเลน
ตามชายหาดตอนนํ้าลงหรือดํานํ้าทองทะเล
ชมแนวปะการัง คงจะสะดุดตากับสิ่งมีชีวิต
ชนิดหนึ่งที่มีรูพรุนอยูตามลําตัว สีสันสดใส
ดังรูป
สิง่ มีชวี ติ ในรูปคืออะไร และมีกระบวนการ
ยอยอาหารเปนอยางไร
สิง่ มีชวี ติ ในรูป คือ ฟองนํา้ ซึง่ เปนสัตวทยี่ งั ไมมเี นือ้ เยือ่ และโครงสรางอวัยวะชัดเจน (metazoa)
...................................................................................................................................................................................................................................................
โครงสร างของฟองนํ้าที่เราสังเกตเห็นไดนั้นเปนเพียงกลุมของเซลลฟองนํ้าที่อาศัยอยูรวมกันเปน
...................................................................................................................................................................................................................................................
โคโลนี (colony) จึงมีการกินอาหารเหมือนกับสิง่ มีชวี ติ เซลลเดียว โดยมีการนําอาหารเขาสูเ ซลลโดย
...................................................................................................................................................................................................................................................
การโบกของแฟลเจลลั มของโคเอโนไซตและสรางเปนฟูดแวคิวโอล แลวนําไปยอยที่เซลลอะมีโบไซต
...................................................................................................................................................................................................................................................
ฉบับ
เฉลย ...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. ทะเลจั ด เป น ระบบนิ เ วศอย า งหนึ่ ง ที่ มี

สิ่งมีชีวิตอาศัยอยูมากมายทั้งพืชและสัตว
ซึ่งสิ่งมีชีวิตจะมีการกินอาหาร และการยอย
อาหารแตกตางกัน
สิง่ มีชวี ติ ในรูปคืออะไร และมีกระบวนการ
ยอยอาหารเปนอยางไร
สิ่งมีชีวิตในรูป คือ แมงกะพรุน มีทางเดินอาหารไมสมบูรณ โดยจะมีชองเปดเพียงทางเดียว
...................................................................................................................................................................................................................................................
เรียกวา ชองแกสโทรวาสคิวลาร ซึง่ ทําหนาทีเ่ ปนทางเดินอาหาร เนือ้ เยือ่ บุผวิ ภายในประกอบดวยเซลล
...................................................................................................................................................................................................................................................
2 ชนิด คือ เซลลตอ ม ทําหนาทีส่ รางเอนไซมสง ออกไปยอยอาหารทีอ่ ยูใ นชองแกสโทรวาสคิวลาร
...................................................................................................................................................................................................................................................
(การยอยภายนอกเซลล) และเซลลยอยอาหาร จะมีแฟลเจลลัมทําหนาที่จับอาหารที่มีขนาดเล็กเขาสู
...................................................................................................................................................................................................................................................
เซลล แลวสรางฟูดแวคิวโอล (การยอยภายในเซลล)
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
8
พิจารณาทางเดินอาหารของพลานาเรีย แลวเติมคําตอบลงในชองวาง
C
B
A
ตัวอักษร โครงสราง ลักษณะ

A ปาก เปนชองเปดสูภายนอกเพียงชองเดียว ทําหนาที่ดูดอาหาร
................................................ ...........................................................................................................................................................................
B คอหอย เปนทอยาว สามารถยืดและหดได

................................................ ...........................................................................................................................................................................
C ชองทางเดินอาหาร เปนสวนของทางเดินอาหาร มีการแตกแขนงออกไป 2 ขางของลําตัว

................................................ ...........................................................................................................................................................................
ฉบับ
แบบฝกหัดที่ 5.4 เฉลย
พิจารณาโครงสรางที่เกี่ยวของกับระบบยอยอาหารของแมลง แลวตอบคําถาม
อวัยวะทีล่ กู ศรชีค้ อื อะไร และทําหนาทีอ่ ะไรในระบบยอยอาหาร

อวัยวะนัน้ คือ ตอมสรางเอนไซม (digestive gland) มีลกั ษณะคลายนิว้ มือมนุษย อยูร ะหวางกึน๋ และ
...............................................................................................................................................................................................................................................................
กระเพาะอาหาร ทําหนาที่สรางเอนไซมมาใชในการยอยอาหาร
...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................................................
เติมคําตอบที่เกี่ยวของกับระบบยอยอาหารของไกลงในชองวาง พรอมกับตอบคําถาม
ปาก
......................................................
......................................................
ทวารหนัก
......................................................
กระเพาะพักอาหาร
......................................................
กระเพาะยอย
...................................................... สําไสใหญ
......................................................
ฉบับ
เฉลย กึ๋น สําไสเล็ก
...................................................... ......................................................
1. ทางเดินอาหารของไก เรียงลําดับไดอยางไร
ปาก หลอดอาหาร กระเพาะพักอาหาร กระเพาะยอย กึ๋น
...................................................................................................................................................................................................................................................
ลําไสเล็ก ลําไสใหญ ทวารหนัก
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. เมื่อใหขาวสารหรือเมล็ดขาวโพดกับไกที่เลี้ยงไว หลังจากใหอาหารเสร็จ บริเวณคอของไก

จะมีลักษณะพองออก เมื่อจับดูจะมีลักษณะเหมือนกับเมล็ดพืชที่ใหไกกินเขาไป ที่เปนเชนนี้
เพราะเหตุใด
เมือ่ ไกกนิ อาหารเขาไปบริเวณลําคอของไกจะมีลกั ษณะพองออก เนือ่ งจากเปนสวนของกระเพาะ
...................................................................................................................................................................................................................................................
พักอาหาร ซึง่ เปนสวนของหลอดอาหารทีข่ ยายตัวออกเพือ่ ทําหนาทีใ่ นการเก็บอาหารกอนทีจ่ ะสงเขา
...................................................................................................................................................................................................................................................
สูกระเพาะยอยเพื่อยอยตอไป
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
10
เติมคําตอบที่เกี่ยวของกับระบบยอยอาหารของวัวลงในชองวาง พรอมกับตอบคําถาม
อะโบมาซัม
......................................................... โอมาซัม
.........................................................
รูเมน
.........................................................
เรติคิวลัม
.........................................................
ฉบับ
เฉลย
1. โปรตีนเปนสารอินทรียที่จําเปนในสิ่งมีชีวิต โดยโปรตีนทําหนาที่เปนโครงสรางใหกับรางกาย
โดยเฉพาะของสัตว แตวัวไมไดบริโภคเนื้อสัตว จะไดรับโปรตีนจากทางใด
วัวไดรบั โปรตีนมาจากหญาสวนหนึง่ แตสว นใหญแลวจะไดจากกระบวนการหมักในกระเพาะหมัก
...................................................................................................................................................................................................................................................
โดยอาศัยแบคทีเรียทีอ่ ยูใ นกระเพาะหมักทําใหเกิดกระบวนการหมักเซลลูโลสและเฮมิเซลลูโลส ทําให
...................................................................................................................................................................................................................................................
ไดเปนแอมโมเนียและยูเรีย ซึ่งสามารถสังเคราะหใหเปนกรดอะมิโนตอไปได
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. วัวและชางมีลักษณะของกระเพาะอาหารเหมือนกันหรือไม อยางไร
ไมเหมือนกัน โดยชางเปนสัตวกนิ พืชคลายกับวัว แตชา งไมใชสตั วในกลุม สัตวเคีย้ วเอือ้ ง ดังนัน้
...................................................................................................................................................................................................................................................
กระเพาะอาหารของชางจึงมีเพียง 1 กระเพาะ คลายกับสัตวทวั่ ไป แตชา งจะมีกระเพาะอาหารและลําไส
...................................................................................................................................................................................................................................................
ที่มีขนาดใหญและยาวกวาสัตวเคี้ยวเอื้อง นอกจากนี้ ชางยังตองกินอาหารอยูเกือบตลอดเวลา เพื่อ
...................................................................................................................................................................................................................................................
ใหไดพลังงานเพียงพอกับความตองการในแตละวัน ในขณะทีว่ ัวมีกระเพาะอาหารทีส่ ามารถแบงออก
...................................................................................................................................................................................................................................................
เปน 4 สวน คือ รูเมน เรติคิวลัม โอมาซัม และอะโบมาซัม
...................................................................................................................................................................................................................................................
1. สัตวกลุมแรกที่มีระบบทางเดินอาหารสมบูรณคือสัตวกลุมใด
สัตวกลุมแรกที่มีระบบทางเดินอาหารสมบูรณ ไดแก กลุมหนอนตัวกลม เชน พยาธิไสเดือน
...................................................................................................................................................................................................................................................
หนอนนํ้าสมสายชู พยาธิเสนดาย โดยมีทางเดินอาหารตั้งแตปาก คอหอย ลําไสเล็ก (มีการยอย
...................................................................................................................................................................................................................................................
และการดูดซึมอาหาร) และขับถายออกทางทวารหนัก
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. ถานักเรียนตองการศึกษากระเพาะอาหารของกุง จะตองนําสวนใดของกุงมาศึกษา
กุง กัง้ ปู เปนสัตวในไฟลัมอารโทรโพดา (Phylum Arthopoda) โดยสวนหัวและสวนอกจะรวมกัน
...................................................................................................................................................................................................................................................
เปนชิ้นเดียว เรียกวา เซฟาโรทอแรกซ (cephalothorax) ดังนั้น สวนโครงสรางการยอยอาหาร
...................................................................................................................................................................................................................................................
หลักของกุงนั้นจะอยูที่สวนหัวกุง
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
3. พยาธิตัวตืดจัดอยูในกลุมเดียวกับพลานาเรีย แตในพยาธิตัวตืดจะไมพบระบบยอยอาหารที่
ฉบับ ชัดเจนเหมือนพลานาเรีย นักเรียนคิดวาเปนเพราะเหตุใด
เฉลย พยาธิตัวตืดจัดอยูในกลุมเดียวกับพลานาเรีย นั่นคือ กลุมหนอนตัวแบน ซึ่งกลุมนี้สามารถแบง
...................................................................................................................................................................................................................................................
ออกไดเปน 2 กลุมใหญตามการไดมาซึ่งอาหาร ทําใหมีลักษณะของระบบยอยอาหารไมเหมือนกัน
...................................................................................................................................................................................................................................................
ไดแก กลุมที่ดํารงชีวิตอิสระ (free living) เชน พลานาเรีย ซึ่งหนอนตัวแบนในกลุมนี้จะมีทางเดิน
...................................................................................................................................................................................................................................................
อาหารที่ชัดเจน เนื่องจากมีการกิน การยอย และการดูดซึมอาหาร และกลุมที่ดํารงชีวิตแบบปรสิต
...................................................................................................................................................................................................................................................
(parasite) เช น พยาธิ ตั ว ตื ด ทางเดิ น อาหารจะไม ค  อ ยพั ฒ นา เนื่ อ งจากได รั บ อาหารจาก
...................................................................................................................................................................................................................................................
ผูถูกอาศัย (host) กลุมพยาธิตัวตืดจะพบแคปากเทานั้น
...................................................................................................................................................................................................................................................
4. แมลงและกุงจัดเปนสัตวที่อยูในไฟลัมอารโทรโพดา ซึ่งไฟลัมนี้มีจํานวนสมาชิกมากที่สุดและ
มีความหลากหลายมากทีส่ ดุ นักเรียนคิดวา สัตวในไฟลัมนีจ้ ะมีรปู แบบการยอยอาหารเหมือน
หรือแตกตางกัน อยางไร
สัตวในกลุมนี้มีความหลากหลายมาก ทําใหระบบยอยอาหารแตกตางกันไป โดยกลุมแมลง
...................................................................................................................................................................................................................................................
จะมี ท างเดิ น อาหารที่ ค  อ นข า งพั ฒ นามาก ซึ่ ง ประกอบด ว ย ปาก คอหอย หลอดอาหาร
...................................................................................................................................................................................................................................................
กระเพาะพักอาหาร กึ๋น กระเพาะอาหาร ลําไส ไสตรง และทวารหนัก
...................................................................................................................................................................................................................................................
สวนกลุมสัตวที่อยูในนํ้า เชน กุง ปู จะมีระบบยอยอาหารไมพัฒนาเทากับแมลง ทางเดิน
...................................................................................................................................................................................................................................................
อาหารแบงออกไดเปน 3 ตอน ไดแก ทางเดินอาหารตอนหนา ทางเดินอาหารตอนกลาง และ
...................................................................................................................................................................................................................................................
ทางเดินอาหารตอนปลายหรือลําไส
...................................................................................................................................................................................................................................................
12
5. ทิพยเลี้ยงนกไวที่บานหลายชนิด เธอสังเกตวานกเปนสัตวที่ไมมีฟน จึงสงสัยวา นกที่กิน
เมล็ดพืชแข็ง ๆ หรือนกทีก่ นิ เนือ้ จะมีววิ ฒ
ั นาการของโครงสรางทีเ่ กีย่ วของกับระบบยอยอาหาร
เพื่อปรับตัวในการกินอาหารอยางไร
นกเปนสัตวที่ไมมีโครงสรางฟนแตมีการพัฒนาของจะงอยปากที่มีความเหมาะสมกับอาหาร เชน
...................................................................................................................................................................................................................................................
นกที่กินเมล็ดพืชแข็ง ๆ อยางนกแกวจะมีจะงอยปากที่หนาและแข็งแรงเพื่อขบเมล็ดพืชใหแตกและมี
...................................................................................................................................................................................................................................................
ขนาดเล็กลงได สวนนกทีก่ ินเนื้อจะมีจะงอยปากทีง่ ุมแหลม ชวยในการฉีกเนื้อ นอกจากนี้ นกยังมี
...................................................................................................................................................................................................................................................
โครงสรางทีเ่ รียกวา กึน๋ เปนอวัยวะทีเ่ ปนกลามเนือ้ หนาแข็งแรงเพือ่ ชวยในการบดอาหารทีก่ นิ เขาไป
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
6. เราสามารถจําแนกประเภทของปลากินพืชและปลากินเนื้อไดอยางไร
ปลาแตละชนิดมีการกินอาหารที่แตกตางกัน วิธีการจําแนก เชน
...................................................................................................................................................................................................................................................
1. ลักษณะของฟน โดยฟนของปลากินพืชจะมีขนาดเล็ก ถี่ และมีจํานวนมาก เชน ปลาทู
...................................................................................................................................................................................................................................................
ปลานิล สวนปลากินเนื้อจะมีฟนขนาดใหญและแหลมคมกวา เชน ปลาชอน
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. ลักษณะของลําไส ปลากินพืชจะมีลําไสที่ยาวและมีสีดํา สวนปลากินเนื้อจะมีลําไสขนาดใหญ
...................................................................................................................................................................................................................................................
และคอนขางขาว
...................................................................................................................................................................................................................................................
ฉบับ
7. กึ๋นในไกทําหนาที่อะไร และเทียบไดกับโครงสรางใดในมนุษย เฉลย
กึ๋นเปนอวัยวะอยางหนึ่งในระบบยอยอาหาร ทําหนาที่ยอยอาหารใหมีขนาดเล็กลง (การยอย
...................................................................................................................................................................................................................................................
เชิงกล) เทียบไดกับฟนของมนุษย
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
8. เพราะเหตุใด วัวหรือสัตวเคี้ยวเอื้องหลายชนิด จึงยอยสลายเซลลูโลสไดดีกวาสัตวกินเนื้อหรือ

สัตวเลี้ยงลูกดวยนํ้านมชนิดอื่น ๆ
วัวหรือสัตวเคี้ยวเอื้องหลายชนิด จะมีกระเพาะอาหารสวนรูเมน เพื่อชวยในกระบวนการหมักดวย
...................................................................................................................................................................................................................................................
จุลินทรีย ทําใหมีประสิทธิภาพในการยอยอาหารมากขึ้น สัตวก็จะนําอาหารที่ถูกยอยไปใชประโยชน
...................................................................................................................................................................................................................................................
ไดมากขึ้น และเพื่อใชในการพักอาหารที่จะสํารอกออกมาเคี้ยวเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการหมักใหมาก
...................................................................................................................................................................................................................................................
ขึ้นดวยเชนกัน
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. การยอยอาหารของมนุษย
กลไกการยอยอาหารของมนุษย แบงออกเปน 2 ประเภท ดังนี้
1. การยอยเชิงกล เปนการยอยอาหารโดยไมอาศัยเอนไซม เชน การบดเคีย้ วอาหารในปาก
การบีบตัวของทางเดินอาหาร
2. การยอยเชิงเคมี เปนการยอยอาหารโดยใชเอนไซมยอ ยสลายอาหารประเภทคารโบไฮเดรต
โปรตีน และไขมัน
อวัยวะที่เกี่ยวของกับการยอยอาหารของมนุษย
• ปาก (mouth) เปนจุดเริ่มตนของทางเดินอาหาร ภายในปากประกอบดวย เพดานออน เพดานแข็ง
ฟน ลิ้น และตอมนํ้าลาย ซึ่งในปากเกิดกระบวนการยอยเชิงกลและเชิงเคมี
1. ฟน (teeth) ทําหนาที่ตัด ฉีก บด และเคี้ยวอาหาร แบงไดเปน 4 กลุม ตามรูปรางและหนาที่ คือ
ฟนตัดหรือฟนหนา ฟนฉีกหรือฟนเขี้ยว ฟนกรามหนา และฟนกราม
2. ลิน้ (tongue) เปนอวัยวะทีช่ ว ยคลุกเคลาอาหาร รับรสชาติอาหาร และสงอาหารไปยังหลอดอาหาร
ฉบับ โดยที่ผิวลิ้นจะมีปุมเล็ก ๆ จํานวนมาก เรียกวา พาพิลลา ซึ่งมีปุมรับรสอยู
เฉลย 3. ตอมนํ้าลาย (salivary gland) มีอยู 3 คู ไดแก ตอมนํ้าลายใตลิ้น ตอมนํ้าลายใตขากรรไกร และ
ตอมนํา้ ลายขางกกหู ทําหนาทีส่ รางนํา้ ลาย โดยในนํา้ ลายจะมีสารเมือกชวยหลอลืน่ ใหอาหารเคลือ่ นทีไ่ ดสะดวก
และมีเอนไซมอะไมเลสทําหนาที่ยอยอะไมโลสใหเปนสารที่มีโมเลกุลเล็กลง
• คอหอย (pharynx) เปนอวัยวะที่เกี่ยวของกับทางเดินอาหารและทางเดินหายใจ ตั้งอยูดานหลังปาก
และโพรงจมูก
• หลอดอาหาร (esophagus) มีลักษณะเปนทอยาวอยูดานหลังทอลม มีกลามเนื้อที่สามารถหดและ
คลายตัวเพื่อชวยในการลําเลียงอาหารไปยังกระเพาะอาหาร เรียกกระบวนการนี้วา เพอริสตัลซิส
• กระเพาะอาหาร (stomach) ประกอบดวยกลามเนือ้ 3 ชัน้ ซึง่ มีความหนา แข็งแรง ยืดหยุน ไดดี มีกลามเนือ้
หูรูดปองกันการไหลยอนกลับของอาหาร ผนังชั้นในของกระเพาะอาหารประกอบดวยเซลล 3 ชนิด คือ
เซลล หนาที่
1. เซลลสรางเมือก สรางเมือกเพื่อปองกันไมใหกรดไฮโดรคลอริกกัดกรอนเนื้อเยื่อของ
กระเพาะอาหาร
2. เซลลสรางกรดไฮโดรคลอริก สรางกรดไฮโดรคลอริก เพื่อกระตุนใหเพปซิโนเจนเปลี่ยนเปนเพปซิน
3. เซลลสรางเพปซิโนเจน สรางเพปซิโนเจน ซึ่งจะถูกเปลี่ยนเปนเอนไซมเพปซิน เพื่อยอย
สารอาหารประเภทโปรตีน
14
เมื่ออาหารผานมาถึงกระเพาะอาหาร ฮอร โมนแกสตรินจะ
กระตุนใหมีการหลั่งกรดไฮโดรคลอริก ซึ่งจะเปลี่ยนเพปซิโนเจนใหเปน
เพปซิน เพื่อยอยโปรตีนใหมีขนาดเล็กลง ดูโอดีนัม
นอกจากนี้ กระเพาะอาหารยังสามารถสรางโพรเรนนิน เมื่อทํา
ปฏิกิริยากับกรดไฮโดรคลอริกแลว จะเปลี่ยนเปนเรนนินที่ทําหนาที่ยอย
โปรตีนในนํ้านม และกระเพาะอาหารสามารถดูดซึมสารทีล่ ะลายในไขมัน
ไดดี เชน แอลกอฮอล ยาบางชนิด
• ลําไสเล็ก (small intestine) เปนอวัยวะที่ทําหนาที่ยอยอาหาร
เจจูนัม ไอเลียม
และดูดซึมสารอาหารมากที่สุดในทางเดินอาหาร ลําไสเล็กแบงออกเปน
3 สวน คือ ดูโอดีนัม เจจูนัม และไอเลียม
ผนังดานในของลําไสเล็กจะมีสวนเล็ก ๆ คลายนิ้วมือยื่นออกมาจํานวนมาก เรียกวา วิลลัส ซึ่งภายใน
มีหลอดเลือดฝอยและหลอดนํา้ เหลืองอยู สวนเซลลบผุ วิ ของวิลลัสมีสว นทีย่ นื่ ออกมา เรียกวา ไมโครวิลลัส ชวย
เพิ่มพื้นที่ผิวในการดูดซึมสารอาหาร
การยอยอาหารประเภทตาง ๆ ในลําไสเล็ก มีดังนี้
ประเภทอาหาร การยอยอาหาร
1. คารโบไฮเดรต อาศัยเอนไซมอะไมเลสที่ถูกสรางจากตับออน แลวสงมายังลําไสเล็ก และเซลลบุผิว ฉบับ
เฉลย
ของผนังลําไสเล็กจะสรางเอนไซมมอลเทส ซูเครส และแลกเทส มายอยใหกลายเปน
นํ้าตาลโมเลกุลเดี่ยว
2. โปรตีน เซลลบผุ วิ ของผนังลําไสจะสรางเอนไซมอะมิโนเพปทิเดส ไดเพปทิเดส และไตรเพปทิเดส
และเอนไซมจากตับออนที่มายอยโปรตีนใหกลายเปนกรดอะมิโน
3. ไขมัน อาศัยนํ้าดีที่สรางจากตับ แลวสงมายังลําไสเล็ก เพื่อชวยทําใหไขมันแตกตัวเปน
หยดไขมันเล็ก ๆ ตับออนและเซลลบุผิวของผนังลําไสจะสรางเอนไซมลิเพสมายอย
ไขมันใหกลายเปนกรดไขมันและกลีเซอรอล
คารโบไฮเดรต โปรตีน และไขมันจะถูกยอยอยางสมบูรณทบี่ ริเวณลําไสเล็ก และไดสารอาหารโมเลกุล
ขนาดเล็ก ไดแก มอโนแซ็กคาไรด กรดอะมิโน กรดไขมัน และกลีเซอรอล ซึ่งสารอาหารเหลานี้จะถูกดูดซึม
บริเวณลําไสเล็กเชนกัน อาหารที่ไมสามารถยอยไดจะถูกสงตอไปยังลําไสใหญ
• ลําไสใหญ (large intestine) ทําหนาทีด่ ดู ซึมนํา้ วิตามิน และแรธาตุ และขับเมือกมาหลอลืน่ การเคลือ่ น
ตัวของกากอาหาร จากนั้นกากอาหารก็จะเคลื่อนตัวไปยังไสตรง ซึ่งลําไสใหญสามารถแบงออกเปน 3 สวน
คือ ซีกัม โคลอน และเรกตัม
• นอกจากนี้ ยังมีอวัยวะที่ชวยสรางเอนไซมยอยอาหาร เชน
- ตับ (liver) ทําหนาที่สรางนํ้าดีและเก็บไวที่ถุงนํ้าดี และมีทอเปดเขาสูลําไสเล็กสวนดูโอดีนัม
- ตับออน (pancreas) ทําหนาที่สรางเอนไซมแลวสงไปยังลําไสเล็ก
พิจารณาโครงสรางที่เกี่ยวของกับการยอยอาหารของมนุษย แลวเติมคําตอบลงในชองวาง
ปาก (mouth)
1 คือ ....................................................................................... คอหอย (pharynx)
2 คือ .......................................................................................
เปนจุดเริม่ ตนของทางเดินอาหาร ซึง่
หนาที่ .............................................................................................. เปนสวนหนึ่งของทางเดินอาหารและ
หนาที่ ..............................................................................................
เกิดการยอยเชิงกลและเชิงเคมี
.................................................................................................................. ทางเดินหายใจ
..................................................................................................................
หลอดอาหาร (esophagus)
3 คือ .......................................................................................
สงอาหารไปยังกระเพาะอาหาร
หนาที่ ..............................................................................................
..................................................................................................................
กระเพาะอาหาร (stomach)
4 คือ .......................................................................................
ยอยอาหารประเภทโปรตีน
หนาที่ ..............................................................................................
..................................................................................................................
ฉบับ
เฉลย
ตับ (liver)
5 คือ .......................................................................................
สรางนํ้าดี ซึ่งทําใหไขมันแตกตัวเปน
หนาที่ ..............................................................................................
หยดไขมันเล็ก ๆ
..................................................................................................................
ตับออน (pancreas)
6 คือ .......................................................................................
เปนแหลงสรางเอนไซมตาง ๆ แลว
หนาที่ ..............................................................................................
สงไปยังลําไสเล็ก
..................................................................................................................
ลําไสเล็ก (small intestine)

7 คือ .......................................................................................
ยอยอาหารประเภทโปรตีน คารโบ-
หนาที่ ..............................................................................................
ไฮเดรต และไขมัน ดูดซึมอาหารเกือบทั้งหมด
..................................................................................................................
ลําไสใหญ (large intestine)

8 คือ .......................................................................................
ดูดซึมนํ้า วิตามิน แรธาตุ และขับ
หนาที่ ..............................................................................................
เมือกมาหลอลื่นการเคลื่อนตัวของกากอาหาร
..................................................................................................................
16
บอกชนิดและหนาที่ของฟน
D A
C B
ชนิดของฟน หนาที่
A ฟนตัดหรือฟนหนา (incisor) กัดและตัดอาหาร
.............................................................................................. ............................................................................................................................
B ฟนเขี้ยว (canine) ฉีกอาหาร

.............................................................................................. ............................................................................................................................ ฉบับ
เฉลย
C ฟนกรามหนา (premolar) บดเคี้ยวอาหาร
.............................................................................................. ............................................................................................................................
D ฟนกราม (molar) บดเคี้ยวอาหาร

.............................................................................................. ............................................................................................................................
ปฏิบัติกิจกรรมตอไปนี้
1. อธิบายกลไกในการยอยอาหารของมนุษย
การยอยเชิงกล การยอยเชิงเคมี
เปนการยอยอาหารโดยไมใชเอนไซม เชน เปนการยอยอาหารโดยใชเอนไซมตาง ๆ ซึ่งพบ
.................................................................................................................... .....................................................................................................................
การเคี้ยวของฟน การบีบตัวของหลอดอาหาร .....................................................................................................................
.................................................................................................................... บริเวณปาก กระเพาะอาหาร และลําไสเล็ก
กระเพาะอาหาร และลําไสเล็ก
.................................................................................................................... .....................................................................................................................
.................................................................................................................... .....................................................................................................................
.................................................................................................................... .....................................................................................................................
2. พิจารณารูปปุมรับรสตาง ๆ ของลิ้น แลวตอบคําถาม
เพราะเหตุใด เมื่อเราเอาปลายลิ้นไปแตะนํ้า
ขม มะนาวเราจึงรูสึกเปรี้ยว ทั้งที่บริเวณนั้นรับรส
เปรี้ยว หวาน
แผนที่ลิ้นเปนการจัดวางตําแหนงของปุมรับรส
..........................................................................................................................
(taste bud) เพียงคราว ๆ เทานั้น แทจริงแลวปุม
..........................................................................................................................
เค็ม รับรสของมนุษยนนั้ สามารถรับรสชาติไดหลายรส

..........................................................................................................................
ชาติในปุมเดียว ทําใหเราสามารถรับรสทุกรสชาติ
หวาน ..........................................................................................................................
ตาง ๆ ไดในทุกตําแหนงของลิ้น
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
3. พิจารณารูปตอมนํ้าลายภายในปาก แลวบอกชื่อตอมนํ้าลาย พรอมกับระบุประเภทนํ้าลายที่

ถูกสรางขึ้นใหถูกตอง
ฉบับ
เฉลย ตอมนํา้ ลายขางกกหู (parotid gland)
1 คือ .............................................................................................................
......................................................................................................................................
นํ้าลายชนิดใส
ประเภทนํ้าลายที่สรางขึ้น ................................................................
......................................................................................................................................
ตอมนํา้ ลายใตลนิ้
2 คือ .............................................................................................................
(sublingual gland)
......................................................................................................................................
นํ้าลายชนิดใส
และชนิดเหนียว
......................................................................................................................................
ตอมนํา้ ลายใตขากรรไกร
3 คือ .............................................................................................................
(submaxillary gland)
......................................................................................................................................
นํ้าลายชนิดใสและ
ชนิดเหนียว
......................................................................................................................................
18
พิจารณาสถานการณตอไปนี้ แลวตอบคําถาม
1. สุชาติกําลังรับประทานกวยเตี๋ยวอยาง
เอร็ดอรอย จู ๆ เขาก็เกิดสําลักขึน้ มา ทําใหเสน
กวยเตีย๋ วทีอ่ ยูใ นปากหลุดออกมาทางจมูก และ
เขาก็รสู กึ แสบจมูกเปนอยางมาก
เพราะเหตุใด เสนกวยเตีย๋ วจึงออกมาทาง
จมูกได
การสําลักแลวมีเสนกวยเตี๋ยวออกมาทางจมูก หรือเวลาจามขณะรับประทานอาหารแลวมีอาหาร
...................................................................................................................................................................................................................................................
หลุดออกมาทางจมูกนั้น เกิดจากการที่เรากลืนอาหารผานบริเวณคอหอย ซึ่งบริเวณนั้นเปนชอง
...................................................................................................................................................................................................................................................
เปดที่เปนรอยตอของโพรงจมูก ชองปาก ทอลม และหลอดอาหาร โดยปกติเมื่อเรากลืนอาหาร
...................................................................................................................................................................................................................................................
ฝาปดกลองเสียงจะถูกปดลง เพื่อปองกันไมใหอาหารหลุดเขาไปในทอลมได ทําใหอาหารถูกสงผาน
...................................................................................................................................................................................................................................................
ไปยังหลอดอาหารที่อยูดานหลัง และเมื่อเกิดการสําลัก จะทําใหอาหารสามารถยอนกลับขึ้นไป
...................................................................................................................................................................................................................................................
ฉบับ
บริเวณโพรงจมูกได
................................................................................................................................................................................................................................................... เฉลย
2. มะปรางเปนนักยิมนาสติก วันหนึง่ มะปราง

เกิดสงสัยวา ถามะปรางดืม่ นํา้ ในขณะทีท่ าํ ทา
หกสูงนัน้ นํา้ จะไหลยอนออกทางจมูกหรือไม
เมือ่ ทําการทดลอง พบวา สามารถกลืนนํา้ ได
ตามปกติเหมือนกับเวลายืน มะปรางจึงเกิด
ความสงสัยเนื่องจากตามปกตินํ้าจะตองไหล
จากทีส่ งู ลงสูท ตี่ าํ่
นักเรียนจะอธิบายสถานการณนไี้ ดอยางไร
การที่มะปรางทําทาหกสูง หรือควํ่าตัวลงและดื่มนํ้า แลวนํ้าไมไหลยอนกลับออกมาทางจมูกนั้น
...................................................................................................................................................................................................................................................
เนื่องจากหลอดอาหารมีการเคลื่อนตัวของอาหาร ที่เรียกวา เพอริสตัลซิส ซึ่งมีการบีบอาหารไปใน
...................................................................................................................................................................................................................................................
ทิศทางเดียว คือ จากปากสูก ระเพาะอาหาร ทําใหอาหารไมสามารถยอนกลับมาได เมือ่ ผานเขาไปใน
...................................................................................................................................................................................................................................................
หลอดอาหารแลว ยกเวน การอาเจียน
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
1. ภายในปากเกิดการยอยอาหารแบบใด และยอยอาหารประเภทใด
การยอยอาหารในปาก มีทั้งการยอยเชิงกล โดยการบดเคี้ยวอาหารของฟน และการยอยเชิงเคมี
...................................................................................................................................................................................................................................................
โดยเอนไซมอะไมเลสในนํ้าลาย ซึ่งภายในปากจะยอยคารโบไฮเดรตเทานั้น ไมเกิดการยอยอาหาร
...................................................................................................................................................................................................................................................
ประเภทโปรตีนหรือไขมัน
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. นํ้าดีทําหนาที่อะไร และเปนเอนไซมหรือไม
นํ้าดีมีบทบาทตอการยอยสลายและการดูดซึมไขมันที่ลําไสเล็ก และยังมีสวนชวยเพิ่มประสิทธิภาพ
...................................................................................................................................................................................................................................................
ในการดูดซึมวิตามินที่ละลายในไขมัน ซึ่งนํ้าดีไมใชเอนไซม เพราะไมใชสารประกอบประเภทโปรตีน
...................................................................................................................................................................................................................................................
และไมไดทําหนาที่เปนเอนไซม
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
ฉบับ
เฉลย ...................................................................................................................................................................................................................................................
3. รอยพับในกระเพาะอาหารแตกตางจากรอยพับในลําไสเล็กอยางไร
รอยพับในกระเพาะอาหาร เรียกวา รูกี (rugae) เปนรอยพับทีส่ ามารถยืดขยายเพิม่ ปริมาตรใหกบั
...................................................................................................................................................................................................................................................
กระเพาะอาหารได แตรอยพับในลําไสเล็กไมสามารถยืดขยายได เปนรอยพับถาวรที่ชวยเพิ่มพื้นที่ผิว
...................................................................................................................................................................................................................................................
นอกจากนี้ ผนังดานในของลําไสเล็กยังมีโครงสรางเล็ก ๆ คลายนิ้วมือ เรียกวา วิลลัส (villus) ซึ่ง
...................................................................................................................................................................................................................................................
ภายในมีหลอดเลือดฝอยและหลอดนํ้าเหลืองอยู
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
4. กระบวนการดูดซึมและลําเลียงสารอาหารแตละชนิดในลําไสเล็กเหมือนกันหรือไม อยางไร
กระบวนการดูดซึมและลําเลียงสารอาหารในลําไสเล็กนั้น จะแตกตางกันไปตามชนิดของ
...................................................................................................................................................................................................................................................
สารอาหาร โดยสารอาหารทีส่ ามารถละลายนํา้ ได เชน กรดอะมิโน มอโนแซ็กคาไรด วิตามินบี และซี
...................................................................................................................................................................................................................................................
ซึ่งจะถูกลําเลียงผานทางหลอดเลือดฝอยในวิลลัสไปยังหลอดเลือด เขาสูตับ และหัวใจ ตามลําดับ
...................................................................................................................................................................................................................................................
สวนกรดไขมัน กลีเซอรอล และวิตามิน เอ ดี อี และเค จะถูกลําเลียงผานทางหลอดนํ้าเหลืองฝอย
...................................................................................................................................................................................................................................................
และเขาสูหัวใจตอไป
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
20
เติมคําตอบเกี่ยวกับการทํางานของเอนไซมในระบบยอยอาหารลงในตาราง
อวัยวะ สารอาหาร เอนไซม สารที่ได
ปาก แปง อะไมเลส

.................................................................. .................................................................. เดกซทริน
เพปซิน
.................................................................. พอลิเพปไทดสายสั้น
กระเพาะอาหาร โปรตีน
เรนนิน เคซีน
..................................................................
แปง
.................................................................. อะไมเลส มอลโทส
..................................................................
มอลเทส
.................................................................. กลูโคสและกลูโคส
ฉบับ
นํ้าตาลโมเลกุลคู ซูเครส กลูโคสและฟรักโทส
.................................................................. เฉลย
แลกเทส กลูโคสและกาแลกโทส
..................................................................
ทริปซิน
.................................................................. พอลิเพปไทดสายสั้น
ลําไสเล็ก
ไคโมทริปซิน พอลิเพปไทดสายสั้น
..................................................................
โปรตีน คารบอกซิเพปทิเดส กรดอะมิโน

..................................................................
ไดเพปทิเดส กรดอะมิโน
..................................................................
อะมิโนเพปทิเดส กรดอะมิโน
..................................................................
ไขมัน
............................................................... ลิเพส
.................................................................. กลีเซอรอลและกรดไขมัน
ความผิดปกติของทางเดินอาหารในมนุษย
โรคที่เกิดในระบบอวัยวะสวนนี้มักพบการอักเสบ การติดเชื้อ หรือการแปรปรวนของระบบ
การทํางาน เชน
• โรคกระเพาะอาหาร เปนภาวะที่เกิดแผล
บริเวณเยือ่ บุกระเพาะอาหาร หรือเยือ่ บุลาํ ไสเล็กตอนตน
เนื่ อ งจากมี กรดปริมาณมากในกระเพาะอาหาร อาจมี
สาเหตุมาจากการรับประทานอาหารไมเปนเวลา
การรับประทานอาหารที่มีรสจัด ความเครียด
การพักผอนไมเพียงพอ
นิ่วในถุงนํ้าดี • นิ่วในถุงนํ้าดี เกิดจากภาวะไมสมดุลของสารประกอบในนํ้าดี

โดยเฉพาะคอเลสเตอรอล สารบิลิรูบิน และเกลือแคลเซียมชนิดตาง ๆ
สารเหลานี้จะตกผลึกเปนกอนนิ่ว อาจมีขนาดเล็กหรือใหญ จํานวน
ไมกี่กอนหรืออาจถึงหลายรอยกอน ผูที่มีนิ่วในถุงนํ้าดีอาจไมมีอาการ
ฉบับ หรือมีอาการบางอยาง เชน ทองอืด แนนทองหลังรับประทานอาหาร
เฉลย
มีไขสูงเฉียบพลัน
• ดีซาน จะมีอาการตัวเหลืองและตาเหลือง เนื่องจากมีปริมาณ
สารบิลิรูบินในเลือดสูงกวาปกติมาก
• โรคกรดไหลยอน เปนภาวะที่มีนํ้ายอยจากกระเพาะอาหารไหลยอนขึ้นไปยังหลอดอาหาร ทําใหเกิด
อาการเจ็บแนนหนาอกหรือแสบหนาอก บางครั้งอาจจะรูสึกถึงรสเปรี้ยวหรือขมของนํ้าดี มีอาการกลืนอาหาร
ลําบาก เจ็บคอ แสบลิน้ สาเหตุของโรคอาจมาจากการดืม่ สุรา การสูบบุหรี่ การนอนภายหลังรับประทานอาหาร
ไปแลวไมถึง 4 ชั่วโมง
กลามเนื้อหูรูด
กลามเนื้อหูรูดปกติ กลามเนื้อหูรูดผิดปกติ กรดไหลยอน
22
1. ในปจจุบนั นี้ โรคกรดไหลยอนเปนโรคทีค่ น
ไทยเปนกันมาก เนือ่ งจากกิจวัตรประจําวันของ
มนุษยเงินเดือน ทีม่ พี ฤติกรรมการรับประทาน
อาหารไมเปนเวลาหรือรับประทานอาหารรสจัด
ชอบสังสรรคยามคํา่ คืน
โรคกรดไหลยอนเกิดจากสาเหตุใด และเรา
จะมีวธิ กี ารปองกันไมใหเกิดโรคนีไ้ ดอยางไร
โรคกรดไหลยอนเปนโรคที่เกิดจากการที่นํ้ายอยจากกระเพาะอาหารไหลยอนกลับขึ้นไปยัง
...................................................................................................................................................................................................................................................
หลอดอาหาร ทําใหเกิดอาการระคายเคือง ถาเปนเรือ้ รังอาจจะสงผลใหเกิดโรคมะเร็งหลอดอาหารได
...................................................................................................................................................................................................................................................
ในปจจุบนั คนไทยเปนโรคกรดไหลยอนกันมากขึน้ เนือ่ งจากพฤติกรรมการใชชวี ติ ทีเ่ ปลีย่ นแปลงไป
...................................................................................................................................................................................................................................................
โดยเฉพาะในสังคมเมือง การปองกันโรคนี้ เชน รับประทานอาหารใหตรงเวลา ไมควรรับประทาน
...................................................................................................................................................................................................................................................
อาหารที่มีรสเปรี้ยวจัด เผ็ดจัด พักผอนใหเพียงพอ หลังจากรับประทานอาหารแลวไมควรนั่งหรือ
................................................................................................................................................................................................................................................... ฉบับ
นอนทันที ควรเดิน ยืน หรือขยับรางกายอยางนอย 1 ชั่วโมง
...................................................................................................................................................................................................................................................
เฉลย
2. นายสมชายมีอาการตัวเหลือง นัยนตา
ขาวมีสเี หลือง รูส กึ ออนเพลีย จึงไปพบแพทย
แพทยจงึ วินจิ ฉัยวานายสมชายเปนโรคดีซา น
และสั่งใหนายสมชายปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
การรับประทานอาหารโดยงดบริโภคอาหารที่
มีไขมันสูง
เพราะเหตุใด แพทยจงึ สัง่ ใหนายสมชาย
ทําเชนนัน้
โรคดีซานเปนโรคที่เกิดจากความผิดปกติของทางเดินของนํ้าดี ทําใหสารบิลิรูบินในนํ้าดีถูก
...................................................................................................................................................................................................................................................
ขับออกแลวเขาสูกระแสเลือด การที่แพทยสั่งใหงดอาหารที่มีไขมันสูง เนื่องจากคนที่เปนโรคดีซาน
...................................................................................................................................................................................................................................................
จะมีประสิทธิภาพในการยอยสารอาหารประเภทไขมันตํ่ากวาคนปกติ จึงควรงดอาหารประเภทไขมัน
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
Sin cience
Real Life
ÅÙ¡©Ñ¹à¾Ôè§´×èÁ¹ÁÁÒ áÅŒÇ»Ç´·ŒÍ§
äÁ‹ÃŒàÙ »š¹ÍÐäÃ¤‹Ð ´×èÁ¹ÁÍÐäÃÁÒ¤ÃÑº ¹ŒÍ§à¤ÂµÃÇ¨ÀÒÇÐ¾Ã‹Í§
àÍ¹ä«ÁáÅ¡à·ÊÁÒ¡‹Í¹äËÁ¤ÃÑº
ฉบับ
เฉลย
1. สาเหตุของภาวะพรองเอนไซมแลกเทสคืออะไร และมีอาการเปนอยางไร
ภาวะพรองเอนไซมแลกเทส (lactase deficiency) เกิดจากลําไสเล็กขาดเอนไซมแลกเทส (lactase)
.........................................................................................................................................................................................................................................................
ซึ่งเอนไซมชนิดนี้สรางจากเยื่อบุผิวของลําไสเล็ก ทําหนาที่ยอยนํ้าตาลแลกโทส (lactose) ซึ่งเปน
.........................................................................................................................................................................................................................................................
องคประกอบสําคัญของนํา้ นม ทัง้ นมมารดา นมวัว และนมแพะ ใหกลายเปนนํา้ ตาลกลูโคส (glucose)
.........................................................................................................................................................................................................................................................
และนํา้ ตาลกาแลกโทส (galactose) เมือ่ รางกายขาดเอนไซมแลกเทส นํา้ ตาลแลกโทสในนมก็จะไมถกู
.........................................................................................................................................................................................................................................................
ยอยและลําไสเล็กไมสามารถดูดซึมแลกโทสได เมือ่ แลกโทสเดินทางสูล าํ ไสใหญ แบคทีเรียในลําไสใหญ
.........................................................................................................................................................................................................................................................
จะทําการยอยจนเกิดเปนแกสและของเหลว ทําใหเกิดอาการทองอืดและทองเสียหลังจากดืม่ นมหรือกิน
.........................................................................................................................................................................................................................................................
ผลิตภัณฑจากนม
.........................................................................................................................................................................................................................................................
2. เราสามารถดูแลเด็กทีม่ ภี าวะพรองเอนไซมแลกเทสไดอยางไร
เด็กทีม่ ภี าวะพรองเอนไซมแลกเทสควรใหดมื่ นมทีไ่ มมนี าํ้ ตาลแลกโทส เชน นมถัว่ เหลือง ซึง่ เปนนมที่
.........................................................................................................................................................................................................................................................
แนะนําใหใชแทนนมวัวได หรือนมที่ทําจากขาว แตนมจากขาว ควรมีการเติมธาตุเหล็ก แคลเซียม และ
.........................................................................................................................................................................................................................................................
วิตามินดีดวย
.........................................................................................................................................................................................................................................................
24
H. O. T. S. กิจกรรมท า ทายการคิดขั้นสูง
Higher Order Thinking Skills Activity
หมี (bear) จัดเปนสัตวเลี้ยงลูกดวยนํ้านมขนาดใหญ เปนสัตวมีกระดูกสันหลังที่อยูในอันดับ

สัตวกินเนื้อ (Carnivora) จัดอยูในวงศ Ursidae ปจจุบันไดมีการจําแนกหมีออกเปนทั้งหมด
8 ชนิด (ไมนับชนิดยอย) ไดแก หมีขั้วโลกหรือหมีขาว (Ursus maritimus) หมีสีนํ้าตาลหรือหมี
กริซลี (Ursus arctos) หมีหมาหรือหมีคน (Ursus malayanus) หมีแพนดาหรือแพนดายักษ
(Ailuropoda melanoleuca) หมีดํา (Ursus americanus) หมีแวน (Tremarctos ornatus)
หมีควาย (Ursus thibetanus) หมีสลอท (Ursus ursinus) โดยมีการกระจายพันธุไ ปในทุกภูมภิ าค
ของโลก ตั้งแตไซบีเรียหรือขั้วโลกเหนือ ทวีปอเมริกาเหนือ ทวีป
อเมริกาใต เอเชีย แตไมพบในทวีปแอฟริกาและโอเชียเนีย โดยใน
ธรรมชาติ หมีสามารถกินไดทั้งพืชและสัตว แตหมีสวนใหญจะกิน
สัตวมากกวา ซึ่งสังเกตไดจากโครงสรางของฟน ที่มีฟนเขี้ยวขนาด
ใหญ ลักษณะของกระเพาะอาหารและระบบยอยอาหาร
ฉบับ
เฉลย
1. หมีสว นใหญจะกินสัตวเปนอาหาร แตเพราะเหตุใด หมีแพนดาจึงบริโภคไมไผเปนอาหารหลัก
สาเหตุทแี่ พนดาบริโภคไมไผเปนอาหารหลัก เนือ่ งจากหมีแพนดาจะขยับตัวนอยมากเมือ่ เทียบกับ
....................................................................................................................................................................................................................................................
หมีชนิดอื่น ๆ อีกทั้งถิ่นที่อยูอาศัยของหมีแพนดาที่อาศัยอยูในปาไผ มีตนไผจํานวนมาก ทําใหหากิน
....................................................................................................................................................................................................................................................
ไดงายกวาสัตว ซึ่งถากินสัตวจะตองเสียพลังงานในการลา
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
2. นักเรียนคิดวา ฟนของหมีแพนดาคลายกับหมีชนิดอื่นหรือสัตวกินพืชมากกวากัน และ

หมีแพนดามีการปรับตัวอยางไรในระบบยอยอาหารเพื่อชวยในการยอยไมไผ
ฟนของหมีแพนดายังเหมือนกับหมีทั่วไป เนื่องจากหมีแพนดายังไมไดมีการวิวัฒนาการใหมาเปน
....................................................................................................................................................................................................................................................
สัตวกนิ พืช ดังนัน้ ระบบยอยอาหารของหมีแพนดาจึงยังเหมือนกับหมีทวั่ ไป ไมมกี ารขยายขนาดของ
....................................................................................................................................................................................................................................................
หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร และลําไสใหยาวเหมือนสัตวกนิ พืช นอกจากนี้ ยังไมมแี บคทีเรียทีช่ ว ย
....................................................................................................................................................................................................................................................
ในการยอยเซลลูโลสอีกดวย หมีแพนดาจึงตองบริโภคไมไผจาํ นวนมาก และบริโภคเปนเวลานานถึง
....................................................................................................................................................................................................................................................
12 ชั่วโมงตอวัน เพื่อใหไดสารอาหารเพียงพอกับความตองการ
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
Unit Test U5nit Test 5
1. ตอบ ขอ 3. ไก ยีสต ราขนมปง ไฮดรา
คน เห็ดโคน มีการยอยอาหารภาย
นอกเซลล (extracellular digestion) ไดคะแนน คะแนนเต็ม
และพารามี
ตอนที ่ 1 คํเ ซีายชีม้แจง
อะมี บ: าเลืฟาคั
ฟองนํา้ มีการยอยอาหารแบบภายใน
อกคํส าตอบที่ถูกตอนที
ตองที ส
่ ด
ุ เพี ย งคํ า ตอบเดี ย ว
่ 1 คําชี้แจง : เลือกคําตอบที่ถูกตองที่สุดเพียงคําตอบเดียว
20
ไดคะแนน คะแนนเต็ม
20
1.เซลลสิ่ง(intracellular
มีชีวิตคูใดมีdigestion)
การยอยอาหารแบบเดีย1. วกัพารามี
1. สิ ง
่ มี ช ว
ี น เซียมและราขนมปง 2. อะมีบาและไฮดรา 3. ไกและยีสต
ต
ิ คู ใ
 ดมี ก ารย อ ยอาหารแบบเดี ย วกั น
ไฮดราใชกระบวนการยอยทัง้ 2 แบบ
1. พารามีเซียมและราขนมปง 2.4. คนและฟาคั อะมีบาและไฮดรา ส 5. ฟองนํ้าและเห็3.ดโคนไกและยีสต
2. ตอบ ขอ 3. จิ้ ง จกมี ท วารหนั ก แบบ 2. พิจารณาขอมูลในตาราง แลวตอบคําถาม
ชองเป 4.ดรวคนและฟาคั
ม (cloaca) แมลงสาบมีส 5. ชนิฟองนํ ดสัตว
้าและเห็ดโคน โครงสรางทางเดินอาหาร
2.อวัcaeca)
ยวะย
พิจอารณาข
ยแบบแกสติ อมูกซีลกในตาราง
า (gastric แลวตอบคําถาม A
ไสเดือนดินมีกระเพาะพัก
mouth pharynx esophagus stomach intestine
cloaca
B mouth pharynx esophagus crop gizzard
(crop) และไก ชนิมดีทสัวารหนั
ตว กแบบชอง โครงสร างทางเดิ
gastric caecaนอาหาร stomach intestine anus
เปดรวม mouth pharynx esophagus crop gizzard
mouth pharynx C esophagus
intestine anus stomach intestine
3. ตอบ ขอ 4. นํ้าดีชAวยใหไขมันแตกตัว cloaca D mouth pharynx esophagus crop stomach
ซึง่ พืชทีก่ นิ นัน้ ไมคอ ยมีสว นประกอบ gizzard intestine cloaca
ที่เปนไขมัน ดังBนั้น สัตวกินพืmouth ชจึง pharynx esophagus crop gizzard
ขอใดเปนสัตวชนิด A B C และ D ตามลําดับ
แทบจะไมตอ งใชนาํ้ ดี โดยสัตวกนิ พืช gastric caeca ขอ stomach A
intestine anus
B C D
มีการปรับตัวตางๆ เชน mouth
Cนทีแ่ บนและกวintestine pharynx 1. เขียด esophagus แมงมุม crop
นกเปดนํ้า gizzard
- การมีลก ั ษณะฟ าง anus 2. ชาง ไสเดือนดิน กบ หาน
ชวยทําใหบดเคี้ยวอาหารไดดีขึ้น
ฉบับ - รูเมน (rumen) D เปนหลอดอาหาร mouth pharynx 3. จิ้งจก esophagus แมลงสาบ ไสcrop
เดือนดิน stomach
ไก
เฉลย ทีข่ ยายตัวเพือ่ ชวยในการหมักพืช
gizzard intestine
4. ไสเดือนดิน cloaca
ผีเสื้อ นกพิราบ จระเข
กับแบคทีเรีย ทํ าให สัต ว กิน พื ช 5. คน นกพิราบ กบ เตา
ขอใดเปาพืนชสัทีต่กิวนชไปยนิดอยเปAนB C และ D3. ตามลํ
สามารถนํ สัตวกินพืชาเปดันบ อาหารจําเปนตองมีการปรับตัวตาง ๆ ตอไปนี้ ยกเวนขอใด
สารอาหารตอได 1. ฟนแบนและกวาง 2. มีรูเมน
- อะไมเลส ขอ(amylase) เปนเอนไซม A 3. B มีเอนไซมอะไมเลส C 4. มีนํ้าดี D
ที่ชวยในการยอยคารโบไฮเดรต 5. มีทางเดินอาหารยาวมาก
ที่เปนองค 1.ประกอบของผนั
เขียด งเซลล แมงมุ
26 ม นกเปดนํ้า ไสเดือนดิน
พืช
- ทางเดิน2. ชาง ทําใหการ
อาหารยาวมาก ไสเดือนดิน กบ หาน
ยอยและดูดซึมอาหารใชเวลานาน
3. จิ้งจก แมลงสาบ ไสเดือนดิน ไก
4. ไสเดือนดิน ผีเสื้อ นกพิราบ จระเข
5. คน นกพิราบ กบ เตา
3. สัตวกินพืชเปนอาหารจําเปนตองมีการปรับตัวตาง ๆ ตอไปนี้ ยกเวนขอใด
1. ฟนแบนและกวาง 2. มีรูเมน
3. มีเอนไซมอะไมเลส 4. มีนํ้าดี
5. มีทางเดินอาหารยาวมาก
26
4. การยอยอาหารเชิงกล (mechanical digestion) เกิดขึน้ ครัง้ แรกที 4. บ
่ ตอบริเขวณใด
อ 1. ปากเปนบริเวณแรกที่เกิด
การย อ ยอาหารทั้ ง เชิ ง กลและเชิ ง
4. การย1. ปากงกล (mechanical digestion) เกิดขึน้ ครัง้ แรกทีบ่ 2.ริเวณใดหลอดอาหาร
อยอาหารเชิ เคมี3.คอหอยและหลอดอาหารไม
กระเพาะอาหาร เกิด
1. 4.
ปาก ลําไสเล็ก 2. หลอดอาหาร 5.3. กระเพาะอาหาร
คอหอย การยอยอาหาร กระเพาะอาหารและ
4. ลําไสเล็ก 5. คอหอย ลําไสเล็กเกิดการยอยทั้งเชิงกลและ
5. เพอริสตัลซิสพบครั้งแรกที่บริเวณใด
5. เพอริสตัลซิสพบครั้งแรกที่บริเวณใด เชิงเคมีเชนเดียวกัน
1. ปาก 2. หลอดอาหาร 3. กระเพาะอาหาร 5. ตอบ ขอ 2. หลอดอาหาร มีกระบวน
1. ปาก
4. ลําไสเล็ก 5. เรกตัม 2. หลอดอาหาร 3. กระเพาะอาหาร
การหดตั วเปนลูกคลื่นสลับกันของ
4.อไปนีลํ้ไามไส
6. ขอใดต ใชหเนล็
1. ทําใหโปรตีนเสียสภาพ
าทีก่ของกรดเกลือ (HCl) 5. เรกตัม กลามเนือ้ หรือเรียกวา เพอริสตัลซิส
(peristalsis) ซึ่งเปนกระบวนการที่
2. สลายเกลือที่ละลายนํ้ายาก
6. 3. ขทําอลายเชื
ใดต้อโรคที
อไปนี ่มากับ้ไอาหาร
มใชหนาที่ของกรดเกลือ (HCl) ชวยลําเลียงอาหารไปยังกระเพาะ
4. กระตุนการทํางานของเอนไซม อาหาร
5. 1.
กระตุนทํ าใหดซึมโของวิ
การดู ปรตีตามินนเสีBย12 สภาพ 6. ตอบ ขอ 5. กรดไฮโดรคลอริก (HCl)
2. สลายเกลื
7. พิจารณาแผนผั งการยอยโปรตี อทีนในนํ
่ละลายนํ
้านมตอไปนี้า้ ยาก ถูกสรางจากเซลลสรางกรดไฮโดร−
3.A ทํกระตุานลายเชื ้อโรคที ่มากับอาหาร คลอริก (parietal cell) แตไมไดทํา
rennin
จาก HCI หนาที่กระตุนการดูดซึมของวิตามิน
4. กระตุนการทํางานของเอนไซม B12
5. กระตุนการดูดซึมของวิตามิน B12 7. ตอบ ขอ 2. prorennin อยู  ใ นรู ป ที่
ไมทํางาน (inactive) จะถูก HCl
B
7. พิจารณาแผนผั ตะกอนนม
งการยอยโปรตี นในนํ้านมตอไปนี้ เปลีย่ นไปเปน rennin ในรูปทีท่ าํ งาน
ฉบับ
(active) ซึ่งทําหนาที่เปลี่ยนเคซีน เฉลย
สาร A และ B คือขอใด (casein) ในนํ้านมใหเสียสภาพจน
A
1. dextrin และ caseinกระตุนจาก HCI rennin เปนตะกอน
2. prorennin และ casein
3. casein และ prorennin
4. prorennin และ polypeptide
5. prorennin และ pepsinogen
B ตะกอนนม
สาร A และ B คือขอใด

