PSYCHOLOGIA PROCESÓW POZNAWCZYCH- WYKŁAD

1. Porównaj poznawczą koncepcję człowieka z innymi koncepcjami.

A) Portret poznawczy- człowiek myślący
Człowiek:
-szuka informacji,
-przetwarza informacje,
-jest sterowany przez informacje,
-wytwarza nowe informacje,
-stara się być racjonalny,
-wiecznie pyta: dlaczego?

Myślę więc jestem- Kartezjusz

Poznanie jest koniecznością.

Człowiek samodzielny.- Kozielecki

Poznanie to zdolność człowieka (…) do odbioru informacji z otoczenia oraz przetwarzania ich w celu skutecznej
kontroli własnego działania, a także lepszego przystosowania się do warunków środowiska. Poznaniem nazywamy
też ogół procesów i struktur psychicznych, biorących udział w przetwarzaniu informacji.

Psychologia poznawcza to subdyscyplina naukowej psychologii, zajmująca się badaniem procesów i struktur
poznawczych, a także ogólnymi zasadami funkcjonowania umysłu.

Umysł jako system przetwarzania informacji.

Bibliografia: Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B. (2006). Psychologia poznawcza. Warszawa: Academica.

Psychologia poznawcza zajmuje się wszelką aktywnością umysłu.

Umysł – to, co może przeniknąć do świadomości.
Portret poznawczy – interpretacja zachowań z perspektywy procesów poznawczych

Bibliografia: Gasparski, P. (2019). Wykład (23.09.19)

Umysł ludzki musi prowadzić aktywność poznawczą.

Jesteśmy skazani na poznawanie świata

B) Portret biologiczny- człowiek jako wytwór ewolucji

Twierdzenia ewolucjonizmu:
1. Geny podlegają mutacji.
2. Organizmy podlegają doborowi naturalnemu.
3. Gatunki podlegają ewolucji.

Twierdzenia psychoewolucjonizmu:
1. Zachowania są wrodzone.
2. Podlegają doborowi naturalnemu.
3. Zostają te, które są przydatne z punktu widzenia przeżywalności i zwiększają szanse reprodukcyjne.
Co jest podmiotem ewolucji:
1. Darwinizm: jednostka.
2. Neodarwinizm: gatunek.
3. Socjobiologia: genotyp (zespół genów warunkujących dziedziczenie)

Twierdzenia socjobiologii:
1. Znaczna liczba zachowań (a może wszystkie) jest determinowana genetycznie.
2. Genetycznie ukształtowane zachowania są przechowywane jeżeli zapewniają sukces reprodukcyjny.
3. Ewolucyjny sens zachowania przejawia się w zdolności do powielania genotypu

Ewolucja to gra. Uczestnicy gry: jednostki, gatunki, genotypy. Aby wygrać trzeba: mieć odpowiednią budowę,
odpowiednio się zachowywać.

O wszystkim decyduje biologia.

Portret biologiczny a poznanie

Czy zdolności poznawcze są uwarunkowane biologicznie?
Czy są wrodzone czy nabyte? Np.: inteligencja jest wrodzona, czy nabyta? Umiejętności językowe są wrodzone, czy
się ich uczymy?
Czy narzędzia poznania podlegają ewolucji?
Czy w błędach poznania można zobaczyć element przystosowawczy?

Bibliografia: Gasparski, P. (2019). Wykład 3 (06.11.2019)

C) Portret behawiorystyczny- człowiek (re)aktywny

Zachowanie jako jedyny przejaw aktywności psychicznej
PRAWO EFEKTU- Zachowanie, które w danej sytuacji wywołuje odczucie zadowolenia zostaje skojarzone z tą
sytuacją i jeśli w przyszłości sytuacja ta się powtórzy, to wzrasta prawdopodobieństwo, iż powtórzone zostanie także
to zachowanie. Jeżeli natomiast zachowanie wywoła odczucie dyskomfortu, to spada prawdopodobieństwo jego
powtórzenia się w podobnych warunkach w przyszłości.

Thorndike-Powtarzamy to, co dawało efekt przyjemności. Unikamy tego, co dawało efekt przykrości.
Przedmiot zainteresowań psychologów behawiorystów: zachowania
Główna zasada rządząca zachowaniami: prawo efektu

SCHEMAT S-R

BODZIEC- (RE)AKCJA
ZACHOWANIE

Uczymy się nie tylko przez warunkowanie, ale także przez modelowanie.
Teoria społecznego uczenia się: uczymy się przez modelowanie (Bandura)

Człowiek reagujący czy uczący się?

Czy jest to wizja sympatyczna?

O wszystkim decyduje środowisko

Związki portretu behawiorystycznego z poznawczym: Jak się uczymy?

