Quản Lí Sản Xuất Ngành Dệt - Thầy Trinh

Mục lục
CHƯƠNG 1: HÀNG HÓA VÀ THỊ TRƯỜNG CỦA DOANH NGHIỆP DỆT .......................... 5
I. Hàng hóa ................................................................................................................................. 5
1. Sản xuất và phân phối sản phẩm ...................................................................................... 5
2. Sản phẩm của doanh nghiệp ............................................................................................. 5
3. Đa dạng hóa sản phẩm ...................................................................................................... 6
II. Thị trường của doanh nghiệp dệt ....................................................................................... 6
1. Khái niệm ............................................................................................................................ 6
2. Phân loại thị trường ........................................................................................................... 7
3. Chức năng của thị trường ................................................................................................. 7
4. Các yếu tố hợp thành thị trường và các nhân tố ảnh hưởng đến thị trường ............... 7
5. Nghiên cứu nhu cầu của thị trường.................................................................................. 8
CHƯƠNG 2: TỔ CHỨC SẢN XUẤT TRONG DOANH NGHIỆP DỆT .................................... 9
I.Những vấn đề cơ bản của tổ chức sản xuất trong doanh nghiệp ....................................... 9
1. Khái niệm ............................................................................................................................ 9
2. Ý nghĩa của tổ chức sản xuất hợp lý ................................................................................ 9
3. Các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức sản xuất trong doanh nghiệp .............................. 9
4. Nguyên tắc tổ chức sản xuất trong doanh nghiệp ......................................................... 10
5. Nội dung chủ yếu của tổ chức sản xuất trong DN......................................................... 11
II. Hệ thống sản xuất ............................................................................................................... 11
1. Đặc tính chung của hệ thống sản xuất ........................................................................... 11
2. Căn cứ hình thái sản phẩm ............................................................................................. 11
3. Những đặc điểm cơ bản của nền sản xuất hiện đại ..................................................... 12
III. Loại hình sản xuất ............................................................................................................ 12
1. Căn cứ số lượng sản phẩm và tính lặp lại ...................................................................... 12
2. Căn cứ tính chất liên tục của quá trình sản xuất .......................................................... 13
3. Căn cứ theo quan hệ với khách hàng ............................................................................. 13
IV. Cơ cấu sản xuất trong doanh nghiệp ............................................................................. 13
1. Khái niệm và ý nghĩa của cơ cấu sản xuất ..................................................................... 13
2. Các bộ phận trong cơ cấu sản xuất ................................................................................ 14
1
3. Các cấp sản xuất trong DN ............................................................................................. 14
4. Các kiểu cơ cấu sản xuất trong DN ................................................................................ 14
5. Các nhân tố ảnh hưởng đến cơ cấu sản xuất ................................................................. 15
V. Hình thức sản xuất về không gian ................................................................................... 16
1. Định nghĩa ......................................................................................................................... 16
2. Các hình thức tổ chức các bộ phận sản xuất:................................................................ 16
3. Bảo đảm sự cân đối giữa sản xuất chính, sản xuất phù trợ và phục vụ sản xuất ...... 17
4. Các nguyên tắc bố trí mặt bằng ...................................................................................... 18
VI. Hình thức sản xuất về thời gian ...................................................................................... 19
1- Chu kỳ sản xuất ............................................................................................................... 19
2. Các phương thức phối hợp các bước công việc ............................................................. 20
VII. Đặc điểm sản xuất dây chuyền ....................................................................................... 22
1. Các vấn đề cơ bản sản xuất dây chuyền ........................................................................ 22
2- Cân bằng dây chuyền ...................................................................................................... 23
CHƯƠNG 3: KẾ HOẠCH SẢN XUẤT VÀ ĐIỀU ĐỘ SẢN XUẤT ....................................... 24
I. Hệ thống kế hoạch trong doanh nghiệp............................................................................. 24
1. Vai trò của kế hoạch: Kế hoạch giúp DN .................................................................... 24
2. Thông tin chủ yếu lập kế hoạch sản xuất: ................................................................... 24
3. Chỉ tiêu cơ bản xây dựng kế hoạch sản xuất:............................................................. 25
4. Hệ thống kế hoạch trong doanh nghiệp ......................................................................... 25
II. Lập kế hoạch sản xuất ....................................................................................................... 26
1. Đối tượng, mục tiêu, ý nghĩa ........................................................................................... 26
2. Các chiến lược trong kế hoạch sản xuất ........................................................................ 27
3. Các bước hoạch định ....................................................................................................... 28
III. Điều độ sản xuất................................................................................................................ 36
1. Mục đích............................................................................................................................ 36
2. Trình tự ............................................................................................................................. 36
3. Điều chỉnh năng lực sản xuất .......................................................................................... 37
IV. Sắp xếp thứ tự gia công .................................................................................................... 39
1. Sắp xếp thứ tự gia công trên một máy ........................................................................... 39
2. Sắp xếp thứ tự gia công trên 2 máy ................................................................................ 42
2
CHƯƠNG 4: QUẢN LÝ NGUYÊN VẬT LIỆU TRONG DOANH NGHIỆP DỆT ................. 43
I. Định mức sử dụng nguyên vật liệu .................................................................................... 43
1. Vị trí của nguyên vật liệu trong quá trình sản xuất ..................................................... 43
2. Khái niệm và ý nghĩa của định mức sử dụng nguyên vật liệu ..................................... 43
3. Cơ cấu của định mức và ý nghĩa của việc nghiên cứu cơ cấu định mức tiêu dùng
NVL ....................................................................................................................................... 44
4. Quản lý định mức ............................................................................................................. 45
II. Quản lý NVL trong doang nghiệp ................................................................................... 46
1. Kế hoạch mua sắm NVL.................................................................................................. 46
2. Tổ chức tiếp nhận NVL ................................................................................................... 46
3. Tổ chức quản lý kho......................................................................................................... 47
4. Tổ chức cấp phát NVL..................................................................................................... 47
5. Thanh quyết toán NVL .................................................................................................... 47
6. Sử dụng hợp lý và tiếc kiệm NVL................................................................................... 48
III. Quản lý dự trữ .................................................................................................................. 48
1. Mô hình quản lý dự trữ ................................................................................................... 48
2. Hệ thống điểm đặt hàng .................................................................................................. 48
3. Hệ thống tái tạo dự trữ .................................................................................................... 49
4. Xác định số lượng đặt hàng............................................................................................. 49
CHƯƠNG 5: CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ GIÁ THÀNH SẢN PHẨM ........................................ 54
I. Khái niệm và phân loại chi phí ........................................................................................... 54
1. Khái niệm .......................................................................................................................... 54
2. Phân loại chi phí ............................................................................................................... 55
II. Phương pháp xác định chi phí .......................................................................................... 58
1. Phương pháp xác định chi phí theo công việc ............................................................... 58
2. Xác định chi phí theo quá trình sản xuất....................................................................... 62
III. Giá thành sản phẩm ......................................................................................................... 67
1. Giá thành sản xuất sản phẩm ......................................................................................... 67
2. Phân loại giá thành sản xuất sản phẩm ......................................................................... 67
3. Các phương pháp tính giá thành sản xuất sản phẩm ................................................... 67
CHƯƠNG 6: QUẢN LÍ VỐN KINH DOANH ........................................................................... 72
3
I. Phân loại vốn kinh doanh................................................................................................. 72
1. Căn cứ theo nguồn hình thành vốn ................................................................................ 72
2. Căn cứ vào công dụng kinh tế của vốn .......................................................................... 72
3. Phân loại và kết cấu TSCĐ ............................................................................................. 73
4. Phân loại và kết cấu vốn lưu động.................................................................................. 74
II. Quản lý vốn trong doanh nghiệp .................................................................................... 76
1. Quản lý tài sản cố định .................................................................................................... 76
2. Khấu hao TSCĐ ............................................................................................................... 76
3. Phương pháp tổng số ....................................................................................................... 78
4. Quản lý vốn lưu động....................................................................................................... 80
4
CHƯƠNG 1: HÀNG HÓA VÀ THỊ TRƯỜNG CỦA DOANH NGHIỆP DỆT
I. Hàng hóa
1. Sản xuất và phân phối sản phẩm
Trước năm 1986: sản xuất theo cơ chế kinh tế của hệ thống xã hội chủ nghĩa – kinh tế kế
hoạch hóa tập trung
- Doanh nghiệp của nhà nước: có 1 chức năng là sản xuất hoặc phân phối
- Doanh nghiệp sản xuất chỉ sản xuất ra sản phẩm, không được phép tiêu thụ sản phẩm
- Doanh nghiệp phân phối sản phẩm: thương nghiệp
Hệ thống kinh tế kế hoạch hóa tập trung
- Một nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung: là một hệ thống kinh tế trong đó đất đai, nhà
xưởng và những nguồn lực kinh tế khác của quốc gia là thuộc sở hữu Nhà nước
- Chính phủ thực hiện gần như tất cả các quyết định liên quan tới kinh tế bao gồm: sản xuất
như thế nào, sản xuất cái gì, sản xuất cho ai, giá cả của sản phẩm, của lao động và của
vốn là như thế nào.