1. dextrin และ casein
2. prorennin และ casein
3. casein และ prorennin
4. prorennin และ polypeptide
5. prorennin และ pepsinogen
8.8.ตอบ ขพิอ จ2.ารณาข
กลวยนํา้ อวามูเปลนตผลไม
อไปนีเมือ่ ้
สุกจะมีรสหวาน เนื่องจากประกอบ
ดวยนํ้าตาลซูกล โครส เอนไซม A นํา้ ตาล
วยนํดังา้ นัว้นาเอนไซม 8. พิB + อนํมูา้ลตตาลฟรั
จารณาข อไปนี้ กโทส
ที่จะยอยนํ้าตาลซูโครสจะตองเปน กลวยนํา้ วา เอนไซม A นํา้ ตาล B + นํา้ ตาลฟรักโทส
เอนไซมซูเครส (sucrase) และเมื่อ
เอนไซม A และนํา้ ตาล B คือขอใด เอนไซม A และนํา้ ตาล B คือขอใด
ยอยแลวจะไดเปนกลูโคส (glucose) 1. อะไมเลสกับกลูโคส 2. ซูเครสกับกลูโคส
และฟรั 1.กโทส อะไมเลสกั
(fructose)บกลูโคส 3. อะไมเลสกั 2.บฟรัซูกโทสเครสกับกลูโคส 4. ซูเครสกับฟรักโทส
9. ตอบ ข3. อ 3. อะไมเลสกับฟรักโทส 5. ฟรั ก 4. ซูเครสกับฟรักโทส
เทสกั บ กาแลกโทส
A คือ ชองปาก พิจารณารูปตอไปนี้ แลวตอบคําถามขอ 9. - 10.
5. ฟรักเทสกับกาแลกโทส
B คือ หลอดอาหาร
C คือ ตับปตอไปนี้ แลวตอบคําถามขอ 9. - 10. A
พิจารณารู
D คือ กระเพาะอาหาร B
E คือ ตับออน C
D
F คือ ลําไสใหญ E
G คือ ลําไสเล็ก A F
G
ดังนัน้ C และ E เปนอวัยวะทีช่ ว ย B
ในการยอยอาหาร แตไมใชอวัยวะที่ 9. ตัวอักษรใดไมจัดเปนอวัยวะที่เปนทางเดินอาหาร
เปนทางเดินอาหาร 1. A และ C
10. ตอบ ขอ 4. คารโบไฮเดรตจะถู C กยอยที่ 2. E และ F D
ชองปาก (A) และลําไสเล็ก (G) 3. C และ E
ฉบับ 4. E และ G
E
เฉลย 5. B และ D F
10. การยอยคารโบไฮเดรตเกิดขึ้นในบริเวณใดบาง G
1. B C และ G
2. A B และ D
3. A และ F
9. ตัวอักษรใดไมจัดเปนอวัยวะที่เปนทางเดินอาหาร 4. A และ G
5. D และ G
1. A และ C
28
2. E และ F
3. C และ E
4. E และ G
5. B และ D
10. การยอยคารโบไฮเดรตเกิดขึ้นในบริเวณใดบาง
1. B C และ G
2. A B และ D
3. A และ F
4. A และ G
5. D และ G
28
11. ขอใดกลาวถูกตอง 11. ตอบ ขอ 3. ไขมันเปนสารอาหารที่ถูก
ยอยเปนอันดับสุดทาย ถึงแมวาที่
1. การยอยไขมันโดยเอนไซมเกิดขึ้นครั้งแรกที่ปาก
11. ขอใดกลาวถูกตอง กระเพาะอาหารจะสร า งเอนไซม
1. 2.
การยอการย อยโปรตีเกิดนขึ้นโดยเอนไซม
ยไขมันโดยเอนไซม ครั้งแรกที่ปาก เกิดขึ้นครั้งแรกที่ปาก ลิเพส แตก็ไมสามารถยอยไดหรือ
2. การยอยโปรตีนโดยเอนไซมเกิดขึ้นครั้งแรกที่ปาก
ยอยไดนอยมาก เนื่องจากกระเพาะ
3. 3. การยนโดยเอนไซม
การยอยไขมั อยไขมัเกินดขึโดยเอนไซม
น้ ครัง้ แรกทีล่ าํ ไสเล็กเกิดขึน ้ ครัง้ แรกทีล่ าํ ไสเล็ก
4. การยอยโปรตีนโดยเอนไซมเกิดขึน้ ครัง้ แรกทีล่ าํ ไสเล็ก อาหารมี ส ภาพเป น กรด และไม มี
4. การย อ ยโปรตี น โดยเอนไซม
5. การยอยคารโบไฮเดรตเกิดขึน้ พรอมกับการยอยไขมัน
เ กิด ขึน้ ครั ง
้ แรกที ล
่ า
ํ ไส
เ ล็
ก นํา้ ดีทสี่ รางจากถุงนํา้ ดีมาชวยในการ
5. ใการย
12. เพราะเหตุ ด การรับอประทานอาหารที
ยคารโบไฮเดรตเกิ ดขึน้ งสพร
ม่ ไี ขมันจํานวนมากจึ อมกับอถุการย
งผลกระทบต งนํา้ ดี อยไขมัน แตกตัวของไขมัน
1. ทําใหเกิดนิว่ ในถุงนํา้ ดี สํ า หรั บ คาร โ บไฮเดรตเป น สาร
12. 2. เพราะเหตุ ใด กการรั
ทําใหถุงนํ้าดีมีขนาดเล็ ลง บประทานอาหารทีม ่ ไี ขมันจํานวนมากจึงสงผลกระทบต
อาหารชนิ ดอแรกที ถุงนํ่ ถา้ ู กดีย อ ยภายใน
3. ทําใหถุงนํ้าดีมีขนาดใหญขึ้น
4. 1.
ทําใหถทํ
ุงนํา้าดีให เกิดนิกเกิว่ ในถุ
ทํางานหนั นไป งนํา้ ดี
ชองปากโดยเอนไซมอะไมเลส และ
5. การรับประทานไขมันไมสงผลอะไรกับถุงนํ้าดี โปรตีนจะถูกยอยครัง้ แรกทีก่ ระเพาะ
2. ทํ า ให ถ ง
ุ นํ า
้ ดี ม
พิจารณาสารตอไปนี้ แลวตอบคําถามขอ 13. - 15.
ข
ี นาดเล็ ก ลง อาหาร
3. ทําใหถุงนํ้าดีมีขข.นาดใหญ
ก. trypsin enterokinase
ขึ้น ค. maltase 12. ตอบ ขอ 1. การบริ โ ภคไขมั น เป น
ง.4.lipaseทําใหถุงนํ้าดีทําจ.งานหนั sucrase กเกินไป ฉ. pepsin จํานวนมาก เมือ่ รางกายยอยไมหมด
ช. bile salt ซ. bi-cabonate จะเกิดการสะสมของไขมันและนํ้าดี
5. การรับประทานไขมันไมสงผลอะไรกับถุงนํ้าดี ในถุงนํา้ ดี จนกลายเปนนิว่ ในถุงนํา้ ดี
13. สารใดที่ชวยในการยอยไขมัน
พิจารณาสารต
1. ก. ข. และ ฉ.อไปนี้ แลวตอบคํ 2. าง.ถามข
จ. และ ซ.อ 13. - 15. (gallstone) ได
3. จ. ช. และ ซ. 4. ง. ช. และ ซ. 13. 4. lipase bile salt และ
ตอบ ขอ
5. ค. ง. และ ซ.
ก. trypsin
14. สารใดที่ชวยในการยอยโปรตีน ข. enterokinase ค. maltaseชวยในการยอย
bi −carbonate
ฉบับ
ไขมัน
ง. lipase
1. ก. ข. และ ซ.
3. ก. ข. และ จ.
2. ค. ง. และ จ.
4. ก. จ. และ ซ.
จ. sucrase ฉ. pepsin
14. ตอบ ขอ 5. trypsin enterokinase
เฉลย
ช. bile salt
5. ก. ข. และ ฉ. ซ. bi-cabonate และ pepsin ชวยในการยอยโปรตีน
15. ตับออนสรางสารในขอใด สวน maltase และ sucrase ชวยใน
1. จ. ฉ. และ ช. 2. ค. จ. และ ซ.
การยอยคารโบไฮเดรต
13. สารใดที่ชวยในการยอยไขมั
3. ก. ง. และ ซ. 4. ข. น
ง. และ ช.
5. ก. ข. และ ค. 15. ตอบ ขอ 3. ตับออนจะสราง trypsin
1. ก. ข. และ ฉ. 2. ง. จ. และ ซ. lipase และ bi−carbonate
3. จ. ช. และ ซ. 4. ง.29ช. และ ซ.
ระบบย่อยอาหาร
5. ค. ง. และ ซ.
14. สารใดที่ชวยในการยอยโปรตีน
1. ก. ข. และ ซ. 2. ค. ง. และ จ.
3. ก. ข. และ จ. 4. ก. จ. และ ซ.
5. ก. ข. และ ฉ.
15. ตับออนสรางสารในขอใด
1. จ. ฉ. และ ช. 2. ค. จ. และ ซ.
3. ก. ง. และ ซ. 4. ข. ง. และ ช.
5. ก. ข. และ ค.
16.ตอบ ขลํอา4.ไสเล็กสวนใดมีขนาดยาวที่สุด และสวนใดที่มีการดูดซึมสารอาหารมากที่สุด
16.
ดู โ อดี1.นั มดูโ(duodenum)
อดีนัมและเจจูเปนนัม
ลํ า ไส เ ล็ ก ส ว นที่ มี ก ารย อ ยอาหาร 16. ลําไสเล็กสวนใดมีขนาดยาวที่สุด และสวนใดที่มีการดูดซึมสารอาหารมากที่สุด
2.
มากที่สุด เจจู น ม
ั และดู โ อดี น ม
ั 1. ดูโอดีนัมและเจจูนัม
2. เจจูนัมและดูโอดีนัม
เจจูน3. มั (jejunum)
ดูโอดีนเปัมนและเรกตัลําไสเล็กสวนม 3. ดูโอดีนัมและเรกตัม
ที่มีการดูดซึมสารอาหารมากที่สุด 4. ไอเลียมและเจจูนัม
ไอเลี4. ไอเลียเปมและเจจู
ยม (iIeum) นลําไสเล็กสนวัมน 5. เจจูนัมและซีกัม
ที่มีค5. เจจูนัม่สและซี
วามยาวมากที ุด กัม 17. วิตามินใดที่แบคทีเรีย Escherichia coli sp. ที่พบในลําไสใหญสามารถสังเคราะหได
ซีกมั (caecum) เปนลําไสใหญสว น 1. วิตามิน B2
17.ตน วิตามินใดที่แบคทีเรีย Escherichia 2.coli วิตามิsp.
น B12 ที่พบในลําไสใหญสามารถสังเคราะหได
3. วิตามิน C
เรกตั1. วิตามินหรืBอไส2 ตรง เปน
ม (rectum) 4. วิตามิน D
ลําไสใหญสวนปลาย
2. วิตามิน B12 5. วิตามิน A
17. ตอบ ขอ 2. แบคที เ รี ย ที่ อ าศั ย อยู  ใ น 18. ขอใดไมใชหนาที่ของตับ
3. วิ ต ามิ
ลําไสใหญสามารถยอยกากอาหารน C 1. สรางนํ้าดี 2. สรางโปรตีน
3. กําจัดสารพิษ 4. ยอยแปงใหกลายเปนนํ้าตาลมอลโทส
และสร4.างวิวิตตามิามิน นB12 Dใหกับรางกาย 5. เปลี่ยนกลูโคสเปนไกลโคเจน โดยการกระตุนของอินซูลิน
ได
5. วิตามิน A 19. กุลไปวิ่งออกกําลังกายมา ทําใหเกิดอาการออนเพลียมาก จินจึงแนะนําใหกุลรับประทาน
18. ตอบ ขอ 4. ตับสามารถสรางโปรตีน สารอาหารบางอยาง เพื่อใหรางกายกลับมาเปนปกติไดเร็วที่สุด สารอาหารนั้นคืออะไร
18.และนํข้าอดีใดไม ใชหน้ าตัทีบยั่ขงองตั
ได นอกจากนี กําจัดบ เพราะเหตุใด จึงตองรับประทานสารอาหารนั้น
1. กรดไขมัน เพราะเปนสารอาหารที่ใหพลังงานสูงสุด
สารพิ1.ษในอาหารสร า งนํ เช้านดี แอลกอฮอล 2. วิตามิน 2. เพราะวิสรตามิานงโปรตี
บางชนิดมีปนระโยชนในการปองกันอาการออนเพลีย
และเปลี่ยนกลูโคสที่ถูกดูดซึมและ 3. เกลือแร เพราะดูดซึมเขาสูกระแสเลือดไดรวดเร็วและทดแทนเกลือแรที่เสียไป
ฉบับ ลําเลี3. ยงผากํนทางหลอดเลื
าจัดสารพิอษดเฮพาติก 4. นํ้าตาลกลู 4.โคส เพราะจะถู
ยอยแปกนํงาไปใช ใหกใหลายเป นนํเร็้าวกวตาลมอลโทส
เกิดพลังงานได าสารอาหารประเภทอื่น
เฉลย พอรท5.ลั เวนเปลี (hepatic
่ยนกลูportal โคสเปvein) 5. กรดอะมิ
นไกลโคเจน 20.โดยการกระตุ โ น เพราะช
นาใหของอิ ว ยซ อ มแซมส ว
นซูอลงผูินก นที ส
่ ก
ึ หรอของร า งกายที ่เกิดจากภาวะออนเพลีย
จากลําไสเล็กเขาสูตับ ใหกลายเปน สาเหตุ ใ นข อ ใด ทํ เ กิ ด อาการท
19.ไกลโคเจนอี
กุลไปวิกด่งวออกกํ ย สวนการย าลังอกายมา
ยแปง ทําใหเกิดอาการอ อนเพลียดจนเกิ
1. การยอยอาหารละเอี
2. ลําไสใหญติดเชื้อแบคทีเรียบางชนิด
ยมาก นไป จินจึงแนะนําใหกุลรับประทาน
ไมใชสารอาหารบางอย
หนาทีข่ องตับ าง เพื่อใหรางกายกลั 3. ลําบ ไสใมาเป
หญมีการดูนดปกติ ไดเร็นวไปที่สุด สารอาหารนั้นคืออะไร
นํ้ากลับมากเกิ
19. ตอบ ขอ 4. นํา้ ตาลกลูโคสถูกนําไปใช 4. การรั บ ประทานอาหารที ม
่ ก
ี ากอาหารมากเกินไป
เพราะเหตุ ใ ด
ใหเกิดพลังงานไดเร็วกวาสารอาหาร
จึ ง ต อ งรั บ ประทานสารอาหารนั
5. การรั บ น
้
ประทานอาหารโดยไม เคี้ยวหรือเคี้ยวนอยเกินไป
1. กรดไขมั
ประเภทอื ่ น เนื่ อ งจากกลู น เพราะเป
โ คสเป น นสารอาหารที30 ่ใหพลังงานสูงสุด
แหล2. งพลังวิงานหลั
ตามินกที่เเพราะวิซลลจะนําตไปามินบางชนิดมีประโยชนในการปองกันอาการออนเพลีย
สลายเพื่อใหไดพลังงานแกรางกาย
ดั ง นั3. เกลืบอประทานกลู
้ น การรั แร เพราะดู โ คสจะ ดซึมเขาสูกระแสเลือดไดรวดเร็วและทดแทนเกลือแรที่เสียไป
ทําให4.เซลลนํส้าามารถนํ
ตาลกลูาไปใช โคสไดทเพราะจะถู
ันที กนําไปใชใหเกิดพลังงานไดเร็วกวาสารอาหารประเภทอื่น
20. ตอบ ข5.อ 3. กรดอะมิ
อาการทองผูโนกเกิเพราะช ดไดหลายสาเหตุ เชน การรับวประทานอาหารที
วยซอมแซมส นที่สึกหรอของร ่มีกากอาหารน
างกายทีอ่เยไป ทําใหไมมีมวลอุอจนเพลี
กิดจากภาวะอ จาระ ดัยงนั้น
อาหารอยูในลําไสใหญเปนเวลานาน จึงมีการดูดนํ้าจากกากอาหารกลับมากขึ้น ทําใหทองผูก อุจจาระแข็ง และขับถายยาก
20. สาเหตุในขอใด ทําใหเกิดอาการทองผูก
1. การยอยอาหารละเอียดจนเกินไป
2. ลําไสใหญติดเชื้อแบคทีเรียบางชนิด
3. ลําไสใหญมีการดูดนํ้ากลับมากเกินไป
4. การรับประทานอาหารที่มีกากอาหารมากเกินไป
5. การรับประทานอาหารโดยไมเคี้ยวหรือเคี้ยวนอยเกินไป
30
ตอนที่ 2 คําชีแ้ จง : ตอบคําถามเกี่ยวกับระบบยอยอาหาร 10
1. สุชาดาสังเกตวา ควายที่เลี้ยงไวจะกินหญาในตอนเชา พอตอนบายจะมานอนหลับในที่รมและ
เคี้ยวหญาใตตนไม สุชาดาจึงเกิดความสงสัยวา ควายนั้นเคี้ยวอะไร และเพราะเหตุใดจึงตอง
เคี้ยวเชนนั้นอยูตลอดเวลา
ควายจัดอยูในกลุมสัตวเคี้ยวเอื้อง ซึ่งการเคี้ยวเอื้อง คือ การที่ควายนั้นสํารอกเอาหญาที่กินไว
...................................................................................................................................................................................................................................................
ตอนเชาออกมาจากกระเพาะอาหารสวนรูเมนเพื่อนําออกมาเคี้ยวใหละเอียดและคลุกเคลากับเอนไซม
...................................................................................................................................................................................................................................................
ใหดียิ่งขึ้น เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการหมักโดยแบคทีเรียในกระเพาะใหดีขึ้น
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. พลอยรับประทานอาหารเชาที่ประกอบดวย ขนมปงปงทาเนย เบคอน ไขดาว และนํ้าสมคั้น

นักเรียนคิดวา อาหารประเภทใดจะถูกยอยเปนอันดับแรก อาหารประเภทใดจะถูกยอยเปน
อันดับสุดทาย และเกิดการยอยที่บริเวณใดโดยเอนไซมตัวใด
อาหารที่จะถูกยอยเปนอันดับแรก คือ ขนมปงปง โดยเอนไซมอะไมเลส ในปาก โดยจะยอย
...................................................................................................................................................................................................................................................
แปงในขนมปงใหกลายเปนเดกซทริน หรือนํ้าตาลมอลโทส
...................................................................................................................................................................................................................................................
อาหารที่จะถูกยอยเปนอันดับสุดทาย คือ เนย (ไขมัน) โดยเอนไซมลิเพส ในลําไสเล็ก โดยจะ
...................................................................................................................................................................................................................................................
ฉบับ
ยอยไขมันใหกลายเปนกลีเซอรอลและกรดไขมัน
................................................................................................................................................................................................................................................... เฉลย
3. บริเวณผนังชั้นในของกระเพาะอาหารมีเซลลสรางกรดไฮโดรคลอริก ซึ่งทําหนาที่สรางกรด
ไฮโดรคลอริก ทําใหกระเพาะอาหารมีสภาพเปนกรด ความเปนกรดในกระเพาะอาหารมี
ประโยชนตอรางกายอยางไร
ความเปนกรดในกระเพาะอาหารนั้นมีประโยชนหลายอยาง เชน ทําใหโปรตีนเสียสภาพ เพื่อให
...................................................................................................................................................................................................................................................
เกิดการยอยทีง่ า ยขึน้ ชวยกระตุน ใหเอนไซมตา ง ๆ ทํางาน โดยเปลีย่ นเพปซิโนเจนใหเปนเพปซินเพือ่
...................................................................................................................................................................................................................................................
ยอยโปรตีนใหมขี นาดเล็กลง ชวยยอยสลายเกลือทีย่ อ ยยากบางชนิด ชวยฆาเชือ้ โรคทีอ่ าจปะปนมากับ
...................................................................................................................................................................................................................................................
อาหาร
...................................................................................................................................................................................................................................................
4. เพราะเหตุใด เอนไซมที่ยอยโปรตีนหลายชนิดจึงอยูในรูปที่ไมพรอมทํางาน เชน ทริปซิโนเจน

โพรคารบอกซิเพปทิเดส ซึ่งเอนไซมเหลานี้จะทํางานไดก็ตอเมื่อถูกกระตุน
เอนไซมที่ยอยสารอาหารประเภทโปรตีนสวนใหญจะถูกสรางออกมาในรูปที่ยังไมพรอมทํางาน
...................................................................................................................................................................................................................................................
(inactive enzyme) เพื่อปองกันไมใหเกิดการยอยอวัยวะหรือเนื้อเยื่อของระบบยอยอาหารเมื่อ
...................................................................................................................................................................................................................................................
ไมมีอาหารอยูในอวัยวะในระบบยอยอาหาร
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
31
6 ระบบหายใจ
1. การแลกเปลี่ยนแกสของสิ่งมีชีวิตเซลลเดียวและของสัตว
ฉบับ โครงสรางในการแลกเปลี่ยนแกสของสิ่งมีชีวิตเซลลเดียว
เฉลย
สิ่งมีชีวิตเซลลเดียว เชน อะมีบา ยูกลีนา พารามีเซียม เซลลจะสัมผัสกับสิ่งแวดลอมที่เปน
นํ้าตลอดเวลา จึงมีการแลกเปลี่ยนแกสกับสิ่งแวดลอมโดยอาศัยการแพรผานเยื่อหุมเซลลโดยตรง
โครงสรางในการแลกเปลี่ยนแกสของสัตว
อวัยวะที่ใชในการ
ชนิดสัตว ลักษณะ
แลกเปลี่ยนแกส
ฟองนํา้ ไฮดรา และ เยื่อหุมเซลล เซลลแตละเซลลจะแลกเปลี่ยนแกสกับสิ่งแวดลอมโดยตรง
พลานาเรีย (cell membrane) โดยอาศัยการแพร
หอยสองฝา เหงือก (gill) ภายในเหงือกจะมีหลอดเลือดฝอยอยูจํานวนมาก ทําหนาที่
แลกเปลี่ยนแกสกับสิ่งแวดลอม
หมึก ไดบรานเชีย ไดบรานเชียอยูภายในชองลําตัว ซึ่งการแลกเปลี่ยนแกสจะ
(dibranchia) เกิดขึ้นเมื่อนํ้าไหลเวียนผานเขาไปในตัวหมึก
แมเพรียง พาราโพเดีย ภายในมีหลอดเลือดฝอยอยูจํานวนมาก
(parapodia)
32
อวัยวะที่ใชในการ
ชนิดสัตว ลักษณะ
แลกเปลี่ยนแกส
ไสเดือนดิน ผิวหนัง มีระบบหมุนเวียนเลือดชวยในการลําเลียงแกสออกซิเจนไปยัง
(skin) เซลลตาง ๆ ทั่วรางกาย และลําเลียงแกสคารบอนไดออกไซด
ออกจากรางกาย
แมงดาทะเล แผงเหงือก แผงเหงือกจะอยูบริเวณทอง เมื่อมีนํ้าผาน ก็จะเกิดการ
(book gill) แลกเปลี่ยนแกสที่บริเวณนี้
ปลิงทะเล เรสไพราทอรีทรี เปนทอยาว ๆ แตกกิ่งกานคลายกิ่งไม
(respiratory tree)
แมงมุม ปอดแผง เปนทอลมซอนเปนชั้นพับไปมา โดยมีหลอดเลือดนําแกส
(book lung) คารบอนไดออกไซดมาแลกเปลี่ยนแกสที่แผงทอลม แลวรับ
แกสออกซิเจนเขาไป
แมลง ระบบทอลม ประกอบดวย ชองหายใจ จะตอเขากับทอลม และแตกแขนง
(tracheal system) เปนทอลมฝอยขนาดเล็ก ผนังบาง แทรกไปตามสวนตาง ๆ และ
ไปสิ้นสุดที่เซลลของเนื้อเยื่อตาง ๆ แมลงบางชนิดจะมีถุงลม ฉบับ
เพื่อสํารองอากาศ เฉลย
ปลา เหงือก เปนซี่เล็ก ๆ เรียงตัวเปนแผง มีหลอดเลือดฝอยมาหลอเลี้ยง

(gill) จํานวนมาก ปลาจะขยับแผนปดเหงือกใหสัมพันธกับจังหวะ
การอาปาก ทําใหนํ้าที่มีแกสออกซิเจนละลายอยูเขาทางปาก
และผานเหงือกตลอดเวลา
กบ เหงือก (ลูกออด) กบจะไดรับแกสออกซิเจนจากการหายใจทางปอด ประมาณ
ปอดและผิวหนัง รอยละ 65 และทางผิวหนัง ประมาณรอยละ 35 ของแกส
(ตัวเต็มวัย) ออกซิเจนทั้งหมด
นก ปอด ปอดจะเชือ่ มตออยูก บั ถุงลม โดยนกจะมีถงุ ลม 9 ถุง เพือ่ สํารอง
(lung) อากาศไวใชขณะบิน นกจะมีการหายใจเขาและออกทั้งหมด 4
ครั้ง แบงเปน การหายใจเขา 2 ครั้ง และการหายใจออก 2 ครั้ง
สัตวเลี้ยงลูก ปอด ภายในปอดมีถงุ ลมจํานวนมาก มีกลามเนือ้ กะบังลมและกลาม
ดวยนํ้านม (lung) เนื้อกระดูกซี่ โครงชวยในการหายใจ เมื่อสูบลมจากทอลม
ไปสูปอด จะเกิดแรงดันใหอากาศไหลเขาไปในปอด ทําใหมี
ปริมาตรเพิ่มขึ้น
ระบบหายใจ 33
1. สิ่งมีชีวิตเซลลเดียวที่เคลื่อนที่ไปมาในนํ้า มีการหายใจหรือไม และหายใจในนํ้าไดอยางไร
สิง่ มีชวี ติ ทุกชนิดจําเปนตองมีกระบวนการหายใจเพือ่ สรางพลังงาน แมวา จะเปนสิง่ มีชวี ติ เซลลเดียว
...................................................................................................................................................................................................................................................
ก็ตาม ซึ่งเปนลักษณะสําคัญอยางหนึ่งของสิ่งมีชีวิต กลไกในการแลกเปลี่ยนแกสของสิ่งมีชีวิตเซลล
...................................................................................................................................................................................................................................................
เดียว คือ ใชการแพรของแกสเขาสูเ ซลล แตเนือ่ งจากสิง่ มีชวี ติ เซลลเดียวยังไมมวี วิ ฒ ั นาการมากพอ จึง
...................................................................................................................................................................................................................................................
ตองอาศัยแกสออกซิเจนที่ละลายอยูในนํ้าเพื่อใชในการหายใจ
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. อะมีบา และพารามีเซียมตางก็เปนสิ่งมีชีวิตเซลลเดียวที่อาศัยอยูในนํ้าเหมือนกัน นักเรียน

คิดวา สิ่งมีชีวิตทั้ง 2 ชนิด มีกลไกในการแลกเปลี่ยนแกสเหมือนกันหรือไม
สิง่ มีชวี ติ ทัง้ 2 ชนิด เปนสิง่ มีชวี ติ เซลลเดียวเหมือนกัน จึงมีกลไกการแลกเปลีย่ นแกสทีเ่ หมือนกัน
...................................................................................................................................................................................................................................................
โดยอาศัยการแพรของแกสโดยตรง (direct exchange)
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
ฉบับ ...................................................................................................................................................................................................................................................
เฉลย ...................................................................................................................................................................................................................................................
3. เพราะเหตุใด สัตวที่มีวิวัฒนาการตํ่าจึงมักพบในแหลงนํ้าหรือพบในที่ชื้น
สัตวทมี่ วี วิ ฒ ั นาการตํา่ เชน พยาธิ หนอน จะยังไมมเี ซลลทซ่ี บั ซอนและยังไมมโี ครงสรางทีท่ าํ หนาที่
...................................................................................................................................................................................................................................................
เฉพาะในการหายใจ นั่นคือ ไมมีโครงสรางที่ทําหนาที่เก็บความชื้นไวเพื่อแลกเปลี่ยนแกส จึงตอง
...................................................................................................................................................................................................................................................
อาศัยอยูใ นพืน้ ทีท่ ชี่ น้ื เพียงพอทีจ่ ะทําใหแกสออกซิเจนในอากาศสามารถแลกเปลีย่ นบริเวณเซลลหรือ
...................................................................................................................................................................................................................................................
บริเวณผิวหนังได (ความชื้นจะทําใหแกสในอากาศสามารถละลายได)
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
4. ในชวงฤดูหนาวมักจะพบไสเดือนออกมานอนตายตามพื้นมากกวาชวงฤดูอื่น เพราะเหตุใด
จึงเปนเชนนั้น
สาเหตุที่เรามักจะพบไสเดือนออกมานอนตายตามพื้นมากกวาปกติในชวงฤดูหนาวนั้น เนื่องจาก
...................................................................................................................................................................................................................................................
ความชืน้ สัมพัทธในอากาศนอย (ความชืน้ ในอากาศนอย) ทําใหไสเดือนทีใ่ ชผวิ หนังในการแลกเปลีย่ น
...................................................................................................................................................................................................................................................
แกสนัน้ ไมสามารถแลกเปลีย่ นแกสไดเหมือนฤดูอนื่ เนือ่ งจากสูญเสียความชุม ชืน้ ทีผ่ วิ หนังไป ไสเดือน
...................................................................................................................................................................................................................................................
จึงออกจากดิน (รูที่อาศัย) เพื่อยายไปอยูที่อยูใหม จึงเปนสาเหตุที่พบไสเดือนในฤดูหนาวมากกวา
...................................................................................................................................................................................................................................................
ฤดูอื่น
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
34
5. ขณะที่กําลังผาตัดกบเพื่อศึกษา ชุติมาสังเกตวา ผิวหนังของกบมีลักษณะเปนแผนที่แยกออก
จากชัน้ กลามเนือ้ อยางชัดเจน และมีหลอดเลือดฝอยจํานวนมาก ซึง่ แตกตางจากสัตวชนิดอืน่ ๆ
นักเรียนคิดวา เพราะเหตุใดจึงเปนเชนนั้น
กบเปนสัตวที่มีระบบแลกเปลี่ยนแกสเปลี่ยนไปตามชวงของการเจริญเติบโต โดยในชวงที่ยัง
...................................................................................................................................................................................................................................................
ไมโตเต็มวัย (ระยะลูกออด) จะใชเหงือก (gill) ในการหายใจ เมื่อโตเต็มวัยจะใชปอด (lung) และ
...................................................................................................................................................................................................................................................
ผิวหนัง (skin) ดังนั้น บริเวณใตผิวหนังของกบจึงมีเสนเลือดฝอยอยูจํานวนมากเพื่อชวยใน
...................................................................................................................................................................................................................................................
กระบวนการแลกเปลี่ยนแกส
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
6. ในอากาศมีสวนผสมของออกซิเจน รอยละ 21 แตในนํ้ามีออกซิเจนอยูเพียง รอยละ 0.5 ซึ่ง

นอยมาก ปลาจะมีกลไกใดเพื่อปรับตัวใหรางกายรับออกซิเจนไดดีขึ้น
ปลาจะมีกลวิธใี นการปรับตัวโดยใชระบบการแลกเปลีย่ นแกสทีเ่ หงือก แบบสวนทางกับกระแสนํา้
...................................................................................................................................................................................................................................................
โดยทิศทางการไหลของเลือดดําในเหงือกที่มาแลกเปลี่ยนแกสจะไหลในทิศทางที่ทวนกับกระแสนํ้า
...................................................................................................................................................................................................................................................
ทําใหประสิทธิภาพในการแลกเปลีย่ นแกสดีขนึ้ นอกจากนี้ ปลาบางชนิดยังมีการปรับตัว เชน การมี ฉบับ
...................................................................................................................................................................................................................................................
เฉลย
ปอดในกลุม ปลาปอด (rhipidistia) การมีอวัยวะพิเศษชวยหายใจของปลาชอนหรือปลาดุก (labyrinth
...................................................................................................................................................................................................................................................
organ) พฤติกรรมการงับอากาศเพื่อหายใจบนผิวนํ้าของปลาหลายชนิด
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
7. นกเปนสัตวทตี่ อ งใชพลังงานสูงเพือ่ บินในอากาศ นักเรียนคิดวา นกจะมีโครงสรางทีเ่ หมาะสม

ตอการบินอยางไร
นกตองใชพลังงานในการบิน จึงตองมีววิ ฒ ั นาการของระบบหายใจใหมปี ระสิทธิภาพมากกวาสัตว
...................................................................................................................................................................................................................................................
ชนิดอื่น ๆ โดยมีถุงลมมากถึง 9 ถุง เพื่อเก็บอากาศในการหายใจ และทําใหรางกายเบา มีระบบ
...................................................................................................................................................................................................................................................
การนําแกสเขามาแลกเปลีย่ นทีป่ อด 2 ครัง้ ทัง้ ชวงหายใจเขาและหายใจออก โดยเมือ่ หายใจเขา แกส
...................................................................................................................................................................................................................................................
สวนหนึ่งจะเขาไปแลกเปลี่ยนที่ปอดและอีกสวนจะเก็บไวในถุงลม ขณะหายใจออกแกสที่เก็บไวใน
...................................................................................................................................................................................................................................................
ถุงลมจะเขาสูปอดเพื่อแลกเปลี่ยนอีกครั้ง ทําใหนกสามารถแลกเปลี่ยนแกสไดดี
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
1. สิ่งมีชีวิตในรูปมีการแลกเปลี่ยนแกสอยางไร
ปลิ ง ทะเลมี อ วั ย วะที่ ใ ช ใ นการแลกเปลี่ ย น
......................................................................................................................
แก ส คือ เรสไพราทอรีทรี (respiratory tree)
......................................................................................................................
มี......................................................................................................................
ลกั ษณะคลายทอทีม่ กี ารแตกกิง่ กานสาขาคลาย
กั......................................................................................................................
บกิง่ ไม โดยชองเปดของเรสไพราทอรีทรีนนั้ จะ
เป ดสูสภาพแวดลอมเพื่อใหนํ้าไหลเขามาภายใน
......................................................................................................................
ท......................................................................................................................
อนี้ ทําใหออกซิเจนในนํ้าแพรเขาสูเซลลและ
คาร บอนไดออกไซดภายในเซลลแพรออกสูน้ํา
......................................................................................................................
และลํ าเลียงสูภายนอก
......................................................................................................................
......................................................................................................................
ปลิงทะเล
สิ่งมีชีวิตนี้ คือ ........................................................... ......................................................................................................................
ฉบับ
เฉลย ......................................................................................................................
2. สิ่งมีชีวิตในรูปมีการแลกเปลี่ยนแกสตางจากหอยเชอรรีอยางไร
หอยทากและหอยเชอรรตี า งก็เปนหอยฝาเดียว
......................................................................................................................
เหมื อนกัน แตอาศัยอยูในสิ่งแวดลอมที่ตางกัน
......................................................................................................................
โดยหอยทากจะใช ผิวหนังและปอดในการแลก
......................................................................................................................
เปลี ่ยนแกส แตหอยเชอรรี มีระบบหายใจ 2
......................................................................................................................
แบบ โดยเมือ่ อยูบ นบกจะใชปอด แตเมือ่ อยูใ นนํา้
......................................................................................................................
จะใช เหงือกในการหายใจ
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
หอยทาก
สิ่งมีชีวิตนี้ คือ ........................................................... ......................................................................................................................
......................................................................................................................
36
พิจารณารูปสิ่งมีชีวิตตอไปนี้ แลวเติมอวัยวะที่ใชในการแลกเปลี่ยนแกสใหถูกตอง
1 อวัยวะที่ใชในการแลกเปลี่ยนแกส คือ 2 อวัยวะที่ใชในการแลกเปลี่ยนแกส คือ

เยื่อหุมเซลล (cell membrane)
............................................................................................... เยื่อหุมเซลล (cell membrane)
...............................................................................................
ฉบับ
เฉลย

เรสไพราทอรีทรี (respiratory tree)
............................................................................................... ปอดแผง (book lung)
...............................................................................................

แผงเหงือก (book gill)
............................................................................................... ปอด (lung)
...............................................................................................
พิจารณาการทดลองที่กําหนดให แลวตอบคําถาม
เมยทําการทดลองเพื่อศึกษาโครงสรางของ
ปอดหมู ซึ่งเปนสัตวเลี้ยงลูกดวยนํ้านม โดยนํา
ปอดหมูมาพิจารณาโครงสรางภายนอก จากนัน้
จึงทําการทดลองโดยการสอดสายยางเขาไปใน
ทอลม แลวใชที่สูบลมสูบลมเขาไป ดังรูป
1. โครงสรางของปอดหมูมีลักษณะเปนอยางไร
ปอดหมูมีสีแดง มีลักษณะยืดหยุน และมี 2 ขาง โดยปอดขางซายมีขนาดเล็กกวาปอดขางขวา
...................................................................................................................................................................................................................................................
เล็กนอย มีทอลมที่ประกอบขึ้นจากกระดูกออนมาเรียงตัวกัน ปลายกระดูกออนแตละชิ้นไมบรรจบ
...................................................................................................................................................................................................................................................
กัน แตมีกลามเนื้อเชื่อมกัน
...................................................................................................................................................................................................................................................
ฉบับ ...................................................................................................................................................................................................................................................
เฉลย ...................................................................................................................................................................................................................................................
2. เมื่อสูบลมเขาไปในปอด ปอดจะมีการเปลี่ยนแปลงอยางไร
เมื่อสูบลมเขาไปในปอด จะเกิดแรงดันอากาศเขาไปในปอด ปอดจึงขยายตัว ทําใหมีปริมาตร
...................................................................................................................................................................................................................................................
เพิ่มขึ้น ซึ่งเปนการเพิ่มพื้นที่ผิวในการแลกเปลี่ยนแกส
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
3. ทอลมของหมูมีลักษณะเปนขอ ๆ สีขาว คอนขางแข็ง แตกตางจากหลอดอาหารที่มีลักษณะ

เหนียวและยืดหยุน ไมเปนรูปรางคงตัว เพราะเหตุใดจึงเปนเชนนี้
ทอลมของสัตวเลื้อยคลาน สัตวปก และสัตวเลี้ยงลูกดวยนํ้านมจะมีลักษณะเปนทอที่เกิดจาก
...................................................................................................................................................................................................................................................
กระดูกออนมาเรียงตัวกัน เชน ในหมูและคนจะเปนกระดูกรูปเกือกมาเรียงตัวกันเปนทอ ซึ่งทําให
...................................................................................................................................................................................................................................................
ทอลมมีลักษณะคงที่ ไมเปลี่ยนรูปรางไปตามจังหวะการหายใจ สงผลใหกระบวนการแลกเปลี่ยน
...................................................................................................................................................................................................................................................
แกสทํางานไดดีขึ้น แตหลอดอาหารจะมีกลามเนื้อที่หดและคลายตัวได เพื่อลําเลียงอาหารลงไปยัง
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
38
2. การแลกเปลี่ยนแกสของมนุษย
โครงสรางที่เกี่ยวของกับการแลกเปลี่ยนแกส 1
1 อากาศเขาสูร า งกายทางจมูกและปาก ไปยังโพรงจมูก มีซเิ ลียและ 2

ตอมเมือกชวยกรองและดักจับฝุน
2 อากาศผานไปยังคอหอย กลองเสียง และทอลม ทีผ่ นังจะประกอบ

ดวย กระดูกออนรูปเกือกมาเรียงตัวกัน ทําใหทอลมไมแฟบ 3
3 ปลายของทอลมแตกเปน 2 แขนง เขาสูป อด และจะแตกแขนงยอย

เรียกวา หลอดลมฝอย ที่ปลายหลอดลมฝอยจะมีถุงลม
ฉบับ
การแลกเปลี่ยนแกส เฉลย
มนุษยมีปอดอยู 2 ขาง มีหลอดเลือดฝอยมาหอหุมจํานวนมาก ทําหนาที่ในการแลกเปลี่ยน
แกส โดยการแลกเปลี่ยนแกสจะเกิดขึ้น 2 บริเวณ คือ บริเวณปอดและเซลลตาง ๆ
• ปอดแตละขางมีถุงลมประมาณ 300 ลานถุง มีหลอดเลือดฝอยมาหอหุมอยูจํานวนมาก
• การแลกเปลีย่ นแกสทีป่ อด เลือดดําจากหัวใจเขาสูป อดเปนเลือดทีม่ แี กสออกซิเจนตํา่ เมือ่ มาถึงถุงลม
แกสออกซิเจนในถุงลมจะแพรเขาสูห ลอดเลือดฝอย แลวไปจับกับเฮโมโกลบินในเซลลเม็ดเลือดแดง กลายเปน
ออกซีเฮโมโกลบิน เลือดที่มีออกซีเฮโมโกลบินจะถูกสงเขาสูหัวใจ และสูบฉีดไปยังเนื้อเยื่อตาง ๆ ทั่วรางกาย
• การแลกเปลี่ยนแกสที่เซลล ที่บริเวณเนื้อเยื่อ ออกซีเฮโมโกลบินจะเปลี่ยนเปนออกซิเจนและ
เฮโมโกลบิน ซึง่ แกสออกซิเจนจะแพรเขาสูเ ซลลและแกสคารบอนไดออกไซดในเซลลจะแพรเขาสูห ลอดเลือดฝอย
• แกสคารบอนไดออกไซดในเลือด แกสคารบอนไดออกไซดจะแพรเขาสูหลอดเลือดฝอย +และทํา
ปฏิกิริยากับนํ้าในเซลลเม็ดเลือดแดง ไดเปนกรดคารบอนิก แลวจึงแตกตัวเปนไฮโดรเจนไอออน ( H ) และ
ไฮโดรเจนคารบอเนตไอออน (HCO3-)
• หากรางกายมีไฮโดรเจนไอออนในเลือดสูง จะทําใหเลือดเปนกรด หรือ pH ตํ่า สงผลตอการทํางาน
ของเซลลภายในรางกาย เนื่องจากเซลลตาง ๆ ของรางกายจะทํางานไดก็ตอเมื่อมีคา pH ใกลเคียง 7 (คอนขาง
เปนกลาง)
กลไกการหายใจ
การหายใจเปนการทํางานรวมกันของกลามเนือ้ ยึดกระดูกซีโ่ ครงและกลามเนือ้ กะบังลม โดย
ประกอบดวย การหายใจเขาและการหายใจออก ซึ่งมีกลไกแตกตางกัน ดังนี้
การหายใจเขา การหายใจออก
กล า มเนื้ อ ยึ ด กระดู ก ซี่ โ ครงแถบนอกหดตั ว กล า มเนื้ อ ยึ ด กระดู ก ซี่ โ ครงแถบนอกคลายตั ว
ทําใหกระดูกซี่โครงเลื่อนสูงขึ้น และกลามเนื้อ ทําใหกระดูกซี่ โครงเลื่อนตํ่าลง และกลามเนื้อ
กะบังลมหดตัว ทําใหกะบังลมเลื่อน กะบังลมคลายตัว ทําใหกะบังลมเลื่อน
ตํ่าลง ปริมาตรปอดเพิ่มขึ้นอากาศ สูงขึ้น ปริมาตรปอดลดลง อากาศ
จากภายนอกจึงผานเขาสูปอด จากปอดจึงผานออกสูภายนอก
การควบคุมการหายใจ
กลไกควบคุมการหายใจ มีดังนี้
ฉบับ
เฉลย • กลไกควบคุมการหายใจโดยระบบประสาท
1. การควบคุมแบบอัตโนวัติ เปนการหายใจที่เปนไปตามธรรมชาติ ไมสามารถบังคับได มีศูนย
ควบคุมการหายใจอยูที่สมองสวนเมดัลลาออบลองกาตา และสมองสวนพอนส ซึ่งเปนสวนที่ทําหนาที่สราง
และสงกระแสประสาทไปกระตุน กลามเนือ้ ทีเ่ กีย่ วของกับการหายใจ ทําใหเกิดการหายใจเขาและออกอยางเปน
จังหวะสมํ่าเสมอ
2. การควบคุมภายใตอํานาจจิตใจ เปนการทํางานรวมกันของสมองสวนเซรีบรัม ไฮโพทาลามัส
และเซรีเบลลัม ทําใหควบคุมการหายใจใหเหมาะสมกับพฤติกรรมตาง ๆ ที่ตองกลั้นหายใจเปนชวง ๆ เชน
การรองเพลง การวายนํ้า การพูด
• กลไกควบคุมการหายใจโดยสารเคมี ปริมาณแกสคารบอนไดออกไซดจะมีบทบาทในการควบคุมการ
หายใจมากที่สุด ตัวรับรูการเปลี่ยนแปลงความดันของแกสคารบอนไดออกไซดมี 2 สวน ดังนี้
1. เคโมรีเซปเตอรสว นกลาง เปนตัวรับรูท ไี่ วตอการเปลีย่ นแปลงความดันของแกสคารบอนไดออกไซด
แตไมตอบสนองตอการเปลีย่ นแปลงความดันของแกสออกซิเจน ทําใหรา งกายมีการหายใจเร็วและแรงกวาเดิม
2. เคโมรีเซปเตอรสวนนอก เปนตัวรับรูการเปลี่ยนแปลงทางเคมีนอกระบบประสาทสวนกลาง จะ
ทํางานเมื่อแกสออกซิเจน แกสคารบอนไดออกไซด และไฮโดรเจนไอออนในเลือดเกิดการเปลี่ยนแปลงไปจาก
ปกติ
40
การวัดอัตราการหายใจ
เซลลที่มีอัตราเมแทบอลิซึมสูงจะมีอัตราการใชแกสออกซิเจนหรืออัตราการหายใจสูงดวย
ซึ่งการวัดอัตราเมแทบอลิซึมทําไดยาก ดังนั้น จึงตองวัดอัตราการใชแกสออกซิเจน โดยปริมาณ
แกสออกซิเจนที่ใชจะบงบอกอัตราการหายใจซึ่งแสดงถึงอัตราการผลิตพลังงาน เชน หากทํางาน
หนัก หรือออกกําลังกายหนัก รางกายจะมีการสูดลมหายใจถี่และแรงกวาปกติ
ในมนุษย โดยเฉลีย่ แลวอัตราการหายใจของเพศชายจะสูงกวาเพศหญิง โดยอัตราการหายใจ
สูงสุดจะเปนชวงที่ออกกําลังกาย สวนอัตราการหายใจตํ่าสุดจะเกิดขึ้นขณะนอนหลับ
ความผิดปกติที่เกี่ยวของกับปอดและโรคระบบทางเดินหายใจ
โรคระบบทางเดินหายใจ หมายถึง โรคหรือความผิดปกติของอวัยวะในระบบทางเดินหายใจ
และปอด ซึ่งสวนมากเกิดจากการติดเชื้อ การไดรับสารพิษ เชน ถุงลมปกติ
• โรคปอดบวม เปนภาวะปอดอักเสบจากการติดเชื้อ ถุงลมของผูปวย
โรคปอดบวม
แบคทีเรียหรือไวรัส หรือการสําลักสิง่ แปลกปลอมเขาไปในปอด
ทําใหภายในปอดมีหนองและสารเหลวตาง ๆ ในถุงลม สงผล ฉบับ
เฉลย
ใหพนื้ ทีผ่ วิ ของปอดทีท่ าํ หนาทีแ่ ลกเปลีย่ นแกสนอยลง ผูป ว ย
จะมีอาการไขสูง ไอ หายใจลําบาก
• โรคถุงลมโปงพอง เกิดจากการสูบบุหรี่ การสูดดมควันพิษ หรือฝุนเปนระยะ