Bibliografia: Gasparski, P. (2019). Wykład 4 (20.11.2019)

D) Portret psychodynamiczny- człowiek cierpiący

MEECHANIZMY OBRONNE (W PUNKCIE 6.)

Strach ma konkretną przyczynę zewnętrzną.
Lęk powstaje z przyczyn wewnętrznych.
Lęk neurotyczny jest konsekwencją nierozwiązywalnych konfliktów wewnętrznych.

Psychoterapia – leczenie przez kontakt z innym człowiekiem.

Psychoterapia – droga do samoświadomości

O wszystkim decydują nieuświadomione popędy.

Człowiek cierpi z powodu wewnętrznej walki.
Terapia może mu pomóc

Związki portretu psychodynamicznego z poznawczym:

-Jakie mogą być powody patologii procesów poznawczych?
-Dlaczego tak często nie umiemy adekwatnie ocenić prostych spraw?
-Co nam przeszkadza myśleć do rzeczy?

E) Portret humanistyczny- człowiek rozumiejący

Postulaty:
1. Badacz i badany, psycholog i jego klient – stanowią „my”.
2. Nie manipulacja i wywieranie wpływu – lecz dialog.
3. Postulat komunikacji – najważniejsza jest rozmowa.
4. Łączenie psychologii jako nauki z praktyką.
5. Uwzględnianie perspektywy badanego (nie-psychologa).
6. Efektywność empatii i rozumienia

Psychologia to rozmowa

Cele psychoterapii:
-Samorealizacja
-Samoaktualizacja
-Samorozwój

Człowiek jest miarą wszechrzeczy.- Protagoras z Abdery, filozof

Portret humanistyczny a poznanie

Związki portretu humanistycznego z poznawczym:
Zrozumienie dla ułomności poznania.

F) Homo sociologicus- człowiek społeczny

1. Żyje w społeczeństwie, pod presją sił społecznych – wierzeń, idei, przekonań, poglądów, etc.
2. Jest nosicielem ról społecznych. Jest to człowiek bez indywidualności, bezosobowa "wiązka ról społecznych".
3. Podstawowe cechy: konformizm oraz pasywność. Działania zdeterminowane przez system społeczny. Sam nie
wywiera wpływu na rzeczywistość społeczną.
4. Plastyczność. Może zmieniać się w harmonijny sposób w wyniku procesów społecznych (np.: socjalizacja,
resocjalizacja, wychowanie) i realizować działania systemu społecznego, zaś sam nie może zmieniać systemu.

Wszystko co robimy, robimy przez wzgląd na innych ludzi.

Konformizm. Posłuszeństwo. Propaganda i przekonywanie. Agresja. Stereotypy i uprzedzenia. Miłość. Wrażliwość

interpersonalna. Empatia i altruizm. Wpływ społeczny. Poznanie społeczne.

Poznanie społeczne (social cognition)

-W jaki sposób myślimy o świecie społecznym?
-Jak dochodzimy do rozumienia innych ludzi?
-W jaki sposób poznajemy samych siebie?
-Jak inni wpływają na nasze spostrzeganie?

Eksperyment Ascha (długość odcinków, ich wybór przy grupie, która wybiera tak samo ja my i w grupie, w której inni
wybierają inaczej)

O wszystkim decyduje konieczność kontaktów z innymi ludźmi.

Portret społeczny a poznanie
Poznanie społeczne:
Jak postrzegamy innych?
Jak postrzegamy siebie na tle innych?
Jak inni mogą wpływać na to, co widzimy.
Czy w interakcjach społecznych aktywizują się specyficzne właściwości procesów poznawczych?

Bibliografia: Gasparski, P. (2019). Wykład 4 (20.11.2019)

G) Homo oeconomicus: człowiek wyrachowany

Człowiek jako byt ekonomiczny. Homo oeconomicus

Zachowaniem steruje rachunek zysków i strat.

Człowiek gospodarujący
Celem jest maksymalizacja zysków.
Racjonalność wyborów.
Psychologia ewolucyjna

MIŁOŚĆ
Buss D. M. (1996). Ewolucja pożądania. Strategie doboru seksualnego ludzi. Gdańsk: GWP.
Na ludzi o pożądanych zaletach istnieje wielki popyt (s. 19).
Kobieta więcej inwestuje biologicznie (s. 35).
Duże inwestycje rodzicielskie kobiet czynią z nich, w sensie biologicznym, wysoce wartościowe dobro dostępne
jedynie w ograniczonej ilości (s. 35).

Czego chcą kobiety? To: Zasoby ekonomiczne.

Skłonność samic do wybierania samców dysponujących większymi zasobami dóbr jest zapewne najpowszechniejszym
upodobaniem, które ewolucja wykształciła w całym królestwie zwierząt (s. 38).
Kobiety chcą mężczyzn bogatych znacznie, znacznie silniej, niż mężczyźni chcą bogatych kobiet.