Không tạo lập được giá trị kinh tế
Không tạo ra động lực để thúc đẩy sự phát triển
Không đạt được mức độ phát triển như mong muốn
Không thỏa mãn nhu cầu người tiêu dùng
Sau năm 1986: chuyển sang cơ chế kinh tế thị trường
Doanh nghiệp có 2 chức năng: sản xuất và phân phối sản phẩm trên thị trường
Sản xuất: tạo ra sản phẩm vật chất và/hoặc dịch vụ
Phân phối: cung cấp sản phẩm đến khách hàng
2. Sản phẩm của doanh nghiệp
a. Khái niệm
- Cơ bản, doanh nghiệp chia làm 2 loại: sản phẩm vật chất và sản phẩm dịch vụ
- Những điểm khác nhau giữa 2 loại sản phẩm vật chất và sản phẩm dịch vụ
Sản phẩm hữu hình Sản phẩm vô hình
1. Tạo ra sản phẩm vật chất 1. Không tạo ra sản phẩm vật chất
2. Có thể dự trữ 2. Không dự trữ được
3. Ít tiếp xúc với khách hàng trong quá trình sản xuất 3. Thường xuyên tiếp xúc với khách hàng
4. Cần nhiều máy móc thiết bị 4. Cần nhiều nhân viên
5. Thông thường cần số vốn lớn 5. Thông thường cần số vốn nhỏ hơn
6. Chất lượng sản phẩm dễ đánh giá 6. Chất lượng sản phẩm khó đánh giá
7. Sản phẩm được phân phối không giới hạn về địa lí 7. Phân phối dịch vụ vó giới hạn về địa lí
5
b.Phân loại sản phẩm hàng hóa
- Phân loại theo mục đích sử dụng: hàng hóa tiêu dùng/hàng hóa tư liệu sản xuất
- Phân loại theo hình thức tồn tại: hàng hóa vật chất/hàng hóa dịch vụ
- Phân loại theo thời gian sử dụng: hàng hóa sử dụng ngắn ngày/hàng hóa sử dụng dài ngày
- Phân loại theo thói quen mua hàng: hàng hóa sử dụng thường ngày/hàng hóa mua có sự lựa
chọn/hàng hóa mua theo nhu cầu đặc biệt/hàng hóa theo nhu cầu thụ động
c. Chất lượng sản phẩm
- Chất lượng sản phẩm là gì
- Lợi ích sản phẩm hàng hóa chất lượng cao
3. Đa dạng hóa sản phẩm
a. Khái niệm
- Mở rộng danh mục sản phẩm theo 2 hướng
b. Phân loại đa dạng hóa sản phẩm
+ Dựa trên mối quan hệ thị trường và chính sách sản phẩm: Biến đổi chủng loại/Đổi mới chủng
loại
+ Dựa trên điều kiện thực hiện đa dạng hóa sản phẩm: Đa dạng sản phẩm trong phạm vi nguồn
lực của doanh nghiệp/trong phạm vi đầu tư mưới
+ Dựa trên phạm vi và tính chất của nhu cầu: Theo chiều sâu của nhu cầu/theo chiều rộng của
nhu cầu
+ Dựa trên sử dụng hợp lí nguyên vật liệu: sử dụng nguyên vật liệu tổng hợp/sử dụng phế liệu,
phế phẩm
II. Thị trường của doanh nghiệp dệt
1. Khái niệm
- Thị trường theo cách hiểu cổ điển là nơi diễn ra các quá trình trao đổi và buôn bán
- Thị trường là nơi mua bán hàng hóa, là nơi gặp gỡ để tiến hành các hoạt động mua bán giữa
người mua và người bán
- Thị trường là sự biểu hiện thu gọn của quá trình mà thông quan đó các gia đình quyết định tiêu
dùng các mặt hàng nào, các DN quyết định sản xuất cái gì, sản xuất như thế nào, số lượng bao
nhiêu, thời điểm nào
- Thị trường là sự kết hợp giữa cung và cầu, trong đó người mua và người bán bình đẳng cùng
cạnh tranh. Số lượng người mua và người bán phản ánh quy mô thị trường lớn hay nhỏ
6
- Thị trường là một phạm trù riêng của nền sản xuất hàng hóa. Hoạt động cơ bản của thị trường
được thể hiện qua 3 nhân tố có quan hệ hữu cơ với nhau: Nhu cầu về hàng hóa và dịch vụ, cung
ứng về hàng hóa và dịch vụ, giá cả hàng hóa và dịch vụ
2. Phân loại thị trường
a. Dựa trên vị trí lưu thông hàng hoá và dịch vụ
- Thị trường trong nước, thị trường địa phương, thị trường đặc khu, thị trường thành thị, thị
trường nông thôn.
- Thị trường nước ngoài, thị trường khu vực, thị trường quốc tế.
b. Dựa trên đối tượng của lưu thông hàng hoá và dịch vụ
- Thị trường hàng hoá: Thị trường tư liệu sản xuất, thị trường lao động, thị trường hàng nội,
thị trường hàng ngoại, thị trường hàng thông dụng, thị trường hàng cao cấp.
- Thị trường tiền tệ: Thị trường vốn, thị trường tiền Việt Nam, thị trường ngoại tệ
c. Dựa trên chuyên môn hoá sản xuất và kinh doanh
- Thị trường hàng công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp
- Thị trường hàng nông sản, lâm sản, thuỷ sản
- Thị trường hàng cơ khí, hoá chất, điện tử
d. Dựa trên tính chất của thị trường
- Thị trường cung, thị trường cầu
- Thị trường độc quyền, thị trường cạnh tranh
- Thị trường đầu vào, thị trường đầu ra
3. Chức năng của thị trường
a. Chức năng thừa nhận của thị trường:
Được thể hiện hàng hoá hay dịch vụ của DN có bán được hay không, nếu bán được có nghĩa là
được thị trường chấp nhận.
b. Chức năng thực hiện của thị trường:
Được thể hiện thị trường là nơi diễn ra các hành vi mua và bán hàng hoá và dịch vụ. Người bán
cần giá trị của hàng hoá, người mua cần giá trị sử dụng. Trên thị trường, đối với nhà sản xuất
hàng hoá được chứng tỏ có giá trị hay không? Có phù hợp với nhu cầu thị trường hay không? đối
với người tiêu dùng nó được đo bằng giá trị sử dụng.
c. Chức năng điều tiết và kích thích của thị trường:
Người sản xuất tìm được nơi tiêu thụ hàng hoá và dịch vụ với lợi nhuận cao. Người tiêu dùng
mua được hàng hoá và dịch vụ thoả mãn nhu cầu, có lợi cho mình.
d. Chức năng thông tin của thị trường:
Thị trường cho người sản xuất biết nên sản xuất hàng hoá hay dịch vụ gì, ở thời điểm nào với
khối lượng là bao nhiêu. Người tiêu dùng biết nên mua hàng hoá hay dịch vụ ở thời điểm nào có
lợi.
4. Các yếu tố hợp thành thị trường và các nhân tố ảnh hưởng đến thị trường
a. Các yếu tố hợp thành thị trường
Thị trường muốn tồn tại và phát triển phải có đủ các điều kiện sau đây:
- Phải có người cung ứng, tức là người bán hàng hoá và dịch vụ
• Người bán hàng hoá và dịch vụ cho người mua phải được bồi hoàn giá trị hàng hóa,
• Người mua thỏa mãn nhu cầu về hàng hóa.
7
Thị trường chứa đựng 3 yếu tố: Cung, cầu, giá cả hàng hoá và dịch vụ.
1. Yếu tố cung: Yếu tố này phản ánh trên thị trường chỉ có những hàng hoá và dịch vụ có nhu
cầu mới được cung ứng với giá cả vừa có lợi cho người cung ứng vừa có lợi cho người tiêu
dùng.
2. Yếu tố cầu: Yếu tố này phản ánh trên thị trường chỉ có những nhu cầu của thị trường có khả
năng đáp ứng mới tồn tại.
3. Yếu tố giá cả: Yếu tố này phản ánh trên thị trường hàng hoá và dịch vụ được bán theo giá mà
số lượng cung gặp số lượng cầu.
b. Các nhân tố ảnh hưởng đến thị trường
- Dựa trên sự tác động của các lĩnh vực vào thị trường:
+ Các nhân tố kinh tế: Tác động trực tiếp đến lượng cung, cầu và giá cả hàng hoá và dịch vụ.
+ Các nhân tố chính trị xã hội: Các nhân tố này ảnh hưởng đến thị trường thông qua các chủ
trương, chính sách, phong tục tập quán, trình độ văn hoá của nhân dân, đặc biệt là chính sách tiêu
dùng, chính sách khoa học và công nghệ, chính sách đối nội và đối ngoại, chính sách dân số.
+ Các nhân tố tâm sinh lý: Tác động đến người sản xuất, kinh doanh và người tiêu dùng thông
qua đó tác động đến cung cầu và giá cả.
+ Các nhân tố thời tiết, khí hậu: Ảnh hưởng đến sản xuất, năng xuất lao động, tốc độ tiêu thụ.
- Dựa trên tác động của cấp quản lý đến thị trường:
+ Quản lý vĩ mô: Chiến lược và kế hoạch phát triển quốc dân, luật pháp nhà nước, thuế, lãi suất
tín dụng, giá cả....Các nhân tố này là công cụ để nhà nước quản lý và điều tiết thị trường thông
qua đó tác động trực tiếp vào cung, cầu và giá cả hàng hoá và dịch vụ.
+ Quản lý vi mô: Chiến lược phát triển sản xuất kinh doanh, kế hoạch sản xuất kinh doanh, giá
cả, phân phối....các nhân tố này là công cụ để quản lý doanh nghiệp nhằm tạo ra sản phẩm hàng
hoá và dịch vụ có chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu của thị trường.
