3

Health
Ikatatlo nga Markahan – Modyul 4a:
Ang Akon Kinamatarong Bilang
Manugbakal

Department of Education ● Republic of the Philippines

Health – Ikatatlo nga Halintang
Alternative Delivery Mode
Ikatatlo nga Markahan – Modyul 4a: Ang Akon Kinamatarong Bilang Manugbakal
Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito
ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay
ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand
name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito
ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang
makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at
mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay
kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa

anomang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Chereza D. Benigay, Elynor E. Demerin
Editor: Rowena O. Salaza
Tagasuri: Joemar G. Miranda
Tagalapat: Jarrett Irvin C. Gayosa
Tagapamahala: Ramir B. Uytico
Pedro T. Escobarte, Jr.
Donald T. Genine
Athea V. Landar
Grace T. Nicavera
Mylene D. Lopez
Joemar G. Miranda
Jarrett Irvin C. Gayosa
Helen Grace S. Poderoso

Inilimbag sa Pilipinas ng Kagawaran ng Edukasyon – Rehiyon VI

Office Address: Duran St., Iloilo City

Telefax: (033) 336-2816; (033) 509-7653
E-mail Address: region6@deped.gov.ph
 3

Health
Ikatatlo nga Markahan – Modyul 4a:
Ang Akon Kinamatarong Bilang
Manugbakal
Pauna
Para sa mga manunudlo/manugpatigayon:
Malipayon nga pagbaton sang tulun-an sa Health 3 sang
Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul para sa leksyon nga Ang
Akon Kinamatarong Bilang Manugbakal.
Sa pagbuligay sang mga edukador halin sa publiko kag
pribado nga institusyon, gindihon, ginpasanyog kag tul-id nga
gintun-an ang modyul nga ini para giyahan ka, ang mga
manunudlo ukon manugpatigayon agud mabuligan nga
maangkon sang mga bumulutho ang pagsulundan sa Kurikulum
sang K to 12 samtang ginaatubang nila sing madinalag-on ang
mga pagpanghangkat sa ila kaugalingon, sang sosyudad kag
sang pang-ekonomiko nga pagtilaw sa ila pagtuon.
Ginalauman nga ang bulig nga ini sa ila pagtuon, makaubay
sa mga bumulutho sa pagtuon nga may paggiya kag
makinaugalingon. Katuyuan man sini nga mabuligan ang sila nga
maangkon ang mga kasampaton sa ika-21 nga siglo samtang
padayon nga ginahatagan sang pagtamod ang ila
kinahanglanon kag kahimtangan.
Makita ninyo ang kahon nga ini sa modyul bilang dugang nga
materyal sa una nga teksto:

Mga dapat Tandaan sang

Manunudlo/Manugpatigayon
Ini nagaunod sang pahanumdom, bulig ukon
estratehiya nga magamit sa paggiya sa mga
bumulutho.

Bilang manugpatigayon, ginalauman nga mahatagan mo

sang ideya ang mga bumulutho kon paano gamiton ini nga
modyul. Kinahanglan man sia giyahan kag ilista ang iya pag-

ii
umwad samtang padayon niya nga ginadumalahan ang iya
pagtuon. Ginalauman halin sa imo nga mas mo pa nga maganyat
kag magiyahan sia samtang ginaobra niya ang mga hilikuton sa
sulod sini nga modyul.
Para sa bumulutho:
Malipayon nga pagbaton sa Health 3 sang Alternative
Delivery Mode (ADM) Modyul nahanungod sa Ang Akon
Kinamatarong Bilang Manugbakal!
Ang modyul nga ini ginhimo bilang sabat sa imo
kinahanglanon. Katuyuan sini nga mabuligan ka sa imo pagtuon
samtang wala ka sa sulod sang hulot-klasehan. Ginalauman man
nga mahatagan ka sang mabungahon nga oportunidad sa
pagtuon.
May mga parte kag icon ang modyul nga dapat mo
maintindihan.

Hibalu-a Ini Sa parte nga ini, mahibaluan mo

ang mga dapat mo nga matun-an
sa modyul.

Tinguha-i Ini Sa pagtilaw nga ini, matakus naton

kon ano na ang nahibaluan mo sa
leksyon sang modyul. Kon nakuha
mo ang tanan nga husto nga sabat
(100%), pwede mo nga laktawan
ang parte nga ini sang modyul.

Balikan Mo Isa ini ka malip-ot nga paghanas

ukon balik-aral para mabuligan ka
nga maangot ang leksyon subong
sa nauna nga leksyon.

iii
Diskubreha Sa bahin nga ini, ipakilala sa imo
ang bag-o nga leksyon sa madamo
nga paagi pareho sang isa ka
istorya, ambahanon, binalaybay,
palaligban, hilikuton ukon isa ka
sitwasyon.