เวลานาน ซึ่งสารพิษเหลานี้จะสงผลตอทางเดินหายใจและการแลกเปลี่ยนแกส โดยที่
ผนังของหลอดลมจะหนาและบวมขึ้น ทางเดินหายใจและถุงลมขาดความยืดหยุน
ทางเดินหายใจอักเสบ และมีเมือกเกาะอยูมาก อากาศจึงผานเขา-ออกไดยาก
ผูป ว ยจะมีอาการไอเรือ้ รังและมีเสมหะ ถาเปนมากขึน้ เรือ่ ย ๆ จะมีอาการเหนือ่ ยหอบ
หนาอกบวมโปง
ถุงลมปกติ ถุงลมโปงพอง
• โรคภูมิแพ เกิดจากการไดรับสิ่งกระตุนตาง ๆ เชน ควันบุหรี่ เกสรดอกไม

ทําใหเกิดการหดตัวของกลามเนือ้ ทอลมจนทอลมตีบกวาปกติ โดยอาการทัว่ ๆ ไป เชน
จาม นํ้ามูกไหล ผูปวยอาจจะมีอาการหายใจไมสะดวกหรือหายใจไมทัน จนเกิด
อาการหอบหืด และอาจเสียชีวิตในที่สุด
พิจารณาโครงสรางที่ใชในการแลกเปลี่ยนแกส แลวเติมคําตอบลงในชองวาง
โพรงจมูก
..........................................................
คอหอย
..........................................................
กลองเสียง
..........................................................
ทอลม
..........................................................
หลอดลม
..........................................................
หลอดลมฝอย
..........................................................
ฉบับ กะบังลม
..........................................................
เฉลย
ขั้นตอนที่อากาศจะเขาสูรางกายเปนอยางไร
1. อากาศเขาสูร า งกายทางจมูกและปาก เมือ่ อากาศผานเขาทางรูจมูกจะไปยังโพรงจมูก ซึง่ มีซเิ ลียและ
..............................................................................................................................................................................................................................................................
ตอมเมือกที่สรางเมือกเพื่อชวยกรองและดักจับฝุนไมใหเขาสูรางกาย
..............................................................................................................................................................................................................................................................
2. อากาศจะผานไปยังคอหอย กลองเสียง และทอลม ซึง่ เปนทอกลวง ทีผ่ นังจะประกอบดวยกระดูก
..............................................................................................................................................................................................................................................................
ออนรูปเกือกมาเรียงตัวกัน ทําใหทอลมไมแฟบ
..............................................................................................................................................................................................................................................................
3. ปลายของทอลมแตกเปนหลอดลม 2 แขนง เขาสูปอด เมื่อเขาสูปอดแลวจะแตกแขนงยอยไปตาม
..............................................................................................................................................................................................................................................................
หลอดลมฝอย ซึง่ ปลายของหลอดลมฝอยจะมีถงุ ลมทีม่ หี ลอดเลือดฝอยมาหลอเลีย้ งอยูเ ปนจํานวน
..............................................................................................................................................................................................................................................................
มาก เพื่อลําเลียงแกสไปสูสวนตาง ๆ ของรางกาย
..............................................................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................................................
42
A B
1
C
2
1. การแลกเปลี่ยนแกส ดังรูป เกิดขึ้นที่บริเวณใด

เปนการแลกเปลี่ยนแกสระหวางเนื้อเยื่อและหลอดเลือดฝอย
..................................................................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................................................................
2. ตัวอักษร A B และ C คือตําแหนงใดบาง

ตัวอักษร ตําแหนง
A เซลลหรือเนื้อเยื่อ (cell/tissue)
............................................................................................................................................................................................... ฉบับ
เฉลย
B ของเหลวระหวางเซลล (interstitial fluid)
...............................................................................................................................................................................................
C เซลลเม็ดเลือดแดง (red blood cell)

...............................................................................................................................................................................................
3. ตัวเลข 1 และ 2 เขียนสมการไดอยางไร

ตัวเลข สมการ
1 CO + H O H CO HCO- + H+
...............................................................................................................................................................................................
2 2 2 3 3
2 CO + Hb HbCO Hb + CO
...............................................................................................................................................................................................
2 2 2
4. บริเวณที่กําหนดให จะแลกเปลี่ยนแกสชนิดใด
ตัวเลข สมการ
แก สคารบอนไดออกไซด (CO2)
...............................................................................................................................................................................................
แก สออกซิเจน (O2)

...............................................................................................................................................................................................
พิจารณาสถานการณตอไปนี้ แลวตอบคําถาม โดยขีด ✓ ลงในตาราง
นฤมลไดทดลองวัดปริมาตรการหายใจของเพื่อนรวมชั้นเรียนดวยมาตรอากาศ (spirometer)
และนําคาที่ไดมาเขียนเปนกราฟ ดังรูป
สวนตาง ๆ ของกราฟ คืออะไร
5,000 A
ปริมาตรอากาศในปอด (ลบ.ซม.)
4,800
3,600
2,900 E F
B
2,400
1,100 C
0 D
เวลา
ฉบับ ตัวอักษร
เฉลย ความหมาย
A B C D E F
1. ปริมาตรของอากาศที่หายใจเขาเต็มที่
✓
(inhalation or inspiratory volume: IRV)
2. ปริมาตรของอากาศที่คางอยูในปอด ✓
(residual volume: RV)
3. ปริมาตรของอากาศที่หายใจเขาออกปกติ ✓
(tidal volume: TV)
4. ปริมาตรของอากาศทีห่ ายใจเขาเต็มทีห่ ลังจากหายใจออกเต็มที่ ✓
(vital capacity: VC)
5. ปริมาตรของอากาศที่หายใจออกเต็มที่
✓
(exhalation or expiratory volume: ERV)
6. ปริมาตรทั้งหมดของปอด ✓
(total lung capacity: TC)
44
1. อธิบายกลไกการควบคุมการหายใจ
การควบคุมการหายใจโดยระบบประสาท การควบคุมการหายใจโดยสารเคมี
1.....................................................................................................................
การควบคุมแบบอัตโนวัติ เกิดขึน้ ตามธรรมชาติ การเปลี่ ย นแปลงต า ง ๆ ในเลื อ ด เช น
.....................................................................................................................
ไมสามารถบังคับได มีศนู ยควบคุมอยูท สี่ มอง
.................................................................................................................... แก ส ออกซิ เ จน ความเป น กรด-ด า ง แก ส
.....................................................................................................................
สวนเมดัลลาออบลองกาตา และพอนส วิธีนี้
.................................................................................................................... คารบอนไดออกไซด โดยผานทางเคโมรีเซป-
.....................................................................................................................
เปนการควบคุมการหายใจในสภาวะพักหรือ
.................................................................................................................... เตอรที่มีอยู 2 สวน ไดแก
.....................................................................................................................
ไมมีกิจกรรม เปนลักษณะของการหายใจ
.................................................................................................................... 1. เคโมรีเซปเตอรสว นกลาง (central chemo-
.....................................................................................................................
เงียบ
.................................................................................................................... receptor) อยูใ นสมองสวนเมดัลลาออบลอง-
....................................................................................................................
2.....................................................................................................................
การควบคุมภายใตอาํ นาจจิตใจ เปนการทํางาน กาตา รับรูเ กีย่ วกับความเปนกรด-ดาง และ
....................................................................................................................
รวมกันของสมองสวนเซรีบรัม ไฮโพทาลามัส
.................................................................................................................... ปริมาณของแกสคารบอนไดออกไซด
....................................................................................................................
และเซรีเบลลัม สามารถควบคุมหรือปรับให
.................................................................................................................... 2. เคโมรีเซปเตอรสว นนอก (peripheral che-
....................................................................................................................
เหมาะสมกับพฤติกรรมตาง ๆ ที่ตองกลั้น
.................................................................................................................... moreceptors) อยูใ นเอออรตกิ บอดี และคา-
....................................................................................................................
ฉบับ
เฉลย
หายใจเปนชวง ๆ
.................................................................................................................... โรติดบอดี รับรูเกี่ยวกับความดันของแกส
....................................................................................................................
.................................................................................................................... คารบอนไดออกไซด แกสออกซิเจน และ

....................................................................................................................
.................................................................................................................... ความเปนกรด-ดางที่ตางไปจากปกติ
....................................................................................................................
.................................................................................................................... ....................................................................................................................
.................................................................................................................... ....................................................................................................................
2. อธิบายปจจัยที่มีผลตออัตราการหายใจของมนุษย มาพอสังเขป
อัตราการหายใจของมนุษยขึ้นอยูกับหลายปจจัย เชน
...................................................................................................................................................................................................................................................
1. เพศ โดยเพศชายจะมีอัตราการหายใจมากกวาเพศหญิง
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. อายุ ผูใหญ วัยรุน และเด็ก จะมีอัตราการหายใจมากกวาวัยชรา
...................................................................................................................................................................................................................................................
3. สภาพรางกายนักกีฬาหรือคนที่ออกกําลังกายจะมีอัตราการหายใจที่ตํ่ากวาคนที่ไมคอย
...................................................................................................................................................................................................................................................
ออกกําลังกาย
...................................................................................................................................................................................................................................................
4. อื่น ๆ เชน โรคประจําตัว กิจกรรม การใชชีวิตประจําวัน
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
1. ถุงลมจะมีลกั ษณะเปนเยือ่ บาง ๆ มีหลอดเลือดฝอยมาหอหุม และมีสารลดแรงตึงผิวเคลือบอยู
ดานใน ลักษณะดังกลาวจะชวยเพิ่มประสิทธิภาพในการแลกเปลี่ยนแกสไดอยางไร
สารลดแรงตึงผิวที่อยูในถุงลมทําใหถุงลมมีลักษณะคงรูป ไมลีบ ไมเปลี่ยนรูปรางไปเมื่อหายใจ
...................................................................................................................................................................................................................................................
ออก นอกจากนี้ ยังชวยลดแรงตึงผิวระหวางนํ้าและอากาศในถุงลม ทําใหแกสผานไดดีขึ้น
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. ในปอดแตละขางของมนุษยจะมีถงุ ลม ขางละประมาณ 300 ลานถุง นักเรียนคิดวา เพราะเหตุใด

ปอดของมนุษยจึงตองมีถุงลมจํานวนมาก
ปอดมีถุงลมขนาดเล็กจํานวนมากแทนที่จะมีถุงลมที่มีขนาดใหญจํานวนนอย เพราะตองการมี
...................................................................................................................................................................................................................................................
พื้นที่ผิวในการแลกเปลี่ยนแกสใหมากขึ้น เนื่องจากรางกายตองการแกสจํานวนมาก แตพื้นที่ใน
...................................................................................................................................................................................................................................................
รางกายมีจาํ กัด เมือ่ นําถุงลมในปอดของมนุษยมาแผรวมกันจะมีพนื้ ทีม่ ากถึง 70 ตารางเมตรมากกวา
...................................................................................................................................................................................................................................................
พื้นที่ผิวของรางกาย 40 เทา
...................................................................................................................................................................................................................................................
ฉบับ
เฉลย ...................................................................................................................................................................................................................................................
3. กลไกที่ใชในการแลกเปลี่ยนแกสออกซิเจนและแกสคารบอนไดออกไซดในถุงลม และระหวาง
เนื้อเยื่อเหมือนกันหรือไม อยางไร
ใชกลไกเดียวกัน โดยกลไกที่ใชในการแลกเปลี่ยนแกสออกซิเจนและแกสคารบอนไดออกไซด
...................................................................................................................................................................................................................................................
ระหวางถุงลมและหลอดเลือดฝอย กับหลอดเลือดฝอยและเนือ้ เยือ่ นัน้ ใชวธิ กี ารเดียวกัน คือ การแพร
...................................................................................................................................................................................................................................................
อาศัยความแตกตางของความเขมขนของแกสทั้ง 2 ชนิด
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
4. ชุติมานั่งชมเน็ตฟลิกซอยูที่บานเปนเวลา 1 ชั่วโมง ชุติมาจะใชอากาศในการหายใจประมาณ

เทาใด (กําหนดใหชุติมาหายใจประมาณ 16 ครั้งตอนาที)
ในเวลาปกติมนุษยจะหายใจนําอากาศเขาออกประมาณ 500 มิลลิลิตร โดยชุติมาหายใจเฉลี่ย 16
...................................................................................................................................................................................................................................................
ครัง้ ใน 1 นาที ดังนัน้ ถาชุตมิ านัง่ ชมเน็ตฟลิกซเปนเวลา 1 ชัว่ โมง ชุตมิ าจะใชอากาศในการหายใจ
...................................................................................................................................................................................................................................................
ทั้งสิ้น 500 x 16 x 60 = 480,000 มิลลิลิตร หรือประมาณ 480 ลิตร
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
46
1.
ยางวงแหวน
หลอดแกวรูปตัว Y
ลูกโปง
ครอบพลาสติก
แผนยาง
จากรูป เปนเครื่องมือที่ใชในการทดลองอะไร และมีวิธีการใชอยางไร

เปนเครือ่ งมือทีใ่ ชทดลองการทํางานของปอด โดยครอบพลาสติกเปรียบไดกบั กระดูกซีโ่ ครงหรือ
...................................................................................................................................................................................................................................................
ช...................................................................................................................................................................................................................................................
องอก แผนยางดานลางเปรียบไดกับกะบังลม หลอดแกวรูปตัววาย (Y) เปรียบไดกับทอลมกับ
ขั...................................................................................................................................................................................................................................................
้วปอด และลูกโปงเปรียบไดกับปอด เมื่อดึงแผนยางขึ้นมา ปริมาตรของครอบพลาสติกจะเพิ่มขึ้น
ส...................................................................................................................................................................................................................................................
งผลใหความดันในครอบแกวลดลง อากาศจึงไหลเขาจากหลอดแกวดานบนลงมายังลูกโปง ลูกโปง ฉบับ
จึ...................................................................................................................................................................................................................................................
งพองออก เปรียบเหมือนกับการหายใจเขา และเมื่อปลอยแผนยางกลับสูที่เดิม ปริมาตรของครอบ เฉลย
พลาสติ กจะลดลง สงผลใหความดันในครอบแกวเพิม่ ขึน้ อากาศถูกบีบออกจากถุงลม ลูกโปงจึงแฟบ
...................................................................................................................................................................................................................................................
เปรี ยบเหมือนกับการหายใจออก
...................................................................................................................................................................................................................................................
2.
รูปที่ 1 รูปที่ 2 รูปที่ 3
อัตราการหายใจในรูปใดสูงที่สุดและตํ่าที่สุด ตามลําดับ เพราะเหตุใด

รูปที่ 1 มีอตั ราการหายใจสูงทีส่ ดุ และรูปที่ 3 มีอตั ราการหายใจตํา่ ทีส่ ดุ เนือ่ งจากรูปที่ 1 มีการทํา
...................................................................................................................................................................................................................................................
กิจกรรมโดยการวิง่ ซึง่ อัตราการหายใจจะสูงทีส่ ดุ ชวงออกกําลังกาย และอัตราการหายใจจะตํา่ ทีส่ ดุ
...................................................................................................................................................................................................................................................
ขณะนอนหลับ
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
1. ณัชชาเขาไปหยิบกระเปาเดินทางในหอง
เก็บของใตบันได เมื่อเธอเขาไปรื้อเพื่อหา
กระเปาเดินทาง พบวา ขางในมีฝนุ มาก จากนัน้
ณัชชาก็เริม่ มีอาการจามและมีนาํ้ มูกไหล
เพราะเหตุใด ณัชชาจึงเกิดการจามและ
นํา้ มูกไหล
อาการจามและนํา้ มูกไหลเปนกลไกในการปองกันสิง่ แปลกปลอมเขาสูร า งกายทางระบบทางเดิน

...................................................................................................................................................................................................................................................
หายใจ โดยการไอและจามนัน้ เปนการหายใจอยางรุนแรง เพือ่ ขับเอาสิง่ แปลกปลอมออกจากทางเดิน
...................................................................................................................................................................................................................................................
หายใจ (การจามอยางรุนแรงอาจจะทําใหเยือ่ แกวหูทะลุได) และนํา้ มูกเกิดจากการทีเ่ ซลลสรางเมือก
...................................................................................................................................................................................................................................................
ในโพรงจมูกสรางเมือกขึน้ มาเพือ่ ดักจับสิง่ แปลกปลอมทีม่ ากับอากาศ หรือในกรณีของคนทีเ่ ปนภูมแิ พ
...................................................................................................................................................................................................................................................
สารกอภูมแิ พจะกระตุน ใหเกิดการอักเสบหรือระคายเคืองกับเซลลในโพรงจมูกจึงทําใหเกิดการสราง
...................................................................................................................................................................................................................................................
ฉบับ
เฉลย เมือกมาชวยปองกัน
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. สาโรจนมีอาชีพรับจางทั่วไป สาโรจน
เปนคนสูบบุหรี่มาตั้งแตวัยรุนจนถึงตอนนี้
ก็นบั เปนระยะเวลากวา 30 ป วันหนึง่ สาโรจน
รูสึกวา ตัวเองเริ่มไอ ออนเพลีย เหนื่อยงาย
หายใจไมเต็มปอด
นักเรียนคิดวา เกิดจากสาเหตุใด และ
จะแนะนําสาโรจนอยางไร
สาโรจนอาจเปนโรคถุงลมโปงพอง เนือ่ งจากการสูบบุหรีเ่ ปนระยะเวลานาน ทําใหผนังหลอดลม
...................................................................................................................................................................................................................................................
หนาขึน้ ถุงลมขาดความยืดหยุน หนา บวม มีเมือกเกาะตามระบบทางเดินหายใจ และถุงลมมีจาํ นวน
...................................................................................................................................................................................................................................................
นอยลง ทําใหหายใจลําบาก นักเรียนควรแนะนําใหไปพบแพทย เพื่อเอกซเรยปอด และลดการสูบ
...................................................................................................................................................................................................................................................
บุหรี่ลง
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
48
Sin cience
Real Life
·ÓäÁ ÇÑ¹¹ÕéàÃÒËÒÇº‹ÍÂ¨Ñ§àÅÂ
áµ‹àÃÒäÁ‹ÃŒÊÙ Ö¡§‹Ç§¹Ð à¸ÍÍÒ¨¨ÐËÒÂã¨
äÁ‹àµçÁ»Í´ËÃ×Íà»Å‹Ò
ฉบับ
เฉลย
1. การหาวเกิดจากสาเหตุใด
การหาวเปนกลไกของรางกายทีต่ อ งการรับแกสออกซิเจนเขามา และขับแกสคารบอนไดออกไซดออก
.........................................................................................................................................................................................................................................................
ไป จะเกิดขึ้นเมื่อรางกายเรามีแกสออกซิเจนไมพอ หรือมีแกสคารบอนไดออกไซดในเลือดมากเกินไป
.........................................................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................................................
2. เรามีวธิ แี กอาการหาวบอยไดอยางไร
เมือ่ รางกายหาวบอย แสดงวา รางกายของเรามีแกสออกซิเจนไมเพียงพอ หรือมีแกสคารบอนไดออกไซด
.........................................................................................................................................................................................................................................................
ในเลือดมากเกินไป เราอาจแกอาการหาวบอยดวยการดื่มนํ้าเปลา เพราะนํ้าเปลาจะเขาไปชวยเพิ่ม
.........................................................................................................................................................................................................................................................
แกสออกซิเจนใหเลือดในรางกาย เคลือ่ นไหวรางกายใหบอ ยขึน้ ออกไปรับอากาศบริสทุ ธิ์ ออกกําลังกาย
.........................................................................................................................................................................................................................................................
เปนประจํา
.........................................................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................................................
ชวงเดือนมกราคมและกุมภาพันธที่ผานมา สถานการณสําคัญที่เปนขาวหัวขอใหญคงหนี
ไมพน เรื่อง “ฝุนละออง PM 2.5 (particle matter smaller than 2.5 micron)” โดยฝุน PM 2.5
คือ ฝุนละอองที่มีขนาดเล็กกวา 2.5 ไมครอน (ไมโครเมตร) จนตามองไมเห็นหรือเล็กกวา 3%
ของเสนผานศูนยกลางเสนผม สามารถเขาสูระบบทางเดินหายใจ ถุงลมในปอด และกระแสเลือด
โดยตรง เพิ่มความเสี่ยงตอการเปนโรคเรื้อรัง นอกจากฝุน PM 2.5 แลว ยังมีฝุนละอองที่มีขนาด
ตาง ๆ อีก เชน PM 50 PM 10 PM 0.1
1. ขนาดของฝุนละอองกอใหเกิดอันตรายตอรางกายหรือไม อยางไร
ฝุนละอองทั้งขนาด PM 2.5 และขนาดที่ใหญกวานั้นเปนมลพิษทางอากาศและเปนปญหาสําคัญ
....................................................................................................................................................................................................................................................
ของเมืองใหญ ฝุนที่สามารถมองเห็นไดตามทองถนนจะเปนฝุนละอองขนาดใหญกวา 50 ไมครอน
....................................................................................................................................................................................................................................................
ซึ่งฝุนที่มีขนาดเล็กมากขึ้น จะยิ่งแขวนลอยอยูในอากาศนานขึ้น ทําใหเปนปญหาตอสุขภาพหนักขึ้น
....................................................................................................................................................................................................................................................
ฉบับ
เฉลย ไปอีก
....................................................................................................................................................................................................................................................
ฝุน PM 2.5 มีอันตรายตอสุขภาพ เนื่องจากมีขนาดที่เล็กมากจนทําใหมันสามารถผานทางเดิน
....................................................................................................................................................................................................................................................
หายใจสูป อดเขาสูห ลอดเลือดฝอย เพิม่ ความเสีย่ งตอการเกิดโรคหัวใจและโรคทางเดินหายใจ รวมทัง้
....................................................................................................................................................................................................................................................
ทําใหเกิดโรคมะเร็ง โรคหัวใจ โรคทางสมอง แมกระทัง่ ทารกในครรภกย็ งั มีโอกาสเสีย่ งตอโรคตาง ๆ
....................................................................................................................................................................................................................................................
ดังกลาว และมีผลตอระดับสติปญญาของเด็ก สําหรับฝุนขนาดใหญอันตรายจะนอยลง เนื่องจาก
....................................................................................................................................................................................................................................................
โดนดักจับดวยขนจมูก เมือก และซิเลียตามชองทางเดินหายใจ
....................................................................................................................................................................................................................................................
2. นักเรียนจะมีวิธีปองกันตนเองจากปญหาฝุนละอองไดอยางไร
ในชวงที่มีคาฝุนละอองมาก นักเรียนควรหาซื้อหนากากปองกันฝุนละอองมาตรฐาน N95 ถามี
....................................................................................................................................................................................................................................................
โรคประจําตัวควรจะไดรับการปองกันจากฝุนพิษเปนพิเศษ เมื่อกลับถึงบานควรอาบนํ้า สระผมให
....................................................................................................................................................................................................................................................
สะอาด หรืออาจจะลางจมูกดวยนํ้าเกลือ นอกจากนี้ นักเรียนควรปดประตูหนาตางใหสนิทเพื่อ
....................................................................................................................................................................................................................................................
ปองกันฝุน และงดทํากิจกรรมที่ตองอยูภายนอกอาคาร เพื่อปองกันโอกาสที่จะเจอกับฝุนละออง
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
50
UUnitnitTestTest
6
6 1. ตอบ ขอ 1. แมงดานาเป น แมลงที่
อาศัยอยูบนบกจึงใชทอลม ในการ
แลกเปลี่ยนแก ไดสคสะแนน
วนสัตวคะแนนเต็
ชนิดอื่น ม
ตอนที่ 1 คําชี้แจง : เลือกคําตอบที่ถูกตองที่สไดุดคะแนน
ตอนที่ 1 คําชี้แจง : เลือกคําตอบที่ถูกตองที่สุดเพียงคําตอบเดียว
เพี ยคะแนนเต็ม
ที่มีความเฉพาะแตกตางกันไป
20
งคํ20าตอบเดียว ใชเหงือก แตอาจจะเรียกชื่อเหงือก
1.1. สิ่งมีสิชีว่งิตมี
ในขชอีวใดมี
ิตในขอใดมีร2.ะบบหายใจที
ร ะบบหายใจที แ
่ ตกต า งจากพวก ่แตกต3. าปลาทอง
งจากพวก 2. ตอบ ขอ 2.
1. แมงดานา หอยแครง
4. 1.แมงดาทะเล แมงดานา 5. กุงแมนํ้า 2. หอยแครง 1. ผิ3.ด เนืปลาทอง
่องจากวาฬและโลมาเปน
สัตวเลี้ยงลูกดวยนํ้านมจึงหายใจ
4. าวถูแมงดาทะเล
2. ขอใดกล กตอง 5. กุงแมนํ้า ดวยปอดเหมือนกัน
1. วาฬและโลมาหายใจดวยเหงือก
2. ไสเดือนดินจะมีการแลกเปลี่ยนแกสที่ผิวหนัง 2. ถู ก เนื่ อ งจากไส เ ดื อ นดิ นมี ก าร
2. 3. ขเตาอทะเลหายใจด
ใดกลาวถู ก ต อ ง
วยเหงือกที่อยูขางในกระดอง แลกเปลี่ยนแกสที่ผิวหนัง
4. ถุงลมที่อยูในนกชวยในการแลกเปลี่ยนแกสแทนปอดได 3. ผิด เนือ่ งจากเตาทะเลหายใจดวย
5. 1.หอยทากจะมี วาฬและโลมาหายใจด
ทอลมที่ใชในการหายใจเหมือนกัวบยเหงื แมงมุม อก ปอดเหมือนกับสัตวเลื้อยคลานที่
2. ไส เ ดื อ นดิ
3. สิ่งมีชีวิตคูใดใชระบบหายใจแตกตางกัน น จะมี ก ารแลกเปลี ย
่ นแก ส ที ผ
่ ว
ิ หนั ง อยูบนบก
1. 3. เตาทะเลหายใจดวยเหงื
ไฮดรา-พลานาเรี ย 2. อกที่อยูขางในกระดอง
พารามี เ ซี ย ม-แมงกะพรุ น 4. ผิ ด เนื่องจากถุงลมในนกชวยใน
3. แมลงวัน-แมงมุม 4. นก-เตาทะเล การเก็บอากาศแตไมสามารถแลก
5. 4.หอยมือถุเสืงอลมที -กุงแชบ่อ
วยยูในนกชวยในการแลกเปลี่ยนแกสแทนปอดได เปลี่ยนแกสได
4. ขอใดจั5.บคูโ ครงสร
หอยทากจะมี
างในการแลกเปลีท อลมที
ย่ นแก สของสัต่ใวชไมใถนการหายใจเหมื
กู ตอง อนกับแมงมุม 5. ผิด เนือ่ งจากหอยทากทีอ่ ยูบ นบก
1. แมเพรียง-พาราโพเดีย 2. แมงดาทะเล-แผงเหงือก อาศัยปอดในการหายใจเหมือน
3. แมงมุม-ปอดแผง 4. แมลง-ทอลม กับคน
3. 5. สินก-ท่งมีอชลมีวิตคูใดใชระบบหายใจแตกตางกัน ฉบับ
3. ตอบ ขอ 3. แมลงวั น ใช ท  อ ลม และ
5. อวัย1. วะในขไฮดรา-พลานาเรี
อใดตอไปนี้ไมไดทําหนาที่แลกเปลี ย ่ยนแกสโดยตรง 2. พารามีเซียม-แมงกะพรุ น
แมงมุ ม ใช ป อดแผง ส ว นไฮดรา เฉลย
ก.3.จมูกของคน แมลงวั น -แมงมุ
ข. เหงือม กของปลา ค. ผิวหนังของไสเ4.
ดือนดินนก-เตาทะเล พลานาเรี ย พารามี เ ซี ย ม และ
ง. ปอดแผงของแมงมุม จ. ระบบทอลมของแมลง
แมงกะพรุ น ใช ก ารแลกเปลี่ ย น
5. หอยมือเสือ-กุงแชบวย โดยตรง ผานเยื่อหุมเซลล นกและ
1. ก. 2. ก. และ ข.
3. ข. และ ง. 4. ข. ค. และ ง. เตาทะเลใชปอด หอยมือเสือและ
4. 5. ขก.อง.ใดจั และ บ จ. คูโ ครงสรางในการแลกเปลีย ่ นแกสของสัตวไมถกู ตอง กุงแชบวยใชเหงือก
1. แมเพรียง-พาราโพเดีย 2. แมงดาทะเล-แผงเหงื
ระบบหายใจ 51 4. ตอบ ขอ 5.อกอวั ย วะที่ ใ ช ใ นการแลก
3. แมงมุม-ปอดแผง 4. แมลง-ทอลม เปลี่ยนแกสของนก คือ ปอด
5. นก-ทอลม
5. ตอบ ขอ 1. จมูกเปนทางผานของอากาศเพื่อเขาสูปอด ไมไดทําหนาที่แลกเปลี่ยนแกสโดยตรง สวนเหงือกของปลา ผิวหนังของ
5.ไสเดือวั
อนดิยนวะในข อใดตอไปนี
ปอดแผงของแมงมุ ้ไมไดอทลมของแมลง
ม ระบบท ําหนาที่แลกเปลี
ทําหนาที่แ่ยลกเปลี
นแกส่ยนแก
โดยตรง
สขณะหายใจไดโดยตรง
ก. จมูกของคน ข. เหงือกของปลา ค. ผิวหนังของไสเดือนดิน

ง. ปอดแผงของแมงมุม จ. ระบบทอลมของแมลง
1. ก. 2. ก. และ ข.
3. ข. และ ง. 4. ข. ค. และ ง.
5. ก. ง. และ จ.
6.6.ตอบ ขถอ า3.ความดั
ถาความดั นอากาศในถุ
นในถุงลมมากงลมเพิ่มขึ้นจะสงผลอยางไร
ขณะที 1.่หายใจเขฮีโมโกลบิา อากาศจะผ
นลําเลีานเขยงแก า สออกซิเจนไดดีขึ้น
ปอดไดนอยลงเพราะอากาศที่ผาน 6. ถาความดันอากาศในถุงลมเพิ่มขึ้นจะสงผลอยางไร
2. อากาศจากภายนอกเข
เขาปอดเกิดจากผลตางของความ า สู ร
 า
 งกายได 1. ฮีม ากขึน้นลําเลียงแกสออกซิเจนไดดีขึ้น
โมโกลบิ
2. อากาศจากภายนอกเขาสูรางกายไดมากขึ้น
ดันภายในปอดและภายนอกปอด
3. อากาศจะถายเทเขาออกจากปอดได นอยลงายเทเขาออกจากปอดไดนอยลง
3. อากาศจะถ
อ 5. เมือ
7. ตอบ ข4. แก่ กลั น้ หายใจ
สคาร แกสคาร−
บอนไดออกไซด
บอนไดออกไซด ใ นเลื อ ดจะสู ง ขึ้ น
จะละลายในเลื 4. แกสคารบอนไดออกไซดจะละลายในเลือดไดมากขึ้น
อดไดมากขึ้น
5. แกสคารบอนไดออกไซดจะไมสามารถละลายในพลาสมาได
5.ความเป
เลือดมี แกสนคารกรดมากขึบอนไดออกไซด
น้ ซึง่ มีผล จะไมส7. ามารถละลายในพลาสมาได
คนเราสามารถกลั้นหายใจจนเสียชีวิตไดหรือไม เพราะเหตุใด
1. ได เพราะแกสคารบอนไดออกไซดจะสะสมในเลือดจนเปนพิษ
7.ไปกระตุ นสมองสวนเมดัลลาออบ−
คนเราสามารถกลั
ลองกาตาและพอนส ซึ่ ง สมองทั้ ง
น
้ หายใจจนเสี ย ชี ว ต
ิ 2. ไดหเพราะแก
ได รือไมสออกซิ เพราะเหตุ ใด สามารถผานทอลมได
เจนจากบรรยากาศไม
2 สว1.นนี้ ได จะสงเพราะแก
กระแสประสาทไป สคารบอนไดออกไซด3.4. จไดไมะสะสมในเลื เพราะรางกายจะเกิดกระบวนการเมแทบอลิซมึ แบบไมสมบูรณ สงผลใหเซลลตาย
ได เพราะแกสคาร อบดจนเป นพิทษี่ลดลงจะไปกระตุนสมองสวนเซรีบรัมและ
อนไดออกไซด
กระตุ  น กล า มเนื้ อ ที่ เ กี่ ย วข อ งกั บ ไฮโพทาลามัส
2. ไดทําเพราะแก
การหายใจ ใหไมสามารถกลั สออกซิ ้น เจนจากบรรยากาศไม 5. ไมได เพราะแก สามารถผ านททอเี่ พิลมได
สคารบอนไดออกไซด ม่ ขึน้ จะไปกระตุน สมองสวนเมดัลลาออบลอง-
หายใจได
3. ได เพราะรางกายจะเกิดกระบวนการเมแทบอลิ กาตา
ซมึ แบบไมสมบูรณ สงผลใหเซลลตาย
8. ขณะเบงอุจจาระเปนจังหวะการหายใจในขอใด
8. ตอบ ขอ 1. หายใจออกกลองเสียงปด
4. ไมได เพราะแกสคารบอนไดออกไซด
โดยการเบ ง อุ จ จาระเป น การเพิ่ ม
1. หายใจออกกล ที่ลอดลงจะไปกระตุ
งเสียงปด นสมองสวนเซรีบรัมและ
2. หายใจออกกลองเสียงเปด
ความดันในร ไฮโพทาลามั ส ่
างกายซึง่ เกิดจากการที 3. หายใจเขากลองเสียงปด
เกร็ง5.
กลามเนื ไม ้ อ
ไ บริ
ด เ วณท อ
เพราะแกงทํ า ให
ส เ กิ ด
คาร บอนไดออกไซด 4. หายใจเขากลองเสียงเปด
การกลั้นหายใจโดยปดกลองเสียง 5. ไมทเกิเี่ดพิม่ ขึน้ จะไปกระตุน สมองสวนเมดัลลาออบลอง-
การหายใจ
ทําใหเกิดกาตา ความดันในชองทองเพิ่ม 9. รีเฟล็กซของการหายใจออกอยางแรงคือขอใด
ฉบับ 1. การจาม 2. การไอ 3. การอาเจียน
เฉลย 8.ขึ้น ขณะเบงอุจจาระเปนจังหวะการหายใจในข อใดาลัก
4. การสํ 5. ขอ 1. และ 2.
9. ตอบ ขอ 5. การจามและการไอ เปน 10. ขอใดคือโครงสรางที่เปนทอที่เล็กที่สุดของระบบหายใจ
1. หายใจออกกล
การหายใจออกอย างรุนแรงเพือ่องเสี นํา ยงปด 1. trachea 2. primary bronchi 3. bronchiole
2. หายใจออกกลองเสียงเปด 11. เมื่อรางกายมีปริมาณแกสออกซิเจนในเลือดนอย รางกายจะมีปฏิกิริยาตอบสนองอยางไร
สิ่งแปลกปลอมออกจากระบบทาง 4. bronchus 5. alveolar duct
เดินหายใจ
3. หายใจเขากลองเสียงปด 1. ไอ 2. สะอึก 3. จาม
10. ตอบ ขอ 5. alveolar duct เปนทอ 4. หาว 5. ขากเสมหะ
4. ่ตหายใจเข
ลมฝอยที อกับถุงลมจึางกล องเสีกยงเปด
มีขนาดเล็
ที่สุด5. ไมเกิดการหายใจ 52
11. ตอบ ขอ 4. อาการหาวเปนกลไกของ

9.รางกายที
รีเฟล็ จ่ ะตกอซงการรั
ของการหายใจออกอย
บแกสออกซิเจน างแรงคือขอใด
เขามา1.และขั การจาม
บแกสคารบอนไดออก− 2. การไอ 3. การอาเจียน
ไซดออกไป ปอดจะหดตัวเต็มที่เพื่อ
4. การสําลัก
ระบายแกสคารบอนไดออกไซดออก
5. ขอ 1. และ 2.
10.ไป ขอใดคือโครงสรางที่เปนทอที่เล็กที่สุดของระบบหายใจ
1. trachea 2. primary bronchi 3. bronchiole
4. bronchus 5. alveolar duct
11. เมื่อรางกายมีปริมาณแกสออกซิเจนในเลือดนอย รางกายจะมีปฏิกิริยาตอบสนองอยางไร
1. ไอ 2. สะอึก 3. จาม
4. หาว 5. ขากเสมหะ
52
12. ขอใดกลาวไมถกู ตอง 12. ตอบ ขอ 1. สาเหตุที่ผูชายมีเสียงทุม
1. ผูช ายมีเสียงทุม กวาผูห ญิงเนือ่ งจากปอดมีขนาดใหญกวา กว
12. ขอใดกลาวไมถกู ตอง
า ผู  ห ญิ ง เนื่ อ งจากเส น เสี ย งใน
กลองเสียงของผูชายจะมีความหนา
1. ผู2.ช ายมีการถอดเสื ้ออ่ นอนช
เสียงทุม กวาผูห ญิงเนื งจากปอดมีวขงหน นาดใหญากรวาอน อาจจะทําใหเกิดอาการปอดบวมได มากกวา เมื่ออากาศผานทําใหเกิด
2. การถอดเสื้อนอนชวงหนารอน อาจจะทําใหเกิดอาการปอดบวมได
3. าปอดข การสัน่ จึงมีเสียงทีท่ มุ กวาของผูห ญิง
3. ปอดข งขวาจะมีขานาดใหญ
งขวาจะมี กวาขางซขานาดใหญ
ย แตปอดขางซก วาขางซ
ายจะยาวกว า าย แตปอดขางซายจะยาวกวา
4. ถุงลมของคนทีเ่ ปนโรคถุงลมโปงพองจะมีขนาดใหญกวาของคนปกติ แตมจี าํ นวนนอยกวา 13. ตอบ ขอ 2. ขณะหายใจเขา กลามเนือ้
4. ถุงลมของคนที
5. อากาศไหลเข เ่ ปนโรคถุษยงเกิลมโป
าและออกจากรางกายของมนุ ดขึ้นเอง งเนืพองจะมี ข่ยนาดใหญ
่องจากการเปลี นแปลง กวาของคนปกติ แตมจี าํ นวนนอยกวา
ยึดกระดูกซีโ่ ครงดานนอกและกลาม
5. อากาศไหลเข
ความดั นภายในรางกาย าและออกจากรางกายของมนุษยเกิดขึ้นเอง เนื เนื้ อ่อกะบั
งจากการเปลี
ง ลมหดตั ว ทํ่ย นแปลง
า ให ก ระดู ก
13. ขอใดกลาวถูกตอง
ความดั นภายในร ซี ่ โ ครงยกตั ว ขึ ้ น และกะบั ง ลมลดตั ว
1. ขณะหายใจเข า ความดั นในชองอกเทาางกาย กับความดันภายนอก
2. ขณะหายใจเขา ความดันในชองอกนอยกวาความดันภายนอก ลง ปริมาตรชองอกจะเพิ่มขึ้น ทําให
13. 3. ขณะหายใจเข
ขอใดกลาาความดั วถูกนในชตอองอกมากกว
ง าความดันภายนอก ความดันภายในชองอกลดลง อากาศ
1. ขณะหายใจเขา ความดันในชองอกเทากับความดันภายนอกภายนอกที
4. ขณะหายใจออก ความดันในชองอกเทากับความดันภายนอก
5. ขณะหายใจออก ความดันในชองอกนอยกวาความดันภายนอก เขา
ม่ คี วามดันมากกวาจะไหล
14. เชาวั2.
นหนึง่ ขณะหายใจเขโคนันพบศพผูช ายคนหนึาง่ ลอยอยู ความดั นในชอเมืงอกน
ใ นคลองแสนแสบ อ่ นําศพขึอน้ มาชั
ยกวนสูตารแลความดั
ว นภายนอก
โคนันสรุปวา ศพนี้เกิดจากการจมนํ้าตายไมไดถูกฆาตกรรมมากอนแลวจึงนําศพโยนลงนํ้า 14. ตอบ ขอ 2. ขณะกําลังจมนํ้า รางกาย
3. ขณะหายใจเข า ความดั น ในช อ
เนื่องจากมีนํ้าเต็มปอดและไมมีอากาศคงคางอยูภายใน นักเรียนคิดวา โคนันสรุปไดถูกตองงอกมากกว า ความดั น ภายนอก จะพยายามกลั้ น หายใจเพื่ อ ไม ใ ห
4. ขณะหายใจออก ความดันในชองอกเทากับความดันภายนอกสํใหาลัหกายใจ
หรือไม เพราะเหตุใด
1. ถูกตอง เพราะนํ้าสามารถไหลเขาไปในรางกายเมื่อถูกโยนลงนํ้า
นํ้า แตสุดทายสมองจะสั่งการ
ทําใหนํ้าเขาไปในระบบ
2. ถู5.กตองขณะหายใจออก เพราะเมื่อขาดอากาศสมองสัความดั ่งการใหหายใจเขน ในช
า นํ้าอจึงงอกน อ
เขาไปในปอดยกว า ความดั น ภายนอกทางเดิ น หายใจที่ ส  ว นต า งๆ แทน
3. ไมถูกตอง เพราะในปอดจะมีสวนที่เปน dead space อยู
14. 4.5. ไมไมเชถถาูกูกตตวัออนงง เพราะเมื
หนึ ง
่ โคนั น
่อตายแล วพบศพผู ช