5. Nghiên cứu nhu cầu của thị trường
a. Những vấn đề chung
- Nghiên cứu nhu cầu của thị trường được coi là hoạt động có tính chất tiền đề của công tác kế
hoạch hoạt động sản xuất kinh doanh của DN.
- Nghiên cứu nhu cầu của thị trường nhằm xác định đúng đắn phương hướng phát triển sản xuất
kinh doanh của DN.
- Nghiên cứu nhu cầu của thị trường là vấn đề phức tạp, phong phú và đa dạng, tốn kém, do đó
đòi hỏi phải có phương pháp nghiên cứu thích hợp.
- Khi nghiên cứu nhu cầu của thị trường, người nghiên cứu tuân theo trình tự sau:
+ Tổ chức hợp lý việc thu thập các nguồn thông tin về nhu cầu của các loại thị trường.
+ Phân tích và xử lý đúng đắn các loại thông tin đã thu thập được về các loại nhu cầu của các
loại thị trường.
+ Xác định nhu cầu của từng loại thị trường mà nhà doanh nghiệp có khả năng đáp ứng.
b. Kết quả nghiên cứu nhu cầu của các loại thị trường
- Những loại thị trường nào được coi là có triển vọng nhất đối với hàng hoá và dịch vụ của DN.
- Những loại hàng hoá nào có khả năng tiêu thụ với khối lượng lớn nhất và phù hợp với năng lực
sản xuất của DN.
- Giá cả bình quân trên thị trường đối với từng loại hàng hoá và dịch vụ của DN.
8
- Những yêu cầu chủ yếu của từng loại thị trường đối với các hàng hoá và dịch vụ như chất
lượng, bao bì, mẫu mã, phương thức thanh toán.
- Dự kiến về mạng lưới tiêu thụ và phương thức phân phối tiêu thụ.
CHƯƠNG 2: TỔ CHỨC SẢN XUẤT TRONG DOANH NGHIỆP DỆT

I.Những vấn đề cơ bản của tổ chức sản xuất trong doanh nghiệp
1. Khái niệm
Tổ chức sản xuất trong doanh nghiệp là sử dụng và khai thác nguyên vật liệu, sức lao động và
thiết bị máy móc phù hợp với yêu cầu của nhiệm vụ sản xuất, quy mô sản xuất và công nghệ sản
xuất nhằm tạo ra của cải vật chất cho xã hội với hiệu quả cao.
2. Ý nghĩa của tổ chức sản xuất hợp lý
- Sử dụng có hiệu quả nguyên, nhiên, vật liệu, thiết bị máy móc và sức lao động của DN
- Nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh
- Bảo vệ môi trường của các doanh nghiệp (không gây ô nhiễm, không gây độc hại)
3. Các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức sản xuất trong doanh nghiệp
a- Nguyên, nhiên, vật liệu mà DN sử dụng
- Nguyên, nhiên, vật liệu mà mỗi DN sử dụng rất đa dạng, phong phú. Chúng là một trong 3 yếu
tố cơ bản của quá trình sản xuất. Sản xuất trong DN là một quá trình liên tục tác động vào đối
tượng lao động để tạo ra của cải vật chất, giá trị và giá trị sử dụng của nguyên, nhiên, vật liệu
được gia tăng gấp bội trong quá trình sản xuất.
- Chủng loại nguyên, nhiên, vật liệu đơn giản hay phức tạp, chất lượng cao hay thấp đều có ảnh
hưởng đến tổ chức sản xuất trong DN.
- Tổ chức sản xuất ở trình độ cao hay thấp: Thủ công, cơ khí hoá, tự động hoá đều đòi hỏi việc
cung ứng nguyên, nhiên, vật liệu phải đáp ứng đúng yêu cầu. Mối quan hệ giữa tổ chức sản xuất
và nguyên, nhiên, vật liệu thay đổi theo những đặc điểm kinh tế- kỹ thuật của mỗi DN và theo
đà phát triển của sản xuất, kinh doanh.
b- Tiến bộ của khoa học kỹ thuật, công nghệ sản xuất và thiết bị máy móc
- Nhờ có tiến bộ của khoa học kỹ thuật, DN sử dụng đầy đủ, hợp lý và tiếc kiệm nguyên, nhiên
vật liệu, sử dụng hợp lý công suất máy móc thiết bị nhằm nâng cao năng suất, chất lượng và
hiệu quả của hoạt động SX-KD.
- Nhờ có tiến bộ của khoa học kỹ thuật mà DN tiếp cận được với công nghệ mới, máy móc thiết
bị mới và nguyên nhiên liệu mới. Vì vậy để có phương án sản xuất hợp lý, DN phải xác định
nên mua công nghệ nào, thiết bị máy móc, nguyên vật liệu gì là thích hợp.
- Công nghệ mới, thiết bị máy móc mới thông qua đầu tư chiều sâu sẽ nâng cao được trình độ
sản xuất, nâng cao năng lực sản xuất, tạo ra nhiều sản phẩm mới với chất lượng cao, giá thành
hạ, đáp ứng nhu cầu thị trường.
c- Chuyên môn hoá và hiệp tác hoá sản xuất
9
- Chuyên môn hoá sản xuất kinh doanh của DN là quá trình phân công lao động giữa các DN để
xác định nhiệm vụ sản xuất kinh doanh chủ yếu của DN vào những công việc cùng loại nhất
định.
- Hiệp tác hoá là quá trình tổ chức phối hợp hoạt động của các DN nhằm thực hiện có hiệu quả
cao các nhiệm vụ sản xuất, kinh doanh của mỗi DN.
- Chuyên môn hoá càng sâu, hiệp tác hoá càng phải chặt chẽ, tổ chức sản xuất trong mỗi DN
càng trở nên đơn giản.
4. Nguyên tắc tổ chức sản xuất trong doanh nghiệp
a- Tổ chức sản xuất trong DN theo hướng chuyên môn hoá
- Chuyên môn hoá là hình thức phân công lao động nhằm làm cho DN hoặc các bộ phận sản xuất
chỉ chế tạo một (hoặc một số ít) loại sản phẩm, chi tiết của sản phẩm hoặc chỉ tiến hành một hay
một số ít bước công việc.
- Chuyên môn hoá sản xuất tạo ra: khả năng nâng cao năng suất lao động, nâng cao hiệu quả sử
dụng máy móc thiết bị, giảm chi phí sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, là yếu tố quan trọng
để nâng cao loại hình sản xuất, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác tiêu chuẩn hoá, ứng dụng kỹ
thuật tiên tiến, tổ chức lao động khoa học, tổ chức mua sắm vật tư, tổ chức tiêu thụ sản phẩm và
quản trị DN.
- Chuyên môn hoá sản xuất phải xác định phù hợp với điều kiện cụ thể, các điều kiện đó bao gồm:
chủng loại, khối lượng sản phẩm; quy mô sản xuất, trình độ hiệp tác hóa, thiết bị máy móc, nguyên
vật liệu.
b- Tổ chức sản xuất trong DN phải đảm bảo tính cân đối
- Sản xuất cân đối được thể hiện ở mối quan hệ tỉ lệ thích hợp giữa công suất của thiết bị, máy
móc; khả năng lao động; số lượng và chất lượng của nguyên vật liệu.
- Sản xuất cân đối còn được thể hiện ở mối quan hệ tỷ lệ giữa các đơn vị sản xuất (Các đơn vị sản
xuất chính, các đơn vị sản xuất phụ trợ, các đơn vị phục vụ sản xuất), các yếu tố của quá tình sản
xuất theo không gian và thời gian. Bố tí sản xuất cân đối căn cứ vào:
+ Khả năng sản xuất của các bộ phận sản xuất chính
+ Khả năng phục vụ có hiệu quả của các bộ phận sản xuất phụ trợ
+ Quan hệ năng lực sản xuất, số lượng, chất lượng công nhân; số lượng và chất lượng nguyên vật
liệu.
c- Tổ chức sản xuất trong DN phải đảm bảo tính nhịp nhàng đều đặn
- Sản xuất được coi là nhịp nhàng đều đặn khi nào số lượng sản phẩm sản xuất ra trong từng
khoảng thời gian đã quy định phải bằng nhau.
- Sản xuất nhịp nhàng đều đặn đảm bảo huy động tốt nhất các yếu tố sản xuất tránh lãng phí sức
người, sức của.
- Sự nhịp nhàng của sản xuất chịu sự tác động của nhiều yếu tố: Công tác chuẩn bị kỹ thuật, kế
hoạch hoá sản xuất, kế hoạch bảo dưỡng sửa chữa máy móc thiết bị, kế hoạch cung ứng vật tư,
trình độ thao tác của công nhân.
d- Tổ chức sản xuất trong DN phải đảm bảo sản xuất liên tục
- Quá trình sản xuất được gọi là liên tục khi bước công việc sau được thực hiện ngay sau bước
công việc trước kết thúc, không có sự gián đoạn về thời gian trong quá trình khai thác hoặc chế
tạo sản phẩm.
10
- Sản xuất liên tục: tiết kiệm được thời gian trong sản xuất, khai thác tối đa công suất thiết bị,
nâng cao hiệu quả sử dụng diện tích sản xuất, nâng cao năng suất lao động, rút ngắn chu kỳ sản
xuất.