Usisaa Ini Sa seksyon nga ini, hatagan ka sang

malip-ot nga pagpa-athag parte
sa leksyon. Katuyuan sini nga
mabuligan ka nga maintindihan
ang bag-o nga konsepto kag mga
kasampaton.
Paghanas Ginabug-usan ini sang mga
hilikuton nga may paggiya kag
makinaugalingon para mas
mapabakod ang imo paghangop
kag kasampaton sa leksyon.
Pwede mo malantaw kon husto
ang imo mga sabat sa hilikuton nga
ini gamit ang talamdan sang husto
nga mga sabat sa pinakaulihi nga
parte sang modyul.
Tandaan Sa bahin nga ini , may mga
pamangkot ukon may mga nga
kinahanglan pun-an nga blangko
nga kurit sang mga dinalan ukon
parapo para maproseso kon ano
ang nahibaluan mo na sa leksyon
nga ini.

iv
 Himu-a Ini Ginaundan ini sang mga hilikuton
nga makabulig sa imo para
magamit ang bag-o nga ihibalo
ukon kasampaton sa matuod nga
sitwasyon sang kabuhi.

Pagtilaw sa Imo Mga hilikuton ini nga ang katuyuan

Ihibalo
amo ang mahibaluan ang lebel
sang imo ihibalo sa imo natun-an
nga kompetensi.

Dugang nga mga Sa bahin nga ini, may mga bag-o

Hilikuton
nga hilikuton nga ihatag sa imo
para mapasanyog ang imo nga
ihibalo o kasampaton sa natun-an
nga leksyon.
Talamdan sang Diri makita ang mga husto nga
Husto nga mga
sabat sa tanan nga mga hilikuton
Sabat
sa modyul.

Sa katapusan sang modyul, makita mo man ang:

Sanggunian Diri nakasulat ang tanan nga

ginkuhaan sa pagdihon ukon
pagpasanyog sang modyul.

Mga importante nga pahanumdom sa paggamit sang

modyul:
1. Gamita ang modyul nga may paghalong. Indi pagbutangan
sang bisan ano nga marka ukon sulat ang anuman nga parte
sini. Maggamit sang papel sa pagsabat sang mga hilikuton.

v
2. Indi pagkalimtan nga sabtan ang Tinguha-i Ini bag-o
magpadayon sa iban pa nga hilikuton.
3. Basaha sing maayo ang mga direksyon bag-o himuon ang
kada hilikuton.
4. Mag-obserbar sang pagkatampad kag integridad sa pag-
obra sang mga hilikuton kag sa pagcheck sang mga sabat.
5. Tapuson anay ang una nga hilikuton bag-o magpadayon sa
masunod pa nga hilikuton.
6. Palihog ibalik ang modyul sa imo manunudlo ukon
manugpatigayon kon tapos na nga masabtan ang tanan
nga hilikuton.
Kon ikaw nabudlayan magsabat sa mga hilikuton , indi
magkahuya nga pamangkuton ang imo nga manunudlo ukon
manugpatigayon. Pwede man ikaw makapangayo sang bulig
kay nanay ukon tatay, ukon sa imo mga magulang ukon sin-o
man sa inyo balay nga mas magulang sa imo. Pirme mo
tandaan nga wala ka nagaisahanon.
Nagalaum kami nga paagi sini nga modyul,
makaeksperyensya ka sang makahulugan nga pagtuon kag
makakuha ka sang madalum nga pag-intindi sa masunod nga
mga kasampaton. Masarangan mo ini!

vi
 Hibalu-a Ini

Bilang isa ka manugbakal, may ara kita kinamatarong

sa nagakalain-lain nga sahi sang impormasyon
nahanungod sa ikaayong lawas, serbisyo, kag sa produkto
nga aton ginabakal. Ang mga masunod amo ang mga
kinamatarong sang mga manugbakal. (H3CH-3fg-7)
1. Kinamatarong sa nagapanguna nga kinahanglanon
2. Kinamatarong sa Seguridad
3. Kinamatarong sa Impormasyon
4. Kinamatarong sa Pagpili

1
 Tinguha-i Ini
Tan-awa ang mga laragway.
Isulat ang letra sang kinamatarong sang manugbakal nga
ginapakita sa laragway. Isulat ang imo sabat sa imo papel.
A. Kinamatarong sa Pagpili
B. Kinamatarong sa Impormasyon
C. Kinamatarong sa Kaluwasan
D. Kinamatarong sa Nagapanguna nga Kinahanglanon

1. 2. 3.

4. 5.

2
 Leksyon
Ang Akon Kinamatarong
1 Bilang Manugbakal

Bilang isa ka manugbakal, may ara kita kinamatarong sa

nagakalain-lain nga sahi sang impormasyon nahanungod sa
ikaayong lawas, serbisyo, kag sa produkto nga aton ginabakal.