PRZYJAŹŃ
Teorie wymiany
Człowiek nawiązując interakcje kieruje się bezpośrednio bilansem korzyści i strat czy nagród i kar, jakie otrzymał lub
spodziewa się otrzymać od partnera interakcji.

Bibliografia: Nęcki Z. (1996). Atrakcyjność wzajemna. Kraków: WPSB

To, co mówimy, zawdzięcza wiele elementarnej ekonomii.

Twierdzenia elementarnej ekonomii dadzą się doskonale pogodzić z twierdzeniami dotyczącymi elementarnych
zachowań społecznych, o ile uwzględni się specyficzne warunki, do których się one stosują. Jedne i drugie dotyczą
wymiany dóbr będących źródłem nagród.

Bibliografia: Homans, za Malewski, A. (1975). O nowy kształt nauk społecznych

Terminologia Homansa
Wartość – siła wzmocnienia
Koszt – kara lub utrata nagrody
Inwestycja– wkład w interakcję
Zysk – bilans interakcji

O wszystkim decyduje rachunek korzyści i strat.

Człowiek jest rachmistrzem racjonalnym

Portret człowieka gospodarującego a poznanie

Jak składamy informacje o gospodarowaniu?
Problem racjonalności: Czy jesteśmy racjonalni?

BIBLIOGRAFIA (CAŁOŚĆ):
Gasparski, P. (2019). Wykład 2 (23.09.19)
Gasparski, P. (2019). Wykład 3 (06.11.2019)
Gasparski, P. (2019). Wykład 4 (20.11.2019)
Malewski, A. (1975). O nowy kształt nauk społecznych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe
Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B. (2006). Psychologia poznawcza. Warszawa: Academica
Nęcki, Z. (1996). Atrakcyjność wzajemna. Kraków: WPSB

2. Dlaczego jesteśmy tacy a nie inni? Omów rolę poznania w kształtowaniu się jednostki.
Co nas kształtuje?
1. To, co wrodzone. Biologia.
2. To, co nabyte. Środowisko.
3. To, co wypracowane. Ja sam!
JA= BIOLOGIA X ŚRODOWISKO X AUTOKREACJA

Źródło człowieczeństwa Koncepcje

Autokreacja Humanistyczna
Poznawcza

Biologia Socjobiologia
Psychologia ewolucyjna
Psychodynamiczna

Środowisko Behawiorystyczna
Ekonomiczna

Obrazy nie są realistycznym odbiciem rzeczywistości „jak w lustrze.”

Są subiektywną kreacją rzeczywistości.
Nasza percepcja nie jest realistycznym odbiciem rzeczywistości „jak w lustrze”. Jest tworzeniem rzeczywistości.
Postrzeganie jest interakcją między tym, co jest na zewnątrz, a tym co jest w nas.

Co jest w nas?
Wyposażenie biologiczne. Aspekty energetyczne.
Wyposażenie mentalne. Aspekty informacyjne.

Bibliografia:
Gasparski, P. (2019). Wykład 2 (23.09.2019)

3. Czy potencjał poznawczy jednostki jest wytworem ewolucji?

Twierdzenia psychoewolucjonizmu
1. Zachowania są wrodzone- Zachowania są wrodzone, podlegają zmianom.
2. Podlegają doborowi naturalnemu.
3. Zostają te, które są przydatne z punktu widzenia przeżywalności i zwiększają szanse reprodukcyjne.

Twierdzenia socjobiologii
1. Znaczna liczba zachowań (a może wszystkie) jest determinowana genetycznie.
2. Genetycznie ukształtowane zachowania są przechowywane jeżeli zapewniają sukces reprodukcyjny.
3. Ewolucyjny sens zachowania przejawia się w zdolności do powielania genotypu.

Kontrowersje wobec dziedziczności zachowań złożonych, np. opinii politycznych.

Bibliografia:
Gasparski, P. (2019). Wykład 3 (06.11.2019)
4. O czym nam mówią krzywe uczenia się i zapominania?

Krzywa zapominania albo krzywa Ebbinghausa – linia krzywa przedstawiająca według niemieckiego

psychologa Hermanna Ebbinghausa zależność między ilością przechowywanej informacji w pamięci a upływem czasu,
jaki nastąpił od momentu ich zapamiętania, zaproponowana przez jej autora w opublikowanej w 1885 r.