- Biện pháp đảm bảo sản xuất liên tục:
+ Nguyên vật liệu phải đảm bảo cung ứng liên tục hoặc theo đúng thời hạn quy định cho nơi làm
việc.
+ Tư liệu lao động phải xây dựng kế hoạch cụ thể về sử dụng, bảo dưỡng, sửa chữa thiết bị.
+ Đối với lực lượng lao động, phải xây dựng kế hoạch tận dụng toàn bộ thời gian lao động, bố trí
ca làm việc hợp lý.
5. Nội dung chủ yếu của tổ chức sản xuất trong DN
- Xác định cơ cấu sản xuất của DN
- Tổ chức sản xuất về không gian và thời gian
- Các phương pháp tổ chức sản xuất
II. Hệ thống sản xuất
1. Đặc tính chung của hệ thống sản xuất
Tất cả các hệ thống sản xuất đều có đặc tính chung là:
- Hệ thống sản xuất chịu trách nhiệm cung cấp hàng hóa hay dịch vụ mà doanh nghiệp sẽ cung
cấp cho xã hội.
- Hệ thống sản xuất chuyển hóa các đầu vào thành các đầu ra là các sản phẩm hay dịch vụ.
2. Căn cứ hình thái sản phẩm

a. Hệ thống sản xuất chế tạo (Manufacturing Operation)
- Hệ thống sản xuất chế tạo làm ra các sản phẩm hữu hình có thể lưu giữ, tồn kho trong những
chừng mực nhất định.
Căn cứ trên phạm vi thời gian mà doanh nghiệp lập kế hoạch lưu giữ tồn kho, có thể chia hệ
thống sản xuất thành 3 loại:
- Hệ thống sản xuất để dự trữ (Make to stock)
Hệ thống sản xuất này tạo ra sản phẩm hoàn chỉnh và đưa vào dự trữ trước khi có đơn hàng. Sản
phẩm được tạo ra dựa trên những tiêu chuẩn, từ những dự đoán hoặc nhu cầu sẵn có trong tương
lai.
- Hệ thống sản xuất theo đơn hàng
Hệ thống sản xuất tạo ra sản phẩm khi nhận được đơn hàng, phục vụ nhu cầu khối lượng nhỏ,
sản phẩm đa dạng, không tiêu chuẩn, theo nhu cầu đơn hàng.
11
- Hệ thống sản xuất lắp ráp đơn hàng
Hệ thống này ở giữa hai loại trên, nó có thể chủ động tạo ra trước các chi tiết, các kiểu mẫu, các
modul tiêu chuẩn, và sẽ lắp ráp các chi tiết, các modul này theo sự chỉ định của khách hàng khi
có đơn hàng.
Ngoài ra, nếu xét theo tính liên tục của hệ thống sản xuất mà phân hệ thống sản xuất thành 2
loại:
- Hệ thống sản xuất liên tục
Là hệ thống sản xuất mà các máy móc, thiết bị các nơi làm việc được thiết lập dựa trên cơ sở
phối hợp một cách hợp lý các bước công việc để biến đầu vào thành các chi tiết, bộ phận, hay
sản phẩm nhất định.
- Hệ thống sản xuất gián đoạn
Là hệ thống sản xuất mà các máy móc thiết bị được nhóm lại hoặc được tổ chức phù hợp với
chức năng hay công nghệ mà nó thực hiện. Sự khác biệt cơ bản giữa loại hình sản xuất này và
sản xuất liên tục là cho phép nó có khả năng mềm dẻo.
b. Hệ thống sản xuất dịch vụ (Non-Manufacturing Operation)
Là các hệ thống sản xuất không tạo ra sản phẩm có hình dạng cụ thể mà tạo ra các sản phẩm vô
hình, các dịch vụ như: khách sạn, ngân hàng, nhà hàng, bảo hiểm, kiểm toán,...
3. Những đặc điểm cơ bản của nền sản xuất hiện đại
- Sản xuất hiện đại đòi hỏi phải có kế hoạch đúng đắn, có đội ngũ các kỹ sư, chuyên gia giỏi,
công nhân được đào tạo và trang bị hiện đại.
- Sản xuất hiện đại quan tâm ngày càng nhiều đến chất lượng.
- Sản xuất hiện đại nhận thức con người là tài sản lớn nhất của công ty.
- Sản xuất hiện đại ngày càng quan tâm đến vấn đề kiểm soát chi phí.
- Sản xuất hiện đại dựa trên nền tảng của tập trung và chuyên môn hóa cao.
- Sản xuất hiện đại cũng thừa nhận về tính mềm dẻo của hệ thống sản xuất.
- Sự phát triển của cơ khí hóa trong nền sản xuất hiện đại, hệ thống sản xuất tự động là hướng
vươn tới của sản xuất hiện đại.
- ứng dụng máy tính và công nghệ thông tin vào nền sản xuất hiện đại.
- Trong nền sản xuất hiện đại các mô hình mô phỏng toán học ngày càng được sử
dụng rộng rãi để hỗ trợ cho các quyết định sản xuất.
III. Loại hình sản xuất
Loại hình sản xuất là đặc tính tổ chức – kỹ thuật tổng hợp nhất của sản xuất được quy định chủ
yếu bởi trình độ chuyên môn hóa của nơi làm việc, số chủng loại và tính ổn định của đối tượng
chế biến trên nơi làm việc. Thực chất, loại hình sản xuất là dấu hiệu biểu hiện trình độ chuyên
môn hóa của nơi làm việc. Loại hình sản xuất là căn cứ rất quan trọng cho công tác quản lý hệ
thống sản xuất hiệu quả.
1. Căn cứ số lượng sản phẩm và tính lặp lại
a. Sản xuất đơn chiếc và loạt nhỏ
- Số lượng sản phẩm của một loại sản xuất rất ít
- Chủng loại sản phẩm đa dạng, sản xuất không có tính lặp lại
- Tổ chức sản xuất không theo dây chuyền mà tổ chức theo chuyên môn hoá công nghệ
- Sử dụng máy móc thiết bị vạn năng
12
- Chi phí sản xuất cho một đơn vị sản phẩm cao. Việc chuyển đổi mặt hàng sản
xuất dễ dàng, không đòi hỏi chi phí lớn.
b. Sản xuất loạt vừa
- Số lượng sản phẩm của một loại sản xuất tương đối nhiều
- Chủng loại sản phẩm tương đối nhiều, sản xuất có tính lặp lại
- Tổ chức sản xuất không theo dây chuyền, mà tổ chức theo chuyên môn hoá công nghệ
- Sử dụng máy móc thiết bị vặn năng và một số máy móc thiết bị chuyên dùng.
- Chi phí sản xuất cho một đơn vị sản phẩm ở mức trung bình.
c. Sản xuất loạt lớn và hàng khối
- Số lượng sản phẩm của một loại sản xuất rất lớn
- Chủng loại sản phẩm rất ít, quá trình sản xuất ổn định
- Tổ chức sản xuất theo dây chuyền
- Sử dụng máy móc, thiết bị chuyên dùng
- Chi phí sản xuất cho một đơn vị sản phẩm thấp, chất lượng sản phẩm cao
2. Căn cứ tính chất liên tục của quá trình sản xuất
a. Sản xuất liên tục
- Gia công khối lượng lớn một loại sản phẩm hoặc một nhóm sản phẩm
- Thiết bị được lắp đặt theo dây chuyền sản xuất tạo thành dòng di chuyển của sản phẩm
- Máy móc thiết bị được trang bị chỉ để sản xuất một loại sản phẩm. Hệ thống sản xuất không có
tính linh hoạt.
b- Sản xuất gián đoạn
- Gia công chế biến một số lượng tương đối nhỏ sản phẩm mỗi loại
- Số loại sản phẩm nhiều và đa dạng
- Sử dụng máy móc thiết bị vạn năng
3. Căn cứ theo quan hệ với khách hàng
a. Sản xuất để dự trữ
Sản xuất dự trữ xảy ra khi:
- Chu kỳ sản xuất lớn hơn chu kỳ thương mại
- Các nhà sản xuất muốn sản xuất một khối lượng lớn để giảm giá thành
- Nhu cầu sản phẩm có tính chất thời vụ trong các giai đoạn nhu cầu sản phẩm trên thị trường
thấp
b. Sản xuất theo yêu cầu
- Quá trình sản xuất theo đơn đặt hàng của khách hàng
- Tránh sự tồn đọng của sản phẩm chờ tiêu thụ
- Giảm khối lượng dự trữ
IV. Cơ cấu sản xuất trong doanh nghiệp
1. Khái niệm và ý nghĩa của cơ cấu sản xuất
Khái niệm: Cơ cấu sản xuất là tổng hợp tất cả các bộ phận sản xuất và phục vụ sản xuất với
hình thức tổ chức xây dựng các bộ phận, sự phân bố về không gian và mối liên hệ giữa các bộ
phận sản xuất với nhau.
Ý nghĩa:
13
- Cơ cấu sản xuất chỉ rõ hình thức tổ chức của quá trình sản xuất, tính chất phân công lao động
giữa các bộ phận sản xuất và phục vụ sản xuất, đặc điểm của sự kết hợp lao động với tư liệu lao
động và đối tượng lao động trong quá trình sản xuất.