จะตองไมมีอากาศคงค ายคนหนึ
างอยูในปอดอี ง
่ กแลว ใ นคลองแสนแสบ เมือากาศ
ลอยอยู อ
่ นํ า จึงเกิดการสําลักนํ้าและเสีย
ศพขึ น้ มาชันสูตรแลว
เพราะคนที่จมนํ้าตายจะไมมีอากาศคงคางในปอดไดเชนดียวกัน ชีวิต ดังนั้นศพของคนที่จมนํ้าตาย
โคนัาวถึนงความจุ
15. ขอใดกล สรุปขวองปอดในแต
า ศพนีล้เะบุกิคดคลไม จากการจมนํ
ถูกตอง ้าตายไมไดถูกฆาตกรรมมากจึองมันแล กจะมีวนจึํ้างและโคลนอยู
นําศพโยนลงนํ
เกือบเต็ม้า ฉบับ
เฉลย
เนื่องจากมีนํ้าเต็มปอดและไมมีอากาศคงคางอยูภายใน นักเรียนคิปอดดวา โคนันสรุปไดถูกตอง
1. เมื่ออายุเพิ่มขึ้น ความจุของปอดจะลดลง
2. นักกีฬาจะมีความจุของปอดมากกวาคนทั่วไป
15. ตอบ ขอ 5. คนทีเ่ ปนโรคเกีย่ วกับปอด
หรื
3. เพศชายจะมี อ ไม คเพราะเหตุ
วามจุของปอดมากกว
4. คนที่เปนโรคมะเร็งปอดจะทําใหมีความจุของปอดลดลง
ใ ด าเพศหญิง
เชน มะเร็งปอด ถุงลมโปงพอง จะ
1. ่เปถูนโรคถุ
5. คนที กตงอลมโป
ง เพราะนํ
งพองจะทําให้ามีคสามารถไหลเข
วามจุของปอดมากขึ้น าไปในรางกายเมื่อถูกโยนลงนํ ทําให ้า มีความจุของปอดลดลง
2. ถูกตอง เพราะเมื่อขาดอากาศสมองสั่งการใหหายใจเขา นํ้าจึงเขาไปในปอด
3. ไมถูกตอง เพราะในปอดจะมีสวนที่เปน dead 53space อยู ระบบหายใจ
4. ไมถูกตอง เพราะเมื่อตายแลวจะตองไมมีอากาศคงคางอยูในปอดอีกแลว
5. ไมถูกตอง เพราะคนที่จมนํ้าตายจะไมมีอากาศคงคางในปอดไดเชนดียวกัน
15. ขอใดกลาวถึงความจุของปอดในแตละบุคคลไมถูกตอง
1. เมื่ออายุเพิ่มขึ้น ความจุของปอดจะลดลง
2. นักกีฬาจะมีความจุของปอดมากกวาคนทั่วไป
3. เพศชายจะมีความจุของปอดมากกวาเพศหญิง
4. คนที่เปนโรคมะเร็งปอดจะทําใหมีความจุของปอดลดลง
5. คนที่เปนโรคถุงลมโปงพองจะทําใหมีความจุของปอดมากขึ้น
16.ตอบ ขขอ อ5.ใดเป
16. โครงสร นลัากงหรื ษณะที อ อวั ย่สวะที
ําคั่ ญที่สุดของอวัยวะหรือโครงสรางที่ใชใ11. นการแลกเปลี
ตอบ ขอ 3. ไขมัน่ยเป นแก ส ่ถูก
นสารอาหารที
ใชในการแลกเปลี
1. มีพื้นที่ย่ผนแก ิวมาก สจะตองมี ยอยเปนอันดับสุดทาย ถึงแมวาที่
ความชุ  ม ชื้ น ตลอดเวลา และเป น 16. ขอใดเปนลักษณะที่สําคัญที่สุดของอวัยวะหรือโครงสร กระเพาะอาหารจะสร
างที่ใชในการแลกเปลี่ยานแก งเอนไซม
ส
2.
เยื่อบางๆ ขยายขนาดได 1. มี พ น
้ ื ที ผ
่ ว
ิ มาก ลิเพส แตก็ไมสามารถยอยไดหรือ
2. ขยายขนาดได
17. ตอบ ข3.
อ 3. มี เปคนวามยื ดหยุนาสูกองน
ระยะหายใจเข 3. มีความยืดหยุนสูง
ยอยไดนอยมาก เนื่องจากกระเพาะ
การแลกเปลี ่ยุงนแก สที่ถมุงลม เนื่อง 4. มีถุงลมปริมาณมาก อาหารมี ส ภาพเป น กรด และไม มี
4. มี ถ
จากปริมาณความดันออกซิเจนใน
ลมปริ าณมาก 5. มี ค วามชุ ม
 ชื น
้ ตลอดเวลา นํา้ ดีทสี่ รางจากถุงนํา้ ดีมาชวยในการ
5. ปริมีมคาณมากกว
ถุ ง ลมมี วามชุมชืาความดั ้นตลอดเวลา น 17. จากขอมูลที่กําหนดให เปนระยะใดของการหายใจ แตกตัวของไขมัน
สํ า หรั บ คาร โ บไฮเดรตเป น สาร
17.ออกซิ เจนในเลือดดํา ซึ่งแปลวา ยัง
จากข อ มู ล ที
ไมเกิดการแลกเปลี่ยนแกสเกิดขึ้น
ก
่ า
ํ หนดให เป น ก. ความดันแกสออกซิเจนในถุงลม 103 มิลลิเมตรปรอท
ระยะใดของการหายใจ
ข. ความดันแกสออกซิเจนในเลือดดํา 40 มิลอาหารชนิ ลิเมตรปรอทด แรกที่ ถู ก ย อ ยภายใน
ค. ความดันแกสคารบอนไดออกไซดในถุงลมชอ40งปากโดยเอนไซม มิลลิเมตรปรอท อะไมเลส และ
18. ตอบ ขอ ก. ความดันแกสออกซิเจนในถุงลม 103 มิลลิเมตรปรอท โปรตีนมิจะถู
2. การหายใจเข า กล า มเนื ้ อ ง. ความดั น แก ส คาร บ อนไดออกไซด ใ นเลื อ ดดํ า 45 ลลิเมตรปรอท
กยอยครัง้ แรกทีก่ ระเพาะ
ยึ ด กระดู ก ซี่ โ ครงแถบนอกจะหด
ข. ความดันแกสออกซิเจนในเลือดดํา 40 มิลลิเมตรปรอท
ตัว ทําใหกระดูกซี่โครงเลื่อนสูงขึ้น
1. ระยะหายใจเข า สิ น
้ สุ ด อาหาร
2. ระยะหายใจออกสิ้นสุดลง
และกลค. ามเนืความดั
้อกะบังลมหดตั นแกวสคาร ทําใหบอนไดออกไซด 3. ใระยะหายใจเข
นถุงลม า40 มิลลิเมตรปรอท
กอนการแลกเปลี ่ยนแก ุงลมขอ 1. การบริ โ ภคไขมั น เป น
12.สที่ถตอบ
กะบังลมเลื าหลังจากมีการแลกเปลี่ยนแกาสนวนมาก จํ ที่ถุงลมแลวเมือ่ รางกายยอยไมหมด
ง. ่อความดั
นตัวตํ่าลงนแก ปริมสาตรใน
คารบอนไดออกไซด4.5. ใระยะหายใจเข นเลื อ ดดํ า 45
ระยะหายใจออกหลังจากมีการแลกเปลี่ยนแก มิ ล ลิ เ มตรปรอท จะเกิสที่ถดุงการสะสมของไขมั
ลมแลว นและนํ้าดี
ชองอกมากขึ้น ความดันภายในชอง
อกลดลง อากาศจากภายนอกจึงเขา 18. ข อ ใดต อ ไปนี เ
้ ป น การหายใจเข า ในถุ งนํ า
้ ดี จนกลายเป นนิว่ ในถุงนํา้ ดี
สูปอด1. ระยะหายใจเข า สิ น
้ สุ ด ก. กระดูกซี่โครงเลื่อนสูงขึ้น (gallstone)
ข. กระดูกซีได ่โครงเลื่อนตํ่าลง
ค. กลามเนื้อกะบังลมหดตัว ง. กะบั ง ลมเลื ่อนสูงbile
ขึ้น salt และ
19. ตอบ ข2.
อ 5. ระยะหายใจออกสิ
aortic และ carotid body้นสุดลง จ. ความดันอากาศในชองอกลดตํ่าลง
13. ตอบ ขอ 4. lipase
ฉ. ความดันอากาศในชองอกสูงขึ้น
เปนอาการที ่เปนภาวะฉุกเฉิานกทาง bicarbonate ชวยในการยอยไขมัน
ฉบับ 3. ระยะหายใจเข อนการแลกเปลี่ย1.นแก ก. และสที ง. ่ถุงลม 2. ก. ค. และ จ. 3. ก. ค. และ ง.
เฉลย การแพทยที่ทําใหเกิดการฉีกแตก 14.ง. และ
ตอบ ฉ. ขอ 5. trypsin enterokinase
4. ระยะหายใจเข
ของหลอดเลื อดเอออรตา ทําใหาเหลั ลือดงจากมีการแลกเปลี
4. ข. ค. ่ยนแกสที่ถุงลมแลว และ ่สpepsin
และ ฉ.
19. สารเคมีที่มีผลตอ aortic และ carotid body มากที
5. ข.
ุดคือขอใดชวยในการยอยโปรตีน
ไหลเข5.าไปจนทํ ระยะหายใจออกหลั
าใหผนังหลอดเลือด งจากมีการแลกเปลี 1. ฮีเลียม ย
่ นแก ส ที ถ
่ ง
ุ ลมแล ว
2. ออกซิเจน ส ว น maltase และ sucrase ชวยใน
3. ไฮโดรเจน
แยกออกจากกัน (ผนังหลอดเลือด 4. ไนโตรเจน 5. คาร บ การยอยคารโบไฮเดรต
อนไดออกไซด
18.มีหลายชั
ขอใดต ้ น ทํอา ใหไปนี
มี ค้เวามยื
ปนการหายใจเข
ด หยุ  น า 20. ศูนยควบคุมการหายใจแบบอัตโนวัติอยูท15.ี่สมองสตอบวนใดขอ 3. ตับออนจะสราง trypsin
พอแยกออกจากกันจะทําใหทนตอ 1. เซรีบรัม 2. ไฮโพทาลามัส 3. พอนส
ก. กระดู ก ซี โ
่ ครงเลื อ
่ นสู ง ขึ น
้ 4. เมดัลลาออบลองกาตา ข. กระดู lipase
และ 4. ถูและ
5. กขอซี3.่โครงเลื อ
่ องbi−่าcarbonate
กตนตํ ลง
ความดันไมได) ซึ่งสารเคมีที่มีผล
คือ คารค. กลามเนื้อโดยจะตอบ
บอนไดออกไซด กะบังลมหดตัว 54 ง. กะบังลมเลื่อนสูงขึ้น
สนองตอปริมาณความดัน ผานทาง
จ. ความดันอากาศในชองอกลดตํ่าลง
ไฮโดรเจนไอออน ที่ ห ลอดเลื อ ด
ฉ. ความดันอากาศในชองอกสูงขึ้น
อารเทอรี
20.
1.5. ก. และ ง. 2. ก. ค. และ จ. 3. ก. ค. และ ง.
การหายใจแบบอัตโนวัติมีศูนยการควบคุมการหายใจอยูที่สมองสวนเมดัลลาออบลองกาตาและพอนส
ตอบ ขอ
4. ข. ค. และ ฉ. 5. ข. ง. และ ฉ.
19. สารเคมีที่มีผลตอ aortic และ carotid body มากที่สุดคือขอใด
1. ฮีเลียม 2. ออกซิเจน 3. ไฮโดรเจน
4. ไนโตรเจน 5. คารบอนไดออกไซด
20. ศูนยควบคุมการหายใจแบบอัตโนวัติอยูที่สมองสวนใด
1. เซรีบรัม 2. ไฮโพทาลามัส 3. พอนส
4. เมดัลลาออบลองกาตา 5. ขอ 3. และ 4. ถูกตอง
54
ตอนที่ 2 คําชีแ้ จง : ตอบคําถามเกี่ยวกับระบบหายใจ 15
1. บานของเชาวนาถอยูใ กลกบั ตลาดสด จึงทําใหมแี มลงสาบเขามาอยูใ นบานบอย ๆ เพือ่ นเชาวนาถ
จึงแนะนําใหใชนํ้าผสมนํ้ายาลางจานราดลงบนตัวแมลงสาบ เมื่อเชาวนาถนําไปใช พบวา
ใชไดผลดีกวาการใชนาํ้ ยาลางหองนํา้ ราด เพราะเหตุใด นํา้ ผสมนํา้ ยาลางจานจึงสามารถกําจัด
แมลงสาบไดดีกวานํ้ายาลางหองนํ้า
นํ้าเปลาเมื่อผสมนํ้ายาลางจานจะมีคุณสมบัติลดแรงตึงผิวและทําใหเกิดฟอง ซึ่งฟองนี้จะไปอุด
...................................................................................................................................................................................................................................................
บริเวณทอลมของแมลงสาบทําใหแมลงสาบหายใจไมได แมลงสาบจึงตาย
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. กลไกการหายใจเขาและหายใจออกในมนุษยเปนอยางไร
- การหายใจเขา กลามเนือ้ ยึดกระดูกซีโ่ ครงแถบนอกจะหดตัว ทําใหกระดูกซีโ่ ครงเลือ่ นสูงขึน้
...................................................................................................................................................................................................................................................
ฉบับ
และกลามเนื้อกะบังลมหดตัว ทําใหกะบังลมเลื่อนตํ่าลง ปริมาตรในชองอกมากขึ้น ความดันภายใน
................................................................................................................................................................................................................................................... เฉลย
ชองอกลดลง อากาศจากภายนอกจึงผานเขาสูปอด
...................................................................................................................................................................................................................................................
- การหายใจออก กลามเนือ้ ยึดกระดูกซีโ่ ครงแถบนอกจะคลายตัว ทําใหกระดูกซีโ่ ครงเลือ่ นตํา่
...................................................................................................................................................................................................................................................
ลง และกลามเนือ้ กะบังลมคลายตัว ทําใหกะบังลมเลือ่ นสูงขึน้ ปริมาตรในชองอกนอยลง ความดัน
...................................................................................................................................................................................................................................................
อากาศภายในชองอกสูงขึ้น อากาศจากปอดจึงผานออกสูภายนอก
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
3. หลังจากที่นักเรียนออกกําลังกายเสร็จ การหายใจเขาออกของนักเรียนจะเปนอยางไร
จะหายใจถี่ ขึ้ น เนื่ อ งจากเมื่ อ นั ก เรี ย นออกกํ า ลั ง กายเสร็ จ ในร า งกายจะมี ป ริ ม าณแก ส
...................................................................................................................................................................................................................................................
คารบอนไดออกไซดมาก ทําใหไปกระตุน ศูนยควบคุมการหายใจบริเวณสมองสวนเมดัลลาออบลอง-
...................................................................................................................................................................................................................................................
กาตา และพอนส ซึ่งจะสงกระแสประสาทไปกระตุนกลามเนื้อที่เกี่ยวของกับการหายใจ ใหหายใจ
...................................................................................................................................................................................................................................................
ถีข่ นึ้ เมือ่ รางกายมีปริมาณแกสคารบอนไดออกไซดในเลือดจนถึงระดับปกติแลว การหายใจเขาออก
...................................................................................................................................................................................................................................................
ก็จะเปนปกติ
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
7 ระบบหมุนเวียนเลือด
ระบบนํา้ เหลือง และ
ระบบภูมคิ มุ กัน
1. ระบบหมุนเวียนเลือด
ฉบับ การลําเลียงสารในรางกายของสัตว
เฉลย
ระบบลําเลียงสาร ไดแก ระบบหมุนเวียนเลือด (circulatory system) ทําหนาที่ลําเลียง
อาหาร และแกสออกซิเจนไปสูเ ซลลตา ง ๆ และลําเลียงแกสคารบอนไดออกไซดและของเสียตาง ๆ
ออกจากเซลล
• ระบบหมุนเวียนเลือด แบงออกเปน 2 ระบบ ดังนี้
ระบบหมุนเวียนเลือดแบบเปด ระบบหมุนเวียนเลือดแบบปด
ระบบที่เลือดไมไดไหลเวียนอยูในหลอดเลือด ระบบทีเ่ ลือดไหลเวียนอยูภ ายในหลอดเลือดตลอด
ตลอดเวลา เลือดจะออกจากหลอดเลือด เขาสู เวลา มีหัวใจทําหนาที่สูบฉีดเลือด มีการแลก
ชองวางภายในลําตัวที่เรียกวา ฮีโมซีล ซึ่งเลือด เปลีย่ นสารอาหารและแกสออกซิเจนระหวางเลือด
จะอยูรวมกับของเหลวอื่น ๆ เรียกวา ฮีโมลิมพ กับของเหลวที่อยูระหวางเซลล รวมทั้งของเสีย
สัตวที่มีระบบหมุนเวียนเลือดแบบเปดพบในสัตว ตาง ๆ สัตวที่มี หลอดเลือดแดง
ไมมีกระดูกสันหลัง เชน แมลง หอย กุง ระบบหมุนเวียน
หัวใจ
เลือดแบบปด
เชน ไสเดือนดิน
สัตวมีกระดูก หัวใจ เนื้อเยื่อ
สันหลังตาง ๆ
หลอดเลือดดํา ชองวาง หลอดเลือดแดง
56 ภายในลําตัว หลอดเลือดดํา
• สัตวมีกระดูกสันหลัง มีระบบหมุนเวียนเลือด 2 แบบ คือ
1. ระบบหมุนเวียนเลือด 1 วงจร เปนระบบที่เลือดจะไหลเขาหัวใจเพียงหนึ่งครั้ง พบในสัตวที่มีหัวใจ
2 หอง เชน ปลา
2. ระบบหมุนเวียนเลือด 2 วงจร เปนระบบที่เลือดจะไหลเขาหัวใจ 2 ครั้ง โดยครั้งที่ 1 เพื่อนําเลือด
ไปแลกเปลี่ยนแกส และครั้งที่ 2 เพื่อนําเลือดไปเลี้ยงเซลลตาง ๆ ทั่วรางกาย พบในสัตวที่มีหัวใจ 3 หอง ไดแก
สัตวสะเทินนํ้าสะเทินบก สัตวที่มีหัวใจ 4 หองไมสมบูรณ ไดแก สัตวเลื้อยคลาน และสัตวที่มีหัวใจ 4 หอง
สมบูรณ ไดแก สัตวเลี้ยงลูกดวยนํ้านม สัตวปก และจระเข
การลําเลียงสารในรางกายของมนุษย
มนุษยเปนสัตวเลีย้ งลูกดวยนํา้ นม มีระบบหมุนเวียนเลือดแบบปด โดยระบบหมุนเวียนเลือด
ของมนุษย ประกอบดวย หัวใจ หลอดเลือด และเลือด
• หัวใจ (heart) ประกอบดวยกลามเนื้อหัวใจ ถูกหอหุมดวยถุงเยื่อหุมหัวใจ หัวใจของมนุษยมี 4 หอง
ไดแก หองบน 2 หอง หองลาง 2 หอง และมีลิ้นหัวใจทําหนาที่บังคับใหเลือดไหลไปในทิศทางเดียวกัน และ
ปองกันการไหลยอนกลับของเลือด ลิ้นหัวใจ แบงเปน 2 ประเภท ดังนี้
ฉบับ
1. ลิ้นเอตริโอเวนตริคิวลาร (atrioventricular valve) กั้นระหวางหัวใจหองบนและหองลาง ไดแก เฉลย
ลิ้นไตรคัสปดและลิ้นไบคัสปด
2. ลิน้ เซมิลนู าร (semilunar valve) กัน้ ระหวางหัวใจหองลางกับหลอดเลือดทีน่ าํ เลือดออกจากหัวใจ
ไดแก ลิ้นพัลโมนารีเซมิลูนาร และลิ้นเอออรติกเซมิลูนาร
- การเตนของหัวใจ เกิดจากการหดตัวและคลายตัวของกลามเนื้อหัวใจอยางเปนจังหวะ เรียกวา
ชีพจร โดยปกติคนเราจะมีอัตราการเตนของหัวใจอยูระหวาง 60-100 ครั้ง/นาที และจะคงที่สมํ่าเสมอ ซึ่งใน
แตละคนจะมีชีพจรไมเทากัน
- คลืน่ ไฟฟาหัวใจ สัญญาณไฟฟาจะกระตุน
ใหกลามเนื้อหัวใจหดตัว และเมื่อสัญญาณผานไป
กลามเนื้อหัวใจจะคลายตัว ซึ่งสามารถวัดคลื่นไฟฟา
หัวใจไดโดยใชเครือ่ งตรวจคลืน่ ไฟฟาหัวใจ จะไดกราฟ
คลืน่ ไฟฟาหัวใจ (electrocardiogram: ECG) ใชตรวจ
สอบการเตนของหัวใจและวินิจฉัยโรคบางชนิด
- ขณะที่หัวใจสูบฉีดเลือดจะทําใหเลือดมีแรงดันไปกระทบกับผนังหลอดเลือด เรียกแรงดันนี้วา
ความดันเลือด จะวัดได 2 คา ไดแก คาแรก คือ คาความดันเลือดขณะทีห่ วั ใจบีบตัว เรียกวา ความดันซิสโทลิก
และคาที่สองคือ คาความดันเลือดขณะที่หัวใจคลายตัว เรียกวา ความดันไดแอสโทลิก โดยปกติผูใหญจะมี
ความดันเลือดประมาณ 120/80 mmHg
• หลอดเลือด (blood vessel) ทําหนาที่ลําเลียงเลือดไปยังอวัยวะตาง ๆ ในรางกาย จําแนกไดเปน 3
ประเภท ไดแก
ประเภทของหลอดเลือด ลักษณะและหนาที่
1. หลอดเลือดแดง - มีเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน มีความยืดหยุนสูง ผนังหนา
(artery) - แรงดันสูงและคงที่ ภายในไมมีลิ้นกั้น
- ลําเลียงเลือดที่มีออกซิเจนสูงออกจากหัวใจไปยังหลอดเลือดทั่วรางกาย
2. หลอดเลือดดํา - มีเนื้อเยื่อเกี่ยวพันนอยกวาหลอดเลือดแดง จึงมีความยืดหยุนคอนขางตํ่า
(vein) - แรงดันตํ่า มีลิ้นปองกันเลือดไหลยอนกลับ
- ลําเลียงเลือดที่มีออกซิเจนตํ่าเขาสูหัวใจ
3. หลอดเลือดฝอย - เชื่อมตอระหวางหลอดเลือดแดงฝอยและหลอดเลือดดําฝอย
(capillary) - ผนังบางมาก ความดันเลือดสูงกวาหลอดเลือดดํา แตตํ่ากวาหลอดเลือดแดง
- แลกเปลี่ยนแกส สารอาหาร และของเสียตาง ๆ
• เลือด (blood) ในรางกายมีเลือดอยูประมาณ 5 ลิตร หรือประมาณรอยละ 7-8 ของนํ้าหนักตัว

ฉบับ ประกอบดวย 2 สวน ไดแก พลาสมาและสวนที่เปนเซลลเม็ดเลือด
เฉลย พลาสมา ทําหนาที่ลําเลียงสารอาหาร แรธาตุ ฮอรโมน และเอนไซม ไปยัง
โปรตีน
7% เซลลทั่วรางกาย และยังชวยรักษาสมดุลกรด-เบส และอุณหภูมิของรางกาย
นํ้า เกล็ดเลือด เปนแผนเล็ก ๆ มีรูปรางไมแนนอน ชวยทําใหเลือดแข็งตัวเมื่อ

91% เกิดบาดแผล
พลาสมา
สารอื่น ๆ เซลลเม็ดเลือดขาว ทําหนาทีท่ าํ ลายเชือ้ โรคและสิง่ แปลกปลอมทีเ่ ขาสูร า งกาย
55% 2% แบงเปน 2 ชนิด
เกล็ดเลือด
<1% - แกรนูโลไซต มีแกรนูลกระจายอยูภายในเซลล ไดแก นิวโทรฟล อีโอซิ-
เซลล เซลลเม็ด โนฟล และเบโซฟล
เม็ดเลือด เลือดขาว<1%
45%
เซลลเม็ด - อะแกรนูโลไซต ไมมีแกรนูลกระจายอยูภายในเซลล ไดแก ลิมโฟไซตและ
เลือดแดง โมโนไซต
>99%
เซลลเม็ดเลือดแดง มีรูปรางกลมแบน ไมมีนิวเคลียส ทําหนาที่รับ-สงแกส
ออกซิเจนและแกสคารบอนไดออกไซดในเลือด
- หมูเลือด แบงออกเปนหลายระบบ เชน ระบบหมูเลือด ABO ซึ่งแบงเปนหมูเลือด A B O และ
AB ระบบหมูเลือด Rh ซึ่งแบงเปน Rh+ และ Rh-
- การใหเลือด จะกระทําเมือ่ ผูป ว ยเสียเลือดมาก โดยใหทางหลอดเลือดดํา ซึง่ ตองคํานึงถึงหมูเ ลือด
เปนสําคัญ คือ ผูใ หเลือดหามมีแอนติเจนชนิดเดียวกับแอนติบอดีของผูร บั เลือด เพราะจะทําใหเลือดตกตะกอน
และอาจถึงแกชีวิตได
58
อธิบายระบบหมุนเวียนเลือดในสิ่งมีชีวิต พรอมกับวาดภาพประกอบ
ระบบหมุนเวียนเลือดแบบเปด ระบบหมุนเวียนเลือดแบบปด
เปนระบบที่เลือดไมไดไหลเวียนอยูในหลอด
...................................................................................................................... เปนระบบทีเ่ ลือดไหลเวียนอยูภ ายในหลอดเลือด
......................................................................................................................
เลือดตลอดเวลา แตจะออกมารวมกับของเหลว
...................................................................................................................... ตลอดเวลา โดยมีหวั ใจทําหนาทีส่ บู ฉีดเลือดไป
......................................................................................................................
ในรางกายอื่น ๆ เรียกวา ฮีโมลิมพ (hemo-
...................................................................................................................... ยังหลอดเลือดตามสวนตาง ๆ ทัว่ รางกาย
......................................................................................................................
lymph)
...................................................................................................................... ......................................................................................................................
...................................................................................................................... ......................................................................................................................
ตัวอยางสิ่งมีชีวิต ตัวอยางสิ่งมีชีวิต
แมลง กุง
...................................................................................................................... ไสเดือน หมึก สัตวมกี ระดูกสันหลัง
......................................................................................................................
...................................................................................................................... ......................................................................................................................
...................................................................................................................... ......................................................................................................................
ฉบับ
เฉลย
หลอดเลือดแดง
หัวใจ
หัวใจ เนื้อเยื่อ
หลอดเลือดดํา ชองวาง หลอดเลือดแดง

ภายในลําตัว
หลอดเลือดดํา
(วาดภาพ) (วาดภาพ)
สืบคนขอมูลเกี่ยวกับระบบหมุนเวียนเลือดของสัตว อยางนอย 2 ชนิด แลวบันทึกขอมูลลงใน
ชองวาง พรอมติดภาพประกอบ
ฉลามวาฬ (whale shark)
1. สัตวชนิดนี้ คือ .......................................................................
แบบปด 1 วงจร
ระบบหมุนเวียนเลือด .....................................................
(single circulation)
................................................................................................................
เลื อ ดที่ มี อ อกซิ เ จนตํ่ า
ลักษณะการทํางาน ............................................................
ยา ง จากรางกายจะไหลเขาสูหัวใจหองบน สงตอ
ตวั อ
................................................................................................................
ไปยังหัวใจหองลางที่จะบีบตัวสงเลือดดําไป
................................................................................................................
แลกเปลี่ ย นแก ส ที่ เ หงื อ ก ดั ง นั้ น จึ ง มี แ ต
................................................................................................................
(ติดภาพ) เลือดดําไหลผานหัวใจเทานั้น
................................................................................................................
2. สัตวชนิดนี้ คือ .......................................................................

ฉบับ
เฉลย ................................................................................................................
สลับื กคน ษณะการทํางาน ............................................................

่
น ี ั
ก เรยี น ................................................................................................................
ข
อ มลู ท
อยกู บั ................................................................................................................
ขนึ้ ................................................................................................................
(ติดภาพ) ................................................................................................................
3. สัตวชนิดนี้ คือ .......................................................................

................................................................................................................
ลักษณะการทํางาน ............................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
(ติดภาพ) ................................................................................................................
60
1. ระบบหมุนเวียนเลือดของมนุษยเปนอยางไร
ระบบหมุนเวียนเลือดของมนุษยเปนระบบหมุนเวียนเลือดแบบปด (closed circulatory system)
....................................................................................................................................................................................................................................................
โดยเลือดจะไหลเวียนอยูภ ายในหลอดเลือด ทําหนาทีล่ าํ เลียงสารตาง ๆ ไปเลีย้ งเซลลทวั่ รางกาย และ
....................................................................................................................................................................................................................................................
นําสารที่ไมตองการไปกําจัดออก โดยมีหัวใจทําหนาที่สูบฉีดเลือด และเกิดแรงดัน ทําใหเลือดเกิด
....................................................................................................................................................................................................................................................
การหมุนเวียน
....................................................................................................................................................................................................................................................
2. ระบบหมุนเวียนเลือดของมนุษยประกอบดวยโครงสรางใดบาง พรอมอธิบาย
....................................................................................................................................................................................................................................................
ประกอบดวย โครงสราง 3 สวน คือ หัวใจ หลอดเลือด และเลือด
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
ฉบับ
โครงสราง คําอธิบาย เฉลย
1. หัวใจ เปนอวัยวะทีป่ ระกอบดวยกลามเนือ้ หัวใจ อยูบ ริเวณชองอกคอนไปทาง
....................................................................... .............................................................................................................................................................................
(heart)
....................................................................... ดานซายเล็กนอย ถูกหอหุมดวยถุงเยื่อหุมหัวใจ ซึ่งภายในถุงจะมี
.............................................................................................................................................................................
ของเหลวบรรจุอยูเล็กนอย ทําหนาที่หลอลื่นระหวางถุงหุมหัวใจและ
....................................................................... .............................................................................................................................................................................
หัวใจเพื่อปองกันการเสียดสีขณะหัวใจบีบตัว
....................................................................... .............................................................................................................................................................................
2. หลอดเลือด ทําหนาทีล่ าํ เลียงเลือดไปยังอวัยวะตาง ๆ ในรางกาย ซึง่ จําแนกไดเปน

....................................................................... .............................................................................................................................................................................
(blood vessel)
....................................................................... 3 ประเภท ไดแก หลอดเลือดแดง หลอดเลือดดํา และหลอดเลือดฝอย
.............................................................................................................................................................................
....................................................................... .............................................................................................................................................................................
....................................................................... .............................................................................................................................................................................
3. เลือด ในรางกายมีเลือดอยูประมาณ 5 ลิตร หรือประมาณรอยละ 7-8

....................................................................... .............................................................................................................................................................................
(blood)
....................................................................... ของนํา้ หนักตัว ประกอบดวย 2 สวน คือ สวนที่เปนของเหลว ซึ่งมี
.............................................................................................................................................................................
ประมาณรอยละ 55 ของปริมาณเลือดทัง้ หมด และสวนทีเ่ ปนเซลลเม็ด
....................................................................... .............................................................................................................................................................................
เลือด ซึ่งมีประมาณรอยละ 45 ของปริมาณเลือดทั้งหมด
....................................................................... .............................................................................................................................................................................
แบบฝึกหัดที่ 7.4
พิจารณาโครงสรางของหัวใจมนุษยที่กําหนดให แลวเติมคําลงในชองวาง พรอมกับตอบคําถาม
เอออรตา
...........................................................
พัลโมนารีอารเตอรี
...........................................................
ซุพีเรียเวนาคาวา พัลโมนารีเวน
หัวใจหองบนขวา
...........................................................
หัวใจหองบนซาย
...........................................................
ลิ้นพัลโมนารีเซมิลูนาร ลิ้นเอออรติกเซมิลูนาร
ลิ้นไตรคัสปด
ลิ้นไบคัสปด
...........................................................
ฉบับ หัวใจหองลางขวา
...........................................................
เฉลย
อินฟเรียเวนาคาวา
หัวใจหองลางซาย
...........................................................
หัวใจแตละหองมีการทํางานอยางไร
หัวใจ การทํางาน
รับเลือดที่ปริมาณแกสออกซิเจนตํ่าจากสวนตาง ๆ ของรางกาย
หัวใจหองบนขวา ..............................................................................................................................................................................................................
รับเลือดตอจากหัวใจหองบนขวา แลวสงตอไปยังปอด เพื่อแลกเปลี่ยนแกส

หัวใจหองลางขวา ..............................................................................................................................................................................................................
เมื่อแลกเปลี่ยนแกสที่ปอดแลว เลือดที่มีแกสออกซิเจนสูงจะไหลสูหัวใจหองบนซาย
หัวใจหองบนซาย ..............................................................................................................................................................................................................
รับเลือดตอจากหัวใจหองบนซาย แลวสงเลือดไปยังสวนตาง ๆ ของรางกาย

หัวใจหองลางซาย ..............................................................................................................................................................................................................
62
พิจารณาโครงสรางของลิ้นหัวใจของมนุษยที่กําหนดให แลวเติมคําตอบลงในชองวาง พรอมกับ
ตอบคําถาม ลิ้นไตรคัสปด
กั้นระหวางหัวใจหองบนขวาและ
ทําหนาที่ ..............................................................................................
หองลางขวา ซึ่งมีลักษณะเปนแผนบาง ๆ
............................................................................................................................
3 ชิ้นประกบกัน
............................................................................................................................
ลิ้นไบคัสปดหรือลิ้นไมทรัล
กั้นระหวางหัวใจหองบนซายและ
ทําหนาที่ ..............................................................................................
หองลางซาย ซึ่งมีลักษณะเปนแผนบาง ๆ
............................................................................................................................
2 ชิ้นประกบกัน
............................................................................................................................
ลิ้นพัลโมนารีเซมิลูนาร ลิ้นเอออรติกเซมิลูนาร
กั้นระหวางหัวใจหองลางขวากับ กั้นระหวางหัวใจหองลางซายกับ ฉบับ
ทําหนาที่ .............................................................................................. ทําหนาที่ .............................................................................................. เฉลย
หลอดเลือดพัลโมนารีอารเตอรี
............................................................................................................................ หลอดเลือดเอออรตา
............................................................................................................................
............................................................................................................................ ............................................................................................................................
1. ลิ้นหัวใจทําหนาที่อะไร
ลิ้นหัวใจทําหนาที่บังคับทิศทางใหเลือดไหลไปทางเดียวกัน และกั้นไมใหเลือดไหลยอนกลับ
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
2. โรคลิ้นหัวใจรั่วคืออะไร มีอาการเปนอยางไร และเกิดจากสาเหตุใด

โรคลิน้ หัวใจรัว่ คือ โรคทีเ่ กิดจากความผิดปกติของลิน้ หัวใจ ทําใหลนิ้ หัวใจปดไมสนิท เปนสาเหตุ
....................................................................................................................................................................................................................................................
ใหเลือดไหลยอนกลับ หัวใจจึงตองทํางานหนักขึ้นเพื่อสูบฉีดเลือดใหเพียงพอ ซึ่งผูปวยจะมีอาการ
....................................................................................................................................................................................................................................................
ตาง ๆ เชน เหนื่อยงาย วิงเวียนศีรษะ เปนลม ปวดที่บริเวณหนาอก ใจสั่น สาเหตุการเกิด เชน
....................................................................................................................................................................................................................................................
โครงสรางของหัวใจผิดปกติ หัวใจพิการแตกําเนิด หัวใจขาดเลือด โรครูมาติก
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
เขียนแผนผังสรุปการหมุนเวียนเลือดของมนุษย โดยเลือกคําที่กําหนดใหเติมลงในชองวาง
หัวใจหองบนขวา หัวใจหองลางขวา หัวใจหองลางซาย หัวใจหองบนซาย

พัลโมนารีอารเตอรี พัลโมนารีเวน ปอด
ลิ้นไตรคัสปด ลิ้นไบคัสปด ลิ้นพัลโมนารีเซมิลูนาร ลิ้นเอออรติกเซมิลูนาร
ปอด
พัลโมนารีอารเตอรี
.......................................................................... พัลโมนารีเวน
..........................................................................
ฉบับ หัวใจหองบนขวา
.......................................................................... หัวใจหองบนซาย
..........................................................................
เฉลย
ลิ้นไตรคัสปด
.......................................................................... ลิ้นไบคัสปด
..........................................................................
หัวใจหองลางขวา
.......................................................................... หัวใจหองลางซาย
..........................................................................
ลิ้นพัลโมนารีเซมิลูนาร
.......................................................................... ลิ้นเอออรติกเซมิลูนาร
..........................................................................
สวนตาง ๆ ของรางกาย
64
1. เมื่อเกิดเหตุการณฉุกเฉินขึ้นมา เชน คนเปนลมหมดสติ คนจมนํ้า หากตองการตรวจสอบวา
คนเหลานั้นเกิดอาการหัวใจหยุดเตนหรือไม จะตองเขาไปตรวจสอบโดยการจับที่บริเวณคอ
เพราะเหตุใดจึงทําตองเชนนั้น
การตรวจสอบวาคนเหลานั้นหัวใจหยุดเตนหรือไมนั้น สามารถตรวจสอบไดจากการจับชีพจร
....................................................................................................................................................................................................................................................
(pulse) ซึง่ ก็คอื การเตนของหัวใจ โดยสัมผัสไดจากหลอดเลือดแดงในบางบริเวณทีม่ ขี นาดใหญและ
....................................................................................................................................................................................................................................................
อยูตื้นเพียงพอที่จะสัมผัสได เชน ขอมือ ขอพับ ขมับ คอ ซึ่งบริเวณคอจะเปนหลอดเลือดแดงขนาด
....................................................................................................................................................................................................................................................
ใหญทมี่ ชี อื่ วา คาโรติด อารเตอรี (carotid artery) โดยจะสัมผัสไดงา ยและรูส กึ ไดชดั เจนกวาบริเวณ
....................................................................................................................................................................................................................................................
อื่น
....................................................................................................................................................................................................................................................
2. นักกีฬาควรจะมีชีพจรสูงหรือตํ่ากวาคนปกติ อยางไร
นักกีฬาควรจะมีชีพจรตํ่ากวาคนปกติ เนื่องจากมีสุขภาพที่ดี ทําใหหัวใจสามารถสูบฉีดเลือดไดดี
....................................................................................................................................................................................................................................................
มีประสิทธิภาพสูงกวาคนปกติ หัวใจบีบตัวไดนอยครั้งแตสงเลือดไดดีกวาคนปกติ
....................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................... ฉบับ
....................................................................................................................................................................................................................................................
เฉลย
....................................................................................................................................................................................................................................................
3. เพราะเหตุใด เมื่อลุกขึ้นทันทีหลังจากที่นั่งนาน ๆ จึงมีอาการหนามืดเกิดขึ้น

อาการหนามืดหลังจากที่เปลี่ยนอิริยาบถอยางรวดเร็ว เกิดจากการเปลี่ยนแปลงความดันอยาง
....................................................................................................................................................................................................................................................
รวดเร็ว ทําใหความดันเลือดตํ่าลง เลือดสงไปหลอเลี้ยงสมองไดไมเต็มที่ จึงเกิดอาการหนามืด
....................................................................................................................................................................................................................................................
เกิดขึ้น
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
4. เพราะเหตุใด คนทีม่ อี ายุมากหรือนํา้ หนักตัวมาก จึงมีความเสีย่ งจากความดันโลหิตสูงมากกวา

คนปกติ
หลอดเลือดของคนทีม่ อี ายุมากจะมีความยืดหยุน นอยลง หรืออาจเกิดการตีบหรืออุดตัน อันเกิดจาก
....................................................................................................................................................................................................................................................
ไขมันหรือตะกอนในหลอดเลือด ทําใหหัวใจตองทํางานบีบตัวมากขึ้นเพื่อสงเลือดไปเลี้ยงสวนตาง ๆ
....................................................................................................................................................................................................................................................
ของรางกาย เมือ่ มีคา ความดันเลือดสูงขึน้ ก็จะมีความเสีย่ งตอการทีเ่ สนเลือดฝอยตามสวนตาง ๆ ของ
....................................................................................................................................................................................................................................................
รางกายจะแตกออก เนื่องจากหลอดเลือดฝอยมีผนังบางมาก ทําใหรับความดันที่มากเกินไปไมได
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
5. ถานักเรียนมัดแขนทอนบนไว เมือ่ เวลาผานไปสักครู พบวา หลอดเลือดบริเวณแขนทอนลางจะ
เห็นชัดเจนขึ้น ที่เปนเชนนี้เพราะเหตุใด
การทีห่ ลอดเลือดบริเวณแขนทอนลางปูดโปนออกมา เนือ่ งจากเลือดในหลอดเลือดดําเกิดการคัง่
....................................................................................................................................................................................................................................................
ซึ่งโดยปกติเลือดจะไหลจากดานปลายนิ้วขึ้นมาดวยการบีบตัวของกลามเนื้อ แตเมื่อแขนถูกมัดทําให
....................................................................................................................................................................................................................................................
เลือดไมสามารถไหลตอไปได จึงเกิดการคั่ง ทําใหหลอดเลือดปูดโปนขึ้น
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
6. ปจจุบันพบวา มีคนปวยเปนโรคเสนเลือดในสมองแตกเปนจํานวนมาก ซึ่งถารักษาไมทันอาจ

จะถึงแกชีวิตหรือพิการได นักเรียนคิดวา สาเหตุของโรคนี้นาจะเกิดจากอะไร
สาเหตุของโรคมีหลายสาเหตุ เชน กรรมพันธุ แตทพี่ บมากทีส่ ดุ คือ เกิดจากหลอดเลือดเปราะ-
....................................................................................................................................................................................................................................................
บางรวมกับภาวะความดันเลือดสูง ทําใหบริเวณที่เปราะบางนั้นโปงพองและแตกออก หรืออาจเกิด
....................................................................................................................................................................................................................................................
จากหลอดเลือดเสียความยืดหยุนจากการสะสมของไขมันในหลอดเลือด ทําใหหลอดเลือดปริแตก
....................................................................................................................................................................................................................................................
ไดงา ย ปริมาณเลือดทีไ่ ปเลีย้ งสมองลดลงอยางฉับพลัน และเกิดเลือดออกในสมอง สงผลใหผปู ว ย
....................................................................................................................................................................................................................................................
เสียชีวิตได
....................................................................................................................................................................................................................................................
ฉบับ
เฉลย 7. ผูปวยนอนติดเตียงจะไมสามารถพลิกตัวดวยตัวเองได จึงจําเปนที่จะตองชวยผูปวยเปลี่ยน
ทานอน เพราะเหตุใด ผูปวยที่นอนติดเตียงจึงตองพลิกตัวบอย ๆ
ผูปวยจะประสบปญหาเรื่องการหมุนเวียนของเลือดไดไมดีเทากับคนปกติ เนื่องจากเลือดดํา
....................................................................................................................................................................................................................................................
ไมสามารถหมุนเวียนไดดเี หมือนคนทัว่ ไป การหมุนเวียนของเลือดดําอาศัยการหดตัวหรือขยับตัวของ
....................................................................................................................................................................................................................................................
กลามเนือ้ เพือ่ สงเลือดจากสวนตาง ๆ ของรางกาย จึงตองมีการพลิกตัวบอย ๆ นอกจากนี้ ยังเสีย่ ง
....................................................................................................................................................................................................................................................
ตอภาวะตาง ๆ เชน การเกิดแผลกดทับ การขาดสารอาหาร
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
8. เสนเลือดขอดคืออะไร เกิดจากสาเหตุใด
เสนเลือดขอด คือ ภาวะที่เกิดจากความผิดปกติของหลอดเลือดดํา สงผลใหเลือดไมสามารถ
....................................................................................................................................................................................................................................................
ลําเลียงเขาสูหัวใจไดทั้งหมด เกิดการยอนกลับของเลือดดําทําใหคางอยูในหลอดเลือด หลอดเลือด
....................................................................................................................................................................................................................................................
จึงโปงขยายตัวออกจนกลายเปนภาวะเสนเลือดขอด สาเหตุการเกิดเสนเลือดขอด เชน อายุ จะพบ
....................................................................................................................................................................................................................................................
มากในผูสูงอายุตั้งแต 70 ปขึ้นไป การนั่งหรือยืนนาน ๆ ของผูที่มีนํ้าหนักตัวเกินมาตรฐาน
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
66
เปรียบเทียบความแตกตางของหลอดเลือดทั้ง 3 ประเภท
สิ่งที่เปรียบเทียบ หลอดเลือดแดง หลอดเลือดดํา หลอดเลือดฝอย
(artery) (vein) (capillary)
1. หนาที่ ลําเลียงเลือด ลําเลียงเลือด แลกเปลี่ยนแกสและ
............................................................. ............................................................. .............................................................
ออกจากหัวใจ
............................................................. เขาสูหัวใจ
............................................................. เชื่อมระหวางหลอดเลือด
.............................................................
............................................................. แดงและหลอดเลือดดํา
............................................................. .............................................................
2. ผนังของ ผนัง 3 ชั้น ผนัง 3 ชั้น บางกวา ผนัง 1 ชั้น บางมาก

............................................................. ............................................................. .............................................................
หลอดเลือด มีความหนา
............................................................. หลอดเลือดแดง
............................................................. .............................................................
............................................................. ............................................................. .............................................................
3. ความยืดหยุน สูง ตํ่า -

............................................................. ............................................................. .............................................................
ของผนัง ............................................................. ............................................................. .............................................................

ฉบับ
4. ขนาดเสนผาน เล็ก ใหญ เล็กมาก
............................................................. ............................................................. ............................................................. เฉลย
ศูนยกลาง ............................................................. ............................................................. .............................................................
5. แรงดันเลือด สูง ตํ่า ตํ่ากวาหลอดเลือดแดง

............................................................. ............................................................. .............................................................
............................................................. ............................................................. แตสูงกวาหลอดเลือดดํา

.............................................................
6. ลิ้นภายใน ไมมี (ยกเวนพัลโมนารี มี ไมมี

............................................................. ............................................................. .............................................................
หลอดเลือด อารเตอรี)
............................................................. (ยกเวนพัลโมนารีเวน)
............................................................. .............................................................
7. ปริมาณ สูง (ยกเวนพัลโมนารี ตํ่า มีแกสออกซิเจน

............................................................. ............................................................. .............................................................
แกสออกซิเจน อารเตอรี)
............................................................. (ยกเวนพัลโมนารีเวน)
............................................................. ปนกับแกส
.............................................................
ในเลือด ............................................................. ............................................................. คารบอนไดออกไซด

.............................................................
8. หลักการ แรงดันเลือด กลามเนื้อลายรอบ การแพร

............................................................. ............................................................. .............................................................
ลําเลียงเลือด ............................................................. หลอดเลือดหดตัว

............................................................. .............................................................
............................................................. และมีลิ้นปองกัน
............................................................. .............................................................
............................................................. การไหลยอนกลับ
............................................................. .............................................................
ระบุเซลลเม็ดเลือดแตละชนิดจากรูป พรอมกับบอกหนาที่ของหัวขอที่กําหนดให
1 …………………………………………………………………………………………
เซลลเม็ดเลือดแดง (erythrocyte)
2 …………………………………………………………………………………………
เซลลเม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซต (lymphocyte)
3 …………………………………………………………………………………………
เซลลเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟล (eosinophil)
หัวขอ หนาที่
1. เซลลเม็ดเลือดแดง รับ-ขนสงแกสออกซิเจนและแกสคารบอนไดออกไซดในเลือด
....................................................................................................................................................................................
(erythrocyte) ....................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
ฉบับ
เฉลย 2. ลิมโฟไซต กําจัดสิ่งแปลกปลอมแบบจําเพาะ
....................................................................................................................................................................................
(lymphocyte) ....................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
3. อีโอซิโนฟล กําจัดสิ่งแปลกปลอมชนิดปรสิต เชน กรณีติดเชื้อพยาธิ

....................................................................................................................................................................................
(eosinophil) ....................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
4. เบโซฟล กระตุนใหเกิดการแพและการอักเสบ ปองกันการเกิดภูมิแพ

....................................................................................................................................................................................
(Basophil) ....................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
5. เกล็ดเลือด ชวยใหเลือดแข็งตัวเมื่อเกิดบาดแผล
....................................................................................................................................................................................
(platelet) ....................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
6. พลาสมา เปนตัวละลายและลําเลียงสารอาหารที่ยอยแลว แรธาตุ ฮอรโมน

..................................................................................................................................................................................
(plasma) และเอนไซมไปยังเซลลทั่วรางกาย
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
68
เด็กชายตนไปวิ่งเลนกับเพื่อน และสะดุดกอนหินหกลมจนหัวเขาเปนแผลถลอก
เลือดไหลออกมา เขาจึงซับเลือดใหแหง เมื่อเวลาผานไป เขาพบวา เลือดหยุดไหล
ไดเอง โดยที่ไมตองทําอะไรเลย
ฉบับ
เฉลย
กระบวนการแข็งตัวของเลือดเมื่อเกิดบาดแผล มีขั้นตอนเปนอยางไร
กระบวนการแข็งตัวของเลือด เมื่อเกิดบาดแผล มีขั้นตอน ดังนี้
...............................................................................................................................................................................................................................................................
1. เมือ่ เกิดบาดแผล เซลล เนือ้ เยือ่ และหลอดเลือดทีฉ่ กี ขาดจะปลอยสารเคมีใหเกล็ดเลือดมารวมตัว
...............................................................................................................................................................................................................................................................
กันที่บาดแผล
...............................................................................................................................................................................................................................................................
2. เกล็ดเลือดจะปลอยเอนไซมทรอมโบพลาสติน (thromboplastin) และทํางานพรอมกับวิตามินเค
...............................................................................................................................................................................................................................................................
และแคลเซียมไอออน ไปกระตุน ใหโปรตีนโพรทรอมบิน (prothrombin) ในพลาสมาเปลีย่ นเปนทรอมบิน
...............................................................................................................................................................................................................................................................
(thrombin)
...............................................................................................................................................................................................................................................................
3. ทรอมบินจะเปลีย่ นโปรตีนไฟบริโนเจน (fibrinogen) ใหกลายเปนไฟบริน (fibrin) เพือ่ สานเปน
...............................................................................................................................................................................................................................................................
รางแหปดบาดแผล
...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................
1. ผูใหสากลและผูรับสากล คืออะไร
ผูใหสากล (universal donor) ผูรับสากล (universal recipient)
ผูที่มีหมูเลือดที่สามารถบริจาคใหกับผูอื่นได ผูที่มีหมูเลือดที่สามารถรับบริจาคจากผูอื่นได
..................................................................................................................... ......................................................................................................................
เนือ่ งจากผิวของเซลลเม็ดเลือดไมมที งั้ แอนติเจน ......................................................................................................................
..................................................................................................................... เนือ่ งจากในพลาสมาไมมีทั้งแอนติบอดี A และ
A และ B ไดแก หมูเ ลือด O
..................................................................................................................... B ไดแก หมูเลือด AB
......................................................................................................................
..................................................................................................................... ......................................................................................................................
..................................................................................................................... ......................................................................................................................
2. การใหเลือดกับผูปวยในระบบหมูเลือด ABO ตองคํานึงถึงสิ่งใดบาง

ตองคํานึงถึงหมูเ ลือด เนือ่ งจากผูใ หเลือดหามมีแอนติเจนชนิดเดียวกับแอนติบอดีของผูร บั เลือด
...................................................................................................................................................................................................................................................
เพราะจะทําใหเลือดตกตะกอน เชน คนหมูเลือด O จะตองรับเลือดไดจากคนหมูเลือด O เทานั้น
...................................................................................................................................................................................................................................................
ฉบับ แตสามารถใหเลือดกับคนหมูเ ลือดอืน่ ไดทกุ หมูเ ลือด สวนคนหมูเ ลือด AB รับเลือดไดจากทุกหมูเ ลือด
เฉลย ...................................................................................................................................................................................................................................................
แตบริจาคเลือดแกผูอื่นไดเฉพาะคนที่มีหมูเลือด AB เทานั้น
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
3. การใหเลือดกับผูปวยในระบบหมูเลือด Rh ตองคํานึงถึงสิ่งใดบาง
ตองคํานึงวาแอนติเจนของผูใหเลือดตองไมตรงกับแอนติบอดีของผูรับเลือด ดังนั้น เลือดหมู
...................................................................................................................................................................................................................................................
เดียวกัน จึงใหกันได แตกรณีที่ผูปวยมีหมูเลือด Rh- จําเปนจะตองรับเลือดในการรักษาจากคนที่
...................................................................................................................................................................................................................................................
มีหมูเลือด Rh- เหมือนกันเทานั้น ยกเวน หากจําเปนตองรับเลือดฉุกเฉินที่ไมสามารถจัดหาเลือด
...................................................................................................................................................................................................................................................
Rh- ได ผูป ว ยรายนัน้ สามารถรับเลือด Rh+ ไดเพียงครัง้ เดียวเทานัน้ เพราะรางกายของผูป ว ยอาจจะ
...................................................................................................................................................................................................................................................
สรางแอนติบอดีขึ้นมา หากรับเลือด Rh+ อีกครั้งจะกอใหเกิดปฏิกริ ิยาตอตานขึ้น อาจเปนอันตราย
...................................................................................................................................................................................................................................................
ถึงแกชีวิตได
...................................................................................................................................................................................................................................................
4. หมูเลือด O-negative คืออะไร

หมูเลือดแบบโอ-เนกาทีฟ (O-negative) หมายถึง ผูที่มีหมูเลือดระบบ ABO แบบหมูเลือด O
...................................................................................................................................................................................................................................................
และมีหมูเ ลือดระบบ Rh แบบ Rh- กลาวคือ ไมมแี อนติเจน Rh บนผิวเซลลเม็ดเลือดแดง ซึง่ คนทีม่ ี
...................................................................................................................................................................................................................................................
หมูเลือดแบบนี้จะตองรับเลือดจากคนที่เปนหมู O Rh- ดวยกันเทานั้น หรือรับเลือดจากคนที่มีหมู
...................................................................................................................................................................................................................................................
เลือด O Rh+ เพียงครั้งเดียวเทานั้น
...................................................................................................................................................................................................................................................
70
2. ระบบนํ้าเหลือง
ระบบนํ้าเหลือง (lymphatic system) เปนระบบไหลเวียนของนํ้าเหลืองซึ่งเกี่ยวของกับ
การสรางภูมิคุมกันของรางกาย ทําหนาที่ลําเลียงสารตาง ๆ กลับเขาสูหลอดเลือด โดยเฉพาะ
กรดไขมันที่ถูกดูดซึมบริเวณลําไสเล็ก ระบบนํ้าเหลืองตางจากระบบหมุนเวียนเลือด คือ ไมมี
อวัยวะสูบฉีดสารตาง ๆ แตนาํ้ เหลืองสามารถลําเลียงไปยังสวนตาง ๆ ของรางกายไดโดยการหดตัว
ของกลามเนื้อเรียบบริเวณหลอดนํ้าเหลือง
• โครงสรางของระบบนํ้าเหลือง ประกอบดวย
1. นํา้ เหลือง (lymph) เปนของเหลวทีซ่ มึ ผานผนังหลอดเลือดฝอยออกมาอยูร ะหวางเซลล ทําหนาที่
เปนตัวกลางแลกเปลีย่ นสารตาง ๆ ระหวางเซลลกบั หลอดเลือดฝอย นํา้ เหลืองมีองคประกอบคลาย ๆ พลาสมา
แตสวนประกอบของนํ้าเหลืองจะแตกตางกันตามแหลงที่มาของอวัยวะ
2. หลอดนํ้าเหลือง (lymph vessel) คลายหลอดเลือดดํา คือ มีล้ินปองกันการไหลยอนกลับของ
นํ้าเหลือง โดยหลอดนํ้าเหลืองที่มีขนาดเล็กที่สุด คือ หลอดนํ้าเหลืองฝอย ซึ่งจะมารวมเปนหลอดนํ้าเหลือง
ขนาดใหญ 2 หลอด เพื่อนํานํ้าเหลืองเขาสูหัวใจ
ฉบับ
หลอดนํ้าเหลืองทางดานขวาของลําตัว เฉลย
(right tymphatic duct)
อยูบริเวณฐานคอขางขวา ซึ่งรับนํ้าเหลืองจากแขน
ขวา ทรวงอกขางขวา และศีรษะซีกขวา แลวลําเลียง
นํ้าเหลืองเขาสูหลอดเลือดดําใหญเพื่อเขาสูหัวใจ
หลอดทอราซิก
(thoracic duct)
หลอดนํา้ เหลืองทีม่ ขี นาดใหญทสี่ ดุ อยูบ ริเวณฐานคอ
ขางซาย ทําหนาทีร่ บั นํา้ เหลืองจากแขนซาย รางกาย
ซีกซายทั้งหมด และรางกายซีกขวา ตั้งแตรองอกลง
ไปถึงเทา แลวลําเลียงนํ้าเหลืองเขาสูหลอดเลือดดํา
ใหญเพื่อเขาสูหัวใจ
3. อวัยวะนํ้าเหลือง (lymphatic organ) มีบทบาทในการตอตานเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมที่เขาสู
รางกาย
ตอมทอนซิล
เปนตอมนํ้าเหลือง 2 ตอม ที่อยูในชองปาก
ภายในมีเซลลเม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซต
ทําหนาที่ทําลายเชื้อโรคที่เขาสูรางกายทาง
ชองทางเดินหายใจและทางเดินอาหาร
ตอมไทมัส
เมื่ออายุมากขึ้นจะลดขนาดลง ทําหนาที่สราง
เซลลเม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซตเพื่อตอตาน
เชือ้ โรคหรือสิง่ แปลกปลอมทีเ่ ขาสูร า งกาย และ
สรางฮอรโมนไทโมซิน
ฉบับ มาม
เฉลย เปนอวัยวะนํ้าเหลืองที่มีขนาดใหญที่สุด ทํา
หนาที่สรางเซลลเม็ดเลือดขาวชนิดโมโนไซต
และลิมโฟไซต รวมทั้งทําลายเซลลเม็ดเลือด
แดงที่หมดอายุ
ตอมนํ้าเหลือง
พบทั่วไปตลอดทางเดินของนํ้าเหลือง ภายใน
มีเซลลเม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซต ทําหนาที่
กรองนํา้ เหลือง ทําลายแบคทีเรีย และเม็ดเลือด
ขาวที่หมดอายุ
• การไหลเวียนของนํ้าเหลือง นํ้าเหลืองที่ผลิตจากอวัยวะนํ้าเหลืองจะถูกดูดซึมเขาสูหลอดนํ้าเหลือง
จากนั้นจึงลําเลียงไปยังหลอดนํ้าเหลืองทางดานขวาของลําตัวและหลอดทอราซิกเขาสูหลอดเลือดดําใหญเพื่อ
เขาสูหัวใจ ซึ่งทิศทางการไหลของนํ้าเหลืองจะไหลเขาสูหัวใจทางเดียว โดยมีลิ้นคอยกั้นไมใหนํ้าเหลืองไหล
ยอนกลับ เมื่อออกจากหัวใจนํ้าเหลืองจะปะปนไปกับเลือด แลวถูกสงไปยังสวนตาง ๆ ของรางกายโดยอาศัย
ระบบหมุนเวียนเลือด
72
1. อธิบายความเหมือนและความแตกตางของระบบนํ้าเหลืองและระบบหมุนเวียนเลือด
ระบบหมุนเวียนเลือดและระบบนํา้ เหลืองทําหนาทีล่ าํ เลียงสารในรางกายเหมือนกัน แตมคี วาม
...................................................................................................................................................................................................................................................
แตกตางกันในเรือ่ งโครงสราง และทิศทางการลําเลียงสาร โดยระบบหมุนเวียนเลือด เลือดจะไหล
...................................................................................................................................................................................................................................................
อยูใ นหลอดเลือดซึง่ ติดตอกัน มีทงั้ หลอดเลือดทีน่ าํ เลือดเขาสูห วั ใจ และออกจากหัวใจ สวนระบบ
...................................................................................................................................................................................................................................................
นํา้ เหลือง ทิศทางการไหลของนํา้ เหลืองจะเขาสูห วั ใจเพียงอยางเดียว เนือ่ งจากมีลนิ้ คอยกัน้ ไว
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. อธิบายลักษณะและหนาที่ของสวนประกอบโครงสรางของระบบนํ้าเหลือง
โครงสราง ลักษณะ หนาที่
1. นํ้าเหลือง เปน ของเหลวที่ซึมผ านผนัง หลอด เปนตัวกลางในการแลกเปลี่ยนสาร
......................................................................................... ..........................................................................................
(lymph) เลือดฝอยออกมาอยูร ะหวางเซลลหรือ ..........................................................................................

......................................................................................... ตาง ๆ ระหวางเซลลและหลอดเลือด ฉบับ
เฉลย
อยูร อบ ๆ เซลล
......................................................................................... ฝอย
..........................................................................................
......................................................................................... ..........................................................................................
......................................................................................... ..........................................................................................
2. หลอดนํ้าเหลือง ลักษณะคลายหลอดเลือดดํา คือ ลําเลียงนํา้ เหลืองไปสูส ว นตาง ๆ ของ

......................................................................................... ..........................................................................................
(lymph vessel) มี ลิ้ น กั้ น อยู  ภ ายในแต มี ป ลายตั น

......................................................................................... รางกาย ซึง่ ภายในหลอดนํา้ เหลืองจะ
..........................................................................................
กระจายอยูตามบริเวณตาง ๆ ของ
......................................................................................... มีลิ้นทําหนาที่ปองกันการไหลยอน
..........................................................................................
รางกาย เชน ลําไสเล็ก ผิวหนัง
......................................................................................... กลับของนํา้ เหลือง
..........................................................................................
ระบบทางเดินปสสาวะ
......................................................................................... ..........................................................................................
3. อวัยวะนํ้าเหลือง เปนทอนํ้าเหลืองที่ขดรวมกันเปน ..........................................................................................