Balikan Mo

Diin ang maayo nga pagbakal?

Tipulonan ang laragway.

1. Talan-awon
(Basaha ang mga
etikita)

2. Bili

3. Gamit

3
 Diskubreha

Direksyon: Basaha ang mga sitwasyon.

Kilalaha ang kinamatarong sang manugbakal nga
ginapakita. Ibutang ang imo sabat sa blangko nga naaman.

______________________1. Nakadto si tatay sa botika para

magbakal sang bulong para sa iya hapo. Ang iya manugbulong
nag resita sang bulong. Antes niya ginbakal namangkot sia sa
pharmacist parte sa bulong.

_____________________2. Nagbakal si Ana sang tinapay para sa iya

utod nga lalaki. Gintan-aw niya ang expiration date sini.

______________________3. Nakakita si Roy sang toothpaste nga may

marka nga BUY 2 TAKE 1 ginkumparar niya ang daan nga bili sang
isa ka toothpaste.

______________________4. Nagkadto si nanay sa dentista. Nagbasa

sia sang serbisyo nga ginahatag sang klinika.

______________________5. Nagapanag-iya si Dina sang tindahan.

Nagabaligya sia sang bugas, gatas, kalamay, asin kag iban pa
nga pagkaon nga kinahanglan sang iya mga kasilingan.

4
 Usisaa Ini

Ang mga masunod amo ang mga kinamatarong sang mga

manugbakal.
1. Kinamatarong sa nagapanguna nga kinahanglanon
Ini nga kinamatarong naga garantiya sa pagkabuhi,
nagakaigo nga pagkaon, panapton, puluy-on, pag-
amlig sa ikaayong lawas, pagtu-on kag katinlo. Ang
mga masunod amo ang mga pamaagi sa paghanas
sang aton kinamatarong sa aton nagapanguna nga
kinahanglanon.

a. Unahon ang imo kinahanglanon

b. Tan-awa ang kalidad,indi ang kadamu-on
c. Taga-an importansya ang kalidad,indi ang brand
d. Indi magsako sa pagpamakal
e. Sa ti-on sang krisis ukon kalamidad, siguraduhon nga
ara sa merkado ang mga nagapanguna nga
kinahanglanon.

2. Kinamatarong sa Seguridad
Ang mga manug-bakal may ara kinamatarong nga
maprotektahan sa mga produkto kag serbisyo nga
makahalit sa ikaayong lawas. Ang mga masunod amo
ang mga pamaagi sa paghanas sang aton
kinamatarong kag seguridad.
a. Basahon kag tun-an ang ka epektibo sang produkto,
ingredients kag kon paano gamiton/usaron.
b. Kon ang label may ara sang warning signs, ibutang sa
lugar nga indi malab-ot sang mga bata.
c. Mangayo sang sampol nga pwede ma testingan
para sa madamo nga quantity sang goods.
d. Kon indi komporme, mamangkot sa manug baligya
para ma esplikar ang detalye sang produkto.
5
3. Kinamatarong sa Impormasyon
Kinamatarong nga matagaan sang husto nga
impormasyon para malikawan ang mga peke nga mga
produkto.
Ano ang Himu-on?
a. Antis magbakal sang produkto siguraduhon nga
mabasa ang label kag ang tanan nga impormasyon
parehas sang kaundan, pila kabilog, ang naghimo
kag ang expiration dates, mga sakot kag husto nga
paggamit parehas sang warantiya/garantiya ukon
kontrata sa serbisyo.
b. Magpamangkot sa iban nga nakabakal na sang
pareho nga produkto.
4. Kinamatarong sa Pagpili
Ano ang himu-on?
a. Pili-on ang mga importante nga mga balaklon.
b. Mamangkot antis magbakal. Ikomparar ang mga
produkto sa ila presyo, kalidad kag kadamu-on.
c. Basahon sing maayo ang mga instruction. Kon may
mga tester nga produkto, siguraduhon nga ma
testingan mo ini.
d. Kon may ara nga BUY 1TAKE 1, ikumparar sa regular
nga presyo para mabal an mo nga wala ka
nagabayad sa libre nga baligya.

6
 Paghanas
Pili-on ang imo sabat sa kahon. Isulat ang letra sa blangko
nga naaman.

A. Kinamatarong sa Impormasyon
B. Kinamatarong sa Seguridad
C. Kinamatarong sa Pagpili
D. Kinamatarong sa Nagapanguna nga Kinahanglanon

________1. Paglantaw sa mga labels sang mga balaklon.

________2. Paghibalo sa husto nga paggamit sang produkto.
________3. Pagkumparar sang kalidad sang mga produkto nga
pagabaklon.
________4. Paglista sang mga dapat baklon sa merkado.
________5. Pagpamangkot kon may generik ang isa ka bulong.