- Cơ cấu sản xuất là cơ sở vật chất kỹ thuật của DN
- Cơ cấu sản xuất là cơ sở khách quan để tạo lập bộ máy quản lý DN
2. Các bộ phận trong cơ cấu sản xuất
- Bộ phận sản xuất chính: Là bộ phận trực tiếp chế tạo sản phẩm chính. Đặc điểm của những bộ
phận này là nguyên vật liệu được chế biến thành sản phẩm chính của DN: Phân xưởng kéo sợi,
phân xưởng dệt, phân xưởng nhuộm.
- Bộ phận sản xuất phụ trợ: Bộ phận phục vụ trực tiếp cho sản xuất chính, đảm bảo cho sản xuất
chính có thể tiến hành đều đặn và liên tục.
- Bộ phận sản xuất phụ: Là bộ phận tận dụng phế liệu, phế phẩm của sản phẩm chính để tạo ra
sản phẩm phụ.
- Bộ phận phục vụ sản xuất: Đảm bảo việc cung ứng, bảo quản, cấp phát, vận chuyển nguyên
vật liệu, nhiên liệu, thành phẩm và dụng cụ lao động.
3. Các cấp sản xuất trong DN
- Phân xưởng: Là đơn vị tổ chức sản xuất cơ bản và chủ yếu của DN, có nhiệm vụ sản xuất một
loại sản phẩm hoặc hoàn thành một giai đoạn công nghệ của quá trình sản xuất.
- Ngành: Là đơn vị tổ chức sản xuất nằm trong phân xưởng có quy mô lớn, là tổng hợp trên
cùng một khu vực nhiều nơi làm việc có quan hệ mật thiết với nhau về công nghệ hoặc sản
phẩm. VD: ngành mắc sợi dọc, đánh ống sợi ngang.
- Nơi làm việc: Là đơn vị cơ sở, khâu đầu tiên của tổ chức sản xuất trong DN, là phần diện tích
sản xuất mà ở đó một công nhân hay một nhóm công nhân sử dụng thiết bị, máy móc, dụng cụ
để hoàn thành một bước công việc trong việc chế tạo sản phẩm.
4. Các kiểu cơ cấu sản xuất trong DN
a. Cơ cấu sản xuất trực tuyến: là một mô hình tổ chức quản lí, trong đó nhà quản trị ra quyết
định và giám sát trực tiếp đối với cấp dưới và ngược lại, mỗi người cấp dưới chỉ nhận sự điều
hành và chịu trách nhiệm trước một người lãnh đạo trực tiếp cấp trên
b. Cơ cấu sản xuất chức năng: là loại hình cơ cấu tổ chức trong đó từng chức năng quản lý
được tách riêng do một bộ phân một cơ quan đảm nhận .Cơ cấu này có đặc điểm là những nhân
14
viên chức năng phải là người am hiểu chuyên môn và thành thạo nghiệp vụ trong phạm vi quản
lý của mình.
c. Cơ cấu sản xuất trực tuyến – chức năng: là sự kết hợp của cơ cấu theo trực tuyến và cơ cấu
theo chức năng. Theo đó ,mối quan hệ giữa cấp dưới và cấp trên là một đường thẳng còn các bộ
phận chức năng chỉ làm nhiệm vụ chuẩn bị những lời chỉ dẫn ,những lời khuyên và kiểm tra sự
hoạt động của các bộ phận trực tuyến.
5. Các nhân tố ảnh hưởng đến cơ cấu sản xuất

- Chủng loại, đặc điểm kết cấu và chất lượng sản phẩm:
Nếu chủng loại sản phẩm ít thì cơ cấu sản xuất của DN sẽ đơn giản. Đặc điểm của kết cấu sản
phẩm (số lượng chi tiết, tính phức tạp của kỹ thuật sản xuất, trình độ chính xác của các chi tiết)
- Chủng loại, khối lượng và tính cơ lý hoá của nguyên vật liệu không chỉ ảnh hưởng đến công
nghệ chế tạo sản phẩm mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến diện tích kho tàng, phương pháp bảo quản,
vận chuyển.
15
- Máy móc, thiết bị công nghệ: Dây chuyền tự động đòi hỏi một cơ cấu sản xuất khác hẳn kiểu
dây chuyền máy móc thiết bị vạn năng.
- Trình độ chuyên môn hoá, hiệp tác hoá của DN: DN có trình độ chuyên môn hoá, hiệp tác hoá
sản xuất rộng sẽ có cơ cấu sản xuất đơn giản hơn so với DN khác.
V. Hình thức sản xuất về không gian
1. Định nghĩa: Công tác tổ chức sản xuất bao gồm việc lựa chọn hình thức tổ chức sản xuất bảo
đảm sự cân đối giữa các bộ phận sản xuất và bố trí tổng mặt bằng của DN.
2. Các hình thức tổ chức các bộ phận sản xuất:
Về mặt không gian, các bộ phận sản xuất thường được tổ chức theo các hình thức: Công nghệ,
đối tượng và hỗn hợp.
a- Tổ chức theo hình thức công nghệ:
- Theo hình thức này, việc phân chia các phân xưởng sản xuất chính dựa vào quy trình công nghệ
sản xuất sản phẩm hoặc các phương pháp công nghệ gia công sản phẩm, mỗi phân xưởng hay
ngành chỉ thực hiện một loại công nghệ nhất định. Ở đây, người ta bố trí máy móc, thiết bị cùng
loại, tên của phân xưởng hay ngành được gọi theo tên của thiết bị, máy móc hoặc phương pháp
công nghệ.
- Hình thức công nghệ, sản phẩm phải đi qua nhiều ngành, nhiều phân xưởng và đường di động
của sản phẩm thường quanh co, kéo dài. Do đó phải sử dụng nhiều phương tiện vận chuyển, nhiều
kho trung gian, tốn nhiều diện tích sản xuất, chu kỳ Nhà máy sợi Nhà máy dệt Nhà máy nhuộm
sản xuất kéo dài, công tác kế hoạch điều độ sản xuất phức tạp khi phải gia công nhiều loại sản
phẩm.
- VD: Công ty Dệt: Phân xưởng sản xuất chính là Phân xưởng sợi, Phân xưởng dệt, phân xưởng
nhuộm.
Ưu điểm:
- Hệ thống sản xuất có tính linh hoạt cao
- Công nhân có trình độ chuyên môn và kỹ năng cao
- Hệ thống sản xuất ít bị gián đoạn vì lý do trục trặc thiết bị
- Tính độc lập trong chế tạo các chi tiết cao
- Chi phí bảo dưỡng thấp
- Có thể phát huy chế độ khuyến khích nâng cao năng suất lao động
Hạn chế:
- Chi phí sản xuất/đơn vị sản phẩm cao
- Lịch trình sản xuất không ổn định
- Sử dụng nguyên liệu kém hiệu quả
- Mức độ sử dụng máy móc thiết bị thấp
b- Tổ chức theo hình thức đối tượng
Mỗi phân xưởng hay ngành chỉ chế tạo một loại sản phẩm hoặc một loại chi tiết nhất định có khối
lượng lớn và ổn định trong một thời gian tương đối dài. Quá trình gia công kể từ khi đưa nguyên
liệu vào cho đến khi ra sản phẩm đều ở trong phân xưởng đó hay ngành đó. Trong một phân
xưởng hay ngành phải được trang bị nhiều loại thiết bị, máy móc khác nhau và được bố trí, sắp
xếp theo trình tự chế biến sản phẩm hay theo quy trình công nghệ. Tên của phân xưởng hay ngành
được gọi theo tên của sản phẩm. Hình thức đối tượng, sản phẩm được gia công trong một phân
16
xưởng đường di động của sản phẩm ngắn, sử dụng ít phương tiện vận chuyển, ít kho tàng, tốn ít
diện tích sản xuất, chu kỳ sản xuất ngắn, công tác điều độ và kế hoạch sản xuất thuận lợi dễ dàng.
Ưu điểm:
- Tốc độ sản xuất sản phẩm nhanh
- Chi phí đơn vị sản phẩm thấp
- Chuyên môn hóa lao động, giảm chi phí, thời gian đào tạo và tăng năng suất
- Di chuyển nguyên vật liệu và sản phẩm dễ dàng
- Mức độ sử dụng thiết bị và lao động cao
- Lịch trình sản xuất ổn định
- Dễ dàng trong hạch toán, kiểm tra chất lượng, dự trữ
- Khả năng kiểm soát hoạt động sản xuất cao
Hạn chế:
- Hệ thống sản xuất không linh hoạt khi thay đổi về khối lượng, chủng loại sản phẩm, thiết kế sản
phẩm
- Hệ thống sản xuất có thể bị gián đoạn khi có một công việc trục trặc
- Chi phí bảo dưỡng, duy trì máy móc thiết bị lớn
- Không áp dụng được chế độ khuyến khích tăng năng suất lao động cá nhân
So sánh tổng chi phí theo sản lượng giữa hai mô hình sản xuất.
3. Bảo đảm sự cân đối giữa sản xuất chính, sản xuất phù trợ và phục vụ sản xuất
- Cân đối giữa các phân xưởng, các ngành là điều kiện quan trọng để đảm bảo sản xuất được
diễn ra một cách nhịp nhàng đều đặn, liên tục và đạt hiệu quả cao.
- Cân đối về công suất giữa các bộ phận sản xuất chính trên cùng một dây chuyền sản xuất,
hoặc là giữa bộ phận sản xuất chính, sản xuất phù trợ và phục vụ sản xuất.