......................................................................................... มีบทบาทตอตานเชือ้ โรค หรือ
อวัยวะ ทําหนาทีแ่ ตกตางกันไป เชน ..........................................................................................
(lymphatic organ) ......................................................................................... สิง่ แปลกปลอมทีเ่ ขาสูร า งกาย
ตอมทอนซิล ตอมไทมัส
......................................................................................... ..........................................................................................
......................................................................................... ..........................................................................................
......................................................................................... ..........................................................................................
3. อธิบายหนาที่ของหลอดนํ้าเหลืองตามที่กําหนดให
หลอดนํ้าเหลืองทางดานขวาของลําตัว หลอดทอราซิก
รับนํา้ เหลืองจากแขนขวา ทรวงอกทางขวา และ รั บ นํ้ า เหลื อ งจากแขนซ า ย ร า งกายซี ก ซ า ย
..................................................................................................................... ......................................................................................................................
ศีรษะทางขวา แลวลําเลียงนํา้ เหลืองเขาสูห ลอด ......................................................................................................................
..................................................................................................................... ทัง้ หมด และรางกายซีกขวา ตัง้ แตใตรอ งอกลง
เลือดดําใหญเพือ่ เขาสูห วั ใจ
..................................................................................................................... ไปถึงเทา แลวลําเลียงนํา้ เหลืองเขาสูห ลอดเลือด
......................................................................................................................
ดําใหญเพื่อเขาสูหัวใจ
..................................................................................................................... ......................................................................................................................
ระบุตําแหนงของอวัยวะนํ้าเหลืองในรางกายมนุษย พรอมกับบอกหนาที่
ตอมทอนซิล
ทําลายเชือ้ โรคทีเ่ ขาสูร า งกายทาง
ทําหนาที่ ..............................................................................................
ชองทางเดินหายใจและทางเดินอาหาร
............................................................................................................................
............................................................................................................................
ฉบับ
เฉลย
ตอมไทมัส
สรางเซลลเม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟ-
ทําหนาที่ ..............................................................................................
ไซตเพื่อตอตานเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอม
............................................................................................................................
ที่เขาสูรางกาย
............................................................................................................................
กรองนํา้ เหลือง ทําลายแบคทีเรีย
ทําหนาที่ ..............................................................................................
และสิง่ แปลกปลอมตาง ๆ และเซลลเม็ดเลือด
............................................................................................................................
ขาวที่หมดอายุ
............................................................................................................................
มาม
สรางเซลลเม็ดเลือดขาวชนิดโมโน-
ทําหนาที่ ..............................................................................................
ไซตและลิมโฟไซต และทําลายเซลลเม็ดเลือด
............................................................................................................................
แดงที่หมดอายุ
............................................................................................................................
74
เขียนทิศทางการไหลเวียนของนํ้าเหลือง พรอมกับบอกชื่ออวัยวะที่เกี่ยวของ แลวตอบคําถาม
...........................................................
หลอดนํ้าเหลือง
........................................................... หลอดเลือดแดง
...........................................................
หลอดเลือดดํา
...........................................................
หลอดนํ้าเหลืองฝอย
...........................................................
ฉบับ
1. ปจจัยใดบางที่มีผลตอการไหลของนํ้าเหลือง เฉลย
1. การหดและคลายตัวของกลามเนื้อบริเวณหลอดนํ้าเหลือง ทําใหเกิดการไหลของนํ้าเหลือง
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. การหายใจเขา มีผลตอการขยายตัวของทรวงอกและลดความดัน ทําใหหลอดนํา้ เหลืองขยายตัว
...................................................................................................................................................................................................................................................
3. ขนาดของหลอดนํ้าเหลือง ถาหลอดนํ้าเหลืองขนาดเล็กจะมีความดันสูงกวาหลอดนํ้าเหลือง
...................................................................................................................................................................................................................................................
ขนาดใหญ
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. นํ้าเหลืองจะเคลื่อนที่ไดอยางไร
นํ้าเหลืองในหลอดนํ้าเหลืองจะเคลื่อนที่โดยอาศัยการขยับตัวของกลามเนื้อ เชน เดิน วิ่ง
...................................................................................................................................................................................................................................................
หยิบจับสิ่งของ ทําใหกลามเนื้อที่อยูรอบ ๆ หลอดนํ้าเหลืองเกิดการบีบตัว นํ้าเหลืองจึงเคลื่อนที่ไป
...................................................................................................................................................................................................................................................
นอกจากนี้ ภายในหลอดนํ้าเหลืองจะมีลิ้นกั้นอยูเปนชวง ๆ เพื่อไมใหเกิดการไหลยอนกลับของ
...................................................................................................................................................................................................................................................
นํ้าเหลืองอีกดวย
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
3. ระบบภูมิคุมกัน
ระบบภูมคิ มุ กัน ทําหนาทีป่ อ งกันและทําลายเชือ้ โรคตาง ๆ หรือสิง่ แปลกปลอม ทีเ่ ขาสูร า งกาย
เรียกเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมวา แอนติเจน และระบบภูมิคุมกันจะทําหนาที่สรางแอนติบอดี
เขาไปทําลายแอนติเจนที่ไดรับ นอกจากนี้ ยังกําจัดเซลลที่เสื่อมสภาพและเซลลที่ทํางานผิดปกติ
อีกดวย
กลไกการทํางานของระบบภูมิคุมกัน
ระบบภูมคิ มุ กันของรางกายมนุษยมหี ลายระบบทีม่ กี ลไกการทํางานแตกตางกัน โดยจําแนก
ลักษณะการทํางานของระบบภูมิคุมกันตามความจําเพาะได 2 ระบบ คือ ระบบภูมิคุมกันแบบ
ไมจําเพาะ และระบบภูมิคุมกันแบบจําเพาะ
• ระบบภูมิคุมกันแบบไมจําเพาะ เปนกลไกตอตานหรือทําลายเชื้อโรคที่เขาสูรางกายแบบไมจําเพาะ
อาจทําลายไดเพียงระดับหนึ่งเทานั้น ซึ่งแบงลักษณะของกลไกการทํางานได 3 แบบ ดังนี้
1. การตอตานทางกายวิภาค เปนการทําลายเชื้อโรคและสิ่งแปลกปลอมที่เขาสูรางกาย ซึ่งเกิดจาก
ฉบับ
เฉลย การกีดขวางตามธรรมชาติ เชน ผิวหนัง เยื่อเมือก ซิเลีย
เชื้อโรค
2. การตอตานทางสารเคมีในรางกาย เปนการทําลายเชื้อโรค
และสิ่งแปลกปลอมที่เขาสูรางกายจากสารเคมีตาง ๆ ที่รางกายสรางขึ้น
ฟาโกโซม
เชน นํ้าตามีเอนไซมไลโซไซมปองกันการติดเชื้อได
ไลโซโซม
3. การกลืนกินของเซลลหรือฟาโกไซโทซิส เปนการทําลายเชือ้
โรคและสิ่งแปลกปลอมโดยวิธีฟาโกไซโทซิส ซึ่งเกิดจากการทํางานของ
เม็ดเลือดขาวชนิดนิวโทรฟลและโมโนไซต
• ระบบภูมิคุมกันแบบจําเพาะ เปนระบบการตอตานหรือทําลายเชื้อโรคและสิ่งแปลกปลอมที่มีความ
จําเพาะตอแอนติเจนแตละชนิด ซึ่งเกีย่ วของกับการทํางานของเซลลเม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซต ไดแก เซลล
บีและเซลลที แบงออกเปน 2 ระบบ ดังนี้
1. ระบบภูมิคุมกันจากกระแสเลือดและสารคัดหลั่ง เกิดจากเซลลบี ถูกสรางจากไขกระดูกและไป
เจริญเติบโตที่มาม เมื่อเจริญเต็มที่จะเขาไปอยูในตอมนํ้าเหลือง ตอมทอนซิล มาม เนื้อเยื่อนํ้าเหลืองที่ผนัง
ลําไสเล็ก และกระแสเลือด
2. ระบบภูมคิ มุ กันจากเซลล เปนการตอบสนองของเซลลที ถูกสรางจากไขกระดูก และไปเจริญเติบโต
ทีต่ อ มไทมัส เมือ่ เจริญเต็มทีจ่ ะเขาไปอยูใ นตอมนํา้ เหลือง ตอมทอนซิล มาม เนือ้ เยือ่ นํา้ เหลืองทีผ่ นังลําไสเล็ก
และกระแสเลือด
76
- ลิมโฟไซตชนิดเซลลที สามารถแบงออกเปน 3 ชนิด ดังนี้
ลิมโฟไซตชนิดเซลลที หนาที่
1. เซลลทีผูชวย - สรางสารไปกระตุนเซลลบีใหสรางแอนติบอดีที่มีความจําเพาะตอ
(helper T cell) แอนติเจน
- กระตุนการทํางานของเซลลทีใหทําลายสิ่งแปลกปลอม
2. เซลลทีทําลายสิ่งแปลกปลอม - ทําลายแอนติเจนที่เขาสูรางกาย
(cytotoxic T cell) - หลั่งโปรตีนไปทําลายเชื้อโรคนั้น และสวนหนึ่งจะเจริญไปเปนเซลล
เมมอรีเพื่อจดจําสิ่งแปลกปลอม
3. เซลลทีกดภูมิคุมกัน - ควบคุมการทํางานของเซลลบี เซลลทีผูชวย และเซลลทีทําลาย
(suppressor T cell) สิง่ แปลกปลอม ใหอยูในสภาวะสมดุล
กลไกการสรางภูมิคุมกัน
• ภูมิคุมกันกอเอง เปนภูมิคุมกันที่รางกายสรางขึ้นไดเองเมื่อถูกกระตุนดวยแอนติเจน หรือ ฉบับ
สิ่งแปลกปลอมจากภายนอก โดยจะกระตุนใหรางกายสรางภูมิคุมกันหรือแอนติบอดีใหทําปฏิกิริยาเฉพาะกับ เฉลย
แอนติเจน มี 2 ประเภท ดังนี้
1. วัคซีน (vaccine) เปนเชื้อโรคกลุมแบคทีเรียหรือไวรัสที่ถูกทําใหตายหรือออนฤทธิ์ลง และ
ไมสามารถกอใหเกิดโรคได เมื่อฉีดเขาสูรางกายจะทําหนาที่เปนแอนติเจนกระตุนใหรางกายสรางแอนติบอดี
ทําใหรางกายสามารถตอตานเชื้อโรคชนิดนั้นได วัคซีนแบงออกเปน 2 ประเภท ดังนี้
ประเภทของวัคซีน คําอธิบาย
1. วัคซีนชนิดเชื้อเปน - ใชเชื้อแบคทีเรียหรือไวรัสที่มีชีวิตแตถูกทําใหออนฤทธิ์ลง
(live attenuated vaccine) - สามารถกระตุนภูมิคุมกัน เจริญ และเพิ่มปริมาณในรางกายได
- กระตุน การสรางภูมคิ มุ กันเปนเวลานาน และมีระดับภูมคิ มุ กันสูงกวา
ในวัคซีนชนิดเชื้อตาย
2. วัคซีนชนิดเชือ้ ตาย - ใชเชือ้ ไวรัสทีต่ ายแลวทีม่ คี ณุ สมบัตเิ ปนแอนติเจนมาทําเปนวัคซีน
(killed vaccine) - การใหวคั ซีนประเภทนีแ้ ตละครัง้ ตองใหในปริมาณสูง เนือ่ งจากเชือ้
ไมสามารถเพิม่ ปริมาณในรางกายผูร บั วัคซีนได และออกฤทธิใ์ นระยะ
เวลาสัน้ ๆ
2. ทอกซอยด (toxoid) เปนสารพิษของแบคทีเรียที่ถูกทําใหหมดพิษดวยความรอน หรือสารเคมี
เมื่อเขาสูรางกายจะมีผลทําใหรางกายสามารถตอตานเชื้อโรคนั้นได
• ภูมิคุมกันรับมา เปนการใหภูมิคุมกันแกรางกายโดยตรง เพื่อใหสามารถตอตานเชื้อโรคหรือ
สิง่ แปลกปลอมไดอยางทันที ใชกบั การรักษาโรคชนิดเฉียบพลันและรุนแรง เรียกวิธนี วี้ า การใหซรี มั เมือ่ ฉีดซีรมั
แกผปู ว ย แอนติบอดีในซีรมั จะเขาทําปฏิกริ ยิ ากับแอนติเจนทันทีโดยไมรอใหรา งกายสรางแอนติบอดีขนึ้ เอง เชน
ซีรัมแกพิษงู ซีรัมแกพิษสุนัขบา
เปรียบเทียบขอดี-ขอเสียของภูมิคุมกันกอเองและภูมิคุมกันรับมา
ภูมิคุมกัน ขอดี ขอเสีย
1. ภูมิคุมกันกอเอง อยูในรางกายไดนาน บางครัง้ อาจ ใชเวลานานในการตอบสนองตอ
อยูไดถึงตลอดชีวิต วัคซีน ประมาณ 4-7 วัน
2. ภูมิคุมกันรับมา สรางภูมิคุมกันไดเร็ว ปองกันการ แอนติบอดีมเี วลาออกฤทธิ์ไมนาน
เกิดโรคแมไดรับเชื้อโรคแลว บางรายอาจมีอาการแพ
ฉบับ
เฉลย
ความผิดปกติของระบบภูมิคุมกัน
• โรคภูมแิ พ (allergy) เปนโรคทีเ่ กิดจากการทีร่ ะบบภูมคิ มุ กันตอบสนองตอแอนติเจนบางชนิดทีร่ นุ แรง
และกอใหเกิดอันตรายตอรางกาย โดยแอนติเจนทีอ่ าจทําใหเกิดโรคภูมแิ พ เรียกวา สารกอภูมแิ พ
เชน ไรฝุน ขนสัตว โดยปกติโรคภูมิแพจะไมแสดงอาการหากไมไดสัมผัสกับสารกอภูมิแพ
การตอบสนองตอการไดรับสารกอภูมิแพ เชน การไอ
• โรคแพภูมิคุมกันตนเอง (systemic lupus erythematosus: SLE) เปนโรคที่เกิด
จากระบบภูมิคุมกันตอตานและทําลายเซลล และอวัยวะตาง ๆ ทําใหเกิดอาการอักเสบตาม
อวัยวะตาง ๆ จะแสดงอาการในระบบอวัยวะไดทุกระบบ
• โรคภู มิ คุ  ม กั น บกพร อ ง หรื อ เอดส (acquired immune deficiency
syndrome: AIDS) เปนกลุมอาการของโรคที่เกิดจากการติดเชื้อ HIV ซึ่งไวรัสชนิดนี้
สามารถทําลายเซลลเม็ดเลือดขาวชนิดเซลลที ทําใหการทํางานของระบบภูมิคุมกันลดลง
เชื้อไวรัส HIV สามารถติดตอสูผูอื่นได 3 ทาง ดังนี้
1. การมีเพศสัมพันธกับผูติดเชื้อ ระหวางชายกับหญิง ชายกับชาย หรือหญิงกับหญิง
2. การรับเชื้อทางเลือด อาจมาจากการใชเข็มฉีดยารวมกันหรือรับเลือดจากการผาตัด
3. การติดตอผานแมสูลูก เกิดจากแมที่มีเชื้อ HIV ตั้งครรภแลวถายทอดเชื้อไวรัสมาสูลูก
78
1. เซลลในรางกายที่หมดอายุแลวจะถูกกําจัดโดยวิธีการใด
เซลลทเี่ สือ่ มสภาพหรือหมดอายุขยั แลว จะถูกกําจัดไดหลายวิธี เชน เซลลเม็ดเลือดแดงจะถูกสง
...................................................................................................................................................................................................................................................
ไปทําลายที่ตับ เซลลบางเซลลจะเสื่อมสลายเอง (cell lysis) หรือถูกทําลายโดยเม็ดเลือดขาว
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. เซลลเม็ดเลือดขาวจัดเปนระบบภูมิคุมกันแบบจําเพาะหรือไม อยางไร
มีทงั้ แบบจําเพาะและไมจาํ เพาะ โดยเซลลเม็ดเลือดขาวทําหนาทีเ่ ปนระบบภูมคิ มุ กันแบบไมจาํ เพาะ
...................................................................................................................................................................................................................................................
เชน แมโครฟาจ (macrophage) เบโซฟล (basophil) สวนเซลลเม็ดเลือดขาวทีท่ าํ หนาทีเ่ ปนภูมคิ มุ กัน
...................................................................................................................................................................................................................................................
แบบจําเพาะ เชน ลิมโฟไซต (lymphocyte)
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................... ฉบับ
...................................................................................................................................................................................................................................................
เฉลย
3. แนวปองกันแรก (first line defense) หมายถึงอะไร

แนวปองกันแรก หมายถึง การปองกันการรุกรานจากสิง่ แปลกปลอมโดยผิวหนัง เนือ้ เยือ่ เมือก
...................................................................................................................................................................................................................................................
หรือมีการหลั่งสารออกมา เชน การหลั่งสารจากตอมเหงื่อและตอมไขมัน กรดในกระเพาะอาหาร
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
4. ระบบคอมพลีเมนตและระบบอินเตอรเฟอรอนเหมือนหรือแตกตางกันอยางไร
ระบบคอมพลีเมนต (complement system) และระบบอินเตอรเฟอรอน (interferon) เปนระบบ
...................................................................................................................................................................................................................................................
ภูมคิ มุ กันแบบไมจาํ เพาะและเปนกลุม โปรตีนทีอ่ ยูใ นเลือดเหมือนกัน แตการทํางานแตกตางกัน โดย
...................................................................................................................................................................................................................................................
ระบบคอมพลีเมนตจะทํางานควบคูก บั แอนติบอดี หรือเขากับผิวของแอนติเจนหรือเชือ้ โรค เพือ่ ทําลาย
...................................................................................................................................................................................................................................................
เชื้อโรค สําหรับระบบอินเตอรเฟอรอนจะทํางานเกี่ยวของกับไวรัสเทานั้น
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
พิจารณารูปตอไปนี้ แลวอธิบายกลไกการทํางานของระบบภูมิคุมกันแบบไมจําเพาะ
การตอตานทางสารเคมีในรางกาย
1 นํ้าตา
ตอมนํ้าตาทําหนาที่สรางนํ้าตา ชวยชะลางสิ่งแปลก
........................................................................................................................................................
ปลอม อีกทั้งในนํ้าตายังมีสวนประกอบของเอนไซม
........................................................................................................................................................
1 ไลโซไซม (lysozyme) ช ว ยทํ า ลายผนั ง เซลล ของ

........................................................................................................................................................
แบคทีเรียและจุลินทรียไดอีกดวย
........................................................................................................................................................
3
2 นํ้ายอย
กรดไฮโดรคลอริกในกระเพาะอาหาร นอกจากทําให
........................................................................................................................................................
โปรตีนเสียสภาพแลว ความเปนกรดแกชวยทําลาย
........................................................................................................................................................
เชื้อโรคที่มากับอาหารอีกดวย โดยเฉพาะแบคทีเรียที่
........................................................................................................................................................
ฉบับ เปนสาเหตุของโรคอุจจาระรวง
เฉลย ........................................................................................................................................................
4
การตอตานทางกายวิภาค
3 เยื่อเมือก
พบไดตามอวัยวะภายในของรางกาย ทําหนาที่ดักจับ
........................................................................................................................................................
เชื้อโรค และสิ่งแปลกปลอม โดยการเคลือบระบบ
........................................................................................................................................................
ทางเดินหายใจและทางเดินอาหาร นอกจากนี้ ยังมี
........................................................................................................................................................
ซิเลียชวยดักจับและโบกพัดสิ่งแปลกปลอมอีกดวย
........................................................................................................................................................
4 ผิวหนัง
2
ผิวหนังมีตอมเหงื่อและตอมไขมันที่หลั่งสาร เชน กรด
........................................................................................................................................................
ไขมัน (fatty acid) กรดแลกติก (lactic acid) ทําให
........................................................................................................................................................
ผิวหนังมีสภาพเปนกรด ไมเอือ้ ตอการเจริญเติบโตของ
........................................................................................................................................................
จุลินทรีย ชวยในการทําลายเชื้อโรค
........................................................................................................................................................
80
อธิบายการทําลายเชื้อโรคและสิ่งแปลกปลอมของเม็ดเลือดขาวจากรูปที่กําหนดให
1 2
เมือ่ รางกายเกิดบาดแผล เชือ้ โรคจะเขา

................................................................................................ เซลลจะหลั่งสารฮิสตามีนออกมา เพื่อ
................................................................................................
สูร างกายทางบาดแผลนั้น ๆ
................................................................................................ ตอบสนองตอเชื้อโรคนั้น ๆ ทําใหเกิด
................................................................................................
................................................................................................ การอักเสบขึ้น
................................................................................................ ฉบับ
เฉลย
4 3
เซลล เ ม็ ด เลื อ ดขาวกลุม ฟาโกไซตจะ

................................................................................................ เซลลเม็ดเลือดขาวกลุมฟาโกไซตออก
................................................................................................
ทําลายเชือ้ โรคโดยการจับกิน (ฟาโก-
................................................................................................ มาจากหลอดเลื อ ดเพื่ อ เข า มาทํ า ลาย
................................................................................................
ไซโทซิส)
................................................................................................ เชื้อโรค
................................................................................................
พิจารณากลไกการทํางานของระบบภูมิคุมกันแบบจําเพาะ แลวเติมคําตอบลงในตาราง
ระบบภูมิคุมกันจากกระแสเลือดและสารคัดหลั่ง ระบบภูมิคุมกันจากเซลล
แอนติเจน
+ กระตุน
แบงเซลล
+
A +
+
เซลลบี เซลลทีผูชวย เซลลทีทําลาย
+ + สิ่งแปลกปลอม
B CD4+ CD8+
ฉบับ
เฉลย
+ + +
แอนติเจน (ตัวเดิม)
+
เซลลเมมอรี
C E CD4+
D
Y
Y
สรางแอนติบอดี
Y Y
Y
ทําลายเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอม ทําลายเซลลแปลกปลอม หรือเซลลที่ติดเชื้อภายใน

ที่เขาสูรางกาย รางกาย เชน เซลลมะเร็ง เซลลติดเชื้อไวรัส
82
ตัวอักษร เซลล หนาที่
A เซลลสงมอบแอนติเจน ระบุเชือ้ โรคโดยการกินและนําชิน้ สวนไปสงตอใหกบั
....................................................................................... .................................................................................................................................
(antigen presenting cell)
....................................................................................... เซลลอื่น เชน แมโครฟาจ
.................................................................................................................................
....................................................................................... .................................................................................................................................
....................................................................................... .................................................................................................................................
....................................................................................... .................................................................................................................................
B เซลลเมมอรี เก็บขอมูลของแอนติเจน และกระตุนการทํางานของ

....................................................................................... .................................................................................................................................
(memory helper cell)
....................................................................................... เซลลเมมอรีอื่น ๆ โดยเซลลเมมอรี เกิดจากการแบง
.................................................................................................................................
เซลลของเซลลทีผูชวย
....................................................................................... .................................................................................................................................
....................................................................................... .................................................................................................................................
....................................................................................... .................................................................................................................................
C เซลลพลาสมา สรางแอนติเจนที่จําเพาะกับสิ่งแปลกปลอม เปน

....................................................................................... .................................................................................................................................
(plasma cell)
....................................................................................... เซลลบที มี่ กี ารเปลีย่ นแปลงตัวเองไปสรางแอนติบอดี
................................................................................................................................. ฉบับ
เฉลย
หลังจากที่ไดรับการกระตุนจากสิ่งแปลกปลอมและ
....................................................................................... .................................................................................................................................
เซลลทีผูชวย
....................................................................................... .................................................................................................................................
....................................................................................... .................................................................................................................................
D เซลลทีทําลายสิ่งแปลกปลอมที่ ทําลายสิ่งแปลกปลอมหรือเซลลที่ติดเชื้อในรางกาย
....................................................................................... .................................................................................................................................
พรอมทํางาน
....................................................................................... .................................................................................................................................
(active cytotoxic T cell)
....................................................................................... .................................................................................................................................
....................................................................................... .................................................................................................................................
....................................................................................... .................................................................................................................................
E เซลลเมมอรี เก็บขอมูลของแอนติเจนไว กระตุนและเปลี่ยนแปลง

....................................................................................... .................................................................................................................................
(memory cell)
....................................................................................... ตัวเองไปเปนเซลลพลาสมาเพื่อจดจําแอนติเจน แลว
.................................................................................................................................
สรางแอนติบอดีมากําจัดสิ่งแปลกปลอม โดยเซลล
....................................................................................... .................................................................................................................................
เมมอรีเกิดจากการเปลี่ยนแปลงของเซลลบี
....................................................................................... .................................................................................................................................
....................................................................................... .................................................................................................................................
1. ระบบภูมิคุมกันแบบจําเพาะคืออะไร
ระบบภูมคิ มุ กันแบบจําเพาะเปนระบบการตอตานหรือทําลายเชือ้ โรคและสิง่ แปลกปลอมทีจ่ าํ เพาะ
...................................................................................................................................................................................................................................................
ตอแอนติเจนแตละชนิด โดยเกี่ยวของกับการทํางานของเม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซต ไดแก เซลลบี
...................................................................................................................................................................................................................................................
และเซลลที แบงออกได 2 ระบบ ดังนี้
...................................................................................................................................................................................................................................................
1. ระบบภูมิคุมกันจากกระแสเลือดและสารคัดหลั่ง (humoral immune response: HIR)
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. ระบบภูมิคุมกันจากเซลล (cell-mediated immune response: CMIR)
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
ฉบับ 2. ระบบภูมิคุมกันแบบจําเพาะแตละระบบมีลักษณะเปนอยางไร
เฉลย
ระบบภูมิคุมกันจากกระแสเลือดและสารคัดหลั่ง ระบบภูมิคุมกันจากเซลล
เกิดจากเซลลลิมโฟไซตชนิดเซลลบี ถูกสราง เปนการตอบสนองตอเซลลลมิ โฟไซตชนิดเซลล
..................................................................................................................... ......................................................................................................................
จากไขกระดูก และไปเจริญที่มาม เมื่อเจริญ
..................................................................................................................... ที ถูกสรางจากไขกระดูก และไปเจริญที่ตอม
......................................................................................................................
เติบโตเต็มที่จะเขาไปอยูในตอมนํ้าเหลือง ตอม
..................................................................................................................... ไทมัส เมื่อเจริญเติบโตเต็มที่จะเขาไปอยูในตอม
......................................................................................................................
ทอนซิล มาม เนือ้ เยือ่ นํา้ เหลืองทีผ่ นังลําไสเล็ก
..................................................................................................................... นํ้าเหลือง ตอมทอนซิล มาม เนื้อเยื่อนํ้าเหลือง
......................................................................................................................
และกระแสเลื อ ด โดยเซลลบีจะตอบสนอง
..................................................................................................................... ที่ผนังลําไสเล็ก และกระแสเลือด ลิมโฟไซต
......................................................................................................................
แอนติเจนแตละชนิดอยางจําเพาะ เซลลบบี างสวน
..................................................................................................................... ชนิดเซลลที แบงออกเปน 3 ชนิด คือ
......................................................................................................................
จะถูกเปลี่ยนเปนเซลลพลาสมา ซึ่งทําหนาที่
..................................................................................................................... 1. เซลลทีผูชวย
......................................................................................................................
สรางแอนติบอดีที่จําเพาะตอแอนติเจน และ
..................................................................................................................... 2. เซลลทีทําลายสิ่งแปลกปลอม
......................................................................................................................
เซลลบบี างเซลลจะเปลีย่ นเปนเซลลเมมอรี
..................................................................................................................... 3. เซลลทีกดภูมิคุมกัน
......................................................................................................................
..................................................................................................................... ......................................................................................................................
..................................................................................................................... ......................................................................................................................
..................................................................................................................... ......................................................................................................................
..................................................................................................................... ......................................................................................................................
84
1. อธิบายกลไกการสรางภูมิคุมกันในรางกายมนุษย
ระบบภูมิคุมกัน มีกลไกการสรางภูมิคุมกัน 2 ประเภท ดังนี้
...................................................................................................................................................................................................................................................
1. ภูมคิ มุ กันกอเอง คือ ภูมคิ มุ กันทีเ่ กิดจากรางกายไดรบั แอนติเจน เชือ้ โรค หรือสารพิษทีอ่ อ น
...................................................................................................................................................................................................................................................
กําลังลง ซึ่งไมทําอันตรายตอสุขภาพ โดยนํามาฉีด กิน หรือทาที่ผิวหนัง กระตุนใหรางกายสราง
...................................................................................................................................................................................................................................................
แอนติบอดีขึ้น เชน การฉีดวัคซีนไอกรน
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. ภูมิคุมกันรับมา คือ ภูมิคุมกันที่ไดมาจากการสกัดจากเลือดของสิ่งมีชีวิต แยกเอาสวน
...................................................................................................................................................................................................................................................
ซีรัมออกมา แลวนํามาฉีดใหรางกายเพื่อตานทานเชื้อโรคไดทันที เชน ซีรัมแกพิษงู
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. อธิบายขอดีและขอเสียของภูมิคุมกันกอเองและภูมิคุมกันรับมา
ภูมิคุมกันกอเอง
ขอดี ขอเสีย
สามารถอยูใ นรางกายไดเปนเวลานาน บางครัง้ รางกายใชเวลานานในการตอบสนองตอวัคซีน
..................................................................................................................... .....................................................................................................................
ฉบับ
อาจอยูไ ดถงึ ตลอดชีวติ
..................................................................................................................... หรือแอนติเจน ประมาณ 4-7 วัน
..................................................................................................................... เฉลย
..................................................................................................................... .....................................................................................................................
ภูมิคุมกันรับมา
ขอดี ขอเสีย
แอนติบอดีมีระยะเวลาในการออกฤทธิ์ไมนาน
รางกายสรางภูมคิ มุ กันไดอยางรวดเร็ว ปองกัน .....................................................................................................................
.....................................................................................................................
โรคไดทนั ทีแมไดรบั เชือ้ โรคแลว
..................................................................................................................... ผูป ว ยบางรายอาจมีอาการแพได
.....................................................................................................................
..................................................................................................................... .....................................................................................................................
3. อธิบายประเภทของวัคซีนที่กําหนดให
วัคซีนชนิดเชื้อเปน วัคซีนชนิดเชื้อตาย
วัคซีนที่ผลิตขึ้นโดยใชเชื้อโรคมาทําใหออนฤทธิ์ วัคซีนที่ผลิตขึ้นโดยใชเชื้อแบคทีเรีย เชื้อไวรัส
..................................................................................................................... ......................................................................................................................
ลงจนไมสามารถทําใหเกิดโรคแตเพียงพอที่จะ
..................................................................................................................... ทีต่ ายแลว เชน วัคซีนไอกรน วัคซีนตับอักเสบ
......................................................................................................................
กระตุนภูมิคุมกันของรางกายได เชน วัคซีน
..................................................................................................................... เอ วัคซีนอหิวาตกโรคชนิดฉีด วัคซีนพิษสุนขั บา
......................................................................................................................
โปลิโอชนิดกิน วัคซีนรวมหัด-หัดเยอรมัน-
..................................................................................................................... วัคซีนไขสมองอักเสบเจอีชนิดเชื้อตาย
......................................................................................................................
คางทูม
..................................................................................................................... ......................................................................................................................
1.
นองเมยเกิดอาการคันโดยไมทราบสาเหตุ ซึง่
เกิดขึน้ อยางเฉียบพลัน และมีผนื่ ทีม่ ลี กั ษณะ
นูนแดง ซึง่ เรียกอาการนีว้ า ลมพิษ
อาการลมพิษหรืออาการแพเกิดจากสาเหตุใด
อาการลมพิษ อาการแพ หรือภูมแิ พ เกิดจากสิง่ แปลกปลอมกระตุน การทํางานของเม็ดเลือดขาว
...................................................................................................................................................................................................................................................
ชนิดเบโซฟล โดยสิง่ แปลกปลอมจะกระตุน ใหเม็ดเลือดขาวหลัง่ สารเฮปาริน (heparin) และฮิสตามีน
...................................................................................................................................................................................................................................................
(histamine) ทําใหหลอดเลือดแดงขยายตัว เลือดออกมาหมุนเวียนแลวกระตุนใหเกิดความรอนหรือ
...................................................................................................................................................................................................................................................
การอักเสบขึ้น เพื่อชวยกระตุนการทําลายเชื้อโรคและสิ่งแปลกปลอม
...................................................................................................................................................................................................................................................
ฉบับ
เฉลย ...................................................................................................................................................................................................................................................
2.
นองแมนมีอาการไขขึ้นสูง ออนแรง หนามืด
ปวดเมื่อยตามแขนขา จึงมาพบแพทยเพื่อ
ตรวจหาอาการ แพทยจึงใหนองแมนไปตรวจ
เลือด
เพราะเหตุใด เมื่อเจ็บปวย หมอจึงใหเจาะเลือดกอนเขารับการรักษา

การเจาะเลือดเพื่อวินิจฉัยอาการปวยดูไดจากสัดสวนของสารตาง ๆ ในเลือด เชน โปรตีน
...................................................................................................................................................................................................................................................
เซลลเม็ดเลือดแดง โดยเฉพาะปริมาณและสัดสวนของเซลลเม็ดเลือดขาว เชน ถาปริมาณของ
...................................................................................................................................................................................................................................................
อีโอซิโนฟลสูง จะวินิจฉัยไดวา อาจมีพยาธิในรางกาย ถาเปนโมโนไซตสงู แสดงวา มีกลุมแบคทีเรีย
...................................................................................................................................................................................................................................................
ในรางกาย
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
86
3.
ใบตองกําลังเดินเลนอยูใ นซอยบาน ระหวางทางนัน้ มี
งูตวั หนึง่ เลือ้ ยผานมา เธอไมทนั สังเกตเห็นงูตวั นัน้ ทีก่ าํ ลัง
ผานหนาเธอไป เธอจึงเหยียบหางงูเขาอยางจัง และถูก
งูกัด ใบตองจึงตองไปหาหมออยางเรงดวน
หากนักเรียนเปนเพือ่ นของใบตอง นักเรียนจะแนะนําใหเธอฉีดวัคซีนหรือซีรมั เพราะเหตุใด

นักเรียนควรแนะนําใหใบตองฉีดซีรัมซึ่งจะออกฤทธิ์กําจัดพิษงูไดทันที เนื่องจากการฉีดวัคซีน
...................................................................................................................................................................................................................................................
รางกายจะตองใชเวลาในการสรางแอนติบอดีนานหลายวัน ซึ่งอาจจะไมทันเวลา
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
ตอบคําถามตอไปนี้ ฉบับ
เฉลย
1. สารกอภูมิแพคืออะไร พรอมกับยกตัวอยาง
สารกอภูมแิ พ หมายถึง แอนติเจน หรือสิง่ แปลกปลอมทีก่ ระตุน ใหเกิดการแพ เชน อาหารทะเล
...................................................................................................................................................................................................................................................
เกสรดอกไม ขนสัตว ไรฝุน
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. หากรางกายของเราเกิดภาวะภูมิคุมกันตํ่า จะมีอาการเปนอยางไร
ถารางกายเกิดภาวะภูมิคุมกันตํ่า เชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมจะเขาสูร างกายไดงาย คนที่มี
...................................................................................................................................................................................................................................................
ภูมิคุมกันตํ่าจะปวยงาย เชน เปนหวัดบอย ๆ ทองเสียงาย เปนโรคกลากเกลื้อน
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
3.
ในชวงตนฤดูหนาว เมื่อพรรัตนตื่นนอน
ตอนเชา มักจะเกิดอาการแพอากาศ มีนาํ้ มูกไหล
หายใจไมออกอยูบ อ ยครัง้
เพราะเหตุใดจึงเปนเชนนัน้ และกลไกการ
แพมขี นั้ ตอนอยางไร
อาการแพ เริม่ จากการทีร่ า งกายไดรบั สารกอภูมแิ พ (ซึง่ แตละคนจะแตกตางกัน) เซลลบจี ะหลัง่

...................................................................................................................................................................................................................................................
แอนติบอดีชนิด IgE ไปจับบริเวณผิวของเบโซฟลและกระตุนใหหลั่งฮิสตามีน ทําใหเกิดอาการบวม
...................................................................................................................................................................................................................................................
อักเสบขึ้น ซึ่งในกรณีของพรรัตนอาจจะเกิดจากการแพฝุนละอองทําใหเซลลในโพรงจมูกเกิดการ
...................................................................................................................................................................................................................................................
แพ และสรางเมือกเพื่อกําจัดสิ่งแปลกปลอม ทําใหหายใจไมสะดวก
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
ฉบับ 4. โรคภูมิแพ และโรคแพภูมิคุมกันตนเองแตกตางกันหรือไม อยางไร

เฉลย ทัง้ 2 โรค มีความแตกตางกัน โดยโรคภูมแิ พเกิดจากการทีไ่ ดรบั แอนติเจนหรือสิง่ แปลกปลอม
...................................................................................................................................................................................................................................................
จากภายนอกมากระตุนใหเกิดการแพ แตโรคแพภูมิคุมกันตนเองนั้น เกิดจากระบบภูมิคุมกัน
...................................................................................................................................................................................................................................................
ไมรจู กั เซลลตวั เอง คิดวาเปนสิง่ แปลกปลอม จึงมีการทําลายเซลลและอวัยวะภายในของตัวเอง ทําให
...................................................................................................................................................................................................................................................
เกิดการอักเสบตามอวัยวะภายใน และอาจจะทําใหอวัยวะภายในลมเหลวได
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
5. โรคเอดสทําใหระบบภูมิคุมกันบกพรองไดอยางไร
เมื่อเชื้อเอชไอวี (HIV) เขาสูร างกายแลว จะเขาไปทําลายเซลลเม็ดเลือดขาวชนิดเซลลทีทําให
...................................................................................................................................................................................................................................................
ประสิทธิภาพในการทํางานของระบบภูมิคุมกันลดลง ผูปวยจะมีภูมิคุมกันตํ่า ในที่สุดรางกายก็จะ
...................................................................................................................................................................................................................................................
ไมมีภูมิคุมกันเพียงพอในการปองกันเชื้อโรคภายนอกรางกาย ทําใหผูปวยติดเชื้อไดงายกวาคนปกติ
...................................................................................................................................................................................................................................................
สงผลใหเปนโรคอื่น ๆ ตามมา เชน วัณโรค ปอดบวม ติดเชื้อในกระแสโลหิต
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
88
Sin cience
Real Life
ÇÑ¹¹ÕéàÃÒä»ºÃÔ¨Ò¤àÅ×Í´ ä»ÊÔ ... áµ‹àÁ×Íè ¤×¹àÃÒ¹Í¹´Ö¡ÁÒ¡àÅÂ¹Ð
·ÕèÊÀÒ¡ÒªÒ´¡Ñ¹äËÁ àÃÒ¨ÐºÃÔ¨Ò¤àÅ×Í´ä´ŒäËÁ
ฉบับ
เฉลย
1. ผูที่สามารถบริจาคเลือดไดจะตองมีคุณสมบัติอยางไร
คุณสมบัตขิ องผูบ ริจาคเลือด เชน ตองมีนาํ้ หนัก 45 กิโลกรัมขึน้ ไป มีสขุ ภาพสมบูรณแข็งแรง ไมมี
.........................................................................................................................................................................................................................................................
โรคประจําตัว ไมมีอาการทองเสียหรือทองรวงใน 7 วันที่ผานมา ไมมีพฤติกรรมเสี่ยงทางเพศ หรือ
.........................................................................................................................................................................................................................................................
ติดยาเสพติด ผูบ ริจาคเลือดทีเ่ ปนผูห ญิงจะตองไมอยูใ นระหวางมีประจําเดือน ตัง้ ครรภ หรือใหนมบุตร
.........................................................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................................................
2. หลังจากบริจาคเลือดแลว เลือดของเราจะถูกนําไปใชทาํ อะไรไดบา ง

การบริจาคเลือด 1 ถุง ถูกนําไปแยกเปนสวนประกอบของเลือดได 3 ชนิด คือ เซลลเม็ดเลือดแดง
.........................................................................................................................................................................................................................................................
เกล็ดเลือด และพลาสมา สวนประกอบของเลือดแตละชนิดจะถูกนําไปรักษาผูป ว ย เชน เซลลเม็ดเลือด
.........................................................................................................................................................................................................................................................
แดงรักษาผูปวยที่เสียเลือดโดยฉับพลัน เกล็ดเลือดรักษาผูปว ยไขเลือดออก พลาสมารักษาผูปวยจาก
.........................................................................................................................................................................................................................................................
แผลไฟไหม
.........................................................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................................................
การนั่งหรือยืนเปนเวลานาน ๆ จากการทํางาน หรือพฤติกรรมการใชชีวิตประจําวัน ลวน

เปนหนึ่งในปจจัยที่ทําใหเลือดหมุนเวียนไมดี เกิดแรงดันภายในหลอดเลือดดํา เปนจุดเริ่มตนให
เกิดเสนเลือดขอด โดยปกติขณะที่หัวใจสูบฉีดสงเลือดแดงไปเลี้ยงอวัยวะในรางกาย จะมีเลือดที่มี
ปริมาณแกสคารบอนไดออกไซดสงู ถูกสงกลับไปฟอกใหม ซึง่ หลอดเลือดในบางหลอดทีไ่ มแข็งแรง
จะไมสามารถสงเลือดกลับไปไดตามปกติ ทําใหเกิดการคั่งของเลือด จนเกิดเปนเสนเลือดขอดขึ้น
1. นักเรียนคิดวา การยืนเปนเวลานาน ทําใหเกิดเสนเลือดขอดใชหรือไม อยางไร

การยืนเปนเวลานานจะทําใหเกิดเปนเสนเลือดขอดได เนือ่ งจากการเสือ่ มประสิทธิภาพของลิน้ ใน
....................................................................................................................................................................................................................................................
หลอดเลือดดํา ซึง่ ลิน้ เหลานีจ้ ะมีหนาทีป่ อ งกันไมใหเกิดการไหลยอนของเลือดตามแรงโนมถวง ถาลิน้
....................................................................................................................................................................................................................................................
ฉบับ เหลานีเ้ สือ่ มประสิทธิภาพ จะทําใหเลือดดําคัง่ ในหลอดเลือดดําทีข่ าอยางเรือ้ รัง เปนผลใหผนังหลอด

....................................................................................................................................................................................................................................................
เฉลย เลือดดํายืด หยอน โปงพอง เกิดเปนเสนเลือดขอดขึน้ มา ซึง่ การยืนเปนเวลานานจะทําใหเกิดการเพิม่
....................................................................................................................................................................................................................................................
ความดันในหลอดเลือด ทําใหหลอดเลือดโปงพองเกิดเปนเสนเลือดขอด
....................................................................................................................................................................................................................................................
2. เพราะเหตุใด เสนเลือดขอดจึงเกิดไดเกือบทุกสวนของรางกาย
เสนเลือดขอดเปนความผิดปกติของหลอดเลือดดํา ทําใหเกิดการคั่งของเลือด ซึ่งเราสามารถพบ
....................................................................................................................................................................................................................................................
เสนเลือดขอดไดทั่วรางกาย เนื่องจากหลอดเลือดดําจะหมุนเวียนทุกสวนของรางกาย แตเสนเลือด
....................................................................................................................................................................................................................................................
ขอดบริเวณที่เปนอันตราย คือ เสนเลือดขอดที่หลอดอาหาร อาจทําใหผูปว ยเสียชีวิตได
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
3. นักเรียนคิดวา จะมีวิธีการรักษาเสนเลือดขอดไดหรือไม ถาไมตองการผาตัดเพื่อนําเลือด