Ebbinghaus wychodził z założenia, że badania nad zapamiętywaniem materiału bezsensownego (nonsensownych

sylab typu: RAD, FOK, KAN itd.) dostarczą wiedzy na temat "czystego" funkcjonowania ludzkiej pamięci. Uważał, że w
ten sposób inne procesy poznawcze (np. myślenie, kojarzenie) nie wpłyną na proces zapamiętywania. Sensowne
treści mogłyby być bowiem lepiej lub gorzej zapamiętane na przykład ze względu na swoje szczególne znaczenie dla
badanego. Przykładowo, gdyby badany był zapalonym amatorem truskawek to z pewnością zwróciłby uwagę na
słowo "truskawka" na liście słów do zapamiętania i w związku z tym zapamiętałby je lepiej. Z kolei gdyby na liście
słów pojawiło się słowo, którego badany by nie znał, to prawdopodobieństwo jego zapamiętania zmniejszyłoby się.
Oba te uwarunkowania miałyby niekontrolowany – zdaniem Ebbinghausa – wpływ na wynik badań (zob. zmienna
zakłócająca).

W wyniku przeprowadzonych badań Ebbinghaus skonstruował krzywą, która pokazuje, że zdecydowana większość

zapamiętanych informacji ulega zapomnieniu w ciągu pierwszych kilku dni od momentu zapamiętania, osiągając
poziom ok. 25% w piątym dniu (jest to faza szybkiego zapominania). Jednocześnie dalszy spadek ilości zapamiętanej
informacji nie jest już tak gwałtowny - w 30. dniu od momentu zapamiętania osiąga wartość nieco ponad 20%.

Hermann Ebbinghaus Uczył się na pamięć zbiorów bezsensownych sylab (np. TAF, GIF, POV - samogłoska pomiędzy
dwiema spółgłoskami) i próbował przypomnieć je sobie po upływie określonego czasu, systematycznie śledząc wpływ
różnych czynników na zapamiętywanie i zapominanie. Metodą mierzenia ilości zapamiętanej informacji było
sprawdzanie, jak wiele prób potrzeba, aby ponownie nauczyć się na pamięć całej listy. Użył bezsensownych sylab,
ponieważ nie mając znaczenia pozwalały uczenia się nowego materiału. Metodą mierzenia ilości zapamiętanej
informacji było sprawdzanie, jak wiele prób potrzeba, aby ponownie nauczyć się na pamięć całej listy. Na przykład po
upływie jednego dnia badacz brał listę sylab, które poprzedniego dnia pamiętał i sprawdzał jak wiele razy musi ją
ponownie przeczytać, aby nauczyć się jej na pamięć. Zwykle było tak, że tych prób potrzebował mniej (zaoszczędzał
ilość prób). Owo zaoszczędzenie było miarą "ilości zapamiętania". Np. jeśli badacz musiał 10 razy przeczytać listę aby
zapamiętać ją za pierwszym razem i 5 razy aby zapamiętać ją bezbłędnie następnego dnia, to wskaźnik oszczędności
wynosił 50%. W ten sposób Ebbinghaus był w stanie zmierzyć jaki procent informacji przechowywała jego pamięć po
upływie określonego czasu. Wykazał, że ilość przypominanych informacji spada gwałtownie tuż po zakończeniu
procesu zapamiętywania. Potem następuje dalsza, znacznie wolniejsza utrata danych pamięciowych. (Kochański, P.
(2019). Ćwiczenia z Wprowadzenia do psychologii.)

Bibliografia: Baddeley, A. (1998). Pamięć użytkownika. Warszawa: Prószyński i S-ka. (str. 97)
Gasparski, P. (2020). Wykład 9 (04.03.2020)

Krzywa uczenia się to zależność opanowania danej umiejętności lub wiedzy w funkcji czasu, jaki poświęciliśmy na jej
zdobycie. Znana obecnie krzywa uczenia się była efektem eksperymentu Edwarda L. Thorndike’a, w którym starał się
zbadać proces uczenia się.

Bibliografia: Rojek, I. (2017). Krzywa uczenia się. Kierownik projektu

https://kierownikprojektu.com/2017/04/12/krzywa-uczenia-sie/

BIBLIOGRAFIA (CAŁOŚĆ):
Baddeley, A. (1998). Pamięć użytkownika. Warszawa: Prószyński i S-ka. (str. 97)
Gasparski, P. (2019). Wykład 3 (06.11.2019)
Gasparski, P. (2020). Wykład 9 (04.03.2020)
Kochański, P. (2019). Ćwiczenia z Wprowadzenia do psychologii.-----TEGO LEPIEJ NIE WPISYWAĆ
Rojek, I. (2017). Krzywa uczenia się. Kierownik projektu

5. Dwa rodzaje warunkowania- podobieństwa i różnice.

Encyklopedia PWN podaje, że warunkowanie to "forma uczenia się organizmów, polegająca na wytwarzaniu się
nowych połączeń bodźców i reakcji w wyniku powtarzających się doświadczeń".
Warunkowanie, powstawanie odruchów warunkowych – prowadzona w warunkach laboratoryjnych (zubożonych),
oparta na naturalnej właściwości uczenia się eksperymentalna metoda badania ośrodkowego układu nerwowego,
jego funkcjonalnych właściwości, połączeń i dróg nerwowych, mechanizmów sterowania zachowaniem i
funkcjonowaniem organów wewnętrznych.