Một số vấn đề cần chú ý:
+ Xu hướng chung là tăng tỷ trọng sản xuất chính về mặt năng lực sản xuất so với toàn bộ năng
lực sản xuất của DN.
17
+ Nâng cao trình độ cơ giới hoá của sản xuất phù trợ và phục vụ sản xuất, nhờ đó mà có tác
động tích cực đến năng suất, hiệu quả sử dụng công suất của thiết bị, máy móc và nâng cao chất
lượng sản phẩm.
+ Để đảm bảo sự cân đối giữa các bộ phận khi có sự thay đổi cơ cấu mặt hàng sản phẩm thì phải
xem xét cải tiến, hoàn thiện các hình thức tổ chức các bộ phận sản xuất.
4. Các nguyên tắc bố trí mặt bằng
Bố trí mặt bằng sản xuất là sắp xếp bố trí các yếu tố bao gồm: các phân xưởng sản xuất chính,
các phân xưởng sản xuất phụ và các bộ phận phục vụ sản xuất trong một không gian nhất định.
Mục tiêu bố trí mặt bằng sản xuất:
- Cung cấp đủ năng lực sản xuất
- Giảm chi phí vận chuyển nguyên liệu
- Tận dụng năng lực sản xuất, diện tích mặt bằng và lao động
- Đảm bảo sự an toàn và sức khỏe cho người lao động
- Dễ dàng giám sát và bảo trì
- Đạt được mục tiêu vốn đầu tư thấp
- Đảm bảo sự linh hoạt về sản phẩm và sản lượng
- Đảm bảo đủ không gian máy móc vận hành
Mục tiêu cho bố trí kho hàng:
- Đảm bảo việc sử dụng hữu hiệu máy móc, vận chuyển, bốc dỡ.
- Tạo điều kiện sắp xếp, xuất nhập kho dễ dàng.
- Cho phép dễ kiểm tra tồn kho.
- Đảm bảo ghi chép tồn kho chính xác.
Mục tiêu cho bố trí mặt bằng dịch vụ:
− Đem đến cho khách hàng sự thoải mái và tiện lợi.
−Trình bày hàng hóa hấp dẫn.
−Giảm sự đi lại của khách hàng.
−Tạo sự riêng biệt cho từng khu vực công tác.
−Tạo sự thông tin dễ dàng giữa các khu vực.
Mục tiêu cho bố trí mặt bằng văn phòng:
18
−Tăng cường cơ cấu tổ chức.
−Giảm sự đi lại của nhân viên và khách hàng.
−Tạo sự riêng biệt cho các khu vực công tác.
−Tạo sự thông tin dễ dàng giữa các khu vực
VI. Hình thức sản xuất về thời gian
1- Chu kỳ sản xuất
a- Định nghĩa:
- Chu kỳ sản xuất là khoảng thời gian kể từ lúc đưa nguyên vật liệu vào sản xuất cho đến khi gia
công xong, kiểm tra và nhập kho.
- Nó là một chỉ tiêu kinh tế để đánh giá trình độ tổ chức sản xuất và trình độ kỹ thuật của DN.
b- Chu kỳ sản xuất gồm các loại thời gian sau đây:
- Thời gian hoàn thành các bước công nghệ theo quá trình công nghệ
- Thời gian kiểm tra kỹ thuật
- Thời gian gián đoạn do sản phẩm dở dang ngừng vận động, dừng lại ở nơi làm việc, kho trung
gian.
- Thời gian quá trình tự nhiên tác động vào đối tượng lao động.
Chu kỳ sản xuất có thể được xác định cho từng chi tiết, từng bộ phận hoặc cho một sản phẩm
hoàn chỉnh.
c. Rút ngắn chu kỳ sản xuất:
- Là một mục tiêu quan trọng của tổ chức sản xuất vì độ dài của chu kỳ sản xuất có ảnh hưởng
trực tiếp đến số lượng sản phẩm dở dang, sử dụng công suất máy móc thiết bị, diện tích sản
suất, vốn lưu động.
- Hai phương pháp rút ngắn chu kỳ sản xuất:
+ Cải tiến kỹ thuật, hoàn thiện quy trình hay phương pháp công nghệ, áp dụng kỹ thuật tiên tiến
nhằm giảm thời gian quá trình công nghệ và thay thế quá trình tự nhiên bằng quá trình nhân tạo
có thời gian ngắn hơn.
+ Nâng cao trình độ tổ chức sản xuất, hạn chế và xoá bỏ thời gian gián đoạn, tăng cường công
tác kiểm tra, tiến hành sửa chữa thiết bị, máy móc trong những ca không sản xuất, tăng cường
công tác điều độ sản xuất nhằm xoá bỏ thời gian ngừng việc do thiếu nguyên vật liệu, do thiếu
sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận sản xuất.
19
2. Các phương thức phối hợp các bước công việc
a. Phương thức tuần tự
- Mỗi chi tiết trong mỗi đợt gia công chờ cho toàn bộ chi tiết của đợt được gia công xong ở bước
công việc trước mới chuyển sang bước công việc sau.
- Lượng sản phẩm dở dang ở nơi làm việc sẽ lớn, chiếm nhiều diện tích sản xuất, thời gian quá
trình công nghệ dài.
- Phương thức này được áp dụng ở những bộ phận sản xuất gia công nhiều loại sản phẩm, phù
hợp với sản xuất đơn chiếc và loạt nhỏ.
Thời gian chu kỳ của quá trình công nghệ:
Trong đó:
Tcntt : Thời gian quá trình công nghệ theo phương thức tuần tự
ti : Thời gian thực hiện bước công việc thứ i của một chi tiết
n : Số lượng chi tiết gia công trong một đợt
m : Số bước công việc
Ví dụ: Số lượng một đợt (lô) sản xuất tại phân xưởng là 5 sản phẩm (n=5), quá trình sản xuất qua
5 công đoạn (m=5), thời gian thực hiện các bước công việc như sau:
t1 = 5ph,
t2 = 8ph,
t3 = 6ph,
t4 = 7ph,
và t5 = 4ph.
Mỗi công việc được thực hiện trên 1 máy do 1 người thực hiện.
Tcntt = 5 x (5+8+6+7+4)= 150 phút
b- Phương thức song song

- Việc sản xuất được thực hiện đồng thời trên tất cả các nơi làm việc tức là trong cùng một thời
điểm, loạt sản phẩm được chế biến ở tất cả các nơi làm việc. Mỗi chi tiết sau khi được chế tạo ở
20
bước công việc thứ nhất được chuyển ngay sang bước công việc thứ hai, sau đó lại chuyển ngay
sang bước công việc thứ ba.
- Thời gian qúa trình công nghệ ngắn hơn và thích hợp với loại hình sản xuất khối lượng lớn và
hàng loạt lớn. Nếu thời gian các bước công việc bằng nhau thì phương thức này sẽ đem lại hiệu
quả lớn.
- Thời gian các bước công việc có sự chênh lệch nhau đáng kể thì việc áp dụng phương thức này
sẽ nảy sinh nhược điểm: Xuất hiện những quãng thời gian tạm ngừng sản xuất. Khi áp dụng
phương thức này, máy móc, thiết bị được bố trí theo hình thức đối tượng.
Thời gian quá trình công nghệ
Trong đó:
Tcnss : Thời gian quá trình công nghệ theo phương thức song song
tmax : Thời gian của bước công việc dài nhất
Tcnss = 30 + (5-1) x 8 = 30 + 32 =62 phút
c- Phương thức hỗn hợp

- Khi chuyển đối tượng lao động từ bước công việc trước sang bước công việc sau mà thời gian
bằng nhau hoặc thời gian bước công việc trước ngắn hơn bước công việc sau thì chuyển từng cái
một (phương thức song song). Nếu thời gian bước công việc trước dài hơn bước công việc sau
thì chuyển theo cả đợt (phương thức tuần tự), thời điểm chuyển loạt gia công bắt đầu tại thời điểm
sao cho sau khi nguyên công trước gia công xong chi tiết cuối cùng thi nguyên công sau bắt đầu
gia công chi tiết cuối cùng.
- Ưu điểm: Loại trừ những trường hợp máy móc, thiết bị và công nhân phải tạm ngừng sản xuất
để chờ đối tượng lao động, tận dụng thời gian chưa sản xuất chi tiết này để sản xuất chi tiết khác.
21
- Sử dụng trong trường hợp quá trình công nghệ bao gồm nhiều bước công việc có thời gian chênh
lệch nhau nhiều.
- Thời gian QTCN của phương thức này tuy dài hơn thời gian QTCN phương thức song song,
nhưng lại ngắn hơn thời gian QTCN theo phương thức tuần tự
Thời gian quá trình công nghệ
Trong đó: Tcnhh: Thời gian QTCN theo phương thức hỗn hợp
Tcnhh = 5x30 - (5-1)(5+6+6+4)= 150 – 84 = 66’
Bài tập ở nhà:

Số lượng một đợt (lô) sản xuất tại phân xưởng là 5 sản phẩm (n=5), quá trình sản xuất qua 5 công
đoạn (m=5), thời gian thực hiện các bước công việc như sau:
t1 = 5ph,
t2 = 7ph,
t3 = 6ph,
t4 = 8ph
và t5 = 5ph.
Mỗi công việc được thực hiện trên 1 máy do 1 người thực hiện.