ที่คั่งออก และจะมีวิธีการรักษาอยางไร
ถาไมตองการผาตัดเพื่อรักษา เราสามารถรักษาหรือปองกันไมใหเกิดเสนเลือดขอดได เชน
....................................................................................................................................................................................................................................................
การเปลีย่ นอิรยิ าบถ การออกกําลังกายบอย ๆ การนอนยกขาใหสงู เพือ่ ใหเลือดไหลออกจากบริเวณ
....................................................................................................................................................................................................................................................
ที่คั่งไดดีขึ้น การพันผายืดหรือใสถุงนอง การใชคลื่นความถี่ตํ่า การฉีดยา
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
90
UUnitnitTestTest
7
7 1. ตอบ ขอ 4. เลื อ ดที่ ไ หลเข า สู  หั ว ใจ
ของปลาจะเป น เลื อ ดดํ า ที่ มี แ ก ส
ออกซิเจนตํ่าทีได่มคาจากร
ะแนนางกายคะแนนเต็ โดย ม
เพียคะแนนเต็
งคําตอบเดี
20
ม ยว เขาสูหัวใจหองบน ไปยังหัวใจหอง 20
ล า ง และส ง ไปแลกเปลี่ ย นแก ส ที่
1.1. ขอใดกล
ขอาใดกล
วไมถูกตอางเกี
วไม
่ยวกัถ ูกตองเกี
บระบบหมุ ่ยวกั
นเวียนเลื บระบบหมุนเวียนเลือดของปลา เหงือกกอนที่จะสงไปเลี้ยงรางกาย
อดของปลา
1. ปลามีหัวใจ 2 หอง
2. 1. ปลามี
การแลกเปลี ่ยนแกหสัว ใจดขึ2้นบริหเวณเหงื
จะเกิ อง อก 2. ตอบ ขอ 4. แมลงมี เ ลื อ ด แต เ ลื อ ด
3. ปลาบางชนิดสามารถหายใจโดยใชผิวหนังได
2. การแลกเปลี่ยนแกสจะเกิดขึ้นบริเวณเหงือก ของแมลงจะมีสีใสหรือเหลืองออน
4. เลือดที่มีออกซิเจนสูงจากเหงือกจะเขาสูหัวใจหองบน เนื่ อ งจากไม มี เ ซลล เ ม็ ด เลื อ ดแดง
5. 3.
เลือดทีปลาบางชนิ
่มีออกซิเจนตํ่าจากสดวนต สามารถหายใจโดยใช
าง ๆ ของรางกายปลา จะเขาสูหัวใจห ผิวอหนั
งบน งได
สวนประกอบนี้ เรียกวา ฮีโมลิมพ
2. ขอใดกลาวไมถูกตองเกี่ยวกับระบบหมุนเวียนเลือดของแมลง
1. 4.
แมลงมีเลื อดที
หัวใจจํ ่มีออกซิ
านวนมากกว า 1 หเจนสู
อง งจากเหงือกจะเขาสูหัวใจหองบน 3. ตอบ ขอ 5. สัตวในไฟลัมพอริเฟอรา
5. เลือดที่มีออกซิเจนตํ่าจากสวนตาง ๆ ของรางกายปลา จะเขา(P.สูหPorifera)
2. แมลงมีระบบหมุนเวียนเลือดแบบปด
3. เลือดของแมลงจะไหลออกจากหลอดเลือดเขาสูเนื้อเยื่อ
ัวใจหองบน ไนดาเรี ย (P. Cni-
daria) แพทธีเฮลมินเทส (P. Platy-
2. 5.4. ขหัแมลงไม
อใดกล าวไมถูกตองเกี่ยวกับระบบหมุนเวียนเลือดของแมลง helminthes) และนีมาโทดา (P.
มีเลือดแตอาศัยนํ้าชวยในการลําเลียงสารแทน
วใจมีรูเปดเปนระยะ ๆ ใหเลือดไหลผานเขาไปตามทอ แลวกระจายไปตามแอง
3. สัตว1. แมลงมี
ในขอใดต อไปนี้ไมมห ัวใจจํนเวีายนวนมากกว
ีระบบหมุ นเลือด า 1 หอง Nematoda) ไมมีระบบหมุนเวียน
1. หอยลาย หมึก ยุงลาย 2. เมนทะเล แมงมุม แมวนํ้า เลือด ไดแก แมงกะพรุน ไฮดรา และ
3. 2.
มานํ้า แมลงมี
แมงกะพรุน รพลานาเรีะบบหมุ ย นเวี4.ยนเลื หนอนตัอวดแบบป
กลม ไสเดือนดหอยทาก พยาธิไสเดือน
3. เลือดของแมลงจะไหลออกจากหลอดเลือดเขาสูเนื้อเยื่อ 4. ตอบ ขอ 3. เกล็ดเลือดทําหนาที่ชวย
5. แมงกะพรุน ไฮดรา พยาธิไสเดือน
4. สวนประกอบของเลือดในขอใดทําหนาที่ชวยใหเลือดแข็งตัวเมื่อเกิดบาดแผล
1. 4.
เซลลเม็แมลงไม
ดเลือดแดง มีเลือดแตอ2.าศัเซลล ยในการลําเลียงสารแทน 5. ใหตอบเลืขออดแข็
ยนํเม็้าดชเลือวดขาว งตัวเมื่อเกิดบาดแผล
1. เซลล เ ม็ ด เลื อ ดแดงไม มี
3. เกล็ดเลือด 4. พลาสมา ฉบับ
5. 5.
โปรตีนหัวใจมีรูเปดเปนระยะ ๆ ใหเลือดไหลผานเขาไปตามทอ แลวนิกระจายไปตามแอ วเคลียส จึงทําใหมีลักงษณะกลม เฉลย
5. เซลลเม็ดเลือดแดงมีลักษณะอยางไร แบน และเวาตรงกลาง เพื่อชวยใน
3. สัตวในขอใดตอไปนี้ไมมีระบบหมุนเวียนเลือด การเคลื่อนที่ตามเสนเลือดฝอย
ก. ไมมีนิวเคลียส ข. กลม แบน เวาตรงกลาง
1. หอยลาย หมึก ยุงง.ลาย
ค. เปนเศษของเซลลชนิดหนึ่ง 2. อดไดเมนทะเล แมงมุม แมวนํ้า
สามารถแทรกออกไปนอกผนังหลอดเลื
1. 3.
ก. และมข.านํ้า แมงกะพรุน 2.พลานาเรี
ข. และ ค. ย 4. หนอนตัวกลม ไสเดือน หอยทาก
3. ก. และ ค. 4. ก. ข. และ ค.
5. 5.
ก. ข. ค.แมงกะพรุ
และ ง. น ไฮดรา พยาธิไสเดือน
4. สวนประกอบของเลือดในขอใดทําหนาที่ชวยใหเลือ91ดแข็งตัวเมื่อเกิดบาดแผล
ระบบหมุนเวียนเลือด
1. เซลลเม็ดเลือดแดง 2. เซลลเม็ดเลือดขาว
3. เกล็ดเลือด 4. พลาสมา
5. โปรตีน
5. เซลลเม็ดเลือดแดงมีลักษณะอยางไร
ก. ไมมีนิวเคลียส ข. กลม แบน เวาตรงกลาง
ค. เปนเศษของเซลลชนิดหนึ่ง ง. สามารถแทรกออกไปนอกผนังหลอดเลือดได
1. ก. และ ข. 2. ข. และ ค.
3. ก. และ ค. 4. ก. ข. และ ค.
5. ก. ข. ค. และ ง.
6.6.ตอบ ขนายเต
อ 3. เมือ่ อ ราปงกายติ
วยเปดเชืนอ้ โรคต
รางกายอมทอนซิลอักเสบ เลือดของเขาจะเปนอยางไร
จะผลิตเซลลเม็ดเลือดขาวใหมากขึน้
1. มีเกล็ดเลือดมาก
เพื่อชวยในการกําจัดเชื้อโรค
2. มีเซลลเม็ดเลือดขาวนอย
6. นายเตอปวยเปนโรคตอมทอนซิลอักเสบ เลือดของเขาจะเปนอยางไร
7. ตอบ ข3. มีเซลลเม็ดเลือดขาวมาก 1. มีเกล็ดเลื4.อดมากมีเซลลเม็ดเลือ2.ดแดงน มีเซลลเม็อ
ดเลืยอดขาวนอย
อ 1. กลไกการแข็งตัวของเลือด 3. มีเซลลเม็ดเลือดขาวมาก 4. มีเซลลเม็ดเลือดแดงนอย
5. ไมดสเลืามารถวิ
เริ่ ม จากเกล็ อ ดและแคลเซี นิจฉัยยมจากเลือดได 5. ไมสามารถวินิจฉัยจากเลือดได
2+
ไอออน (Ca ) กระตุ  น ให ส ร า ง
7. นาโนถูกมีดบาดนิ้ว เลือดไหลออกมาไมหยุด เนื่องจากนาโนมีความบกพรองในขอใด
7.ทรอมบิ นาโนถู น ซึ่งทํกามีงานคู
ดบาดนิกับวิตามิ ้ว นเลืKอดไหลออกมาไมก. หเกล็ยุดดเลือดเนื่องจากนาโนมีคข.วามบกพร วิตามิน K องในขอใด
เพื่อกระตุนใหเกิดการสรางไฟบริน
ค. แคลเซียม ง. เซลลเม็ดเลือดแดง
ทําใหเกิก. ดเสเกล็
นใยปดดเลื ปากแผล
อด ข.
1. ก. ข. และ ค.
วิ ต ามิ น K 2. ก. ค. และ ง.
8. ตอบ ขอ ค. 2. เลืแคลเซี
อ ดที่ ไ ดยรมั บ การแลก 3. ก. และ ง. ข. เซลลเม็ดเลือดแดง 4. ข. และ ง.
เปลี่ยนแกสจากปอดจะเขาสูหัวใจ 5. ก. ข. ค. และ ง.
หองบนซาย (left atrium) เพื่อสง
เขาสู1. ก.องลข.างซและ ค.บตัวสง 2.เวนจากปอดจะเข
ก. ค. และ
8. เลือดพัลโมนารี าสูห วั ใจหง.องใด
ห วั ใจห ายและบี 1. right atrium 2. left atrium
ไปยัง3. สวนตก.างๆและ ของรข. างกาย 4. ข. และ ง. 4. right ventricle
3. left ventricle
9. ตอบ ข5. อ 3. ก.ลิน้ หัข.
วใจ ทัค.ง้ ลิน้ และ
เอตริโอเวน 5. ไมเขาสูหัวใจแตจะไปรางกายทันที
ง. −
ตริคิวลาร (atrioventricular valve) 9. ขอใดคือหนาที่ของลิ้นหัวใจ
และลิน้ เซมิลนู าร (semilunar valve) 1. แบงแยกเลือดแดงกับเลือดดํา
8.ตางเปเลืนอตัดพั ล โมนารี
วกําหนดทิศทางการไหล
เวนจากปอดจะเข าสูห
 ว
ั 2.ใจห องใด
ชวยกํ าหนดจังหวะการเตนของหัวใจ
ของเลื1.อดไม right
ใหเกิดatrium
การไหลยอนกลับ 2. left atrium
3. ควบคุมทิศทางการหมุนเวียนของเลือด
4. ควบคุมความเร็วของการหมุนเวียนของเลือด
ฉบับ 10. ตอบ ข3. อ 4. left ventricle
ลิ้นเอออร ติกเซมิลูนารกั้น 4. บตัright
5. ควบคุมการบี ventricle
วและคลายตั วของกลามเนื้อหัวใจ
เฉลย ระหวางหัวใจหองลางกับเสนเลือด
5. ไมเขาสูหัวใจแตจะไปรางกายทั10.นทีกลไกใดที ่ทําใหคาความดันไดแอสโทลิก ในขณะที่หัวใจคลายตัวหลังจากบีบเลือดออกจาก
แดงใหญ ทําใหเมื่อหัวใจคลายตัว หัวใจมีคาคงที่และไมตํ่าจนเกินไป
เลือดจะยังคงคางอยูในหลอดเลือด 1. ความยืดหยุนของผนังเอออรตา
9.ไม ไ หลกลั
ขอใดคืบเขอาหน า ที ข
่
หั ว ใจ และความ องลิ น
้ หั ว ใจ 2. กลามเนื้อหัวใจหองลางซายที่หนา
3. การมีลิ้นหัวใจกั้นระหวางหัวใจหองลางซายกับเอออรตา
ยืดหยุ1.นของผนั งหลอดเลืออดแดงกั
แบงแยกเลื ดทําให บเลือดดํา 4. ขอ 1. และ 3. ถูก
ความดันเลือดมีคาคงที่ 5. ขอ 2. และ 3. ถูก
2. ชวยกําหนดจังหวะการเตนของหัวใจ
3. ควบคุมทิศทางการหมุนเวียนของเลื
92
อด
4. ควบคุมความเร็วของการหมุนเวียนของเลือด
5. ควบคุมการบีบตัวและคลายตัวของกลามเนื้อหัวใจ
10. กลไกใดที่ทําใหคาความดันไดแอสโทลิก ในขณะที่หัวใจคลายตัวหลังจากบีบเลือดออกจาก
หัวใจมีคาคงที่และไมตํ่าจนเกินไป
1. ความยืดหยุนของผนังเอออรตา
2. กลามเนื้อหัวใจหองลางซายที่หนา
3. การมีลิ้นหัวใจกั้นระหวางหัวใจหองลางซายกับเอออรตา
4. ขอ 1. และ 3. ถูก
5. ขอ 2. และ 3. ถูก
92
11. ขอใดกลาวถูกตอง 11. ตอบ ขอ 1. หัวใจของมนุษยประกอบ
1. หัวใจของมนุษยประกอบดวย 4 หอง ดวย 4 หอง ไดแก หองบน 2 หอง
11. ขอใดกลาวถูกตอง และหองลาง 2 หอง
1. 2. เลือษดดํยประกอบด
หัวใจของมนุ า หมายถึ วย 4 หงอง เลือดทีม ่ คี ารบอนไดออกไซดตาํ่
2. เลือดดํา หมายถึง เลือดทีม่ คี ารบอนไดออกไซดตาํ่ 12. ตอบ ขอ 3. ในสภาวะอารมณ โ กรธ
3. หลอดเลื อ ดดํ า ไม
3. หลอดเลือดดําไมมลี นิ้ กัน้ เหมือนกับหลอดนํา้ เหลือง ม ล
ี น
้ ิ กัน้ เหมื อ นกั
บ หลอดนํา้ เหลือ ง ค า ความดั น เลื อ ดจะสู ง ขึ้ น แต ไ ม
4. หลอดเลือดทีพ่ บทัว่ ไปบริเวณผิวหนังเปนหลอดเลือดเวน เปทํานงานงานหนั
4. หลอดเลือดทีพ่ บทัว่ ไปบริเวณผิวหนังเปนหลอดเลือดเวน
5. การลําเลียงเลือดในหลอดเลือดฝอยอาศัยแรงดันเลือด
การบริหารหัวใจ เนือ่ งจากหัวใจ
กขึ้นอยางทันทีทันใด
5. าวไมการลํ
12. ขอใดกล ถูกตองาเลียงเลือดในหลอดเลือดฝอยอาศัยแรงดันเลือด และอาจจะสงผลใหเสนเลือดฝอย
1. คาความดันเลือดของผูชายสูงกวาผูหญิง
แตกได
12. 2. ขขณะออกกํ
อใดกลาลังากายวไมความดั ถูกนตเลืออดจะมี
ง คาสูงขึ้น 13. ตอบ ขอ 1. toxin เปนสารที่สรางขึ้น
3. อารมณโกรธ ทําใหความดันสูง เปนการบริหารหัวใจ
4. 1. คาความดั
ในสภาวะปกติ นักกีฬาจะมี นคเลืาความดั
อดของผู
นเลือดตํ่าช กวายสู งกวาผูหญิง
าคนปกติ โดย
5. คาความดันเลือดของผูชายปกติมีคา 120/80 มิลลิเมตรปรอท
2. ขณะออกกําลังกาย ความดันเลือดจะมีคาสูงขึ้น - เซลลของสิง่ มีชวี ติ ซึง่ เปนอันตราย
13. ขอใดเปนสารพิษที่เชื้อโรคปลอยออกสูกระแสโลหิต ตอสิ่งมีชีวิตอื่น
1. 3.toxin อารมณโกรธ ทําใหค 2. วามดั
toxoid นสูง เปนการบริหารหัวใจ - toxoid หมายถึง วัคซีนที่เกิดจาก
3. antibody 4. lethal
5. 4.vaccineในสภาวะปกตินักกีฬาจะมีคาความดันเลือดตํ่ากวาคนปกติ การทํ าใหพิษออนกําลังลง มาฉีด
14. วัคซี5. เขารางกาย เพื่อใหรางกายสราง
น หมายถึ ค า งความดั
อะไร
1. แอนติบอดีที่อยูในซีรัม
น เลื อ ดของผู ช
 ายปกติ ม ค
ี า
 120/80 มิ ล ลิ เ มตรปรอท ภูมิคุมกัน (แอนติบอดี)
13. 2.3. ขแอนติ
อใดเปบอดีที่สน ิ่งมีสารพิ
ชีวิตอื่นสรษางขึที้น่เชื้อโรคปลอยออกสูกระแสโลหิต - anitbody หมายถึง โปรตีนทีเ่ ซลล
แอนติเจนและแอนติบอดีที่อยูในซีรัม เม็ ด เลื อ ดขาวลิ ม โฟไซต ช นิ ด บี
4. 1.เชื้อโรคทีtoxin
่ถูกทําใหออนฤทธิ์หรือตายลงแลว 2. toxoid สรางขึ้นเพื่อกําจัดสิ่งแปลกปลอม
5. สารพิษที่แบคทีเรียสรางขึ้นและถูกทําใหหมดฤทธิ์แลว
15. แอนติ3.บอดีantibody
ถูกสรางโดยเซลลเม็ดเลือดขาว จะมีการลําเลียงไปยังสวนตาง ๆ ของร4.างกายได lethal แบบจําเพาะ ฉบับ
งไร vaccine
อยา5. - lethal หมายความวา ตาย เฉลย
1. แพรผานเซลลตาง ๆ - vaccine หมายถึ ง การฉี ด เชื้ อ
14. 3. วัผาคนระบบหมุ
2. ซึ ม ซีน หมายถึ
ผ า นเนื อ
้ เยื อ
่ ต า ง ๆ งอะไร โรคที่ อ  อ นกํ า ลั ง ลงหรื อ ตายแล ว
นเวียนเลือด เขารางกาย เพื่อใหรางกายสราง
4. 1. แอนติ
ผานระบบหมุ นเวียบนนํอดี ้าเหลืทอี่อง ยูในซีรัม
ภูมิคุมกัน (แอนติบอดี)
5. ซึมผานไปกับของเหลวระหวางเซลล
2. แอนติบอดีที่สิ่งมีชีวิตอื่นสรางขึ้น 14. ตอบ ขอ 4. vaccine คื อ การฉี ด
เชื้อโรคที่ออนกําลังลงหรือตายแลว
3. แอนติเจนและแอนติบอดีที่อยูในซีรัม ระบบหมุนเวียนเลือด
93
เขารางกาย เพื่อกระตุนใหรางกาย
4. เชื้อโรคที่ถูกทําใหออนฤทธิ์หรือตายลงแลว สรางภูมิคุมกันหรือแอนติบอดี
5. สารพิษที่แบคทีเรียสรางขึ้นและถูกทําใหหมดฤทธิ์แลว 15. ตอบ ขอ 3. แอนติบอดีจะถูกสงไปยัง
สวนตาง ๆ ของรางกายโดยไปกับ
15. แอนติบอดีถูกสรางโดยเซลลเม็ดเลือดขาว จะมีการลําเลียงไปยังพลาสมาในเลื สวนตาง ๆอดของรางกายได
อยางไร
1. แพรผานเซลลตาง ๆ
2. ซึมผานเนื้อเยื่อตาง ๆ
3. ผานระบบหมุนเวียนเลือด
4. ผานระบบหมุนเวียนนํ้าเหลือง
5. ซึมผานไปกับของเหลวระหวางเซลล
16.ตอบ ขแอนติ
16. อ 1. แอนติ เจนเจนหมายถึ คือ โปรตี งอะไรนที่
อยูบนผิวของเซลล ทําหนาที่ระบุวา
1. โปรตีนที่อยูบนผิวเซลลของเชื16.้อโรคแอนติเจน หมายถึงอะไร
เซลลชนิดนั้นเปนอะไร
17. ตอบ ข2. สารที่เชื้อโรคปลอยออกมาเพื่อกํา1.จัดโปรตีเซลล นที่อยูเบม็ นผิดวเซลล เลือของเชื ดขาว ้อโรค
อ 2. ในระบบภู มิ คุ  ม กั น แบบ
2. สารที่เชื้อโรคปลอยออกมาเพื่อกําจัดเซลลเม็ดเลือดขาว
3. สารที
จําเพาะเซลล ทผี ชู ว ่เยกิจะเป
ดขึ้นนตัหลัวกลาง งจากเซลลเม็ดเลื3.อดขาวกํ สารที่เกิดขึา้นหลั จัดงจากเซลลเชื้อโรคแล เม็ดเลือดขาวกํว าจัดเชื้อโรคแลว
ที่ ช  ว ยกระตุ  น ให เ ซลล บี แ ละเซลล
4. โปรตีนที่ชวยจับตัวกับไวรัสทําใหไ4.5.มโปรตี
ที ทํ า งาน โดยเซลล ที ผู  ช  ว ยจะไป
สามารถเพิ
โปรตี
นที่ชวยจับตัวกับไวรัสทําใหไมสามารถเพิ่มจํานวนได
นที่ทําหนาที่จ่ม ับตัจํวกัาบนวนได
สิ่งแปลกปลอมเพื่อกระตุนใหเกิดการกําจัดสิ่งแปลกปลอม
5. โปรตี น
กระตุนใหเซลลเปลี่ยนแปลงสภาพ ที ท
่ า
ํ หน า ที จ
่ บ
ั ตั ว กั บ สิ ง
่ แปลกปลอมเพื
17. เซลล บ แ
ี ละเซลล ท ท
ี อ
่ า
ํ กระตุ
งานสั ม พั นนธกให
ันอยเากิ
งไรดการกําจัดสิ่งแปลกปลอม
1. เซลลบีกระตุนเซลลทีใหผลิตแอนติบอดี
17.เป นเซลล
เซลล พบลาสมา
แ
ี
แอนติบอดีออกมาทําลายสิ่งแปลก
ละเซลล ซึ่ ง จะสร
ท ท
ี า
ํ างานสั
ง มพันธกันอย างไรทีผูชวยกระตุนใหเซลลบีสรางแอนติบอดี
2. เซลล
3. เซลลบีสรางแอนติบอดีเพื่อกระตุนการทํางานของเซลลที
ปลอม1. เซลลบีกระตุนเซลลทีใหผลิตแอนติ 4. บเซลล
อดีทีผูชวยสรางแอนติเจนเพื่อกระตุนการทํางานของเซลลบี
18. ตอบ ข2. อ 3. วัเซลล
คซีนเปทนีผ ภูมูชคิ วมุ ยกระตุ
กันกอเองนใหเซลลบีสรางแอนติบอดี
5. เซลลทีกระตุนใหเกิดการสรางสารพิษเพื่อกําจัดสิ่งแปลกปลอมในเซลลบี
18. วัคซีนกับซีรัมตางกันอยางไร
โดยการฉี ด เชื ้ อ โรคที ่ อ  อ นแอ
3. เซลลบีสรางแอนติบอดีเพื่อกระตุน1. การทํ ตาย วัคซีนและซี างานของเซลล
รัมเปนภูมิคุมกันที่รับมา ที
หรื อ สารพิ ษ ที่ อ  อ นกํ า ลั ง ลง และ 2. วัคซีนและซีรัมเปนภูมิคุมกันที่กอเอง
กระตุ4.นใหเซลล
รางกายสร ทีผาูชงแอนติ วยสรบาอดีงแอนติเจนเพื่อกระตุ 3. วัคซีน นเปการทํ
นภูมิคุมากันงานของเซลลกอเอง ซีรัมเปนภูมิคุมบ กันี ที่รับมา
เอง ส5.วนซีเซลล
รัมเปนท แอนติ บอดีนทให 4. ซี ร ม
ั เป น ภู ม
ี่สรเากิง ดการสรางสารพิษเพื่อกําจัดสิ่งแปลกปลอมในเซลล ค
ิ ม
 ุ กั น ที ก
่ อ
 เอง วั ค ซี น เป น ภู ม ค
ิ ุมกันที่รับมา
ีกระตุ 5. ซีรัมเปนภูมิคุมกันที่จําเพาะ วัคซีนเปนภูมิคุมกันที่ไมจําเพาะบี
จากสิ่งมีชีวิตอื่นและนํามาใชงานจึง
18.จัดวาวัเปคนซีภูนมิคกัุมบกัซีนทีร่รัมับตมาางกันอยางไร 19. เอเอยยถูจะแนะนํ กสุนัขกัด ซึ่งเจาของสุนัขไดบอกวาสุนัขตัวนั้นเปนสุนัขบา ถานักเรียนเปนเพื่อนของ
าใหเอยทําอยางไร เพราะเหตุใด
19. ตอบ ข1. วัคซีดนซีและซี
อ 4. การฉี รั ม จะออกฤทธิ รัมเปน์ ภูมิคุมกันที่รับ1.มาฉีดซีรัม เพราะมีราคาถูกกวาวัคซีน
กําจัด2.พิษสุวันคัขซีบนาได ทั นทีรซึ่งัมถเป
และซี าฉีนด ภูมิคุมกันที่กอ2.เอง ฉีดวัคซีน เพราะวัคซีนปองกันไดถึงตลอดชีวิต
ฉบับ 3. ฉีดวัคซีน เพราะวัคซีนตอบสนองตอพิษสุนัขบาโดยตรง
เฉลย วั ค ซี น อาจใช เ วลาหลายวั น กว า
3. วัคซีางแอนติ
รางกายจะสร นเปนบภูอดีมิคไดุมซึกั่งนกอเอง ซีรัมเป4.5. นฉีฉีดดภูวัซีคมรซีัมิคนเพราะออกฤทธิ
ุมเพราะมี
กันปทีระสิ่รับท์กธิํามา จัดพิษสุนัขบาไดทันที ไมตองรอหลายวัน
ภาพในการปองกันพิษสุนัขบาไดดีกวาซีรัม
จะไม4. ซีรัมเปนภูมิคุมกันที่กอเอง วัค20.ซีนขเป
ทันเวลา นาภูวไมมถิคูกตุมองกันที่รับมา
อใดกล
1. นํ้าเหลืองจะไหลไปทิศทางเดียวโดยมีปลายทางที่หัวใจหองบนซาย
20. ตอบ ข5. อ 1. นํ
ซีา้ รเหลืัมเป
องจะไหลไปทิ
นภูมิคุมศกัทางนที่จําเพาะ วัคซี2.นเป นภูดมันิคเกิดุมจากการอั กันทีก่ไเสบหรื มจําอเพาะ
อาการไข ติดเชื้อในตอมนํ้าเหลืองที่ขาหนีบ
เดียวโดยมีปลายทางที่หัวใจหองบน 3. นํ้าเหลืองเคลื่อนที่ไปโดยอาศัยการขยับตัวของกลามเนื้อรอบ ๆ หลอดนํ้าเหลือง
19.ขวา เอยถูกสุนัขกัด ซึ่งเจาของสุนัขไดบอกว 4. มาามเปสุนนัขอวัตัยวะนํวนั้าเหลื ้นเปองทีน่มีขสุนาดใหญ
นัขบทาี่สุดถและทํ านัากหนเรีาทีย่สรนเป
างเม็ดน
เลือเพื ่อนของ
ดแดงได
เอย จะแนะนําใหเอยทําอยางไร 94เพราะเหตุ
5. เซลลเม็ใดดเลือดขาวลิมโฟไซตชนิดที ถูกสรางขึน้ ทีไ่ ขกระดูกแตไปเติบโตทีอ่ วัยวะนํา้ เหลือง
1. ฉีดซีรัม เพราะมีราคาถูกกวาวัคซีน
2. ฉีดวัคซีน เพราะวัคซีนปองกันไดถึงตลอดชีวิต
3. ฉีดวัคซีน เพราะวัคซีนตอบสนองตอพิษสุนัขบาโดยตรง
4. ฉีดซีรัม เพราะออกฤทธิ์กําจัดพิษสุนัขบาไดทันที ไมตองรอหลายวัน
5. ฉีดวัคซีน เพราะมีประสิทธิภาพในการปองกันพิษสุนัขบาไดดีกวาซีรัม
20. ขอใดกลาวไมถูกตอง
1. นํ้าเหลืองจะไหลไปทิศทางเดียวโดยมีปลายทางที่หัวใจหองบนซาย
2. อาการไขดันเกิดจากการอักเสบหรือติดเชื้อในตอมนํ้าเหลืองที่ขาหนีบ
3. นํ้าเหลืองเคลื่อนที่ไปโดยอาศัยการขยับตัวของกลามเนื้อรอบ ๆ หลอดนํ้าเหลือง
4. มามเปนอวัยวะนํ้าเหลืองที่มีขนาดใหญที่สุด และทําหนาที่สรางเม็ดเลือดแดงได
5. เซลลเม็ดเลือดขาวลิมโฟไซตชนิดที ถูกสรางขึน้ ทีไ่ ขกระดูกแตไปเติบโตทีอ่ วัยวะนํา้ เหลือง
94
ตอนที่ 2 คําชีแ้ จง : ตอบคําถามตอไปนี้ 10
1. ความสัมพันธระหวางหมูเ ลือด แอนติบอดีในพลาสมา และแอนติเจนบนผิวเซลลเม็ดเลือดแดง
เปนอยางไร
หมูเลือด A B AB O
แอนติบอดี แอนติบอดี B แอนติบอดี A - แอนติบอดี A
............................................ ............................................ ............................................ ............................................
ในพลาสมา ............................................ ............................................ ............................................ และ B

............................................
แอนติเจน A
แอนติเจนบนผิว ............................................ แอนติเจน B แอนติเจน AB -
............................................ ............................................ ............................................
เซลลเม็ดเลือดแดง ............................................ ............................................ ............................................ ............................................
2. เชื้อ HIV สามารถเพิ่มจํานวนในรางกายไดอยางไร

ขั้นตอนการเพิ่มจํานวนของเชื้อ HIV เปนดังนี้
...................................................................................................................................................................................................................................................
1. รางกายไดรบั เชือ้ HIV จากการมีเพศสัมพันธกบั ผูต ดิ เชือ้ การรับเชือ้ ทางเลือด หรือการติดตอ
...................................................................................................................................................................................................................................................
ผานแมสูลูก
................................................................................................................................................................................................................................................... ฉบับ
2. ไวรัส HIV จะจับกับเซลลเจาบาน และปลอย RNA ซึง่ เปนสารพันธุกรรม เขาสูเ ซลลเจาบาน
...................................................................................................................................................................................................................................................
เฉลย
3. เอนไซมรเี วอรสทรานสคริปเทสจะเปลีย่ น RNA ของไวรัสเปน DNA โดยใชนวิ คลีโอไทดของ
...................................................................................................................................................................................................................................................
เซลลเจาบาน
...................................................................................................................................................................................................................................................
4. DNA ของไวรัส HIV จะรวมกับ DNA ของเซลลเจาบาน ซึ่งจะมีการสังเคราะหเปนโปรตีน
...................................................................................................................................................................................................................................................
ในสวนที่สารพันธุกรรมของไวรัสแทรกอยู
...................................................................................................................................................................................................................................................
5. โปรตีนที่สังเคราะหขึ้นจะถูกตัดและแยกโปรตีนที่เปนสวนประกอบของไวรัสและนํามาสราง
...................................................................................................................................................................................................................................................
ไวรัส HIV ตัวใหม
...................................................................................................................................................................................................................................................
6. ไวรัส HIV จะใชผนังเซลลของเซลลเจาบานสรางผนังเซลลของไวรัส และแยกออกจากเซลล
...................................................................................................................................................................................................................................................
เจาบานเพื่อแพรกระจายไปยังเซลลอื่น ๆ ตอไป ทําใหมีการเพิ่มจํานวนอยางรวดเร็ว
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
8 ระบบขับถาย
1. การขับถายของสิ่งมีชีวิตเซลลเดียวและของสัตว
การขับถาย (excretion) หมายถึง การกําจัดของเสียที่เกิดจากกระบวนการเมแทบอลิซึม
ฉบับ ออกจากร า งกาย โดยสิ่ ง มี ชี วิ ต แต ล ะชนิ ด จะมี วิ ธี ก ารและอวั ย วะที่ ทํ า หน า ที่ กํ า จั ด ของเสี ย
เฉลย แตกตางกัน
การขับถายของสิ่งมีชีวิตเซลลเดียว
• กลุมโพรคาริโอต เชน แบคทีเรีย สาหรายสีเขียวแกมนํ้าเงิน ยังไมมีออรแกเนลลที่ทําหนาที่ขับถาย
โดยเฉพาะ ของเสียตาง ๆ จึงแพรผานเยื่อหุมเซลลออกสูสิ่งแวดลอมโดยตรง
• กลุมยูคาริโอต เชน อะมีบา พารามีเซียม มีออรแกเนลลซับซอนขึ้น เซลลมีการขับนํ้าสวนเกินออก
ผานทางคอนแทร็กไทลแวคิวโอลเพื่อรักษาสมดุลของนํ้าและแรธาตุ และขับของเสียออกจากเซลล
การขับถายของสัตว
ฟองนํ้าและไฮดรา พลานาเรีย ไสเดือนดิน
ของเสียจําพวกแอมโมเนีย ขับถายของเสียประเภท ขับถายของเสียประเภท
และแกสคารบอนไดออกไซด แอมโมเนียออกมา โดยใช แอมโมเนียและยูเรียออกมา
จะแพรผานเยื่อหุมเซลล เฟลมเซลล โดยใชเนฟริเดียม
แมลง ปลา สัตวเลื้อยคลานและสัตวปก
ขับถายของเสียประเภท ขับถายของเสียประเภท ขับถายของเสียประเภท
กรดยูริกออกมา โดยใช แอมโมเนียออกมา กรดยูริกออกมา โดยใชไต
ทอมัลพิเกียน โดยใชไต
96
พิจารณารูปตอไปนี้ แลวเติมคําตอบลงในตาราง
รูป อวัยวะขับถาย วิธีการขับถาย
1. พารามีเซียมมักอาศัยอยูใ นนํา้ จืดทีม่ คี วามเขมขนของ
..........................................................................................................................
สารตาง ๆ นอยกวาในไซโทพลาซึม นํา้ จึงออสโมซิส
..........................................................................................................................
เขาสูเซลลตลอดเวลา เซลลจึงขับนํ้าออกผานทาง
..........................................................................................................................
-
...................................... คอนแทร็กไทลแวคิวโอล
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
2. ซิเลียจะพัดโบกของเสียพวกแอมโมเนียและยูเรียที่
..........................................................................................................................
ละลายอยูในชองวางลําตัวเขามาตามทอเนฟริเดียม
..........................................................................................................................
แลวขับออกนอกรางกาย สวนนํ้าและแรธาตุที่มี
..........................................................................................................................
เนฟริเดียม
......................................
ประโยชนจะถูกดูดกลับบริเวณผนังของเนฟริเดียม
..........................................................................................................................
ฉบับ
.......................................................................................................................... เฉลย
..........................................................................................................................
3. ของเหลวที่เปนของเสียจะถูกลําเลียงเขาสูทอมัล-
..........................................................................................................................
พิเกียน แลวสงผานไปยังลําไส กลุมเซลลบริเวณ
..........................................................................................................................
ไสตรงทําหนาที่ดูดสารที่มีประโยชนเขาสูเลือด
..........................................................................................................................
ท อ มั ล พิ เ กี ย น
......................................
ของเสียพวกสารประกอบไนโตรเจนจะถูกเปลี่ยน
..........................................................................................................................
เปนกรดยูริก แลวขับออกพรอมกากอาหาร
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
4. ไตจะกําจัดของเสียพวกแอมโมเนียและของเสียอืน่ ๆ
..........................................................................................................................
ออกจากเลือด ผานทางทอไต ไปยังกระเพาะ
..........................................................................................................................
ปสสาวะ และเปดออกทางทวารหนัก
..........................................................................................................................
ไต
......................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
ระบบขับถ่าย 97
1.
รูปที่ 1 รูปที่ 2
นํา้ ปสสาวะของสัตวในรูปที่ 1 และรูปที่ 2 มีความแตกตางกันอยางไร

สัตวทกี่ นิ สัตวเปนอาหาร เชน เสือ (รูปที่ 1) จะมีปริมาณของเสียทีม่ ไี นโตรเจนเปนองคประกอบ
...................................................................................................................................................................................................................................................
ในนํ ้าปสสาวะสูงกวาสัตวที่กินพืชเปนอาหาร เชน วัว (รูปที่ 2) เพราะโปรตีนจะถูกยอยจนได
...................................................................................................................................................................................................................................................
กรดอะมิ โน เมือ่ สัตวทกี่ นิ สัตวเปนอาหารนํากรดอะมิโนไปใชในการสลายเพือ่ ใหไดพลังงานจะไดยเู รีย
...................................................................................................................................................................................................................................................
ที...................................................................................................................................................................................................................................................
่แตกตางจากสัตวที่กินพืชเปนอาหาร เพราะอาหารของสัตวกินพืชสวนใหญเปนพวกคารโบไฮเดรต
ฉบับ และมี โปรตีนนอยกวา ซึ่งสลายแลวไดยูเรียเล็กนอย
เฉลย ...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
2.
สัตวแตละชนิดจะกินอาหารแตกตางกัน
และมีการขับถายของเสียทีแ่ ตกตางกันเชนกัน
สัตวในวงกลมสีเขียวและสัตวในวงกลม
สีแดงมีการขับถายของเสียในรูปแบบทีต่ า งกัน
หรือไม อยางไร
แตกตางกัน เนื่องจากการไดรับนํ้าและการสูญเสียนํ้าในรางกายของสัตว ทําใหสัตวขับถาย

...................................................................................................................................................................................................................................................
ของเสียที่มีไนโตรเจนเปนองคประกอบ (N-waste) ในรูปแบบที่แตกตางกัน สัตวที่อยูในนํ้าจะ
...................................................................................................................................................................................................................................................
ขับถายของเสียในรูปของแอมโมเนีย ซึ่งเปนสารพิษแตละลายนํ้าไดดี สวนนกตองสงวนนํ้าไวใช
...................................................................................................................................................................................................................................................
ในรางกาย จึงตองดูดนํา้ จากสารละลายทีม่ ขี องเสียกลับไปใชในรางกาย ของเสียทีเ่ ปนสารประกอบ
...................................................................................................................................................................................................................................................
ไนโตรเจนจะอยูในรูปผลึกของกรดยูริก
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
98
เติมคําตอบลงในชองวาง
ของเสียที่เปนสารประกอบไนโตรเจน
หัวขอ
แอมโมเนีย ยูเรีย กรดยูริก
1. ความเปนพิษ สูง ปานกลาง ตํ่า
........................................................ ........................................................ .........................................................
2. สถานะ แกส ละลายนํ้าไดดี ของเหลว ของแข็ง ไมละลายนํ้า

........................................................ ........................................................ .........................................................
3. ตัวอยางสัตวที่กําจัด สัตวนํ้าสวนใหญ สัตวเลี้ยงลูกดวย สัตวพวกแมลง นก

........................................................ ........................................................ .........................................................
ของเสียประเภทนี้ ........................................................ นํ้านม ฉลาม

........................................................ .........................................................
พิจารณาสิ่งมีชีวิตตอไปนี้ แลวระบุวาขับถายของเสียประเภทใด โดยขีด ✓ ลงในตาราง
ฉบับ
สิ่งมีชีวิต ของเสียที่เปนสารประกอบไนโตรเจน เฉลย
แอมโมเนีย ยูเรีย กรดยูริก
1. ฉลาม ✓
................................................ ................................................ ................................................
2. กบ ✓
................................................ ................................................ ................................................
3. กระเบน ✓
................................................ ................................................ ................................................
4. ซาลาแมนเดอร ✓
................................................ ................................................ ................................................
5. นก ✓
................................................ ................................................ ................................................
6. จิ้งจก ✓
................................................ ................................................ ................................................
7. ปลาตะเพียน ✓
................................................ ................................................ ................................................
8. หอยทาก ✓
................................................ ................................................ ................................................
2. การขับถายของมนุษย
ไตและอวัยวะในระบบขับถายปสสาวะ
• โครงสรางของไตและอวัยวะในระบบขับถายปสสาวะ มีดังนี้
1 ไต (kidney) 2 กรวยไต (renal pelvis)
มีลักษณะคลายเมล็ดถั่ว มีหนวยไต มีลกั ษณะเปนโพรง ทําหนาทีก่ กั เก็บ
ประมาณ 1 ลานหนวย โครงสรางของ หรือพักนํา้ ปสสาวะทีป่ ลอยออกจาก
ไต แบงออกเปน 2 ชัน้ คือ คอรเทกซ ไตกอนไหลเขาสูทอไต
และเมดัลลา
3 ทอไต (uterus) 4 กระเพาะปสสาวะ (urinary bladder)

เปนทอขนาดเล็กและยาว ตอมาจาก เปนถุงกลวง ยืดหยุนได ผนังประกอบดวย
ไตทั้ง 2 ขาง โดยทําหนาที่ลําเลียง กลามเนือ้ เรียบ 3 ชัน้ ทําหนาทีเ่ ก็บปสสาวะ
ป ส สาวะจากไตเข า สู  ก ระเพาะ ที่ถูกสงมาจากไต ซึ่งบรรจุประมาณ 700-
ปสสาวะ 800 ลบ.ซม.
ฉบับ
เฉลย
• โครงสรางของหนวยไต ประกอบดวย
1. โกลเมอรูลัส เปนกลุมหลอดเลือดฝอย ทําหนาที่เปนเยื่อกรองใหพลาสมาของเลือดผานเขาสู
โบวแมนสแคปซูล
2. โบวแมนสแคปซูล ลักษณะเปนทรงกลม มีผนัง 2 ชั้น หอหุมกลุมหลอดเลือดฝอย
3. ทอหนวยไต แบงออกเปน 3 สวน ไดแก ทอขดสวนตน ทอขดสวนกลางหรือหวงเฮนเล และ
ทอขดสวนปลาย
4. ทอรวม เปนบริเวณที่รวมของเหลวที่ไดจากการทํางานของหนวยไต กอนจะสงตอไปยังกรวยไต
•
การกําจัดของเสียของหนวยไต เริม่ จากเลือดเขาสูไ ตและแตกแขนงเปนโกลเมอรูลสั แลวจึงผานเขาสู
โบวเเมนสแคปซูล ซึ่งมีเฉพาะของเหลวและสารโมเลกุลขนาดเล็กที่ผานการกรอง จากนั้นจึงเคลื่อนที่เขาสู
ทอหนวยไตซึ่งจะมีการดูดกลับสารที่มีประโยชน และสุดทายจะไหลผานทอหนวยไตไปรวมกันในกระเพาะ
ปสสาวะ เพื่อขับออกจากรางกาย
•
ในแตละวันรางกายจะกําจัดสารตาง ๆ ออกจากรางกาย เชน นํา้ ยูเรีย กรดยูรกิ แอมโมเนีย โซเดียม-
คลอไรด โพแทสเซียม ครีเอทินนี ไฮโดรเจนคารบอเนตไอออน สวนสารบางชนิดจะถูกดูดกลับเขาสูห ลอดเลือด
เพื่อนํากลับไปใชประโยชน เชน กรดอะมิโน กลูโคส จะไมปนออกมากับปสสาวะ
100
ไตกับการรักษาดุลยภาพของรางกาย
• เมื่อรางกายขาดนํ้าจะสงผลใหสมองสวนไฮโพทาลามัสกระตุนตอมใตสมองสวนหลังใหหลั่งฮอรโมน
แอนติไดยูเรติกเพือ่ กระตุน ใหมกี ารดูดนํา้ กลับทีท่ อ หนวยไตมากขึน้ ถารางกายไดรบั นํา้ มากเกินไป สมองสวน
ไฮโพทาลามัสจะยับยัง้ ตอมใตสมองสวนหลังไมใหหลัง่ ฮอรโมนแอนติไดยูเรติก จึงไมมกี ารดูดนํา้ กลับทีท่ อ หนวยไต
• รางกายมีการหลั่งฮอรโมนแอลโดสเตอโรนจากตอมหมวกไต ซึ่งอยู
ดานบนของไตทั้ง 2 ขาง ทําหนาที่ควบคุมสมดุลนํ้าและแรธาตุบางชนิด เชน
โซเดียม โพแทสเซียม ฟอสเฟต
• เมื่อเลือดมี+ pH ตํ่า หนวยไตจะขับสารที่มีสวนประกอบ ไฮโพทาลามัส
H+
ของ และ NH4 ออกจากเลือด และดูดกลับสาร
เพื่อลดความเปนกรด เชน Na+ และ HCO3- เมื่อรางกาย เมื่อรางกาย
หากเลือดมี pH สูง ก็จะเกิดกระบวนการ ขาดนํ้า ไดรับนํ้ามาก
กระตุน ยับยั้ง
ตรงกันขาม
ตอมใตสมองสวนหลัง
• นอกจากนี้ ยังมีอวัยวะอื่น ๆ หลั่ง ไมหลั่ง
ฉบับ
ที่มีสวนชวยในการรักษาดุลยภาพ แอนติไดยูเรติกฮอรโมน
(ADH) เฉลย
ของรางกาย เชน ผิวหนัง ปอด
- ผิวหนัง (skin) เปนสวน
ที่ปกคลุมอยูชั้นนอกสุดของรางกาย
ทําหนาที่ปองกันอวัยวะภายใน หนวยไตดูดนํ้ากลับมาก ปสสาวะนอย หนวยไตดูดนํ้ากลับนอย ปสสาวะมาก
ปองกันไมใหเชื้อโรคเขาสูรางกาย ขับของเสียออกจากรางกาย รักษาอุณหภูมิของรางกายใหคงที่ และรับ
ความรูสึกตาง ๆ ผิวหนังประกอบดวยเนื้อเยื่อ 2 ชั้น ไดแก ชั้นหนังกําพราและชั้นหนังแท
- ปอด (lung) เปนอวัยวะในระบบหายใจ ทําหนาที่แลกเปลี่ยนแกส โดยรับแกสออกซิเจนจาก
สิ่งแวดลอมเขาสูปอด และขับแกสคารบอนไดออกไซดจากกระบวนการเมแทบอลิซึมออกจากรางกาย
โรคที่เกี่ยวของกับไต
• โรคนิ่ว เปนโรคที่เกิดจากตะกอนของแรธาตุตาง ๆ ในปสสาวะไมละลาย สวนใหญจะเปนแคลเซียม-
ออกซาเลตและสารเคมีอื่น ๆ
• โรคไตวาย เปนภาวะที่ไตสูญเสียการทํางาน แบงออกเปน 2 ชนิด คือ ไตวายเฉียบพลันและไตวาย
เรื้อรัง
พิจารณารูปหนวยไต แลวเติมคําตอบลงในชองวาง พรอมกับบอกลักษณะและหนาทีข่ องโครงสราง
ของหนวยไต โดยเติมหมายเลขลงในตาราง
3 ทอขดสวนตน
...............................................................
1 โกลเมอรูลัส
...............................................................
5 ทอขดสวนปลาย
...............................................................
โบวแมนสแคปซูล
2 ...............................................................
4 ทอขดสวนกลาง
...............................................................
...............................................................
6 ทอรวม
...............................................................
ฉบับ
เฉลย
ลักษณะและหนาที่ หมายเลข
1. บริเวณที่ทําหนาที่กรองพลาสมาของเลือดกอนผานเขาสูโบวแมนสแคปซูล 1
..............................................
2. มีลักษณะคลายอักษรตัวยู (U) เปนบริเวณที่มีการดูดนํ้าและ NaCl กลับไดมาก 4

..............................................
3. บริเวณที่รวมนํ้าปสสาวะกอนสงไปยังกรวยไต 6
..............................................
4. มีลักษณะเปนทรงกลม ผนัง 2 ชั้น หอหุมกลุมหลอดเลือดฝอย 2

..............................................
5. บริเวณที่มีการดูดสารที่มีประโยชนกลับมากที่สุด 3
..............................................
6. บริเวณที่มีการขับโพแทสเซียมไอออนออก เพื่อปรับคา pH ของนํ้าปสสาวะ 5

..............................................
102
เขียนแผนผังสรุปการกําจัดของเสียโดยหนวยไต จนถึงกลไกการขับปสสาวะ
เลือดรับของเสียจากกระบวนการเมแทบอลิซึมของเซลลทั่วรางกาย แลวจึงเขาสูไตทาง
1 ...........................................................................................................................................................................................................................................................
หลอดเลือดรีนัลอารเตอรี ซึ่งจะแตกแขนงเปนกลุมหลอดเหลือฝอยหรือโกลเมอรูลัส
...........................................................................................................................................................................................................................................................
เมื่อเลือดมาถึงโกลเมอรูลัส สารโมเลกุลขนาดใหญจะไมผานการกรอง เหลือเฉพาะ

2 ...........................................................................................................................................................................................................................................................
ของเหลวและสารโมเลกุลขนาดเล็กที่ผานการกรอง
...........................................................................................................................................................................................................................................................
ของเหลวที่ผานเขาสูโบวแมนสแคปซูลจะเคลื่อนที่ตอเพื่อเขาสูหนวยไต โดยระหวางที่ผาน
3 ...........................................................................................................................................................................................................................................................
ทอหนวยไต จะมีการดูดกลับสารที่มีประโยชนเขาสูหลอดเลือดอีกครั้ง
........................................................................................................................................................................................................................................................... ฉบับ
เฉลย
ของเหลวที่ไมผานการดูดกลับที่ทอหนวยไต จะถูกสงตอไปที่ทอรวม ซึ่งมีลักษณะคลาย

4 ...........................................................................................................................................................................................................................................................
นํ้าปสสาวะ แลวสงผานไปยังกรวยไต ทอไต ไปรวมกันในกระเพาะปสสาวะ
...........................................................................................................................................................................................................................................................
เมื่อกระเพาะปสสาวะมีปริมาณนํ้าปสสาวะมาก ผนังกระเพาะปสสาวะจะยืดตัว หนวยรับ

5 ...........................................................................................................................................................................................................................................................
ความรูสึกที่กระเพาะปสสาวะจะสงกระแสประสาทไปเรื่อย ๆ จนถึงกานสมอง
...........................................................................................................................................................................................................................................................
เซลลประสาทในกานสมองสั่งการใหกระเพาะปสสาวะบีบตัว กลามเนื้อหูรูดที่กระเพาะ
6 ...........................................................................................................................................................................................................................................................
ปสสาวะคลายตัว นํ้าปสสาวะไหลออกจากกระเพาะปสสาวะ เพื่อขับออกจากรางกาย
...........................................................................................................................................................................................................................................................
อานสถานการณที่กําหนดให แลวตอบคําถามตอไปนี้
นายวราคมไดเขารวมกิจกรรมวิง่ มาราธอน ระยะทาง

42 กิโลเมตร ซึง่ เขาไดเตรียมความพรอมของรางกายเปน
อยางดี เมื่อการแขงขันเริ่มขึ้น นายวราคมวิ่งไปจนถึง
กิโลเมตรที่ 20 เขารูส กึ กระหายนํา้ เนือ่ งจากวันนัน้ อากาศ
รอนมาก จึงแวะทีจ่ ดุ บริการนํา้ แตพบวา ไมมนี าํ้ ใหบริการ
เขาจึงหยุดวิ่ง เพราะกลัวอันตรายที่จะเกิดขึ้น
1. เมื่อเขารูสึกกระหายนํ้า รางกายจะมีกลไกอยางไร
เมื่อรางกายขาดนํ้า จะทําใหความเขมขนของเลือดสูงกวาปกติ เลือดจึงมีแรงดันออสโมติกสูง
...................................................................................................................................................................................................................................................
สงผลใหสมองสวนไฮโพทาลามัสไปกระตุนตอมใตสมองสวนหลังใหหลั่ง ADH เพื่อไปกระตุนใหมี
...................................................................................................................................................................................................................................................
ฉบับ การดูดนํ้ากลับที่ทอหนวยไตมากขึ้น
เฉลย ...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. หากนายวราคมฝนวิ่งตอไปจนรางกายขาดนํ้า จะมีอาการเปนอยางไร
ในชวงแรกอาจมีอาการปากแหง คอแหง กระหายนํ้า วิงเวียนศีรษะ หากขาดนํ้ามากขึ้นก็จะสง
...................................................................................................................................................................................................................................................
ผลกระทบตอระบบหมุนเวียนเลือด เชน ปสสาวะออกนอย ชีพจรเตนเบาเร็ว ความดันเลือดตํ่า
...................................................................................................................................................................................................................................................
ถาอาการรุนแรงมากขึน้ จะสงผลใหการทํางานของอวัยวะตาง ๆ ลมเหลว โดยเฉพาะอยางยิง่ คือ ไตวาย
...................................................................................................................................................................................................................................................
เฉียบพลัน หรืออาจถึงแกชีวิตไดดวยเชนกัน
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
3. นักเรียนมีวิธีปองกันการขาดนํ้าไดอยางไร
วิธปี อ งกันภาวะขาดนํา้ คือ การดืม่ นํา้ ใหเพียงพอ ประมาณ 1.5-2 ลิตรตอวัน ทัง้ นี้ ขึน้ กับสภาวะ
...................................................................................................................................................................................................................................................
รางกายและสิง่ แวดลอมดวย เชน ชวงฤดูรอ น ผูท ที่ าํ งานกลางแจง ผูท อ่ี อกกําลังกายทีม่ กี ารสูญเสีย
...................................................................................................................................................................................................................................................
เหงื่อ ผูปวยที่มีไข หรือทองเสียอยางรุนแรง จะตองไดรับนํ้าและเกลือแรมากกวาปกติ นอกจากนี้
...................................................................................................................................................................................................................................................
ควรหลีกเลี่ยงการอยูกลางแดดจัดเปนเวลานาน เพราะสามารถทําใหเกิดลมแดด (heatstroke) ได
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
104
1. รางกายจะมีการกําจัดสารใดออกจากรางกายบาง และดูดกลับสารใดเขาสูรางกายบาง
รางกายจะมีการกําจัดนํ้า ยูเรีย กรดยูริก แอมโมเนีย โซเดียมคลอไรด โพแทสเซียม ครีเอทินีน
....................................................................................................................................................................................................................................................
ไฮโดรเจนคารบอเนตไอออนออกจากรางกาย และมีการดูดกลับกลูโคส กรดอะมิโน รวมไปถึงนํ้า
....................................................................................................................................................................................................................................................
และเกลือแรเขาสูหลอดเลือดเพื่อนํากลับไปใชประโยชน
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
2. เพราะเหตุใด ถานักเรียนรับประทานมันฝรั่งทอดในปริมาณมาก เมื่อเวลาผานไปสักครู

จะรูสึกกระหายนํ้า
ขนมขบเคี้ยวจําพวกมันฝรั่งทอดมีปริมาณไขมันสูง โซเดียมสูง และมีรสเค็มมาก เมื่อรับประทาน
....................................................................................................................................................................................................................................................
เขาไปจะรูสึกกระหายนํ้า เนื่องจากขนมขบเคี้ยวทําใหเลือดมีแรงดันออสโมติกสูง จึงไปกระตุน
....................................................................................................................................................................................................................................................
ไฮโพทาลามัส แลวสงสัญญาณไปตอมใตสมองสวนหลังใหหลั่ง ADH ออกมา เพื่อกระตุนใหมีการ
.................................................................................................................................................................................................................................................... ฉบับ
ดูดนํ้ากลับมากขึ้น
....................................................................................................................................................................................................................................................
เฉลย
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
3. ถานักเรียนมีอาการทองเสีย ถายอุจจาระ
อยางตอเนื่อง จนเกิดอาการตัวซีด หมดแรง
มือเทาเย็น เปนตะคริว
การปฐมพยาบาลเบือ้ งตนควรทําอยางไร
การปฐมพยาบาลเบือ้ งตนควรใหผปู ว ยดืม่ นํา้ ทีละนอยแตบอ ย ๆ เพือ่ ชดเชยการสูญเสียนํา้ ทีอ่ อกจาก

....................................................................................................................................................................................................................................................
ร....................................................................................................................................................................................................................................................
างกายพรอมอุจจาระ หรือดื่มเครื่องดื่มเกลือแรซึ่งดูดซึมเขาสูรางกายไดดี หากอาการไมดีขึ้นตอง
นํ....................................................................................................................................................................................................................................................
าสงโรงพยาบาล เพราะผูป ว ยอาจมีภาวะช็อกได หรือจําเปนตองใชยาปฏิชวี นะรวมดวย เพือ่ ฆาเชือ้ โรค
ที....................................................................................................................................................................................................................................................
่มีจํานวนมาก
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
อธิบายสาเหตุของการปสสาวะผิดปกติดังตอไปนี้
1 ปสสาวะเปนเลือด 2 ปสสาวะนอยลง
เกิ ด จากการที่ มี ร อยโรคซึ่ ง

สาเหตุ ..................................................................................... หากดื่มนํ้าเขาไปมาก แตปสสาวะ
สาเหตุ .....................................................................................
สามารถเกิ ด ได ตั้ ง แต เ นื้ อ ไต กรวยไต
.......................................................................................................... กลับออกนอย อาจเปนเพราะการทํางาน
..........................................................................................................
ทอไต กระเพาะปสสาวะ ตอมลูกหมาก
.......................................................................................................... ของไตเสียไป หรือภาวะมีการอุดตันใน
..........................................................................................................
ในผูชาย ทอปสสาวะ มีหลายโรคที่ทําให
.......................................................................................................... ระบบทางเดินปสสาวะ เชน ตอมลูกหมาก
..........................................................................................................
เกิดอาการนี้ เชน นิ่ว เนื้องอกในทาง
.......................................................................................................... โต โรคมะเร็งลุกลามกดทอไต นิ่วในไต
..........................................................................................................
เดิ น ป ส สาวะ กระเพาะป ส สาวะอั ก เสบ
.......................................................................................................... ..........................................................................................................
เส น เลื อ ดฝอยของไตอั ก เสบ มะเร็ ง ใน
.......................................................................................................... ..........................................................................................................
ระบบทางเดินปสสาวะ โรคไตเปนถุงนํ้า
.......................................................................................................... ..........................................................................................................
.......................................................................................................... ..........................................................................................................
ฉบับ .......................................................................................................... ..........................................................................................................
เฉลย
3 ปสสาวะบอย 4 ปสสาวะเปนฟองมาก
ความถี่ในการปสสาวะของแตละ
สาเหตุ ..................................................................................... อาจเกิดจากการขับปสสาวะเร็ว
สาเหตุ .....................................................................................
คนนั้นไมเทากัน ขึ้นอยูกับการดื่มนํ้า แต
.......................................................................................................... เกินไป ภาวะโปรตีนมากเกินไปในปสสาวะ
..........................................................................................................
หากป ส สาวะบ อ ยจนผิ ด ปกติ อาจเป น
.......................................................................................................... ซึ่งเกิดจากภาวะไขขาวในปสสาวะที่มักพบ
..........................................................................................................
เพราะมีปญหาเกี่ยวกับโรคไต โดยไตจะไม
.......................................................................................................... ในโรคเรือ้ รัง เชน โรคเบาหวาน ความดัน
..........................................................................................................
สามารถหยุดการขับนํา้ ในกระเพาะปสสาวะ
.......................................................................................................... เลือดสูง เสนเลือดฝอยในไตอาจอักเสบ
..........................................................................................................
ได ทําใหมีนํ้าออกมามากและปสสาวะบอย
.......................................................................................................... ทําใหมีโปรตีนรั่วไหลออกมามากผิดปกติ
..........................................................................................................
กวาปกติ
.......................................................................................................... ..........................................................................................................
.......................................................................................................... ..........................................................................................................
.......................................................................................................... ..........................................................................................................
.......................................................................................................... ..........................................................................................................
106
Sin cience
Real Life
ÃÕºä»ËŒÍ§¹œÓàÅÂ ÍÑé¹äÇŒà´ÕëÂÇ
¡ÃÐà¾ÒÐ»˜ÊÊÒÇÐÍÑ¡àÊº¹Ð
»Ç´©Õè¨Ñ§ áµ‹àÃÒµÑé§ã¨·Ó§Ò¹Ê‹Ç¹¹Õé
ãËŒàÊÃç¨¡‹Í¹áÅŒÇ¤‹ÍÂä»
ฉบับ
เฉลย
1. โรคกระเพาะปสสาวะอักเสบคืออะไร มีอาการเปนอยางไร และสาเหตุของโรคคืออะไร

โรคกระเพาะปสสาวะอักเสบเกิดจากการติดเชื้อของกระเพาะปสสาวะจากเชื้อแบคทีเรีย อาการของ
.........................................................................................................................................................................................................................................................
โรคนี้ คือ ถายปสสาวะกะปริบกะปรอย รูส กึ ปวดขัด แสบรอนเวลาถายปสสาวะ มักจะตองเขาหองนํา้
.........................................................................................................................................................................................................................................................
บอย ๆ มีอาการคลายถายปสสาวะไมสุด สาเหตุของโรคอาจเกิดจากการกลั้นปสสาวะนานเกินไป
.........................................................................................................................................................................................................................................................
การดูแลสุขลักษณะที่ไมเหมาะสม
.........................................................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................................................
2. ใหนกั เรียนสืบคนขอมูลวิธกี ารปฏิบตั ติ นเพือ่ ปองกันโรคกระเพาะปสสาวะอักเสบ

ตัวอยางวิธีการปฏิบัติตนเพื่อปองกันโรคกระเพาะปสสาวะอักเสบ เชน
.........................................................................................................................................................................................................................................................
- ควรดื่มนํ้ามาก ๆ
.........................................................................................................................................................................................................................................................
- อยากลั้นปสสาวะ เพราะจะทําใหเชื้อโรคอยูในกระเพาะปสสาวะไดนาน
.........................................................................................................................................................................................................................................................
- การใชกระดาษชําระเช็ดทําความสะอาด ควรเช็ดจากขางหนาไปขางหลัง เพื่อปองกันเชื้อโรคจาก
.........................................................................................................................................................................................................................................................
บริเวณทวารหนักเขาสูทอปสสาวะ
.........................................................................................................................................................................................................................................................
โรคไตในเด็กมีความสําคัญไมนอ ยไปกวาโรคไตในวัยอืน่ ๆ ซึง่ ผูป กครองควรดูแลเด็กอยางใกลชดิ