Rozróżnia się dwa rodzaje warunkowania: warunkowanie klasyczne oraz warunkowanie instrumentalne.

Warunkowanie klasyczne– forma uczenia się. Eksperymenty nad warunkowaniem przeprowadził jako pierwszy Iwan
Pawłow. Stwierdził on, że podanie psu pokarmu do pyska wywołuje u niego wydzielanie śliny. Reakcję tę Pawłow
nazwał odruchem lub reakcją bezwarunkową, ponieważ występuje ona bez uczenia się, w sposób niezmienny,
utrwalony dziedzicznie; pokarm zaś jest bezwarunkowym bodźcem dla tej reakcji. Dzięki warunkowaniu klasycznemu
można uzyskać reakcję wydzielania śliny na dowolny sygnał obojętny, wystarczy tylko regularnie go powtarzać w
towarzystwie bodźca bezwarunkowego.

Przykład: jeśli bezpośrednio przed podaniem psu pokarmu zadzwoni dzwonek, to po kilku próbach na sam dźwięk
dzwonka pies zaczyna wydzielać ślinę. Przed eksperymentem dzwonek nigdy nie wywoływał u psa reakcji ślinienia, a
więc nauczył się on, że bodziec, który zawsze pojawia się przed jedzeniem, jest sygnałem karmienia. Tego typu
bodziec (sygnał) Pawłow nazwał bodźcem warunkowym, a efekt wywołany przez niego (tu: wydzielanie śliny) –
reakcją warunkową lub odruchem warunkowym. Odruch taki wytwarza się dzięki wielokrotnemu kojarzeniu się
bodźca (np. dźwięku dzwonka) z podawaniem pokarmu, co Pawłow określił jako wzmocnienie bodźca warunkowego.
Warunkowanie jest najskuteczniejsze wtedy, gdy czas upływający między bodźcem warunkowym a bezwarunkowym
nie jest zbyt duży (do 0,5 s), przy większych odstępach warunkowanie trwa dłużej lub wcale nie zachodzi.

Warunkowanie klasyczne – forma uczenia się. Stwierdził on, że podanie psu pokarmu wywołuje u niego wydzielanie
śliny. Reakcję tę Pawłow nazwał odruchem lub reakcją bezwarunkową, ponieważ występuje ona bez uczenia się, w
sposób dziedzicznie, natomiast pokarm jest bezwarunkowym bodźcem dla tej reakcji. Dzięki warunkowaniu
klasycznemu można uzyskać reakcję wydzielania śliny na dowolny sygnał obojętny, wystarczy tylko regularnie go
powtarzać w towarzystwie bodźca bezwarunkowego

Warunkowanie instrumentalne– forma uczenia się; ze względu na przebieg, między innymi aktywność uczącego się,
warunkowanie instrumentalne należy odróżnić od warunkowania klasycznego, w którym uczący się pozostaje bierny.

Warunkowanie instrumentalne odkrył i opisał Jerzy Konorski (1928). Do najbardziej znanych psychologów
zajmujących się tą problematyką należą: Burrhus Frederic Skinner, Edward Tolman i Edward Thorndike, który
wprowadził termin prawo efektu opisujący relację między zachowaniem a następującą po nim konsekwencją. Istota
warunkowania sprawczego polega na modyfikowaniu częstości zachowania poprzez stosowanie kar i nagród, co
wpływa na prawdopodobieństwo wystąpienia danego zachowania.

Zarówno kary jak i nagrody mogą mieć charakter pozytywny lub negatywny.

Najprościej różnice między warunkowaniem klasycznym a warunkowaniem instrumentalnym możemy ująć w

następujący sposób - dzięki warunkowaniu klasycznemu uczymy się tego, co z czym współwystępuje, dzięki
warunkowaniu instrumentalnemu natomiast tego, co zrobić aby uzyskać zamierzony efekt.

Edward Thorndike – prawo efektu

Warunkowanie instrumentalne / sprawcze pierwotnie było badane przez Edwarda L.Thorndike (1874–1949), który
obserwował zachowanie kotów starających się wydostać ze sporządzanych przez niego skrzynek problemowych. W
prawie efektu Thorndike założył, że reakcja wzmocniona osiągnięciem pożądanych skutków podnosi
prawdopodobieństwo ponownego wystąpienia tej reakcji w przyszłości, lecz zachowania prowadzące do
niepożądanych konsekwencji zmniejszają prawdopodobieństwo pojawienie się takich zachowań w przyszłości. Po
naszemu: niektóre skutki wzmacniają reakcje, a niektóre je hamują/wygaszają.
Bibliografia:
Gasparski, P. (2019). Wykład 4 (20.11.2019)

6. Omów poznawcze sposoby radzenia sobie z niepowodzeniem.

Struktura osobowości zawiera:
1. Id – sfera biologiczna, odziedziczone popędy
2. Ego – funkcją jest zaspokojenie potrzeb id ale w sposób realistyczny i akceptowalny społecznie
3. Superego – ramy moralnych wartości charakterystycznych dla kręgu kulturowego – rodzaj sumienia i idealnego
obrazu siebie.