VII. Đặc điểm sản xuất dây chuyền
1. Các vấn đề cơ bản sản xuất dây chuyền
a- Đặc điểm
- Quá trình công nghệ được chia thành nhiều bước công việc theo một trình tự hợp lý nhất, có
thời gian gia công bằng nhau hoặc là bội số với bước công việc ngắn nhất trên dây chuyền.
- Sản xuất liên tục
- Nơi làm việc được chuyên môn hoá cao và được tổ chức theo hình thức đối tượng, tạo thành
đường dây chuyền. Máy móc và thiết bị chuyên dùng.
22
- Đối tượng lao động được gia công đồng thời trên tất cả các nơi làm việc của dây chuyền và được
chuyển từ nơi làm việc này sang nơi làm việc khác bằng phương tiện vận chuyển đặc biệt.
b- Hiệu quả kinh tế
- Tăng sản lượng của đơn vị máy móc và đơn vị diện tích sản xuất do sử dụng thiết bị, máy móc
và dụng cụ chuyên dùng, giảm thời gian gián đoạn trong sản xuất.
- Rút ngắn chu kỳ sản xuất, giảm bớt lượng sản phẩm dở dang, tăng tốc độ luân chuyển vốn lưu
động.
- Nâng cao năng suất lao động nhờ chuyên môn hoá cao
- Nâng cao chất lượng sản phẩm do quá trình công nghệ được chuẩn bị chu đáo
- Hạ giá thành sản phẩm do tổ chức sản xuất hợp lý, tiếc kiệm nguyên vật liệu, giám chi phí sản
xuất, giảm phế liệu.
c. Điều kiện để sản xuất dây chuyền:
- Nhiệm vụ sản xuất phải tương đối ổn định, sản lượng phải lớn.
- Sản phẩm có kết cấu ổn định và hợp lý, có tính công nghệ cao.
- Sản phẩm có tính lắp lẫn và độ chính xác cao.
2- Cân bằng dây chuyền
a. Tính cần thiết
- Đảm bảo chi phí tồn kho thấp
- Công nhân làm việc với nhịp độ tối ưu
- Hoạch định sản xuất tốt hơn
- Trả hàng đúng hẹn, chi phí thấp, năng suất cao
b. Mục tiêu
- Đáp ứng lịch trình sản xuất
- Hạn chế thời gian lãng phí vô ích
- Giảm thời gian làm thêm
- Tăng thu nhập cho công nhân
c. Nhịp độ sản xuất (R)
- Nhịp sản xuất trung bình của dây chuyền là khoảng thời gian trung bình để hai sản phẩm kế tiếp
nhau được sản xuất xong và đi ra khỏi dây chuyền.
- Nhịp sản xuất của dây chuyền phụ thuộc vào tổng thời gian cần thiết để gia công sản phẩm và
số lượng thiết bị của dây chuyền. Thời gian gia công càng nhỏ, nhịp sản xuất càng nhỏ. Thiết bị
trên dây chuyền càng nhiều, nhịp sản xuất càng thấp và năng suất càng cao.
• Nhip do san xuat = Tong thoi gian hoan thanh san pham/so cong nhan
• Nhip do san xuat = Thoi gian lam viec trong ngay/ san luong trong ngay
• So luong thiet bi = Tong thoi gian lam viec tren thiet bi/ nhip do san xuat
• Hieu suat can bang (%) = Thoi gian hoan thanh san pham/ (Nhip do san xuat * so cong
nhan)
23
Số lượng công nhân tối thiểu:
(0,65+0,4+0,3+0,2+0,45+0,4+0,3)/0,76=3,55
Tổng thời gian sản xuất sp: 2,7 phút
Tổng thời gian vô ích: 0,34 phút
Tổng thời gian: 2,7 + 0,34 = 3,04 phút
Hiệu suất = 2,7/(0,76 x 4)= 0,888
CHƯƠNG 3: KẾ HOẠCH SẢN XUẤT VÀ ĐIỀU ĐỘ SẢN XUẤT

I. Hệ thống kế hoạch trong doanh nghiệp
1. Vai trò của kế hoạch: Kế hoạch giúp DN
- Chủ động trong việc khai thác triệt để mọi nguồn khả năng tiềm tàng về vốn, vật tư, thiết bị và
lao động hiện có.
- Chủ động trong việc mua sắm vật tư, thiết bị khi đổi mới kỹ thuật và công nghệ.
- Chủ động trong việc tạo ra và tìm các nguồn vốn, chủ động liên doanh liên kết và hiệp tác sản
xuất với đơn vị bạn.
- Chủ động trong việc tìm thị trường mua NVL và tiêu thụ sản phẩm.
2. Thông tin chủ yếu lập kế hoạch sản xuất:
• Số lượng sản phẩm tồn kho
• Số lượng sản phẩm dở dang đang sản xuất
• Đơn đặt hàng của khách chưa thực hiện
• Dự báo mức tiêu thụ sản phẩm trong thời gian tới
• Số lượng lao động hiện có và có thể huy động được
24
• Năng lực sản xuất của từng phân xưởng
• Quy trình công nghệ gia công sản phẩm
• Chính sách của công ty trong việc lựa chọn sản phẩm hoặc ưu tiên thoả mãn khách hàng
• Chi phí sản xuất(chi phí đưa vào sản xuất, chi phí biển đổi..)
• Chi phí thay đổi hệ thống sản xuất(số giờ làm thêm, thiệt hại, giảm năng suất...)
• Chi phí thay đổi năng lực sản xuất(thay đổi lao động, bảo dưỡng máy...)
• Chi phí dự trữ sản phẩm
3. Chỉ tiêu cơ bản xây dựng kế hoạch sản xuất:
• Số lượng sản phẩm từng loại cần sản xuất trong kỳ
• Số lượng sản phẩm từng loại được sản xuất trong từng phân xưởng, trong cả DN
• Mức tồn kho cuối kỳ từng loại sản phẩm, từng loại bán sản phẩm
• Mức độ sử dụng các yếu tố sản xuất(máy móc thiết bị, lao động, diện tích sản xuất...)
• Nhu cầu vật tư cho sản xuất
• Kế hoạch hợp đồng gia công thuê ngoài
4. Hệ thống kế hoạch trong doanh nghiệp
- Kế hoạch dài hạn:
+ Nhằm định hướng cho sự phát triển sản xuất và kinh doanh mà DN cần theo đuổi trong
khoảng thời gian tương đối dài từ 5 năm.
+ Xây dựng phương hướng và chính sách phát triển doanh nghiệp, phương hướng nghiên cứu
và phát triển sản phẩm mới, thị trường mới.
- Kế hoạch trung hạn:
+ Hoạch định sản xuất trong khoảng thời gian 6 tháng-2 năm
+ Hoạch định mức dự trữ và sản xuất sản phẩm đáp ứng nhu cầu thị trường sao cho tổng chi phí
dự trữ và chi phí sản xuất là thấp nhất.
+ Phân bổ mức dự trữ và mức sản xuất cho từng loại sản phẩm sao cho tổng các chi phí thấp
nhất
+ Huy động tổng hợp các nguồn lực để đáp ứng nhu cầu của thị trường
- Kế hoạch ngắn hạn:
+ Xây dựng biểu đồ tác nghiệp sản xuất trong khoảng thời gian ngắn(tuần, tháng, vài tháng) do
các nhà quản lý ở phân xưởng thực hiện.
+ Căn cứ vào kế hoạch trung hạn tiến hành phân bổ công việc cho tuần tuần, từng tháng
25
II. Lập kế hoạch sản xuất
1. Đối tượng, mục tiêu, ý nghĩa
- Hoạch định sản xuất là xác định số lượng sản phẩm và phân bố thời gian sản xuất cho kế hoach
trung hạn, thường từ 3-18 tháng, đồng thời kết hợp các nguồn lực một cách hợp lý vào quá trình
sản xuất nhằm cực tiểu hóa chi phí trong toàn bộ quá trình sản xuất.
- Đối tượng của hoạch định tổng hợp là sự biến đổi khả năng sản xuất. Khả năng sản xuất của hệ
thống phụ thuộc vào các yếu tố sau:
+ Năng lực sản xuất của phân xưởng và của máy móc thiết bị
+ Khả năng sản xuất của lực lượng lao động
+ Khả năng làm thêm giờ của công nhân
+ Khả năng liên kết hợp đồng với các đơn vị bên ngoài
+ Sự chuẩn bị vật tư, nguyên vật liệu sản xuất
- Mục tiêu của hoạch định tổng hợp là phát triển kế hoạch sản xuất có tính hiện thực và tính tối
ưu:
+ Tính hiện thực của kế hoạch thể hiện các kế hoạch phải nhằm vào việc đáp ứng nhu cầu khách
hàng mà đơn vị muốn phục vụ trong phạm vị khả năng của doanh nghiệp.
+ Tính tối ưu là đảm bảo sử dụng hiệu quả các nguồn lực của doanh nghiệp với chi phí thấp nhất.
- Trong quá trình lập kế hoạch sản xuất đáp ứng nhu cầu khách hàng, hai xu hướng sản xuất có
thể xảy ra:
+ Duy trì mức sản xuất quá cao để DN hoạt động trong tình trạng dư thừa khả năng hoặc
tích lũy tồn kho quá cao gây lãng phí.
+ Duy trì mức sản xuất quá thấp không đủ đối phó với nhu cầu tăng lên làm mất khách
hàng, giảm thấp uy tín, bỏ lỡ cơ hội kinh doanh.