ในการเฝาสังเกตอาการ เพราะโรคไตสามารถรักษาใหหายขาดไดในกรณีที่อาการยังไมรุนแรง แต
ถาหากถึงขั้นภาวะโรคไตเรื้อรัง จะทําใหรักษาไดยากและอาจไมสามารถรักษาใหหายขาดได
โดยทั่วไปโรคไตไมใชโรครายหากรูตัวเร็วและรักษาไดเร็ว แตถาเขาสูภาวะโรคไตเรื้อรังแลว
จะทําใหไตเสื่อม และสมรรถภาพการทํางานลดลงเหลือเพียง 50% เทานั้น ซึ่งภาวะนี้ไมสามารถ
รักษาใหหายขาดได แตแพทยจะทําการรักษาเพือ่ ชะลอความเสือ่ มของ
ไตเอาไวใหสามารถทํางานได 70% ชวยรักษาไตใหอยูกับผูปวยไป
นาน ๆ และรักษาชีวิตของผูปวยเอาไวได โดยที่โรคไตจะยังคงอยู
กับผูปวยและไมสามารถหายไป
ที่มา : รายการพบหมอรามา ชวง Meet The Expert
ปญหาโรคในเด็ก
ฉบับ
เฉลย
1. โรคไตเรือ้ รังคืออะไร และมีอาการเปนอยางไร
โรคไตเรือ้ รังเปนภาวะทีม่ กี ารสูญเสียการทํางานของไตอยางชา ๆ และถาวร จนในทีส่ ดุ เขาสูภ าวะ
....................................................................................................................................................................................................................................................
สุดทายของโรคไต ผูปวยจะมีอาการออนเพลีย คลื่นไส เบือ่ อาหาร อาเจียน ทองเดิน นอนไมหลับ
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
2. นอกจากการรักษาโดยใชยาแลว ผูปวยไตเรื้อรังยังตองไดรับการรักษาดวยวิธีใดรวมดวย และ

เราจะมีวิธีการปองกันโรคไตในเด็กไดอยางไร
เด็กทีป่ ว ยเปนโรคไตวายเรือ้ รัง จะรักษาโดยการใชยา และยังตองไดรบั การรักษาดวยวิธใี ดวิธหี นึง่
....................................................................................................................................................................................................................................................
รวมดวย เชน การลางไตทางหนาทอง การลางไตทางเลือด การปลูกถายไต
....................................................................................................................................................................................................................................................
เราสามารถปองกันโรคไตในเด็ก โดยการดูแลการขับถายปสสาวะใหเหมาะสม ดืม่ นํา้ ใหเพียงพอ
....................................................................................................................................................................................................................................................
งดการรับประทานอาหารเค็มจัดจนเกินไป
....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
108
UUnitnitTestTest
8
8 1. ตอบ ขอ 2. แบคทีเรียและไฮดราขับ−
ถ า ยของเสี ย แบบแพร ผ  า นเยื่ อ หุ  ม
เซลลออกสูส งิ่ ได แวดลคะแนนอมโดยตรง คะแนนเต็
สวน ม
เพียคะแนนเต็
งคําตอบเดี
20
ม ยว ไสเดือนดินขับถายโดยเนฟริเดียม 20
ปลาขับถายโดยไต ผีเสือ้ ขับถายโดย
1.1. สิ่งมีสิชีว่งิตมี
ในขชอีวใดต
ิตอในขไปนี้มอ ใดต
ีการขั บถาอยของเสี
ไปนีย้มแบบแพร ีการขัผานเยื บถ่อหุามยของเสี
เซลลออกสูสย แบบแพร
่ิงแวดล อม ผานเยื่อหุทอมมัเซลล
ลพิเกียอน อกสู
และเตสาิ่งขับแวดล อม
ถายโดยไต
โดยตรง
โดยตรง 2. ตอบ ขอ 3. แมว ลิง และฉลามขับถาย
ก. แบคทีเรีย ข. ไฮดรา ค. ไสเดือนดิน
ง. ปลา จ. ผีเสื้อ ฉ. เตา
ของเสี ย ในรู ป ยู เ รี ย หอยทากและ
1. ก.
ก. แบคทีเรีย 2. ก. และ ข. ข.3. ข.ไฮดรา
และ ค.
ค.จิ้งจกขัไสบเถดืาอยของเสี
นดินยในรูปกรดยูริก
4. ก. ข. และ ง. ง. ปลา 5. ข. ค. และ ฉ. จ. ผีเสื้อ ฉ.และปลากระเบนขั
เตา ย บถายของเสียใน
รูปแอมโมเนี
2. สิ่งมีชีวิตในขอใดตอไปนี้มีการขับถายของเสียในรูปยูเรีย
3. ตอบ ขอ 2. สิ่ ง มี ชี วิ ต กลุ  ม ยู ค าริ โ อต
1.ก. หอยทาก ก. ข. แมว ค.2.ลิง ก. และ ข.
เชน3.อะมีข. และ ค.
บา พารามี เซียม จะมีการ
ง. ฉลาม จ. ปลากระเบน ฉ. จิ้งจก
4. ก. ข. และ ง. 5. ข. ค. และ ฉ. ขับนํ้าสวนเกินออกผานทางคอน−
1. ก. และ จ. 2. ข. และ ค. 3. ข. ค. และ ง. แทร็กไทลแวคิวโอล
2. 4. สิข.่งค.มีและชีวจ.ิตในขอใดตอ5. ไปนี ก. ข.้มและ ีการขั ฉ. บถายของเสียในรูปยูเรีย
4. ตอบ ขอ 5. คอนแทร็กไทลแวคิวโอล
3. ขอใดกลาวถูกตองเกี่ยวกับการขับถายของสิ่งมีชีวิตเซลลเดียว
1. อะมีบาจะใชซิเลียในการโบกพัดของเสียออกจากเซลล เปนโครงสรางทีม่ หี นาทีก่ าํ จัดนํา้ และ
2. พารามีก. เซียมขัหอยทาก
บนํ้าสวนเกินออกผานทางคอนแทร็กไทลแวคิวข. โอล แมว ค.กากอาหารส
ลิง วนเกินในพารามีเซียม
3. แบคทีเง. ฉลาม
รียและสาหร า ยสี เ ขี ย วแกมนํ ้ า เงิ น ขั บ นํ ้ า ส ว นเกิ น ออกผ จ. ปลากระเบน
า นทางคอนแทร็ ก ไทล - ฉ.อะมีบจิา้งจก ยูกลีนา ซึ่งอยูในอาณาจักร
แวคิวโอล
โพรทิสตาทั้งหมดซึ่งเปนสิ่งมีชีวิต
4. คอนแทร็กไทลแวคิวโอลเปนออรแกเนลลทที่ าํ หนาทีร่ กั ษาสมดุลของนํา้ และแรธาตุภายใน ฉบับ
1. ก. และ จ.
เซลล ข องสิ ง
่ มี ช ว
ี ต
ิ เซลล เ ดี ย วทั ง
้ กลุ ม
 โพรคาริ โ อตและกลุ ม
 ยู ค 2. ข. และ ค.
าริ โ อต เซลล เ ดี ย ว ไม
3. ข. ค. และ ง. ใ ช อ วั ย วะหรื อ โครง −
เฉลย
5. กลุมยูคาริโอตเปนสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยูในนํ้าจืดที่มีความเขมขนของสารตาง ๆ มากกวา สรางที่มีไวเพื่อกําจัดของเสียในสัตว
4. ข. ค. และ จ. 5. ก. ข. และ ฉ.
ไซโทพลาซึม จึงมีการออสโมซิสนํ้าที่เปนของเสียออกจากเซลลตลอดเวลา
4. ขอใดไมใชอวัยวะหรือโครงสรางที่มีไวเพื่อกําจัดของเสียของสัตว
3. ขอใดกลาวถูกตองเกี่ยวกับการขับถายของสิ่งมีชีวิตเซลลเดียว
1. เยื่อหุมเซลล 2. เฟลมเซลล
1. อะมีบาจะใชซิเลียในการโบกพัดของเสียออกจากเซลล
3. เนฟริเดียม
5. คอนแทร็กไทลแวคิวโอล
4. ทอมัลพิเกียน
2. พารามีเซียมขับนํ้าสวนเกินออกผานทางคอนแทร็ 109
กไทลแวคิวโอล ระบบขับถ่าย
3. แบคทีเรียและสาหรายสีเขียวแกมนํ้าเงินขับนํ้าสวนเกินออกผานทางคอนแทร็กไทล-
แวคิวโอล
4. คอนแทร็กไทลแวคิวโอลเปนออรแกเนลลทที่ าํ หนาทีร่ กั ษาสมดุลของนํา้ และแรธาตุภายใน
เซลลของสิ่งมีชีวิตเซลลเดียวทั้งกลุมโพรคาริโอตและกลุมยูคาริโอต
5. กลุมยูคาริโอตเปนสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยูในนํ้าจืดที่มีความเขมขนของสารตาง ๆ มากกวา
ไซโทพลาซึม จึงมีการออสโมซิสนํ้าที่เปนของเสียออกจากเซลลตลอดเวลา
4. ขอใดไมใชอวัยวะหรือโครงสรางที่มีไวเพื่อกําจัดของเสียของสัตว
1. เยื่อหุมเซลล 2. เฟลมเซลล
3. เนฟริเดียม 4. ทอมัลพิเกียน
5. คอนแทร็กไทลแวคิวโอล
5.5.ตอบ ขสัอ ต5.วผีในข
เ สื้ ออขั บใดมี อวัยวะขัท  อบถายตางจากขออื่น
ถ า ยโดยใช
มั ล พิ เ กี ย น ส ว นข อ อื่ น ๆ ใช ไ ตใน
1. กบ
การขับถาย 5. สัตวในขอใดมีอวัยวะขับถายตางจากขออื่น
2. ปลา
6. ตอบ ขอ 1. การขับถายของเสียออกมา 1. กบ
2. ปลา
ในรูป3.ของกรดยู นก ริก ทําใหสูญเสียนํ้า 3. นก
ออกมานอยมาก ใชพลังงานในการ 4. เสือ
ขับถา4.ยสูง เสื อ นพิษของการขับ−
ความเป 5. ผีเสื้อ
5. ปกรดยู
ถายในรู ผีเสืร้อกิ ตํา่ กวาการขับถาย 6. ขอใดกลาวถูกตองเกี่ยวกับการขับถายของเสียออกมาในรูปของกรดยูริก
รูปแบบอื่นๆ พบการขับถายแบบนี้ 1. ทําใหสูญเสียนํ้าออกมานอยมาก
6.ในสัตขวอเลืใดกล
้อยคลาน าวถูสักตวตปอกงเกี ไมพ่ยบวกับการขับถายของเสี
2. เปนวิธีที่งยายกว
3. ใช พ ลั ง
ออกมาในรู
งานในการขั
าการขับถายในรูปปแบบอื
บ ถ า ยน อ ยกว า
ของกรดยู
การขั
่น
บ
ริก
ถายในรูปแบบอื่น
ในสัตวเลี้ยงลูกดวยนํ้านม
1. ทําใหสูญเสียนํ้าออกมานอยมาก 4. พบการขับถายรูปแบบนี้ในสัตวเลื้อยคลาน สัตวปก สัตวเลี้ยงลูกดวยนํ้านม
7. ตอบ ขอ 4. โหนกของอู ฐ เป น ที่ เ ก็ บ 5. ความเปนพิษของการขับถายในรูปของกรดยูริกสูงกวาการขับถายในรูปแบบอื่น
ไขมัน2.ซึ่งเป จะดึนงวิออกมาใช
ธีที่งายกว เมื่อาไมการขั
มี บถายในรู ป แบบอื่น
7. อูฐเปนสัตวทะเลทรายและอาศัยอยูในที่แหงแลงเปนเวลานาน ๆ ได ขอใดไมใชลักษณะการ
อาหารกิ3. นใชและความร
พลังงานในการขั อนที่สะสมใน บถายนอยกวาขัการขั บถายของอู บฐถายในรูปแบบอื่น
ตัวอูฐก็จะลอดออกมาทางโหนกนี้ 1. มีเพียงยูเรียสวนนอยเทานัน้ ทีจ่ ะถูกไตกําจัดออกมาพรอมปสสาวะ ทําใหปส สาวะของอูฐ
ดวย 4.สวนขพบการขั
ออื่นๆ เปนบลัถกษณะการ ายรูปแบบนี้ในสัตวเลื้อยคลาน ไมเขมขนเหมืสัอนสั ตวตวปทะเลทรายอื
ก สัตว่นเๆลี้ยงลูกดวยนํ้านม
ขับถ5.ายของอู ความเป
ฐ นพิษของการขับถายในรูป2. ของกรดยู ริกสูงกวาการขับถายในรูปแบบอื่น
อูฐสูญเสียนํ้าในเลือดออกไปนอยมาก ไมเกินรอยละ 10 ทําใหเลือดยังไหลเวียนใน
รางกายไดอยางปกติ
8. ตอบ ขอ 2. สุนขั จะกระหายนํา้ มากขึน้ 3. กระเพาะอาหารของอูฐมีแบคทีเรียบางชนิดทีส่ ามารถเปลีย่ นยูเรียใหเปนกรดอะมิโนและ
7.เพราะนํ อูฐา้ เปทะเลมี
นสัตความเข วทะเลทรายและอาศั
มขนสูงกวา ยอยูในที่แโปรตีหงนไดแลงเปนเวลานาน ๆ ได ขอใดไมใชลักษณะการ
4. อูฐมีอวัยวะพิเศษทําหนาที่เก็บสะสมนํ้าเพื่อการดํารงชีวิตในที่แหงแลง เรียกวา โหนก
ฉบับ
ขับถายของอู
ของเหลวภายในตั วสุนฐัข ดังนั้น จะ
5. อูฐขับถายปสสาวะออกมาโดยที่ปสสาวะมีความเจือจางมาก
มีนํ้าจากรางกายถูกขับถายออกมา
เฉลย พรอ1. มกับนํมี้าเทะเล
พียงยูสุนเัขรีจะกระหาย
ยสวนนอยเทานัน้ ทีจ่ 8.ะถูเมืกอ่ ไตกํ
สุนขั ดืม่ านํจัา้ ทะเลเข
ดออกมาพร
าไป รางกายของสุ อมปนขั จะเป
สสาวะ นอยางไรทําใหปส
 สาวะของอูฐ
1. สุนัขจะตาย
นํา้ และตอไม เขา้ มเพิขม่ นขึน้เหมื
งการนํ อนสัตวทะเลทรายอื2.่นสุๆนัขจะกระหายนํ้ามากขึ้น
เพือ่ ชดเชย
นํ้าที่เสียไป
2. อูฐสูญเสียนํ้าในเลือดออกไปนอยมาก ไมเกินรอยละ 10 ทําใหเลือดยังไหลเวียนใน
3. สุนัขจะปสสาวะออกในปริมาณมากกวาปกติ
4. ระดับความเขมขนของเลือดของสุนัขจะเพิ่มสูงขึ้น
รางกายไดอยางปกติ 5. สุนัขจะขับเกลือออกมาที่รูขุมขนตรงบริเวณผิวหนัง
3. กระเพาะอาหารของอูฐมีแบคทีเรียบางชนิดทีส่ ามารถเปลีย่ นยูเรียใหเปนกรดอะมิโนและ
โปรตีนได 110
4. อูฐมีอวัยวะพิเศษทําหนาที่เก็บสะสมนํ้าเพื่อการดํารงชีวิตในที่แหงแลง เรียกวา โหนก

5. อูฐขับถายปสสาวะออกมาโดยที่ปสสาวะมีความเจือจางมาก
8. เมือ่ สุนขั ดืม่ นํา้ ทะเลเขาไป รางกายของสุนขั จะเปนอยางไร
1. สุนัขจะตาย
2. สุนัขจะกระหายนํ้ามากขึ้น
3. สุนัขจะปสสาวะออกในปริมาณมากกวาปกติ
4. ระดับความเขมขนของเลือดของสุนัขจะเพิ่มสูงขึ้น
5. สุนัขจะขับเกลือออกมาที่รูขุมขนตรงบริเวณผิวหนัง
110
9. บริเวณใดของหนวยไตมีการดูดกลับของสารมากที่สุด 9. ตอบ ขอ 5. proximal convoluted
1. loop of henle tubule โดยจะมีการดูดซึมสารที่มี
9. บริเวณใดของหนวยไตมีการดูดกลับของสารมากที่สุด ประโยชน ก ลั บ เช น กลู โ คส กรด
1. 2.loop ofcollecting
henle duct อะมิโน Na+ โดยกระบวนการ active
2. collecting duct
3. 3.Bowman’sBowman’s
capsule capsule transport สวนบริเวณอื่นๆ ก็มีการ
4. distal convoluted tubule ดูดกลับเหมือนกัน แตนอยกวา
4. distal convoluted tubule
5. proximal convoluted tubule 10. ตอบ ขอ 2. การดื่มเบียรจะชวยเพิ่ม
5. proximal
10. นายวราคมไปงานเลี ้ยงสังสรรค convoluted
กับเพื่อน และไดดื่มtubule เบียรปริมาณมาก ทําใหปสสาวะบอย ปริมาณนํ้าในเลือด ทําใหหลั่ง ADH
ที่เปนเชนนี้เพราะเหตุใด
นอยลง สงผลใหทอหนวยไตลดการ
10. 1. นายวราคมไปงานเลี
แอลกอฮอลสงผลใหความดันเลือดเพิ้ย่มงสั สูงขึง้นสรรคกับเพื่อน และไดดื่มเบียรปริมาณมาก ทําใหปสสาวะบอย
ดูดนํ้ากลับ จึงปสสาวะบอย
2. แอลกอฮอลมีผลใหเกิดการหลั่ง ADH นอยลง
3. ที ่เปนเชสงนผลใหนี้เทพราะเหตุ
แอลกอฮอล ใด ดนํ้ากลับ
อหนวยไตเพิ่มการดู 11. ตอบ ขอ 3. สารบางชนิ ด จะถู ก ดู ด
4. แอลกอฮอลกระตุนใหเกิดการสรางฮอรโมนอินซูลินมากขึ้น
1. แอลกอฮอลสงผลใหความดันเลือดเพิ่มสูงขึ้น
5. แอลกอฮอลมีผลไปยับยั้งการทํางานของตอมใตสมองสวนหลัง
กลับเขาสูเ สนเลือดเพือ่ นํากลับไปใช
ประโยชน เชน กลูโคส โดยกลูโคสที่
2. าวถูแอลกอฮอล
11. ขอใดกล กตองเกี่ยวกับกลูโคสในไต มีผลใหเกิดการหลั่ง ADH นอยลง อยูภายในทอของหนวยไตจะถูกดูด
1. หนวยไตมีการขับกลูโคสออกสูทอรวม
2. 3.โกลเมอรูแอลกอฮอล
ลัสจะขับกลูโคสเขาสสูงเสผลให
นเลือด ทอหนวยไตเพิ่มการดูดนํ้ากลับ กลับเขาสูเลือด จะไมออกมาปนกับ
4. แอลกอฮอลกระตุนใหเกิดการสรางฮอรโมนอินซูลินมากขึ้น นํ้าปสสาวะ
3. กลูโคสที่อยูภายในทอของหนวยไตจะถูกดูดกลับเขาสูเลือด
4. กลูโคสจากเลือดจะถูกขับออกทางปสสาวะเพื่อขับออกจากรางกาย
5. 5. 12. ตอบ ขอ 1. เมื่ อ โอ อ อกไปวิ่ ง เล น กั บ
แอลกอฮอลมนีผยูลไปยั
กลูโคสจะแปลงสภาพกลายเป เรียเพื่อเขบ าสูยั
ปส้งสาวะและขั
การทําบออกจากร
งานของตางกาย อมใตสมองสวนหลั ง
เพื่อนมาในวันที่อากาศรอนมาก จะ
12. โอออกไปวิ่งเลนกับเพื่อนที่สนามซึ่งวันนี้มีสภาพอากาศรอนมาก เมื่อกลับเขาบาน โอปวด
11. ปสสาวะจึ
ขอใดกล าวถู
งเขาหองนํ ้า ปสกสาวะของโอ
ตองเกีจะมี่ยวกั บกลูนอยโคสในไต
ลักษณะเป างไร ทํ า ให เ สี ย เหงื่ อ มาก ป ส สาวะจึ ง มี
ความเขมขนมากขึ้นเนื่องจากความ
1.ก. ความเข
หนมวขยไตมี
นของยูเรีก ยเพิารขั
่มขึ้น บกลูโคสออกสูทอรวม
เข ม ข น ของยู เ รี ย เพิ่ ม ขึ้ น ปริ ม าณ
ฉบับ
ข. ความเขมขนของยูเรียไมเปลี่ยนแปลง เฉลย
2.ค. ปริโกลเมอรู
มาณของนํ้าปสสาวะลดลง ลัสจะขับกลูโคสเขาสูเสนเลือด นํ้าปสสาวะที่ขับออกมาจะลดลง
ง. ปริมาณกลูโคสในนํ้าปสสาวะมากขึ้น
3.จ. ของเหลวเคลื
กลูโคสที ่อนผ่อานท
ยูภอหนายในท
วยไตมากขึอ้นของหนวยไตจะถูกดูดกลับเขาสูเลือด
1. 4.ก. และกลู ค. โคสจากเลือ2.ดจะถู ข. และกค. ขับออกทางป 3. ก.สค.
สาวะเพื
และ จ. ่อขับออกจากรางกาย
4. 5. กลูโคสจะแปลงสภาพกลายเปนยูเรียเพื่อเขาสูปสสาวะและขับออกจากรางกาย
ข. ค. และ จ. 5. ข. ค. ง. และ จ.
12. โอออกไปวิ่งเลนกับเพื่อนที่สนามซึ่งวันนี้มีสภาพอากาศร ระบบขับถ่าย 111 อนมาก เมื่อกลับเขาบาน โอปวด

ปสสาวะจึงเขาหองนํ้า ปสสาวะของโอจะมีลักษณะเปนอยางไร
ก. ความเขมขนของยูเรียเพิ่มขึ้น
ข. ความเขมขนของยูเรียไมเปลี่ยนแปลง
ค. ปริมาณของนํ้าปสสาวะลดลง
ง. ปริมาณกลูโคสในนํ้าปสสาวะมากขึ้น
จ. ของเหลวเคลื่อนผานทอหนวยไตมากขึ้น
1. ก. และ ค. 2. ข. และ ค. 3. ก. ค. และ จ.
4. ข. ค. และ จ. 5. ข. ค. ง. และ จ.
13.ตอบ ขสารใดต
13. อ 4. ในคนปกติ อไปนีนํ้ท้าี่ไปมสพสาวะ บในปสสาวะของคนปกติ
จะไมมีโปรตีนและกลูโคส หากพบ
1. กํามะถันและโปรตีน
กลูโคสในปสสาวะอาจเปนสัญญาณ
2. คลอไรดและโซเดียม
13. สารใดตอไปนี้ที่ไมพบในปสสาวะของคนปกติ
3. กลูโคสและซั
ของโรคเบาหวาน ลเฟต
หรื อ หากพบ 1. กํามะถัน4. โปรตี
และโปรตี น นและกลูโ2.คสคลอไรดและโซเดียม
3. กลูโคสและซัลเฟต 4. โปรตีนและกลูโคส
โปรตี5.นในปครี
สสาวะอาจเป นสัญญาณ
เอทินีนและไฮโดรเจนคาร บอเนต5. ครีเอทินีนและไฮโดรเจนคารบอเนต
ความผิดปกติเกี่ยวกับไต 14. ในวันหนึ่ง ๆ ถาเราดื่มนํ้าในปริมาณมาก ๆ รางกายจะเปนอยางไร
14.ตอบ ขในวั
14. อ 1. นเมืหนึ
่ อ ดื่ ม่งนํๆ้ า มากจะทํ
ถาเราดืาให่มนํ้าในปริมาณมาก ๆ รางกายจะเปนอยางไร
ขอ แรงดันออสโมติกในเลือด การหลั่ง ADH การดูดกลับของนํ้า
เลือดเจือจางลง แรงดันออสโมติกตํา่
1. ตํ่า นอย นอย
ทํ า ให ADHขอ ถูกหลัแรงดั นออสโมติ
่ ง ออกมาน อย กในเลือด 2. การหลัตํ่ง่า ADH มาก
การดู ด กลั บ ของนํ
มาก
้า
การดูดนํ้ากลับที่ทอไตนอยลง จึง
1.
ปสสาวะออกมามาก
ตํ่า 3. นอสูงย นอย นอย นอย
4. สูง นอย มาก
2.
15. ตอบ ขอ 1. ในอาหารประเภทโปรตี นตํ่า 5. มากสูง มาก มาก นอย
มีกรดอะมิโนเปนองคประกอบอยู
กรดอะมิโ3. นจะสลายไดแอมโมเนียสูง 15. นุนจัดงานเลี้ยงสังสรรค นอโดยประกอบอาหารมากมาย
ย เชน ไกยน
าง อหมูยทอด มันฝรั่งทอด
เพื่อน ๆ ของนุนก็รับประทานอาหารอยางเอร็ดอรอย ถาเราทําการตรวจสอบนํ้าปสสาวะ
ซึ่งจะเปลี่ยนไปเปนยูเรียอีกที ทําให
4.
ยูเรียในปสสาวะเพิม่ สูงขึน้ นอกจาก
สูง ของเพื่อน ๆ ของนุนนผลการทดสอบจะเป
อย นอยางไร มาก
1. ปริมาณยูเรียในนํ้าปสสาวะสูงขึ้น
นี้ การรับประทานอาหารที
5. ่มีรสชาติสูง 2. ปริมาณโปรตีนในนํ มาก ้าปสสาวะสูงขึ้น นอย
เค็ม ก็จะทําใหนาํ้ ปสสาวะเขมขนขึน้ 3. นํ า
้ ป ส สาวะปกติ ไม มีสิ่งใด ๆ เกิดขึ้น
4. ปริมาณกรดอะมิโนในนํ้าปสสาวะตํ่าลง
16. ตอบ ขอ 5. ขณะนอนหลับ ความดัน
15.เลือดลดลง
นุนจัดการกรองของเสี
งานเลี้ยงสังสรรค ยและ
โดยประกอบอาหารมากมาย
5. นํ้าปสสาวะจะเจือจาง เนื่องจากหน เชน วไก ยไตดูยดานํ้างกลับหมู ทอด มันฝรั่งทอด
นอยลง
16. ขณะทีน่ อนหลับในตอนกลางคืนและขณะทํางานในตอนกลางวัน เวลาใดทีไ่ ตจะกรองและขับ
ฉบับ ขับปเพื ่อน ๆอยกวของนุ
สสาวะน าขณะตื นก็่นรโดย
ับประทานอาหารอย ปสสาวะไดางเอร็นอยกวดาอร
กัน อย ถาเราทําการตรวจสอบนํ้าปสสาวะ
เฉลย อัตราการกรองสารจะแปรผั
ของเพื่อน ๆ ของนุนนตามผลการทดสอบจะเป 1. ขณะทํ
ยั บ
า งานในตอนกลางวั
น้งการทํ
ยั
งไร นนอยกวา เพราะมีปริมาณแกสคารบอนไดออกไซดสูง จึงไป
อยาางานของไต
ความดันของเลือด
1. ปริมาณยูเรียในนํ้าปสสาวะสูงขึ้น 3.2. ขณะทํ างานในตอนกลางวันนอยกวา เพราะมีการขับนํ้ามานอยกวาขณะหลับ
ขณะนอนหลับในตอนกลางคืนนอยกวา เพราะเปนชวงเวลาที่เหมาะสมตอการทํางาน
2. ปริมาณโปรตีนในนํ้าปสสาวะสูงขึ้น ของไต
3. นํ้าปสสาวะปกติ ไมมีสิ่งใด ๆ เกิด4.5.ขึ้นขณะนอนหลั บในตอนกลางคืนนอยกวา เพราะอัตราการหายใจตํ่ากวาขณะตื่น
ขณะนอนหลับในตอนกลางคืนนอยกวา เพราะความดันเลือดตํ่ากวาขณะตื่น
4. ปริมาณกรดอะมิโนในนํ้าปส112 สาวะตํ่าลง
5. นํ้าปสสาวะจะเจือจาง เนื่องจากหนวยไตดูดนํ้ากลับนอยลง
16. ขณะทีน่ อนหลับในตอนกลางคืนและขณะทํางานในตอนกลางวัน เวลาใดทีไ่ ตจะกรองและขับ
ปสสาวะไดนอยกวากัน
1. ขณะทํางานในตอนกลางวันนอยกวา เพราะมีปริมาณแกสคารบอนไดออกไซดสูง จึงไป
ยับยั้งการทํางานของไต
2. ขณะทํางานในตอนกลางวันนอยกวา เพราะมีการขับนํ้ามานอยกวาขณะหลับ
3. ขณะนอนหลับในตอนกลางคืนนอยกวา เพราะเปนชวงเวลาที่เหมาะสมตอการทํางาน
ของไต
4. ขณะนอนหลับในตอนกลางคืนนอยกวา เพราะอัตราการหายใจตํ่ากวาขณะตื่น
5. ขณะนอนหลับในตอนกลางคืนนอยกวา เพราะความดันเลือดตํ่ากวาขณะตื่น
112
17. อาการปวดปสสาวะเกิดจากสาเหตุใด 17. ตอบ ขอ 5. กระเพาะป ส สาวะของ
1. หวงเฮนเลดูดนํ้ากลับ มนุ ษ ย ส ามารถเก็ บ ป ส สาวะได
17. อาการปวดปสสาวะเกิดจากสาเหตุใด ประมาณ 700 800 ลู ก บาศก
− −
1. 2. ADH
หวงเฮนเลดู ดนํ้ากลัหลั
บ ่งออกมานอย เซนติ เ มตร แต จ ะเริ่ ม รู  สึ ก ปวด
2. ADH หลั่งออกมานอย
3. 3.
มีนํ้าปสมีสาวะในท
นํ้าปอสรวมเกิ
สาวะในท
น 200 ลูกอ รวมเกิ
บาศก น 200 ลูกบาศกเซนติเมตร
เซนติเมตร
เมื่อมีนํ้าปสสาวะอยูประมาณ 200
4. มีนํ้าปสสาวะในกรวยไตเกิน 200 ลูกบาศกเซนติเมตร ลูกบาศกเซนติเมตร
4. มีนํ้าปสสาวะในกรวยไตเกิน 200 ลูกบาศกเซนติเมตร 18. ตอบ ขอ 2. ไตทําหนาที่ขับถายของ
5. มีนํ้าปสสาวะในกระเพาะปสสาวะเกิน 200 ลูกบาศกเซนติเมตร
18. การย5.อยสารอาหารประเภทใด
มีนํ้าปสสาวะในกระเพาะป สสาวะเกิ
ทําใหไตตองขับถายของเสี น 200
ยที่มีไนโตรเจนเป ลูกบาศกเซนติเมตร
นองคประกอบ เสียที่เกิดจากการเผาผลาญอาหาร
มากที่สุด
ประเภทโปรตีนออกจากรางกาย
18. 1. การย
ไขมัน อยสารอาหารประเภทใด ทําใหไตตองขับถายของเสียที่มีไนโตรเจนเปนองคประกอบ
2. โปรตีน 19. ตอบ ขอ 2.
3. มากที
ไกลโคเจน่สุด - การดูดกลับสารตางๆ เกิดทีท่ อ ขด
4. วิตามินตาง ๆ
1. ไขมัน
5. นํ้าตาลโมเลกุลเดี่ยว
สวนตน ทอขดสวนกลาง และทอ
ขดสวนปลาย
2. าวถูโปรตี
19. ขอใดกล กตอง น
- เมือ่ รางกายขาดนํา้ จะมีการกระตุน
1. การดูดกลับสารตาง ๆ เขาสูเลือดจะเกิดขึ้นที่ทอขดสวนตนเทานั้น
2. 3.
ปริมาณนํ ไกลโคเจน
้า ยูเรีย กลูโคส และกรดอะมิโน ที่กรองผานโกลเมอรูลัสจะใกลเคียงกับใน ตอมใตสมองสวนหลังใหมกี ารหลัง่
นํ้าเลือด
4. วิตามินตาง ๆ ADH มากขึน้ ทําใหหนวยไตดูดนํา้
3. เมื่อรางกายขาดนํ้า จะมีการกระตุนใหหลั่ง ADH มากขึ้น เพื่อลดการดูดนํ้ากลับที่ทอ กลับมาก ปสสาวะนอย
5.หนวยไตนํ้าตาลโมเลกุลเดี่ยว - เมือ่ เลือดมีความเปนกรดสูง หนวย
4. เมื่อเลือดมีความเปนกรดสูง หนวยไตจะขับโซเดียมไอออนออกมา และดูดกลับสาร
19. ขที่มอีไฮโดรเจนไอออนเข
ใดกลาวถูกาตสูเลือองด ไตจะขับ H+ และ NH4+ ออกจาก
5. กระเพาะปสสาวะ ทําหนาทีเ่ ก็บปสสาวะทีถ่ กู สงมาจากไต สามารถบรรจุปส สาวะไดสงู สุด เลือด และดูดกลับสารบางชนิดที่
1.ประมาณการดู 250 ลูดกบาศก
กลับเซนติสารต
เมตร าง ๆ เขาสูเลือดจะเกิดขึ้นที่ทอขดสวนตนเทาลดความเป นั้น นกรดของเลือด เชน ฉบับ
20. บุคคลในขอใดเสี่ยงตอการเปนโรคนิ่วมากที่สุด Na+ HCO เฉลย
2. ปริ ม าณนํ ้ า ยู เ รี ย กลู โ คส และกรดอะมิ โ น ที
1. รุง ทํางานในพืน้ ทีท่ มี่ กี ารใชงานธาตุกมั มันตรังสี ทําใหไดรบั สารกัมมันตรังสีปริมาณมาก
่ ก รองผ า นโกลเมอรู ล
−
ั ส จะใกล
3 เ คี ย งกั บ ใน
- กระเพาะป ส สาวะสามารถเก็ บ
2. แกมทํานํงานในโรงงานผลิ
้าเลือด ตแบตเตอรี่ ทําใหไดรับสารตะกั่วเปนจํานวนมาก
3. เอยชอบรับประทานผักและผลไมมาก โดยเฉพาะใบชะพลู ป ส สาวะได ป ระมาณ 700 800 −
4. 3.
โอชอบรัเมื ่อรางกายขาดนํ
บประทานกากหมู จะมีการกระตุนใหหลั่ง ADH มากขึ้น เพื่อกบาศก
ซึ่งมีไขมัน้าจํานวนมาก ลู ลดการดู ดนํ้าแตกลัจะรูบส ทีกึ ปวด
เซนติเมตร ่ทอ
5. จินชอบดื่มนมเปนประจําทุกวัน เมื่อมีนํ้าปสสาวะอยูประมาณ 200
หนวยไต ลูกบาศกเซนติเมตร
4. เมื่อเลือดมีความเปนกรดสูง หนวยไตจะขับโซเดี ระบบขับถ่าย 113
ยมไอออนออกมา
20. ตอบ ขอ 3. บุคคลที และดู ดกลั
่ชอบรั บประทานบสาร
ที่มีไฮโดรเจนไอออนเขาสูเลือด อาหารที่ มี ส ารออกซาเลตสู ง เช น
ผักโขม ใบชะพลู จะมีโอกาสเปนโรค
5. กระเพาะปสสาวะ ทําหนาทีเ่ ก็บปสสาวะทีถ่ กู สงมาจากไต สามารถบรรจุ นิ่วมากกวาคนปกติ
ปส สาวะไดสงู สุด
ประมาณ 250 ลูกบาศกเซนติเมตร
20. บุคคลในขอใดเสี่ยงตอการเปนโรคนิ่วมากที่สุด
1. รุง ทํางานในพืน้ ทีท่ มี่ กี ารใชงานธาตุกมั มันตรังสี ทําใหไดรบั สารกัมมันตรังสีปริมาณมาก
2. แกมทํางานในโรงงานผลิตแบตเตอรี่ ทําใหไดรับสารตะกั่วเปนจํานวนมาก
3. เอยชอบรับประทานผักและผลไมมาก โดยเฉพาะใบชะพลู
4. โอชอบรับประทานกากหมู ซึ่งมีไขมันจํานวนมาก
5. จินชอบดื่มนมเปนประจําทุกวัน
ตอนที่ 2 คําชีแ้ จง : ตอบคําถามเกี่ยวกับระบบขับถาย 15
1. สิ่งมีชีวิตเซลลเดียวมีการขับถายของเสียอยางไร
สิ่งมีชีวิตเซลลเดียวแบงออกเปน 2 กลุมใหญ ๆ คือ กลุมโพรคาริโอตและกลุมยูคาริโอต โดย
...................................................................................................................................................................................................................................................
กลุมโพรคาริโอต เชน แบคทีเรีย สาหรายสีเขียวแกมนํ้าเงิน จะไมมีออรแกเนลลที่ทําหนาที่ขับถาย
...................................................................................................................................................................................................................................................
โดยเฉพาะ ของเสียจะแพรผานเยื่อหุมเซลลออกสูสิ่งแวดลอมโดยตรง
...................................................................................................................................................................................................................................................
กลุม ยูคาริโอต เชน อะมีบา พารามีเซียม จะมีออรแกเนลลซบั ซอนขึน้ เซลลมกี ารขับนํา้ สวนเกิน
...................................................................................................................................................................................................................................................
ผานทางคอนแทร็กไทลแวคิวโอล ทําใหของเสียบางสวนถูกขับออกไปกับนํ้า
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
2. ถาผนังหลอดเลือดฝอยของโกลเมอรูลัสฉีกขาด จะมีผลตอหนวยไตอยางไร
โกลเมอรูลสั เปนกลุม หลอดเลือดฝอยทีข่ ดรวมกัน บรรจุอยูใ นโบวแมนสแคปซูล ทําหนาทีก่ รอง
...................................................................................................................................................................................................................................................
นํ้าและสารบางชนิดออกจากพลาสมากอนที่จะเขามาในทอหนวยไต หากผนังหลอดเลือดฝอยของ
...................................................................................................................................................................................................................................................
โกลเมอรูลสั ฉีกขาดจะทําใหการกรองมีประสิทธิภาพลดลง สารตาง ๆ ทีม่ ขี นาดใหญทอี่ ยูใ นนํา้ เลือด
...................................................................................................................................................................................................................................................
ฉบับ
เฉลย เชน โปรตีน ก็จะผานเขามาในทอหนวยไต
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
3. ถารางกายมีความเปนกรดสูง จะมีการตอบสนองอยางไร
รางกายจะมีระบบควบคุมกรดและเบสใหอยูในชวงปกติ ระบบดังกลาว เชน
...................................................................................................................................................................................................................................................
- ระบบบัฟเฟอร เชน บัฟเฟอรไฮโดรเจนคารบอเนต ทําหนาทีป่ รับระดับไฮโดรเจนไอออนและ
...................................................................................................................................................................................................................................................
ไฮดรอกซิลไอออนใหสมดุลกัน และเปนระบบแรกที่ชวยปรับระดับ pH ใหปกติในเวลาไมกี่นาที
...................................................................................................................................................................................................................................................
- ระบบหายใจ เมื่อรางกายมีความเปนกรดสูง แกสคารบอนไดออกไซดจะไปกระตุนสมอง
...................................................................................................................................................................................................................................................
สวนทาย ทีช่ อื่ วา เมดัลลาออบลองกาตา ใหรา งกายหายใจเร็วขึน้ เพือ่ ขับเอาแกสคารบอนไดออกไซด
...................................................................................................................................................................................................................................................
ออก ลดความเปนกรดในรางกาย
...................................................................................................................................................................................................................................................
- ไต หนวยไตจะขับไฮโดรเจนไอออน (H+) และแอมโมเนียมไอออน (NH4+) ออกจากเลือด
...................................................................................................................................................................................................................................................
รวมทั้งดูดกลับสารบางชนิด เชน โซเดียมไอออน (Na+) ซึ่งมักจะเกิดในกรณีที่รางกายไดรับ
...................................................................................................................................................................................................................................................
ความเปนกรดมาก ๆ เชน การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล
...................................................................................................................................................................................................................................................
114
STEM Science Technology Engineering Mathematics
Project เครือ
่ งวัดอัตราการเต้นของหัวใจอย่างง่าย
คําแนะนํา
ใหนกั เรียนศึกษาสถานการณทกี่ าํ หนดให สถานการณ์
และแกไขปญหาตามขัน้ ตอนของรูปแบบ
สะเต็มศึกษาทัง้ 6 ขัน้ ตอน ในปจจุบัน พบวา มีผูปวยเปนโรคที่เกี่ยวกับหัวใจ
มากขึน้ เชน โรคหลอดเลือดหัวใจอุดตัน โรคลิน้ หัวใจรัว่
การตรวจพบโรคตาง ๆ แตเนิน่ ๆ จะชวยใหผปู ว ยมีอตั รา
การรอดชีวติ มากขึน้
อุปกรณเบือ้ งตนทีน่ ยิ มใชตรวจความผิดปกติของหัวใจ
คือ เครือ่ งฟงตรวจ (stethoscope) แพทยในสมัยกอนฟง
เสียงการเตนของหัวใจโดยการเอาหูแนบกับหนาอกผูป ว ย
ตอมาจึงทดลองใชกระดาษแข็งมวนเปนทรงกระบอก พบวา
ไดยินเสียงหัวใจชัดเจนขึ้น ปจจุบันเครื่องฟงตรวจได
รับการพัฒนาอยางตอเนื่องจนเปนเครื่องฟงตรวจแบบ
อิเล็กทรอนิกส
นักเรียนสามารถประดิษฐเครือ่ งฟงตรวจอยางงายได
อยางไร ฉบับ
เฉลย
วัสดุและอุปกรณ์
• ขวดพลาสติกแบบบาง • ขวดพลาสติกแบบหนา • แกนกระดาษชําระ • ทอโลหะ
• ทอไมกลวง • ลูกโปง • กระดาษบาง • แผนพลาสติกใส
• เครื่องเขียนตาง ๆ • เทปกาว คัตเตอร กรรไกร
1 ระบุปัญหา
วิ เ คราะห์ ส ถานการณ์ แ ละระบุ แ นวทางในการแก้ ป ั ญ หา เพื่ อ เป็ น แนวทางในการ
สร้างสรรค์ชิ้นงาน
ขอจํากัด สิ่งที่ตองการ แนวทางการแกไขปญหา

• เครื่องฟงตรวจไมได
................................................................ • เครื่องฟงตรวจมีมาตรฐาน
.................................................................................... • สืบคนขอมูล และออกแบบ
....................................................................................
มาตรฐาน อาจทําให
................................................................ มากขึ้น ไดยินเสียงการเตน
.................................................................................... เครื่องฟงตรวจอยางงายเพื่อวัด
....................................................................................
ไดยินเสียงการเตน
................................................................ ของหัวใจชัดเจนมากขึ้น
.................................................................................... อัตราการเตนของหัวใจ
....................................................................................
ของหัวใจไมชัดเจน
................................................................ • เครื่องฟงตรวจมีความแข็งแรง ....................................................................................
....................................................................................
• เครื่องฟงตรวจ
................................................................ และมี ป ระสิ ท ธิ ภ าพในการ ....................................................................................
....................................................................................
ไมแข็งแรง ทนทาน
................................................................ ทํางานสูงขึ้น
.................................................................................... ....................................................................................
เครื่องวัดอัตรา
การเต้นของหัวใจอย่างง่าย
115
2 รวบรวมข้อมูลและแนวคิด
สืบค้นความรูแ
้ ละรวบรวมข้อมูลทีส
่ ามารถนําไปแก้ปญ
ั หา แล้วสรุปข้อมูลทีไ่ ด้โดยสังเขป
àÊÕÂ§¡ÒÃàµŒ¹¢Í§ËÑÇã¨
àÊÕÂ§¡ÒÃàµŒ¹¢Í§ËÑÇã¨ à¡Ô´¨Ò¡¡ÒÃ·íÒ§Ò¹¢Í§¡ÒÃºÕºµÑÇ¢Í§¡ÅŒÒÁà¹×Íé ËÑÇã¨áÅÐ¡ÒÃà»´-»´¢Í§ÅÔ¹é ËÑÇã¨
«Öè§ÊÒÁÒÃ¶ä´ŒÂÔ¹àÊÕÂ§ 2 àÊÕÂ§ ´Ñ§¹Õé
1. àÊÕÂ§·Õè 1 (f irst sound) ¨Ð´Ñ§ÂÒÇáÅÐàÊÕÂ§µíèÒ à¡Ô´¨Ò¡¡ÒÃºÕºµÑÇ¢Í§ËÑÇã¨ËŒÍ§Å‹Ò§ à¹×èÍ§¨Ò¡
ÅÔé¹äº¤ÑÊ»´áÅÐÅÔé¹äµÃ¤ÑÊ»´»´ Ê‹Ç¹ÅÔé¹àÍÍÍÃµÔ¡à«ÁÔÅÙ¹ÒÃáÅÐ¾ÑÅâÁ¹ÒÃÕà«ÁÔÅÙ¹ÒÃà»´ àÊÕÂ§´Ñ§¤ÅŒÒÂ
“µØº” (Lup)
2. àÊÕÂ§·Õè 2 (second sound) ¨ÐÊÑé¹áËÅÁ à¡Ô´¢Öé¹àÁ×èÍÊÔé¹ÊØ´¡ÒÃºÕºµÑÇ¢Í§ËÑÇã¨ËŒÍ§Å‹Ò§ àÊÕÂ§
à¡Ô´¨Ò¡ÅÔé¹àÍÍÍÃµÔ¡à«ÁÔÅÙ¹ÒÃáÅÐÅÔé¹¾ÑÅâÁ¹ÒÃÕà«ÁÔÅÙ¹ÒÃ »´ Ê‹Ç¹ÅÔé¹äº¤ÑÊ»´áÅÐäµÃ¤ÑÊ»´à»´ àÊÕÂ§
´Ñ§¤ÅŒÒÂ “µÑêº” (Dub)
·Ñé§ 2 àÊÕÂ§¹Õé ºÍ¡¶Ö§¡ÒÃ·íÒ§Ò¹¢Í§ÅÔé¹ËÑÇã¨ ¶ŒÒàÊÕÂ§à»ÅÕèÂ¹ä»¨Ðà¡Ô´¤ÇÒÁ¼Ô´»¡µÔ¢Í§ÅÔé¹ËÑÇã¨
â´ÂÍÑµÃÒ¡ÒÃàµŒ¹ËÑÇã¨ã¹¼ÙªŒ ÒÂ»¡µÔã¹¢³Ð¾Ñ¡ÁÕ¤Ò‹ à©ÅÕÂè »ÃÐÁÒ³ 72 ¤ÃÑ§é /¹Ò·Õ Ê‹Ç¹¼ÙËŒ ÞÔ§àÃçÇ¡Ç‹Ò¼ÙªŒ ÒÂ
»ÃÐÁÒ³ 10%
àÊÕÂ§
ฉบับ
เฉลย
¡ÒÃà´Ô¹·Ò§¢Í§àÊÕÂ§ÍÒÈÑÂ¡ÒÃÊÑè¹¢Í§âÁàÅ¡ØÅ¢Í§µÑÇ¡ÅÒ§ ´Ñ§¹Ñé¹ àÊÕÂ§¨Ðà´Ô¹·Ò§ä´ŒàÃçÇ¢Öé¹ËÒ¡µÑÇ¡ÅÒ§
ÁÕ¤ÇÒÁË¹Òá¹‹¹ÁÒ¡ ·íÒãËŒàÊÕÂ§à´Ô¹·Ò§ä´Œ àÃçÇã¹¢Í§á¢ç§ áµ‹à´Ô¹·Ò§äÁ‹ä´Œã¹ÍÇ¡ÒÈ à¾ÃÒÐÍÇ¡ÒÈà»š¹
ÊØÞÞÒ¡ÒÈ¨Ö§äÁ‹ÁÕâÁàÅ¡ØÅ¢Í§µÑÇ¡ÅÒ§ÍÂÙ‹
อัตราการเตนของหัวใจ เครือ่ งฟงตรวจ ความเร็วเสียง

หัวขอที่สืบคน .................................................................................................................................................................................................................
ขอมูลทางอินเทอรเน็ต
อางอิงจาก .................................................................................................................................................................................................................
แนวคําตอบ - เสียงการเตนของหัวใจที่ไดยินจะมี 2 เสียง คือ เสียงตุบ เกิดจากการบีบตัวของ
...............................................................................................................................................................................................................................................................
หัวใจหองลาง และเสียงตั๊บเกิดขึ้นเมื่อสิ้นสุดการบีบตัวของหัวใจหองลาง
...............................................................................................................................................................................................................................................................
- เสียงจะเดินทางไดดใี นตัวกลางทีเ่ ปนของแข็ง และจะเดินทางไมไดในตัวกลางทีเ่ ปน
...............................................................................................................................................................................................................................................................
สุญญากาศ
...............................................................................................................................................................................................................................................................
(คําตอบที่ใหเปนแนวทางในการตอบ ความเหมาะสมของคําตอบขึ้นอยูกับดุลยพินิจของครูผูสอน)
...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................
116 Project
STEM
3 ออกแบบวิธีการแก้ปัญหา
คิดวิธีการแก้ปัญหาและออกแบบชิ้นงาน ตามแนวทางที่เตรียมไว้
1. ศึกษาเรื่องการเตนของหัวใจ และใหนักเรียนจับคูและทดลองฟงเสียงการเตนของหัวใจของเพื่อน
...............................................................................................................................................................................................................................................................
(นักเรียนตองจับคูกับเพื่อนที่เปนเพศเดียวกัน)
...............................................................................................................................................................................................................................................................
2. ตัง้ ปญาหาวาทําอยางไรจึงจะฟงเสียงการเตนของหัวใจไดชดั เจนมากขึน้ และใหนกั เรียนเลือกอุปกรณ
...............................................................................................................................................................................................................................................................
เชน ขวดพลาสติก ทอพลาสติก แกนกระดาษชําระ ทอโลหะ มามวนหรือทําใหเปนทอในลักษณะทอ
...............................................................................................................................................................................................................................................................
ทรงกระบอกเพื่อใชในการฟงเสียงการเตนของหัวใจ และเปรียบเทียบอุปกรณแตละชนิด
...............................................................................................................................................................................................................................................................
3. ศึกษาและเปรียบเทียบอัตราเร็วและการเดินทางของเสียงผานตัวกลางชนิดตาง ๆ
...............................................................................................................................................................................................................................................................
4. นําลูกโปง (ตัดใหเปนแผนยาง) กระดาษ และแผนพลาสติก มาลองปดปลายดานหนึ่งของ
...............................................................................................................................................................................................................................................................
ทอชนิดตาง ๆ และเปรียบเทียบการเดินทางของเสียงของทอแตละชนิด ทั้งทอที่เปนแบบปลายปดและ
...............................................................................................................................................................................................................................................................
ทอที่เปนแบบปลายเปด
...............................................................................................................................................................................................................................................................
4 วางแผนและดําเนินการแก้ปัญหา
ร่วมกันวางแผนการสร้างสรรค์ชน
ิ้ งานหรือแนวทางการแก้ไขปัญหาอย่างเป็นลําดับขัน
้ ตอน
แล้วตรวจสอบการดําเนินการว่า หากไม่ตรงตามแผนจะมีวธ ิ แี ก้ไขอย่างไร
ฉบับ
ขั้นตอนการทํางาน ผูรับผิดชอบ ผลการดําเนินงาน เฉลย
หาขอมูลการประดิษฐชิ้นงาน ...............................................................................
1................................................................................ สมาชิกทุกคนภายในกลุม ไดขอมูลเกี่ยวกับวิธีการวัดอัตรา
...............................................................................
จากหนังสือหรือ
............................................................................... ............................................................................... การเตนของหัวใจ
...............................................................................
สื่ออิเล็กทรอนิกส
............................................................................... ............................................................................... ...............................................................................
ออกแบบชิ้นงาน
2................................................................................ สมาชิกทุกคนภายในกลุม
............................................................................... ออกแบบเครื่องฟงตรวจอยาง
...............................................................................
............................................................................... ............................................................................... งายตามขอมูลที่สืบคน
...............................................................................
เตรียมอุปกรณในการทํา
............................................................................... เรียบรอยดี
...............................................................................
ชิ้นงาน
............................................................................... ............................................................................... ...............................................................................
ลงมือประดิษฐชิ้นงาน
............................................................................... ประดิษฐเครื่องฟงตรวจไดตรง
...............................................................................
............................................................................... ............................................................................... ตามที่ออกแบบไว
...............................................................................
ทดสอบชิ้นงานเบื้องตน
............................................................................... เครื่องฟงตรวจไมไดมาตรฐาน
...............................................................................
............................................................................... ............................................................................... ไดยินเสียงไมชัดเจน
...............................................................................
แกไขชิ้นงาน
............................................................................... ปรับปรุงแกไขชิ้นงาน
...............................................................................
............................................................................... ............................................................................... ...............................................................................
ประเมินชิ้นงาน
7................................................................................ คุณครู
............................................................................... เครื่องฟงตรวจมีประสิทธิภาพ
...............................................................................
............................................................................... ............................................................................... มากขึ้น
...............................................................................
117
5 ทดสอบ ประเมินผล
และปรับปรุงแก้ไขวิธีการแก้ปัญหา
บันทึกรายละเอียดของชิ้นงาน แล้วทดสอบเพื่อหาแนวทางในการปรับปรุงชิ้นงาน
ตอนที่ 1 บันทึกรายละเอียดของชิน
้ งานหรือแนวทางการแก้ปญ
ั หา แล้วทดสอบเพือ
่ หาแนวทาง
ในการปรับปรุง
จุดเดน จุดดอย
- สามารถวัดอัตราการเตนของหัวใจไดจริง
....................................................................................................................... - เครื่องฟงตรวจไมไดมาตรฐานเทาที่ควร
..........................................................................................................................
ตามที่ตองการ
....................................................................................................................... - ประสิทธิภาพการทํางานของเครื่องฟงตรวจ
..........................................................................................................................
- วัสดุหางาย ราคาไมแพง
....................................................................................................................... ขึ้นอยูกับความสามารถในการประดิษฐผลงาน
..........................................................................................................................
....................................................................................................................... ของนักเรียน
..........................................................................................................................
.......................................................................................................................... ..........................................................................................................................
.......................................................................................................................... ..........................................................................................................................
แนวทางในการปรับปรุง
ฉบับ
เฉลย - ปรับปรุงเครื่องฟงตรวจใหมีประสิทธิภาพมากขึ้น เพื่อใหไดยินเสียงชัดเจนขึ้น
...............................................................................................................................................................................................................................................................
- พัฒนาความสามารถในการเลือกใชวัสดุเพื่อใหเครื่องฟงตรวจมีความแข็งแรง ทนทาน
...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................
ตอนที่ 2 นักเรียนประเมินผลชิ้นงานหรือแนวทางการแก้ไขปัญหาที่ได้จากการทํากิจกรรม
เกณฑการประเมิน ระดับคุณภาพ
1 2 3 4 5
1. ประสิทธิภาพการทํางานของเครื่องฟงตรวจ ไดยินเสียง
ชัดเจน
2. ใชวัสดุอุปกรณที่เหมาะสม
3. ความแข็งแรง ทนทาน และความประณีตของชิ้นงาน
4. ออกแบบไดอยางสรางสรรค
(ขึ้นอยูกับดุลยพินิจของผูสอน)
118 Project
STEM
6 นําเสนอ
วิธีการแก้ปัญหา
ตอนที่ 1 รวบรวมแนวคิดที่ได้จากการทํากิจกรรม
S วิทยาศาสตร
- การเตนของหัวใจเกิดจากการบีบตัวและการเปด-ปดของลิน้ หัวใจ ซึง่ สามารถบอกถึงการทํางาน
...............................................................................................................................................................................................................................................................
ของหัวใจ
...............................................................................................................................................................................................................................................................
- ตัวกลางที่แตกตางกันสงผลตอความเร็วและการเดินทางของเสียง
...............................................................................................................................................................................................................................................................
T เทคโนโลยี
สามารถเลือกใชอุปกรณ และประยุกตใชอุปกรณไดอยางเหมาะสม จากความรูทางวิทยาศาสตร
...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................
E วิศวกรรม
สามารถออกแบบแกไขเครื่องฟงตรวจอยางงาย การปรับปรุงแกไขขอบกพรองของเครื่องฟงตรวจ
...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................
M คณิตศาสตร ฉบับ
สามารถคํานวณอัตราการเตนของหัวใจ เปรียบเทียบ และวิเคราะหผลได
...............................................................................................................................................................................................................................................................
เฉลย
...............................................................................................................................................................................................................................................................
แนวคิดอื่น ๆ
...............................................................................................................................................................................................................................................................
ตอนที่ 2 ระบุปัญหาที่พบจากการทํากิจกรรม นําแนวคิดที่ได้จากการทํากิจกรรมมาประกอบ