Metody radzenia sobie z wewnętrznymi konfliktami w celu ochrony osobowości (ego), zmniejszenia lęku, frustracji i
poczucia winy. Na ogół są one nawykowe i nieuświadomione

Jak sobie radzimy z przegraną?

Mechanizmy obronne:
-represja/ wyparcie- Usunięcie ze świadomości lub utrzymywanie poza świadomością myśli, wyobrażeń i
wspomnień, które są bolesne lub budzą lęk (konflikt pomiędzy id i ego), np. student zapomina o terminie egzaminu
-projekcja- Przypisanie własnego, nieakceptowanego impulsu innej osobie. Lęk neurotyczny przekształca się
wówczas w obiektywny – z zagrożeniem zewnętrznym łatwiej sobie poradzić. Mężczyzna będący sprawcą przemocy
przypisuje agresję swojej ofierze lub innym osobom próbującym powstrzymać jego zachowanie, np. kuratorowi,
pracownikowi społecznemu, nauczycielowi dziecka.
-racjonalizacja- Użycie samooszukujących się usprawiedliwień nieakceptowanego zachowania lub niepowodzenia.
Wynajdujemy dobre strony ze wszech miar niekorzystnej dla nas sytuacji, lub zdarzenia
-substytucja- Jest to zastępowanie nieosiągalnych celów celami łatwiejszymi, zmiana obiektu, na który skierowany
jest popęd. Istnieją dwie główne formy substytucji: sublimacja i kompensacja, np. Osoba bojąca się związków
angażuje się w drobne flirty.
-kompensacja- Jest to wynagradzanie siebie za braki lub defekty. Daje chwilową przyjemność, ale powtarzane może
spowodować utrwalenie się podświadomego skojarzenia danego defektu z nagrodą i utrudnić jego usunięcie.
-sublimacja-Przemieszczenie celu popędowego na zgodny z akceptacją społeczną. Zajęcie się malarstwem lub
fotografią o tematyce erotycznej (akty). Osoba o skłonnościach sadystycznych zostaje pracownikiem ubojni zwierząt.

7. Jak rozumiesz wypowiedź Kozieleckiego o metabolizmie poznawczym?

Odbiór i przetwarzanie informacji jako podstawowa potrzeba człowieka

Metabolizm informacyjny - wymiana informacji żywego ustroju z otoczeniem. Podstawową jednostką tej wymiany
jest struktura czynnościowa. U człowieka metabolizm informacyjny odpowiedzialny jest za sferę duchową i
psychiczną.

Człowiek to samodzielny podmiot, który w dużej mierze decyduje o własnym losie, który działa świadomie i celowo.
Jego zachowanie zależy od informacji płynących ze środowiska zewnętrznego i ze struktur poznawczych. Struktura
poznawcza jest to zakodowana w pamięci wiedza zdobyta w toku uczenia się i myślenia. Zauważa też, że dzięki
wiedzy deklaratywnej i proceduralnej zakodowanej w strukturach poznawczych oraz dzięki metabolizmowi
informacyjnemu człowiek może lepiej zrozumieć świat i rozsądniej w nim działać. Najważniejszą umiejętnością
jednostki jest generowanie wiedzy, a podstawową metodą prowadzącą do zmiany zachowania jest:
- celowe wychowanie
- autokreacja- formowanie siebie według własnego projektu
Kozielecki uważa, że naczelnym zadaniem szkoły jest ukształtowanie sprawcy, który będzie zdolny do podejmowania
czynności, przystosowania się do środowiska, jak również do zmiany siebie samego.

Metabolizm informacyjny - jest to operacja polegająca na odbiorze i przemianie danych zewnętrznych.

Bibliografia:
https://sciaga.pl/tekst/51868-52-
koncepcje_psychologiczne_behawioryzm_koncepcja_psychodynamiczna_humanistyczna
Gasparski, P. (2019). Wykład 3 (06.11.2019)

8. Co się ze mną dzieje, gdy nie wiem co się dzieje?

To okropne, że nie rozumiem, co się dzieje!!!

Kontrola poznawcza jest bardzo ważnym aspektem naszego funkcjonowania.

Czujemy się znacznie lepiej, gdy wiemy o co chodzi
Kontrola jest procesem prowadzącym do uzyskiwania efektów w zmieniającym się środowisku. Inaczej mówiąc jest
formą interakcji zmieniającym się środowiskiem i zmieniającym się Ja. (?? Maruszewski ??)