Tandaan

Bilang manugbakal, ako may kinamatarong sa:

-Nagapanguna nga Kinahanglanon
-Pagpili
-Seguridad
-Impormasyon

7
 Himu-a Ini

Direksyon: Basaha sang maayo ang mga dinalan. Kilalaha kon ano
nga kinamatarong ang ginapakita sa kada dinalan. Bilugan ang
letra sang insakto nga sabat.

1. Nagbakal si Nanay sang pagkaon kag mga panapton para

sa pamilya. Ginpamangkot niya ang impormasyon parte sa
iya mga ginpamakal.
a. Kinamatarong sa Pagpili
b. Kinamatarong sa Impormasyon
c. Kinamatarong sa Seguridad
2. Sa botika, ginbasa ni Ely ang mga label kag ginlantaw ang
expiration date kag ingredients sang bulong sa ubo.
a. Kinamatarong sa Seguridad
b. Kinamatarong sa Pagpili
c. Kinamatarong sa Nagapanguna nga
Kinahanglanon
3. May manug abot nga bagyo. Namakal si Tiyay Lita sang
bugas, uga, mga de lata kag mga bulong sa merkado. Ano
nga kinamatarong ang ginahimo ni Tiyay Lita?

a. Kinamatarong sa Seguridad
b. Kinamatarong sa Nagapanguna nga
Kinahanglanon
c. Kinamatarong sa Pagpili

8
 Pagtilaw sa Imo Ihibalo

Iangot ang insakto nga Kinamatarong sa Inidas A sa iya

buot silingon sa Inidas B.

Inidas A Inidas B

1. Kinamatarong sa Pagpili a. Magpamangkot sa iban

nga nakabakal na sang
pareho nga produkto.

2. Kinamatarong sa Seguridad b. Ikomparar ang mga

produkto sa ila presyo,
kalidad kag kadamu-on.

3. Kinamatarong sa c. Kon ang label may ara sang

Nagapanguna nga warning signs, ibutang sa
Kinahanglanon lugar nga indi malab-ot
sang mga bata.

4. Kinamatarong sa d. Unahon ang imo

Impormasyon kinahanglanon

9
 Dugang nga Hilikuton

Direksyon: Ang lima ka mga importante nga mga tinaga na

nasambit sa leksyon nga ini nakatago sa nagasinakot nga mga
letra sa idalom sa sulod sang kahon. Pangita-a ang mga tinaga sa
mga nagasinakot nga letra kag isulat ini sa imo nga papel.

G H S D F Y T R A W R T G H J P N M F G
K I N A M A T A R O N G A M O S A P O K
M A S A G I G H J K I L C F Y U I O P I
A K Q W E R T R E W Q S D E R T Y U I N
S I L K K J U Y H N B B G G Y T R E W A
A N Q Q W S X X Z C V B H H U I O P K H
K E A A A B N M M G H R C D F S S C R A
I S L Q Q C B F H U I O E R T C G M R N
H O N A S S F G H R T E S L L A E O E G
Y A P P B W Q W E E T Y E C B D G H R L
L F D A J E K L S B A Z G Q Q W I O R A
T G D A N K L L S O A Z U V V G H J T N
H H D S R J O I A L X Q R M M S R U G O
O J N M E H O K I W Z K I U I L S Z F N
P L H H W H P P X W Z D D S L A G G F A
P K A L I D A D X E I X A F F J L W V N
L K G H U I O P S A D I D E L A T A S T

10
 11
Pagtilaw sa imo Himu-a Ini Diskubreha
Ihibalo
1. B 1. Impormasyon
1.B 2. A
2.Seguridad
3. B
2. C 3. Pagpili
3. D 4. Impormasyon
4. A 5.
Nagapanguna
nga
Kinahanglanon
Paghanas Dugang nga Tinguha-I Ini
1. Impormasyon Hilikuton 1. B ukon C
2. Seguridad 1. KINAMATARONG 2. A
3. Pagpili 3. B ukon C
4. Nagapanguna nga 2. KINAHANGLANON 4. A
Kinahanglanon 5. A ukon D
5. Pagpili 3. LABEL
4. SEGURIDAD
5. KALIDAD
Talamdan sang mga Sabat
Sanggunian

Gabay Pang Kurikulum ng Health sa Baitang 3

Music, Arts, Physical Education and Health, Ikatlong Baitang
Kagamitan ng Mag-aaral, Unang Edisyon, 2014
Music, Arts, Physical Education and Health, Ikatlong Baitang
Patnubay ng Guro, Unang edisyon, 2014

Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education – Curriculum and Learning Management

Division-Learning Resources Management Section

Duran St., Iloilo City 5000

Telephone: (033)b509-7655

Email Address: clmd_depro6@yahoo.com

12