การวิเคราะห์ แล้วสรุปเป็นแนวทางการแก้ปัญหา
ปญหาที่พบ วิธีการแกปญหา
- การเลือกใชอุปกรณไมดีเทาที่ควร
........................................................................................................................... -...........................................................................................................................
ออกแบบ ทดสอบอุปกรณ และแกไข
- การไดยินเสียงไมชัดเจน
........................................................................................................................... -...........................................................................................................................
การเลือกใชวัสดุอุปกรณใหถูกตองตามความรู
- ความสามารถในการประดิษฐชิ้นงานสงผล
........................................................................................................................... ทางวิทยาศาสตรที่ไดศึกษามา
...........................................................................................................................
ตอประสิทธิภาพของการทํางานของเครื่อง
........................................................................................................................... -...........................................................................................................................
สรางสรรคชิ้นงานดวยความบรรจง เพื่อให
ฟงตรวจ
........................................................................................................................... ชิ้นงานมีประสิทธิผลมากที่สุด
...........................................................................................................................
- เสียงรบกวนภายนอก
........................................................................................................................... ...........................................................................................................................
(ขึ้นอยูกับดุลยพินิจของผูสอน)
119
ขอสอบ
1. วั
ตอบ ขอ 1.ด
เริ่มผลสั
จากการนํม ฤทธิ์ทางการเรี
าอาหาร
เขาสูรางกายหรือเซลล (inges- ขอสอบ
ยน
วัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน
คําชีtion)
แจงดการย
้การดู อยอาหาร (digestion)
:ซึมเลื(absorption)
อกคําตอบที ่ถูกตองที่สุดเพียงคําตอบเดียว
และการ คําชี้แจง : เลือกคําตอบที่ถูกตองที่สุดเพียงคําตอบเดียว
1.ขับถขายอใดเรี
(elimination)
ยงลําดับตามลํ าดับ
ขั้นตอนการได มาซึ
1. ่งขสารอาหารได ถูกตมอาซึง่งสารอาหารไดถูกตอง
อใดเรียงลําดับขั้นตอนการได
2. ตอบ ข1.อ 4. ingestion
ปะการั ง ย อ ยอาหารdigestion 1. ingestion
absorption
digestion absorption
elimination
elimination
2. digestion ingestion absorption elimination
ภายในเซลล (intracellular diges- 3. digestion absorption ingestion elimination
tion)2.สวdigestion
นขออื่นๆ เปนการยอingestionย absorption
4. digestion absorption
elimination
elimination ingestion
3. digestion (extracel-absorption 5. ลําดับingestion
อาหารภายนอกเซลล ขั้นตอนใดกอนก็ได elimination
lular4.digestion)
digestion absorption2. 1.สิ่งมีแมลงวั
ชีวิตในขอใดตอไปนี้มีระบบยอยอาหารแตกตางจากสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ
elimination ingestion
น 2. พลานาเรี ย 3. ปลากระเบน
3. ตอบ ขอ 3. กระบวนการยอยอาหาร
5. ลําดับขั้นตอนใดกอนก็ได
ของฟองนํ้าเกิดในเซลลอะมีโบ-
4. ปะการั ง 5. เชื อ
้ รา
3. บริเวณใดของฟองนํ้าที่มีการยอยอาหารเกิดขึ้น
2.ไซตสิ(amoebocyte)
่งมีชีวิตในขอใดตอไปนี้มีระบบยอยอาหารแตกต 1. spongocoel างจากสิ2.่งมีchoanocyte
4. sclerocyte
ชีวิตอื่น ๆ 3. amoebocyte
5. ขอ 1. และ 3.
4. ตอบ ข1.อ 3. แมลงวั
ทางเดินนอาหารของนก 4. 2. ขอใดเรีพลานาเรี
ยงลําดับทางเดิยนอาหารในสัตวปก เชน นก ได 3.ถูกตอปลากระเบน
ง
มี ลํ า ดั บ ดั ง นี้ ปาก คอหอย
4. ปะการัง
หลอดอาหาร กระเพาะพักอาหาร
5.2. ปากเชื้อราถุงพักอาหาร หลอดอาหาร กึ๋น ลําไส
1. ปาก หลอดอาหาร กึ๋น ถุงพักอาหาร ลําไส
3.กึ๋น บริ
ลําไสเวณใดของฟองนํ
และชองเปดรวม ้าที่มีการยอยอาหารเกิ 3. ปาก หลอดอาหาร กระเพาะพักอาหาร กึ๋น ลําไส
4. ปาก ดขึหลอดอาหาร
้น กระเพาะพักอาหาร ลําไส กึ๋น
5. ตอบ ข1.อ 2. spongocoel
รูเมน เปนกระเพาะอา- 2. choanocyte
5. ปาก คอหอย กระเพาะพั กอาหาร 3. amoebocyte
หลอดอาหาร กึ๋น ลําไส
ฉบับ หารที่ เ กิ ด จากการขยายตั ว ของ 5. อวัยวะใดของวัวที่มีกระบวนการหมักเกิดขึ้น
เฉลย 4. sclerocyte
หลอดอาหาร ทํ า หน า ที่ พั ก และ 5.1. คอหอย
ขอ 1. และ 3. 2. รูเมน
3. เรติคิวลัม 4. อะโบมาซัม
4.เกิดกระบวนการหมั
ขอใดเรียงลําดักของอาหาร
บทางเดินอาหารในสัต5.วปโอมาซั ก เช
ม น นก ไดถูกตอง
โดยภายในกระเพาะอาหารมี
แบคที 1.เรียปาก
ชวยในการหมัหลอดอาหาร
กอยู
6.กึ๋นโครงสรางใดต
1. ลิ้น
ถุงอไปนี
พัก้ไมอาหาร ลํ2.าไส
เกี่ยวของกับการยอยอาหารเชิ งกลภายในปาก
เพดานแข็ง
6. ตอบ ข2.อ 4. ปาก
เพดานอ อ นทํ ถุงาพัหนกอาหาร
า ที่ หลอดอาหาร
3. ฟน
5. ขอ 2. และ 3.
กึ๋น ลํ4.าไส เพดานออน
3. าปาก
กัน้ ระหว หลอดอาหาร
งชองปากและโพรงจมู ก
120
กระเพาะพักอาหาร กึ๋น ลําไส
ไม ไ4.ด ทํ าปาก
หน า ที่ โ ดยตรงกั
หลอดอาหารบ การ กระเพาะพักอาหาร ลําไส กึ๋น
ยอยเชิงกล
5. ปาก คอหอย กระเพาะพักอาหาร หลอดอาหาร กึ๋น ลําไส
5. อวัยวะใดของวัวที่มีกระบวนการหมักเกิดขึ้น
1. คอหอย 2. รูเมน
3. เรติคิวลัม 4. อะโบมาซัม
5. โอมาซัม
6. โครงสรางใดตอไปนี้ไมเกี่ยวของกับการยอยอาหารเชิงกลภายในปาก
1. ลิ้น 2. เพดานแข็ง
3. ฟน 4. เพดานออน
5. ขอ 2. และ 3.
120
7. นํา้ ยอยชนิดใดถูกสรางขึน้ จากลําไสเล็กของมนุษย 7. ตอบ ขอ 2. ลําไสเล็กสรางเอนไซม
มอลเทส ซูเครส แลกเทส ลิเพส
7. นํา้ 1. ยอยชนิอะไมเลส
ดใดถูกสรางขึน้ จากลํ เรนนิ
าไสเล็น
กของมนุษย 2. ซูเครส ลิเพส 3. โนเพปทิ
ไดอะมิ เพปซิเนดสทริ ปซินโน-
และอะมิ
1. 4.อะไมเลส ลิเพส เรนนินเพปซิน 2. ซูเครส ลิเพส 5.3. เรนนิ นปซิคาร
เพปซิน ทริ น บอกซิเพปทิเพปทิ เดส เดส กระเพาะอาหารสราง
4. ลิเพส เพปซิน 5. เรนนิน คารบอกซิเพปทิเดส
เอนไซมเรนนิน และเพปซิน ตับ
8.8. ขอขใดเรีอยใดเรี
งลําดับยขนาดของสารจากโมเลกุ
งลําดับขนาดของสารจากโมเลกุ ลใหญไปยังโมเลกุลเล็กไดถูกตอล ง ใหญไปยังโมเลกุลเล็กไดถูกตอง
อ อ นสร า งเอนไซม ค าร บ อก-
1. โปรตีน ไดเพปไทด พอลิเพปไทด กรดอะมิโน
2. 1.กรดอะมิ โปรตี โน พอลิ นเพปไทด
ไดเพปไทด ไดเพปไทด โปรตี พอลิ
น เพปไทด กรดอะมิโน ซิเพปทิเดส และทริปซิน
3. พอลิเพปไทด โปรตีน ไดเพปไทด กรดอะมิโน
4. 2.พอลิเกรดอะมิ
พปไทด ไดเพปไทด โน พอลิ กรดอะมิเโพปไทด
น โปรตีน ไดเพปไทด โปรตีน 8. ตอบ ขอ 5. ถ า เรี ย งลํ า ดั บ ขนาด
5. 3.โปรตีพอลิน พอลิเเพปไทด พปไทด โปรตี
ไดเพปไทด กรดอะมิน โไดเพปไทด
น กรดอะมิโน ของโมเลกุลจากใหญไปเล็กจะได
9. หากตัดถุงนํ้าดีออก ระบบยอยอาหารจะเปนอยางไร โปรตีน พอลิเพปไทด
1. 4.ลําไสใพอลิ
หญจะไมเพปไทด สังเคราะหวิตามิไดเพปไทด
นเค 2. อะไมเลสในนํ กรดอะมิ ้าลายไมโทนํางานโปรตีน ไดเพปไทด กรดอะมิ โ น
5. โปรตี
3. ไมสามารถสรางลิเพสได
น พอลิ
5. กระเพาะอาหารจะหลั่งกรดไฮโดรคลอริกมากขึ้น
เ พปไทด ไดเพปไทด กรดอะมิ
4. ไขมันไมสามารถถูกยอยได
โ น ตามลําดับ
9.10. อวั1. หากตั ดถุงนํ้าดี่ยนแก
ยวะที่ใชในการแลกเปลี ออกสของสัระบบย
ตวทุกชนิดอจะมี
ยอาหารจะเป
ลักษณะสําคัญอยางไร นอยางไร 9. ตอบ ขอ 4. นํ้ า ดี (bile) ทํ า หน า ที่
บางและชื้นตลอดเวลา 2. มีการหมุนเวียนเลือดผาน
3. 1.มีพื้นทีลํ่ผาิวมาก
เปนตัวอิมลั ซิไฟเออร (emulsifif ier)
ไสใหญจะไมสังเคราะห วิตนบางามิๆนซเค
4. เปนแผ อนกัน 2. อะไมเลสในนํ้าลายไมทํางาน
ชวยทําใหกรดไขมันแตกตัวและ
5. มีอวัยวะพิเศษสําหรับเก็บออกซิเจน
3. ไม ส ามารถสร า งลิ เ พสได
11. ขณะที่นักเรียนกําลังออกกําลังกาย แลวรูสึกเหนื่อยมาก ปริมาณแกสคารบอนไดออกไซด 4. ไขมั น ไม ส ามารถถู กยอยได
ละลายกั บ นํ้ า ได ถ า ถุ ง นํ้ า ดี ถู ก
ในเลื 5. กระเพาะอาหารจะหลั่งกรดไฮโดรคลอริกมากขึ้น
อ ดเพิ ม
่ ขึ น
้ ร า งกายจะรั ก ษาสมดุ
1. เพิ่มอัตราการหายใจเพื่อขับโซเดียมไอออนออกจากรางกาย
ล อย า งไร ตั ด ออก ไขมั น ก็ จ ะไม ส ามารถ
แตกตัวได ไขมันจึงไมสามารถ
10. 2.3. อวัลดอั ยตวะที
ราการหายใจเพื ใ
่ ช ใ นการแลกเปลี
่อลดการเผาผลาญแก่ยสออกซิ
ลดอัตราการหายใจเพื่อขับแกสคารบอนไดออกไซดออกจากรางกาย
นแก ส
เจนในรของสั
างกาย ตวทุกชนิด จะมีลักษณะสําคัญอยางไร
ถูกยอยได ฉบับ
4. 1.ลดอัตบางและชื
ราการหายใจเพื่อ้นลดการสร ตลอดเวลา างแกสคารบอนไดออกไซดในเลือด 2. มีการหมุนเวี10. ยนเลื
ตอบ อขอดผ
1. าอวั
นยวะที่ใชในการแลก เฉลย
5. เพิ่มอัตราการหายใจเพื่อขับแกสคารบอนไดออกไซดออกจากรางกาย
3. มีใดพขณะนอนหลั
12. เพราะเหตุ ื้นที่ผิวมาก บอัตราการหายใจจึงชาลง 4. เปนแผนบาง ๆ เปลี ซอ่ยนกั
นแกนส เชน เหงือก ผิวหนัง
1. 5.รางกายมีมีอนวัํ้ามาก ยวะพิเศษสําหรับเก็บออกซิเจน ปอด ต อ งเป น ส ว นที่ บ าง และ
2. ความดันเลือดตํ่า ชุมชื้นอยูเสมอ จึงจะทําใหแกส
11. 4. ขณะที
3. เลื อ ดมี ค ่นักเรียนกําลังออกกําลังกาย แลวรูสึกเหนื่อยมาก ปริมาณแก
วามเข ม ข น
ปริมาณแกสออกซิเจนในเลือดมากขึ้น
สู ง ละลายไดสคารดี บอนไดออกไซด
5. ในเลื
ปริมาณแก อดเพิ สคารบ่มอนไดออกไซด
ขึ้น รางกายจะรัในเลือดนอย กษาสมดุลอยางไร 11. ตอบ ขอ 5. ถ า ปริ ม าณแก ส คาร -
1. เพิ่มอัตราการหายใจเพื่อขับโซเดียมไอออนออกจากรางกายบอนไดออกไซดในเลือดสูง จะ 121
ทําใหรา งกายปรับสมดุลกรด-เบส
2. ลดอัตราการหายใจเพื่อลดการเผาผลาญแกสออกซิเจนในราโดยการหายใจเร็ งกาย วขึ้นเพื่อขับแกส
3. ลดอัตราการหายใจเพื่อขับแกสคารบอนไดออกไซดออกจากรคารางกาย บอนไดออกไซดออก
12. ตอบ ข4.อ 5. ลดอั ขณะนอนหลั ตราการหายใจเพื บ รางกายไม่อมีกลดการสริจกรรมใดๆางแก ทําใหสมคาร
ีปริมบาณแก
อนไดออกไซด ในเลือดในเลือดนอย อัตราการ
สคารบอนไดออกไซด
หายใจจึ 5. งเพิ ชาลง ่มอัตราการหายใจเพื่อขับแกสคารบอนไดออกไซดออกจากรางกาย
12. เพราะเหตุใด ขณะนอนหลับอัตราการหายใจจึงชาลง
1. รางกายมีนํ้ามาก
2. ความดันเลือดตํ่า
3. เลือดมีความเขมขนสูง
4. ปริมาณแกสออกซิเจนในเลือดมากขึ้น
5. ปริมาณแกสคารบอนไดออกไซดในเลือดนอย
121
13. อ 4. โรคปอดบวมเกิ ด จาก
13.ตอบ ขโรคปอดบวมมี ลักษณะเปนอยางไร
การอั ก เสบ จากการติ ด เชื้ อ
แบคที1. เ รีถุย งไวรั
ลมขาดความยื
ส หรื อ สํ า ลั ก สิด่ งหยุน 13. โรคปอดบวมมีลักษณะเปนอยางไร
2. พื้นทีา่ผไปในปอด
แปลกปลอมเข ิวของปอดบวมโตขึ ทําให ้น 1.2. ถุพืง้นลมขาดความยื ดหยุน
ที่ผิวของปอดบวมโตขึ้น
ปอดมี3. หปอดจะพองตั
นองในถุ ง ลม วสอยู ง ผลตลอดเวลา 3. ปอดจะพองตัวอยูตลอดเวลา
ให พื้ น ที่ ผิ ว ของปอดที่ ทํ า หน า ที่ 4. ปอดอักเสบจากการติดเชื้อแบคทีเรีย ไวรัส หรือการสําลักสิ่งแปลกปลอมเขาไปในปอด
4. ่ยปอดอั
แลกเปลี นแกสนกอเสบจากการติ
ยลง ดเชื้อแบคที5.เรีทุยกขอไวรั
เปนลัสกษณะของโรคปอดบวม
หรือการสําลักสิ่งแปลกปลอมเขาไปในปอด
14. ตอบ ข5.อ 5. ทุกขอเปนลักษณะของโรคปอดบวม
14. ขอใดกลาวถูกตอง
1. หัวใจของปลามีเพียงเลือดแดงไหลผานเทานั้น
- เลือดทีผ่ า นหัวใจของปลานัน้ จะ
14. เปขนอเลืใดกล า วถู
อดดําเทานั้น
ก ต อ ง 2. เลือดที่มีปริมาณออกซิเจนตํ่า เขาสูหัวใจหองบนซาย
3. เลือดที่มีออกซิเจนตํ่าจะอยูในหลอดเลือดพัลโมนารีเวน
1. หั ว ใจของปลามี
- เลือดที่มีปริมาณออกซิเจนตํ่า เ พี ย งเลื อ ดแดงไหลผ4. เลือาดทีนเท านัเจนสู้นงจะอยูในหลอดเลือดพัลโมนารีอารเตอรี
่มีออกซิ
5. หลอดเลือดดํามีลิ้นกั้นภายในหลอดเลือดเชนเดียวกับหลอดนํ้าเหลือง
เข2.าสูหเลื อดที
ัวใจห ่มีปริมาณออกซิเจนตํ่าพิจารณากราฟคลื
องบนขวา เขาสูหัวใจห ่นหัวใจอแลงบนซ
วตอบคําา ย อ 15. - 17.
ถามข
- เลือดที่มีออกซิเจนตํ่าจะอยูใน
3. เลื อ ดที ม
่
หลอดเลือดพัลโมนารีอารเตอรี
อ
ี อกซิ เ จนตํ า
่ จะอยู ใ
 นหลอดเลื อ ดพั ล โมนารี เ วน คลื่น
QRS complex
- เลื4.อดทีเลื ่มีอออกซิ
ดทีเ่มจนสู ีออกซิ
งจะอยูเจนสู
ใน งจะอยูในหลอดเลือดพัลโมนารีอารเตอรี R
5. หลอดเลื
หลอดเลื อดพัลโมนารีอดดํเวนามีลิ้นกั้นภายในหลอดเลือดเชนเดียวกับหลอดนํ้าเหลือง
15. ตอบ ขอ 4.
พิจารณากราฟคลื
- ชวง T เปนคลื่นที่น่เกิหัดวจากระยะใจ แลวตอบคําถามขอ 15. - 17. ชวง ST
พักตัวของหัวใจหองลาง คลื่น คลื่น P
คลื่น T
ฉบับ
เฉลย - ช ว ง QRS เปนชวงที่เ กิดการ QRS complex
บี บ ตั ว ของหั ว ใจห อ งล า ง ชวง PR
Q
S
ทั้งหมด R
- ชวง P เกิดจากการบีบตัวของ 15. กราฟ T เกิดจากเหตุการณในขอใด
หัวใจหองบน 1. การปดของลิ้นหัวใจ 2. เลือดไหลผานลิ้นหัวใจ
3. การหดตัวของหัวใจหองบน 4. ระยะพักตัวของหัวใจหองลาง
- ชวง PR เปนชวงที่สงกระแส 5. การบีบตัวของหัวใจหองลาง
ประสาทจาก SA node ไปยัง
122
AV node
- ช ว ง ST เป น ช ว งสิ้ น สุ ด การ ชวง ST
คลื่น T
บีบตัว คลื่น P
Q
ชวง PR
S
15. กราฟ T เกิดจากเหตุการณในขอใด

1. การปดของลิ้นหัวใจ 2. เลือดไหลผานลิ้นหัวใจ
3. การหดตัวของหัวใจหองบน 4. ระยะพักตัวของหัวใจหองลาง
5. การบีบตัวของหัวใจหองลาง
122
16. กราฟชวงใด เปนชวงหัวใจหองลางบีบตัว 16. ตอบ ขอ 2. ตามคําอธิบายขอ 15.
1. วงใดPRเปนชวงหัวใจหองลางบีบตัว 2. QRS 17. ตอบ 3. ขอ 1. ตามคําอธิบายขอ 15.
RS
16. กราฟช
1. 4.PR ST 3. T 18. ตอบ ข อ 5. การนอนทั บ แขนเป น
4. ST
2. QRS
5. T
5. RS
เวลานาน ทําใหเลือดไมสามารถ
1. PR
วงใด เกิวดจากกระแสไฟฟ
งใด เกิดจากกระแสไฟฟ าสงออกจาก SA node ไปาส
2. Q
AVงออกจาก
node
3. RS
SA node ไป AVไปหล node อ เลี้ ย งบริ เ วณนั้ น ได เส น
4. 1.ST PR 5. T 2. Q ประสาทบริ RSเ้อวณนั
3.ขยับเขยื ้นจึงเกิดอาการ
ชา นไม ได
18. สมศั4. ST
กดิ์เผลอหลั บในหองสมุดในเวลากลางวัน พอสะดุงตื่นขึ้นมา5.พบวาTมีอาการชาที่แขน
ขางทีน่ อนทับ ไมมคี วามรูส กึ ไมสามารถขยับได อาการเหน็บชาของสมศักดิเ์ กิดจากสาเหตุใด 19. ตอบ ขอ 5. คนที่ ห มู  เ ลื อ ด AB จะ
1. การขาดวิตามินบี 12
18. 2. สมศั
กลามเนืก้อดิไม์เคผลอหลั
ลายตัว บในหองสมุดในเวลากลางวัน พอสะดุงตื่นขึ้นมาสามารถรั พบวา บมีเลืออาการชาที
ดไดทุกหมู่แเลืขน
อด
3. ขขาดการออกกํ
างทีน่ อนทั บ ไมมคี วามรูส กึ ไมสามารถขยับได อาการเหน็บชาของสมศั
าลังกาย จึงจัดเปกนดิผูรเ์ กิับด
สากล (universal
จากสาเหตุ ใด
4. เนื้อเยื่อบริเวณที่ถูกทับตาย recipient)
5. 1.เลือดไม
การขาดวิ
หมุนเวียน ทําตใหามิ เซลลนประสาทบริ
บี 12เวณเนื้อเยื่อที่แขนชา
20. ตอบ ขอ 3. นํ้ า เหลื อ งมาจากนํ้ า ที่
19. คนที
1. A
2. ่มีหมูกล
เลือดาAB มเนื อ
้ ไม
จะสามารถรั คบลายตั
เลือดไดจวากคนที่มีหมูเลือดใดไดบาง
2. B แทรกอยูระหวางเซลลซึมเขามา
3. 3.AB ขาดการออกกําลังกาย 4. O รวมกันในทอหรือตอมนํ้าเหลือง
5. ทุกหมูเลือด
4. เนื้อเยื่อบริเวณที่ถูกทับตาย
20. ขอใดกลาวถูกตอง 21. ตอบ ขอ 5. พลาสมา คือ สวนทีเ่ ปน
1. 5.ตอมนํเลื ออดไม
้าเหลื งพบไดหทมุ ี่บริน เวียนานั้นทําใหเซลลประสาทบริเวณเนื้อเยื่อที่แขนชา
เวณคอเท ของเหลวในเลือด ซึง่ ประกอบดวย
2. อาการไขดันเกิดจากการบวมของกลามเนื้อ นํ้า โปรตีน สารอาหาร ไอออน
19. 4.3. คนที
นํ้าเหลื่ม องมีีหตมู
นกํเาลื
เนิอ ด AB
ดมาจากนํ ้าที่อจะสามารถรั
ยูระหวางเซลล บเลือดไดจากคนที่มีหมูเลือดใดไดบาง
ระบบนํ้าเหลืองเปนระบบหมุนเวียนจึงมีทอปลายเปดตอกันไปเรื่อย ๆ ต า งๆ ส ว นซี รั ม คื อ ส ว นของ
ฉบับ
5. 1.เซลลA เม็ดเลือดขาวลิมโฟไซตชนิดที เปนเม็ดเลือดขาวที่ถูกสรางจากตอมไทมั 2.ส B นํ้ า เลื อ ดที่ แ ยกเอาสารที่ ทํ า ให เฉลย
21. ขอใดอธิบายถึงพลาสมาหรือซีรมั ไดถกู ตอง เลือดแข็งตัวออกไปแลว ซีรัมจะ
1. 3.ซีรัม ABคือ เลือดที่รวมทั้งเม็ดเลือดและของเหลวในเลือด 4. O มีภูมิคุมกันที่ตองการใชฉีดเขาไป
2. 5.ซีรัม ทุคือกเลืหมู อดทีเ่นลืําไปป
อ ด
น แยกเซลลเม็ดเลือดแดงออกไป จนไดเปนของเหลวใส
3. พลาสมา คือ ของเหลวที่แยกเอาโปรตีน และเกล็ดเลือดออกไป ในรางกาย เพื่อใหภูมิคุมกันแก
4. พลาสมา มาจากของเหลวระหวางเซลลที่เปนตัวกลางระหวางเลือดและนํ้าเหลือง
20. 5. ขพลาสมา
อใดกลคือาสววถูนที่เกปนตของเหลวในเลื
อง อด ซึ่งประกอบดวย นํ้า โปรตีน สารอาหาร และ รางกายโดยตรง
1.ไอออนตตอางมนํ ๆ ้าเหลืองพบไดที่บริเวณคอเทานั้น
2. อาการไขดันเกิดจากการบวมของกลามเนื้อ 123
3. นํ้าเหลืองมีตนกําเนิดมาจากนํ้าที่อยูระหวางเซลล
4. ระบบนํ้าเหลืองเปนระบบหมุนเวียนจึงมีทอปลายเปดตอกันไปเรื่อย ๆ
5. เซลลเม็ดเลือดขาวลิมโฟไซตชนิดที เปนเม็ดเลือดขาวที่ถูกสรางจากตอมไทมัส
21. ขอใดอธิบายถึงพลาสมาหรือซีรมั ไดถกู ตอง
1. ซีรัม คือ เลือดที่รวมทั้งเม็ดเลือดและของเหลวในเลือด
2. ซีรัม คือ เลือดที่นําไปปน แยกเซลลเม็ดเลือดแดงออกไป จนไดเปนของเหลวใส
3. พลาสมา คือ ของเหลวที่แยกเอาโปรตีน และเกล็ดเลือดออกไป
4. พลาสมา มาจากของเหลวระหวางเซลลที่เปนตัวกลางระหวางเลือดและนํ้าเหลือง
5. พลาสมา คือ สวนที่เปนของเหลวในเลือด ซึ่งประกอบดวย นํ้า โปรตีน สารอาหาร และ
ไอออนตาง ๆ
123
22.
22.ตอบ ขขออ1.ใดไม
การจูใชบวกัิธนีกไมารปมี โ อกาส
องกันโรคเอดส
การติดเชื้อ HIV เนื่องจากเอดส
ไมต1. ิดตอจูทางนํ
บกับ้าลาย บุคคลอืยกเว่นนกรณี 22. ขอใดไมใชวิธีการปองกันโรคเอดส
มีเลือ2.ดออกหรื
มีคูนออนเพี
มีแผลในปาก ยงคนเดีจึงยว 1. จูบกับบุคคลอื่น
2. มีคูนอนเพียงคนเดียว
จะมี3. ไมใดชเชืเ้อข็มHIVฉีดไดยารวมกัน
โอกาสติ 3. ไมใชเข็มฉีดยารวมกัน
23. ตอบ ข4.อ 3. ใส แตกต า งกัยนทุทั้กง ครั้งที่มีเพศสั4.5.มพั
ทุ กถขุงอยางอนามั ใสถุงยางอนามัยทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ
นธงงาน ควรมีการตรวจรางกายและตรวจเลือดอยางละเอียด
กอนแต
สิ้น 5. แตทกี่คอลานแต
ยคลึงงกังาน นมากที ่ ส ุ ด
ควรมีการตรวจร23.างกายและตรวจเลื
อวัยวะขับถายของสัตวในขอใดที อดอย างละเอี
่มีลักษณะและทํ าหนยาทีด่คลายกัน
คือ เฟลมเซลลและคอนแทร็ก - 1. เนฟริเดียมและเฟลมเซลล
23.ไทลแอวัวคิยวโอล
วะขัโดยทํบถาายของสั
หนาทีข่ บั ตถาวยในขอใดที่มีลัก2.ษณะและทํ
ทอมัลพิเกียนและเนฟริ าหนเดีายทีม ่คลายกัน
3. เฟลมเซลลและคอนแทร็กไทลแวคิวโอล
นํ้าส1. วนเกิเนฟริ
นและของเสี ยอื่นๆ ซึ่ง
เดียมและเฟลมเซลล 4. คอนแทร็กไทลแวคิวโอลและเนฟริเดียม
มีลักษณะเปน osmoregulator 5. คอนแทร็กไทลแวคิวโอลและทอมัลพิเกียน
เหมือ2.นกันทอมัลพิเกียนและเนฟริเดียม24. มีพลานาเรีย 2 ตัว โดยพลานาเรียตัวที่ 1 อยูในนํ้าเกลือเจือจาง และพลานาเรียตัวที่ 2 อยู
24. ตอบ ข3.อ 2. เฟลมเซลล
พลานาเรี ย ทีแ่ อละคอนแทร็ กไทลแวคิ ในนํ้าวฝน
โอลเฟลมเซลลของพลานาเรียทั้ง 2 ตัว จะมีกิจกรรมอยางไร
ยู  ใ นนํ้ า 1. พลานาเรียตัวที่ 1 มีกิจกรรมมากกวาพลานาเรียตัวที่ 2
เกลื4.อเจือคอนแทร็
จาง (1) จะมี กไทล กิจกรรมแวคิวโอลและเนฟริ2. เพลานาเรี ดียม ยตัวที่ 1 มีกิจกรรมนอยกวาพลานาเรียตัวที่ 2
ของเฟลมเซลล
5. คอนแทร็ นอยกว าของตั
กไทล แวคิวทีว่ โอลและทอมั3. ลไมพิตเากีงกัยน นเพราะเปนโครงสรางที่ซับซอน ปรับตัวไดดี
4. ไมตางกัน เพราะการทํางานถูกควบคุมโดยของเสียในรางกาย
อยูในนํ้าฝน (2) เนื่องจากนํ้าฝนมี
24.ความเจื
มีพอลานาเรี
จางมากกว ย า2สารละลาย
ตัว โดยพลานาเรี25.ยตัว5.สัตทีวขป่ อก 1มูและสั
อยูตวใเลืนนํ
ลไมเพียงพอ
้าเกลือเจือจาง และพลานาเรียตัวที่ 2 อยู
อ้ ยคลานจะขับถายของเสียจากอาหารประเภทโปรตีนออกมาในรูปแบบใด
ในนํ้าฝนของพลานาเรี
ภายในเซลล เฟลมเซลล ย (2)ของพลานาเรีย1.ทั้งยูเรี2ย ตัว จะมีกิจกรรมอย2.างไร กรดยูริก
ดังนัน้ นํา้ ภายนอกจึงออสโมซิสเขา 3. แอมโมเนีย 4. แอลแลนทอยส
ฉบับ 1. พลานาเรียตัวที่ 1 มีกิจกรรมมากกว 5. คาราบพลานาเรี
อนไดออกไซด ยตัวที่ 2
เฉลย ไปภายในเซลล ข องพลานาเรี ย
ตัวที2. ่สอง พลานาเรี
(2) และนํ้ายสวตันนี วที้จ่ ะถู1กมีกิจกรรมน 26. อขยกว
อใดกลาาวถูพลานาเรี
กตองเกี่ยวกับยของเสี
ตัวยทีที่ม่ ีไ2นโตรเจนเปนองคประกอบ
1. แอมโมเนียมีความเปนพิษตํ่าที่สุด
3. ไมกตําาจังกั
เฟลมเซลล ดออก น เพราะเป
สวนตัวที่ นโครงสรางที2.่ซยูับเรีซยมีอความเป น ปรันพิบษนตัอยกว
วไดาแอมโมเนี
ดี ย ละลายนํ้าได
อยูในนํ้าเกลือเจือจาง (1) อาจไม 3. กรดยูริก มีการสูญเสียนํ้ามากกวาการขับถายรูปแบบอื่น ๆ
4. ไมตางกัน เพราะการทํางานถูกควบคุ
ตองมี หรือการกําจัดนํ้าออกก็จะ 4. จะพบการขัมโดยของเสี
บถายในรูปแบบยู ยในรเรียในสัาตงกาย
วเลี้ยงลูกดวยนํ้านมและสัตวปก
5. าตัขวอทีมู่อยูลใไม
นอยกว นนํเ้าพีฝนยงพอ
5. ข อ 1. และ 2.
25.ตอบ ขสัอต2.วปสักตวและสั
25. ปกและสั ตวเตลืวอ้ เยคลานจะขั
ลื้อย บ124ถายของเสียจากอาหารประเภทโปรตีนออกมาในรูปแบบใด
คลานโดยทั
1. ยูเรีย ว
่ ไปจะขั บ ถ ายของเสี ย 2. กรดยูริก
ที่มีไนโตรเจนเปนองคประกอบ
ในรูป3.ของกรดยู
แอมโมเนี ย
ริกปนออกมากั บ 4. แอลแลนทอยส
5. คาร
อุ จ จาระ กรดยู บอนไดออกไซด
ริ ก เป น ของแข็ ง
ทําใหสตั วพวกนีร้ กั ษานํา้ ไดดี และ
26.สูญเสีขยอนํใดกล
้านอยาวถูกตองเกี่ยวกับของเสียที่มีไนโตรเจนเปนองคประกอบ
26. ตอบ ข1.อ 2. แอมโมเนี
ยูเรีย มีความเป ยมีนคพิวามเป
ษนอยกวนาพิ ษตํ่าทีย่สละลายนํ
แอมโมเนี ุด า้ ไดถกู กําจัดออกมาในรูปของสารละลาย พบในสัตวเลีย้ งลูก-
ดวยนํ2.้านมยูเสัรีตยวมีสะเทิ
ความเป
นนํ้าสะเทิ นพินษบกนอฉลาม
ยกวและปลากระดู
าแอมโมเนียกแข็ละลายนํ งบางชนิด้าได
3. กรดยูริก มีการสูญเสียนํ้ามากกวาการขับถายรูปแบบอื่น ๆ
4. จะพบการขับถายในรูปแบบยูเรียในสัตวเลี้ยงลูกดวยนํ้านมและสัตวปก
5. ขอ 1. และ 2.
124
27. เพราะเหตุใด นํ้าจึงถือเปนสิ่งสําคัญในรางกาย 27. ตอบ ขอ 5. นํา้ เปนสวนประกอบของ
เลือด ชวยในการลําเลียง ขนสง
1. ใหพลังงาน
27. เพราะเหตุใด นํ้าจึงถือเปนสิ่งสําคัญในรางกาย สารต า งๆ นอกจากนี้ ยั ง ทํ า
1. 2.ใหพลัควบคุ
งงาน มการเจริญเติบโตของรางกาย
2. ควบคุมการเจริญเติบโตของรางกาย
หน า ที่ เ ป น ตั ว ทํ า ละลายในการ
3. 3.ควบคุควบคุ มการทํางานของเอนไซม
มการทํางานของเอนไซม ในรางกาย ในรางกาย ยอยอาหาร ขับถายของเสีย และ
4. สรางเสริมสวนตาง ๆ ของรางกายเหมือนกับโปรตีน ควบคุมอุณหภูมิของรางกายอีก
5. 4.ชวยในการย
สรางเสริ
อยอาหารมส
ขับวถนต างยๆและควบคุ
ายของเสี ของรมอุาณงกายเหมื
หภูมิรางกาย อนกับโปรตีน
ดวย
พิจารณารู5.
ปหนวชยไต
วยในการย ออยอาหาร
แลวตอบคําถามข 28. - 29. ขับถายของเสีย และควบคุมอุณหภูมิรางกาย
C 28. ตอบ ขอ 5. A และ E โดยกระบวน
พิจารณารูปหนวยไต แลวตอบคําถามขอ 28.E - 29.
A
การกรองจะเกิดขึน้ บริเวณทีเ่ รียก-
B วา โกลเมอรู
C ลัส (A) และกระบวน
A
F การหลั ่ ง สารจะเกิ ดขึ้นที่ทอหนวย
ไตสEวนทาย (E) และ ทอรวม (F)
B 29. ตอบ ขอ 2. C และ D กระบวนการ
D
ลําเลียงแบบใชพลังงานจะพบที่
28. บริเวณใดเกิดกระบวนการกรอง (filtration) และการหลั่งสาร (secretion) ตามลําดับ บริ เFวณท อ ขดส ว นต น (C) เพื่ อ
1. A และ B 2. B และ C ดูดกลับสารที่จําเปน เชน กลูโคส
3. D และ E 4. C และ F
5. A และ E
ไอออนต า ง ๆ และบริ เ วณห ว ง
29. บริเวณใดเกิดกระบวนการลําเลียงสารแบบใชพลังงาน (active transport)
เฮนเล (D) เพื่ อ ดู ด กลั บ เกลื อ
1. A และ B 2. C และ D (NaCl) ฉบับ
3. D และ F 4. C และ F
30. ตอบ ขอ 4. แอลกอฮอลในเบียรจะ เฉลย
5. C และ E
D มีผลไปกดหรือยับยั้งการทํางาน
30. เพราะเหตุใด เมื่อดื่มเบียรในปริมาณมาก จึงมีอาการปวดปสสาวะบอยกวาปกติ
28. 1. บริไดรเับวณใดเกิ ดกระบวนการกรอง
นํ้าในปริมาณมากเข าสูรางกาย ของต อ มใต สตามลํ
(filtration) และการหลั่งสาร (secretion) มองสาว นหลั
ดับ ง ซึ่ง
2. สมองหลั่งฮอรโมนแอนติไดยูเรติกมากกวาปกติ ผลิตฮอรโมนวาสโซเพรสซิน หรือ
A และ
3. 1.แอลกอฮอล B างานของสมองสวนซีรีเบลลัม
กระตุนการทํ 2. B และ C ฮอรโมนแอนติไดยูเรติก (ADH)
4. แอลกอฮอลจะไปกดการทํางานของตอมใตสมองสวนหลัง
D ลและ
5. 3.โกลเมอรู ัสถูกกระตุEนใหขับแอลกอฮอลออกมามากกวาปกติ 4. C และ F ซึง่ ทําหนาทีก่ ระตุน การดูดนํา้ กลับ
5. A และ E 125 เขาสูรางกาย ดังนั้น เมื่อรางกาย
ขาดฮอรโมนนี้ จึงทําใหปสสาวะ
29. บริเวณใดเกิดกระบวนการลําเลียงสารแบบใชพลังงาน (active transport) บอยขึ้น
1. A และ B 2. C และ D
3. D และ F 4. C และ F
5. C และ E
30. เพราะเหตุใด เมื่อดื่มเบียรในปริมาณมาก จึงมีอาการปวดปสสาวะบอยกวาปกติ
1. ไดรับนํ้าในปริมาณมากเขาสูรางกาย
2. สมองหลั่งฮอรโมนแอนติไดยูเรติกมากกวาปกติ
3. แอลกอฮอลกระตุนการทํางานของสมองสวนซีรีเบลลัม
4. แอลกอฮอลจะไปกดการทํางานของตอมใตสมองสวนหลัง
5. โกลเมอรูลัสถูกกระตุนใหขับแอลกอฮอลออกมามากกวาปกติ
125
แบบบันทึกผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน
ประจําวิชา ชีววิทยา ม.5 เลม 2
คะแนน ผลการประเมิน
เครื่องมือวัดและแสดงผลการเรียน
เต็ม ได ผาน ไมผาน
Unit Test 5 30
Unit Test 6 35
Unit Test 7 30
Unit Test 8 35
ฉบับ
¤Ðá¹¹ÃÇÁ·Ñé§ËÁ´ 130
เฉลย
เกณฑการตัดสินระดับคุณภาพ เกณฑการประเมิน
ชวงคะแนน ระดับคะแนน ระดับคุณภาพ ✔ ผาน ✘ ไมผาน
114-130 4 ดีมาก
96-113 3 ดี ไดคะแนน ไดคะแนน
ไมนอยกวารอยละ 65 นอยกวารอยละ 65
78-95 2 พอใช ของคะแนนเต็ม ของคะแนนเต็ม
ตํ่ากวา 78 1 ปรับปรุง
ขอเสนอแนะ
...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................
ลงชื่อ
(…………………………………………………………….)
126

เฉลย บฝ. ชีววิทยา เพิ่มเติม ม.5 ล.2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

เฉลย บฝ. ชีววิทยา เพิ่มเติม ม.5 ล.2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

แบบฝึกหัด รายวิชาเพิ่มเติมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

•อะมีบา (amoeba) จะยื่นเทาเทียมออกไปโอบลอมอาหารใหเขาสูเซลล เพื่อใหเกิดเปนถุงดวยวิธี

mouth pharynx esophagus crop gizzard 4. กระตุนการทํางานของเอนไซม ระบบย่อยอาหาร 25

Unit Test Science in Real Life

2. หลังจากบริจาคเลือดแลว เลือดของเราจะถูกนําไปใชทาํ อะไรไดบา ง

คณิตศาสตร วิทยาศาสตร และ ขอสอบเพื่อใชประเมินผลสัมฤทธิ์

หน่วยการเรียนรู้ที่ ระบบหายใจ 32-55

หน่วยการเรียนรู้ที่ ระบบหมุนเวียนเลือด ระบบนํ้าเหลือง 56-95

หน่วยการเรียนรู้ที่ ระบบขับถ่าย 96-114

STEM Project 115

2. ยีสตเปนสิ่งมีชีวิตเซลลเดียวที่อยูในอาณาจักรฟงไจ ซึ่งไมสามารถสรางอาหารเองได ยีสตจะ

3. ชิงชิงไดทําการศึกษาสิ่งมีชีวิตเซลลเดียวหลายชนิด เชน อะมีบา พารามีเซียม แบคทีเรีย

5. โครมาโทฟอร (chromatophore) คืออะไร และมีความสําคัญตอสิ่งมีชีวิตเซลลเดียวอยางไร

6. พิจารณากระบวนการนําอาหารเขาสูเซลลแบบฟาโกไซโทซิส ดังรูป แลวอธิบายกระบวนการ

1. ไฮดรา (hydra) มีอวัยวะคลายหนวด

3. พยาธิใบไม (fluke) เปนปรสิตทีอ่ าศัยอยู คอหอย ลําไส

2. ไสเดือนดิน (earthworm) มีทางเดินอาหารเรียงลําดับได ดังนี้

ทวารหนัก ลําไส กึ๋น

ปาก ทางเดินอาหารตอนหนา ทางเดินอาหาร ทางเดินอาหารตอนปลาย

5. แมลง (insect) มีทางเดินอาหารเรียงลําดับได ดังนี้

ทวารหนัก ไสตรง ลําไส กระเพาะอาหาร

7. สัตวปก (aves) เชน นก เปด ไก ทางเดินอาหารของสัตวปกเรียงลําดับได ดังนี้

ทวารหนัก ลําไสใหญ ลําไสเล็ก กึ๋น

8. สัตวเคี้ยวเอื้อง (ruminant) เชน วัว ควาย แพะ แกะ จะมีทางเดินอาหารยาวมาก การยอยและ

2. ทะเลจั ด เป น ระบบนิ เ วศอย า งหนึ่ ง ที่ มี

ตัวอักษร โครงสราง ลักษณะ

B คอหอย เปนทอยาว สามารถยืดและหดได

C ชองทางเดินอาหาร เปนสวนของทางเดินอาหาร มีการแตกแขนงออกไป 2 ขางของลําตัว

อวัยวะทีล่ กู ศรชีค้ อื อะไร และทําหนาทีอ่ ะไรในระบบยอยอาหาร

2. เมื่อใหขาวสารหรือเมล็ดขาวโพดกับไกที่เลี้ยงไว หลังจากใหอาหารเสร็จ บริเวณคอของไก

8. เพราะเหตุใด วัวหรือสัตวเคี้ยวเอื้องหลายชนิด จึงยอยสลายเซลลูโลสไดดีกวาสัตวกินเนื้อหรือ

ลําไสเล็ก (small intestine)

ลําไสใหญ (large intestine)

B ฟนเขี้ยว (canine) ฉีกอาหาร

D ฟนกราม (molar) บดเคี้ยวอาหาร

เค็ม รับรสของมนุษยนนั้ สามารถรับรสชาติไดหลายรส

3. พิจารณารูปตอมนํ้าลายภายในปาก แลวบอกชื่อตอมนํ้าลาย พรอมกับระบุประเภทนํ้าลายที่

2. มะปรางเปนนักยิมนาสติก วันหนึง่ มะปราง

อวัยวะ สารอาหาร เอนไซม สารที่ได

ปาก แปง อะไมเลส

โปรตีน คารบอกซิเพปทิเดส กรดอะมิโน

นิ่วในถุงนํ้าดี • นิ่วในถุงนํ้าดี เกิดจากภาวะไมสมดุลของสารประกอบในนํ้าดี

กลามเนื้อหูรูดปกติ กลามเนื้อหูรูดผิดปกติ กรดไหลยอน

หมี (bear) จัดเปนสัตวเลี้ยงลูกดวยนํ้านมขนาดใหญ เปนสัตวมีกระดูกสันหลังที่อยูในอันดับ

2. นักเรียนคิดวา ฟนของหมีแพนดาคลายกับหมีชนิดอื่นหรือสัตวกินพืชมากกวากัน และ

สาร A และ B คือขอใด

2. พลอยรับประทานอาหารเชาที่ประกอบดวย ขนมปงปงทาเนย เบคอน ไขดาว และนํ้าสมคั้น

4. เพราะเหตุใด เอนไซมที่ยอยโปรตีนหลายชนิดจึงอยูในรูปที่ไมพรอมทํางาน เชน ทริปซิโนเจน

ปลา เหงือก เปนซี่เล็ก ๆ เรียงตัวเปนแผง มีหลอดเลือดฝอยมาหลอเลี้ยง

2. อะมีบา และพารามีเซียมตางก็เปนสิ่งมีชีวิตเซลลเดียวที่อาศัยอยูในนํ้าเหมือนกัน นักเรียน

6. ในอากาศมีสวนผสมของออกซิเจน รอยละ 21 แตในนํ้ามีออกซิเจนอยูเพียง รอยละ 0.5 ซึ่ง

7. นกเปนสัตวทตี่ อ งใชพลังงานสูงเพือ่ บินในอากาศ นักเรียนคิดวา นกจะมีโครงสรางทีเ่ หมาะสม

1 อวัยวะที่ใชในการแลกเปลี่ยนแกส คือ 2 อวัยวะที่ใชในการแลกเปลี่ยนแกส คือ

3 อวัยวะที่ใชในการแลกเปลี่ยนแกส คือ 4 อวัยวะที่ใชในการแลกเปลี่ยนแกส คือ

5 อวัยวะที่ใชในการแลกเปลี่ยนแกส คือ 6 อวัยวะที่ใชในการแลกเปลี่ยนแกส คือ

3. ทอลมของหมูมีลักษณะเปนขอ ๆ สีขาว คอนขางแข็ง แตกตางจากหลอดอาหารที่มีลักษณะ

1 อากาศเขาสูร า งกายทางจมูกและปาก ไปยังโพรงจมูก มีซเิ ลียและ 2

2 อากาศผานไปยังคอหอย กลองเสียง และทอลม ทีผ่ นังจะประกอบ

3 ปลายของทอลมแตกเปน 2 แขนง เขาสูป อด และจะแตกแขนงยอย

• โรคถุงลมโปงพอง เกิดจากการสูบบุหรี่ การสูดดมควันพิษ หรือฝุนเปนระยะ

• โรคภูมิแพ เกิดจากการไดรับสิ่งกระตุนตาง ๆ เชน ควันบุหรี่ เกสรดอกไม

1. การแลกเปลี่ยนแกส ดังรูป เกิดขึ้นที่บริเวณใด

2. ตัวอักษร A B และ C คือตําแหนงใดบาง

C เซลลเม็ดเลือดแดง (red blood cell)