W latach 70. XX wieku Ellen Langer i Judith Rodin przeprowadziły eksperyment, który wszedł do kanonu badań
psychologicznych. Dzisiejszy wpis to próba odpowiedzi na pytanie, czy poczucie kontroli może wpływać na dobrostan
jednostki.
Poczucie wpływu na swoje życie i związana z nim możliwość dokonywania wolnych wyborów to jedne z
najważniejszych czynników, wpływających na ludzkie zachowania.
Langer i Rodin postanowiły przyjrzeć się grupie, która jest szczególnie narażona na negatywne następstwa utraty
możliwości kontrolowania swoich codziennych zadań i wpływania na własny los – pensjonariuszom domów seniora.
W tym celu badaczki nawiązały współpracę z Arden House w Connecticut, gdzie mogły zweryfikować swoje założenia
teoretyczne. Mieszkańcy ośrodka pochodzili z podobnych pod względem ekonomicznym i społecznym środowisk,
dlatego do badań włączono dwa piętra budynku. Lokatorom trzeciego piętra (39 kobiet i 8 mężczyzn) zwiększono
możliwości (a przez to także poczucie wpływania na własne życie), osoby z pierwszego piętra (35 kobiet i 9 mężczyzn)
stanowiły grupę kontrolną.

Różnice z pozoru mogłyby wydawać się nieistotne – członkowie grupy eksperymentalnej decydowali o tak drobnych
zmianach, jak umeblowanie pokoju, wstawienie (lub nie) rośliny do pomieszczenia albo skorzystanie z propozycji
uczestnictwa w wieczornym seansie filmu. Równocześnie, w grupie kontrolnej personel ośrodka informował o
(odgórnej) aranżacji pokoju w trosce o komfort mieszkańców, wręczał prezent w postaci rośliny doniczkowej (którą
miały opiekować się pielęgniarki), a także przekazywał informację o wspólnym oglądaniu filmu w wyznaczony dzień.

Badaczki oceniały efekty tych działań na kilku poziomach, wykorzystując ankiety, badające zadowolenie
mieszkańców, testy sprawności umysłowej oraz rozmowy z pielęgniarkami (aby nie wpłynąć na odpowiedzi
personelu, pielęgniarki nie były informowane o warunkach eksperymentu). Każdy z wykorzystanych wskaźników
wskazywał na (istotną statystycznie) różnicę na korzyść pacjentów, którym stworzono przestrzeń do podejmowania
wyborów.

Podstawową wartością, płynącą z badania było wskazanie, że zapewnienie większego poczucia odpowiedzialności u
osób starszych pozytywnie wpływa na ich zdrowie, funkcjonowanie intelektualne oraz samopoczucie. Po 18
miesiącach do przeprowadzenia badania, Langer i Rodin wróciły do Arden House, aby sprawdzić, czy zwiększenie
poczucia wpływu na własne życie doprowadziło do długofalowych zmian. Wyniki napawały optymizmem – lekarze
stwierdzili ogólną poprawę stanu zdrowia u osób z grupy eksperymentalnej (przy nieznacznym spadku u grupy
kontrolnej), a większość pytań, zadawanych podczas wykładu otwartego dla mieszkańców…pochodziła od
przedstawicieli grupy zwiększonego poczucia wpływu na własne życie. Co ciekawe, przez półtora roku, dzielącego
wizyty badaczek, w grupie eksperymentalnej zanotowano dwa razy mniej zgonów, niż w grupie kontrolnej (15% vs.
30%).

Bibliografia: https://szynkowski.eu/miec-wplyw-o-poczuciu-kontroli/
Gasparski, P. (2019). Wykład 3 (06.11.2019)
Maruszewski, T. (2004). Psychologia poznania. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
9. Jak rozumiesz pojęcie schematu poznawczego?

schematy poznawcze, psychol. zinternalizowane i tworzące system wzorce zachowań i poglądów, warunkujące
ludzkie myślenie, działanie i postrzeganie świata;
schematy poznawcze są jednym z podstawowych konstruktów teoret. współcz. psychologii kognitywnej,
wyjaśniających ludzkie myślenie, działanie i postrzeganie świata. (za: PWN)

Schemat poznawczy to podstawowy element wiedzy o świecie społecznym, to organizacja uprzednich doświadczeń z
jakimś rodzajem zdarzeń, obiektów lub osób.

Schemat zawiera wiedzę uogólnioną i wyabstrahowaną z konkretnych doświadczeń.

Forma trwałej reprezentacji poznawczej, obejmująca sens typowej sytuacji, jak i znaczenie typowych form
zachowania, które powinny zostać wygenerowane w reakcji na tę typową sytuację.

Schematy poznawcze to podstawowe elementy wiedzy organizujące rozumienie świata i zachodzących wokół
zdarzeń. Powstają dzięki konkretnym doświadczeniom i zawierają uogólnioną wiedzę płynącą z tych doświadczeń.
Gdy już powstaną, pozwalają nam zrozumieć sens tego, co się właśnie dzieje, podpowiadają również jak w danej
sytuacji można się zachować.

Schematy poznawcze pełnią bardzo ważną rolę w procesie poznawania i rozumienia świata. Porządkują naszą wiedzę
i pozwalają dużo szybciej nadać sens doświadczeniom. Ale mogą również sprawić, że pewne rzeczy zaczynamy
odbierać w subiektywny sposób, dopowiadając sobie różne rzeczy zgodnie z treścią schematu poznawczego, a
niekoniecznie zgodnie z tym, co się faktycznie dzieje. Schematy kierują też naszą uwagą i pamięcią sprawiając, że
łatwiej zauważamy i zapamiętujemy informacje i zdarzenia zgodne z treścią schematu, zaś te niezgodne przeważnie
odrzucamy (czyli po prostu nie zapamiętujemy ich tak łatwo) bądź zniekształcamy (czyli wyjaśniamy je sobie w taki
sposób, że w efekcie i tak potwierdzają nasz schemat).

Bibliografia: https://www.psychowiedza.com/2013/08/rzecz-o-schematach-poznawczych-czyli-w.html
Gasparski, P. (2019). Wykład 3 (06.11.2019)
Gasparski, P. (2019). Wykład 5 (04.12.2019)

10. Jaka może być rola emocji w poznaniu?

• We współczesnej psychologii termin „emocja” oznacza proces specyficznej regulacji psychicznej (a jednocześnie
fizjologicznej) uruchomiany przez bodźce biologicznie lub subiektywnie ważne dla jednostki. Jednocześnie powstaje
też subiektywne odczucie psychiczne, właściwe dla danej emocji.
• W neurofizjologii terminem tym opisuje się procesy zachodzące na skutek pobudzenia pewnych ściśle określonych
struktur mózgu, mające swój aspekt fizjologiczny i ruchowy, równocześnie motywujące do działania i uczenia się.

Wśród polskich psychologów T. Maruszewski od wielu lat zwraca uwagę na sztuczność

podziału „procesy poznawcze – procesy emocjonalne”. Jego zdaniem nie działają one w izolacji,
ale tworzą pewną jedność, por. Maruszewski 2002/2011

Kognitywna teoria emocji

• Teoria Schachtera i Singera, czyli Teoria dwóch czynników:
– 1. Zmiana fizjologiczna
– 2. Interpretacja kognitywna
Według tej teorii pierwotna jest zmiana fizjologiczna, po której odczuciu kognitywnie poszukujemy jej przyczyny w
otaczającym środowisku i zgodnie z odkrytą przyczyną interpretujemy efekty zmian fizjologicznych jako danego typu
emocje

1. Bufor 300 ms Pamięć

- ikoniczna
– echoiczna
2. Czy to jest dla mnie ważne? Czy warto reagować? Albo pamiętać?
3. Faza semantyczna: rozpoznajemy co to w ogóle jest? Z dołu do góry Z góry na dół
4. Czym dla mnie jest ten obiekt?

Czym jest emocja?

-Treść.
-Znak.
-Siła.
-Komponent fizjologiczny.
-Czas.

• Tylko najprostsze odruchy rdzeniowe nie wymagają istnienia emocji, choć pozostają pod wpływem noradrenaliny i
serotoniny.
• Poza tym, nie ma żadnej formy aktywności, w tym uczenia się i zapamiętywania, która przebiegałaby czysto
kognitywnie, bez udziału emocji. Działania instynktowne bardzo silnie zależą od emocji. Emocje motywują do
działania.
• Percepcja bodźców równolegle uruchomia procesy poznawcze i układy generujące emocje.
• Wcześniej wywołane emocje wpływają na procesy uwagi i procesy poznawcze. • Zatem, prawie nigdy nie ma
myślenia bez emocji.
• Natomiast częste są automatyczne reakcje emocjonalne i instynktowne, z bardzo małym udziałem elementów
kognitywnych.

Bibliografia:

Dąbrowski, A. (2012). Wpływ emocji na poznanie. Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria, 21(3), 315-333
DOI: 10.2478/v10271-012-0082-6
https://journals.pan.pl/Content/93764/PDF/v10271-012-0082-6.pdf

Gasparski, P. (2019). Wykład 4 (20.11.2019)

Gasparski, P. (2019). Wykład 7 (15.01.2020)
Turlejski, K. Wykład 9. Zachowania instynktowne. Zachowania obronne. Fobie. Depresja. Agresja.