26
- Hoạch định sản xuất cần thiết cho các nhà quản trị sản xuất vì nó giúp cho:
+ Bố trí mức sử dụng các phương tiện một cách đầy đủ, giảm thiểu sự quá tải và dưới tải
để giảm chi phí sản xuất.
+ Năng lực sản xuất thích hợp với nhu cầu tổng hợp dự tính
+ Một kế hoạch về sự thay đổi có hệ thống và trật tự, năng lực sản xuất phù hợp với lúc
cao điểm của nhu cầu khách hàng.
+ Có hầu hết đầu ra cho nguồn lực sẵn có
2. Các chiến lược trong kế hoạch sản xuất
a. Chiến lược thay đổi mức dự trữ
Nhà quản trị có thể tăng mức dự trữ trong giai đoạn nhu cầu thấp để cung cấp trong giai đoạn có
nhu cầu cao hơn khả năng sản xuất của đơn vị.
Ưu điểm:
− Quá trình sản xuất được ổn định, không có những biến đổi bất thường;
− Đáp ứng thoả mãn nhu cầu khách hàng;
− Dễ dàng cho việc điều hành sản xuất.
Nhược điểm:
− Chi phí cho việc tồn trữ sản phẩm lớn như: chi phí thuê hoặc khấu hao kho, chi phí bảo hiểm,
chi phí hao hụt mất mát, chi phí cho các thiết bị kho hoạt động trong suốt thời gian dự trữ, đặc
biệt là chi phí về vốn để dự trữ hàng hoá;
− Hàng hoá có thể bị giảm sút về chất lượng, khó thích ứng với nhu cầu khách hàng thay đổi;
b. Chiến lược thay đổi nhân lực theo mức cầu: Căn cứ vào mức độ sản xuất của từng giai đoạn,
quyết định thuê thêm lao động khi cần và sẵn sàng cho lao động thôi việc khi không cần.
Ưu điểm:
− Tránh rủi ro do sự biến động quá thất thường của nhu cầu;
− Giảm được chi phí cho việc tồn trữ hàng hoá, chi phí làm thêm giờ;
Nhược điểm:
− Chi phí cho việc tuyển dụng và thôi việc lao động tăng cao;
− Đơn vị có thể mất uy tín do thường xuyên cho lao động thôi việc;
− Năng suất lao động thấp do thôi việc nên công nhân có tâm lý lo lắng, mệt mỏ.
27
c. Chiến lược thay đổi cường độ lao động: Có thể bổ sung nhu cầu thiếu hụt trong giai đoạn có
nhu cầu tăng cao bằng cách yêu cầu công nhân làm thêm giờ nhưng không thuê thêm công nhân.
Có thể cho công nhân tạm nghỉ ngơi trong giai đoạn nhu cầu thấp.
Ưu điểm:
− Giúp đơn vị đối phó kịp thời với những biến động của thị trường;
− Ổn định được nguồn lao động;
− Tạo thêm việc làm tăng thu nhập cho người lao động;
− Giảm được các khoản chi phí liên quan đến đào tạo, huấn luyện, học việc,...
Nhược điểm:
− Chi phí trả lương thêm giờ tăng cao;
− Không đảm bảo sức khỏe cho người lao động, công nhân mỏi mệt dễ sai sót trong quá trình sản
xuất dẫn đến sản phẩm nhiều khuyết tật.
d. Chiến lược hợp đồng với bên ngoài: Hợp đồng sản xuất với bên ngoài khi nhu cầu cao vượt
quá khả năng sản xuất của doanh nghiệp, hoặc nhận các hợp đồng phụ từ bên ngoài để sản xuất
khi năng lực dư thừa.
Ưu điểm:
− Đáp ứng kịp thời nhu cầu khách hàng trong lúc nhu cầu tăng;
− Tận dụng năng lực sản xuất khi nhu cầu thấp;
− Tạo sự linh hoạt, nhạy bén trong điều hành.
Nhược điểm:
− Chia sẻ lợi nhuận cho bên hợp đồng phụ
− Không kiểm soát được thời gian, sản lượng, chất lượng trong trường hợp liên kết hợp đồng phụ
để gia công.
− Tạo cơ hội cho đối thủ cạnh tranh tiếp cận khách hàng, do đó làm giảm khả năng cạnh tranh
của đơn vị, có thể mất khách hàng.
e. Chiến lược sử dụng công nhân bán thời gian: công việc không cần kỹ năng cao
Ưu điểm:
− Giảm bớt thủ tục, trách nhiệm hành chính trong sử dụng lao động;
− Tăng được sự linh hoạt trong điều hành để thoả mãn tốt nhất nhu cầu khách hàng;
− Giảm được những khoản chi phí liên quan đến sử dụng lao động chính thức như: bảo hiểm, phụ
cấp,...
Nhược điểm:
− Chịu sự biến động lao động rất cao;
− Có thể lao động bỏ dở công việc giữa chừng khi có đơn vị khác mời chào hấp dẫn hơn, vì họ
không có sự ràng buộc về trách nhiệm.
− Năng suất lao động thấp, chất lượng sản phẩm có thể giảm hoặc không cao như mong muốn;
− Điều hành sản xuất khó khăn
3. Các bước hoạch định
- Dự báo nhu cầu của từng sản phẩm theo từng thời kỳ
- Tổng hợp các dự báo nhu cầu sản phẩm thành nhu cầu tổng hợp.
- Biến đổi nhu cầu tổng hợp của từng thời kỳ thành năng lực sản xuất: lao động, vật liệu, máy
móc
28
- Xây dựng sơ đồ nguồn lực chọn lựa cho việc cung cấp năng lực sản xuất cần thiết
- Lựa chọn kế hoạch về năng lực sản xuất trong số các giải pháp đề ra phù hợp với nhu cầu tổng
hợp và mục tiêu của doanh nghiệp.
Ví dụ: Một cơ sở sản xuất áo jacket dự đoán nhu cầu tiêu thụ sản phẩm trong 6 tháng tới, căn cứ
vào nguồn nhiên liệu và năng lực sản xuất, đơn vị xác xác định số ngày sản xuất mỗi tháng như
sau:
Tháng 1 2 3 4 5 6 Tổng
Nhu cầu 1200 900 1000 1200 1200 1500 7000
Số ngày SX 25 20 21 22 26 26 140
Nhu cầu/ngày 48 45 48 55 47 58 50
Các thông tin chi phí:

- Chi phí dự trữ sản phẩm: 20.000đ/sp/tháng
- Chi phí thực hiện hợp đồng phụ: 80.000đ/sp
- Mức lương làm việc trong giờ: 30.000đ/giờ
- Mức lương công nhân làm việc thêm giờ 40.000đ/giờ
- Thời gian cần thiết sản xuất 1 sản phẩm: 1,6 giờ
- Chi phí thuê thêm, đào tạo công nhân: 70.000đ/sp
- Chi phí sa thải công nhân: 80.000/sp giảm
Lập kế hoạch sản xuất đáp ứng nhu cầu sao cho tổng chi phí phát sinh thấp nhất
Giải
Kế hoạch 1: thay đổi mức dự trữ- sản xuất ổn định 50sp/ngày trong 6 tháng
Mức sản xuất trung bình = 7000/140 = 50sp/ngày
29
Tháng Nhu cầu Sản xuất Dự trữ Phát sinh Dự trữ
đầu kỳ cuối kỳ
1 1200 1250 0 50 50
2 900 1000 50 100 150
3 1000 1050 150 50 200
4 1200 1100 200 -100 100
5 1200 1300 100 100 200
6 1500 1300 200 -200 0
Tổng 7000 7000 700
Dự trữ cuối kỳ = Dự trữ đầu kỳ + Sản xuất – Nhu cầu

D =D +S-N
CK ĐK
Xác định tổng chi phí thực hiện kế hoạch gồm 2 khoản mục phí:
- Chi phí lương công nhân trong giờ sản xuất 7000sp
7.000 x 1,6 x 30.000 = 336.000.000đ
- Chi phí dự trữ:
700*20.000 = 14.000.000đ
Tổng chi phí:
TC = 336.000.000 + 14.000.000 = 350.000.000đ
1
Kế hoạch 2: thay đổi nhân lực theo mức cầu. Khi nhu cầu tăng lên thì thuê thêm lao động, khi
nhu cầu giảm đi thì cho lao động thôi việc.
30
Tháng Nhu cầu Sản xuất Thuê thêm Sa thải
(tính theo SP) (tính theo SP)
1 1200 1200 0 0
2 900 900 0 300
3 1000 1000 100
4 1200 1200 200
5 1200 1200 0
6 1500 1500 300
Tổng 7000 7000 600 300
7.000 x 1,6 x 30.000 = 336.000.000đ
- Chi phí thuê công nhân:
70.000đ/sp x 600 = 42.000.000đ
- Chi phí thôi việc
80.000đ/sp x 300 = 24.000.000đ
Tổng chi phí:
TC = 336.000.000 + 42.000.000 + 24.000.000 = 402.000.000đ
2
Kế hoạch 3: Thay đổi cường độ lao động của công nhân

- Lực lượng lao động ổn định ứng với thời điểm nhu cầu thấp nhất: tháng 2 với 45sp/ngày
Nhu cầu lao động ổn định = 45/5 = 9 người
Tháng Nhu Số ngày sản Sản lượng Sản lượng Sản lượng làm thêm
cầu xuất ngày tháng giờ
1 1200 25 45 1125 75
31
2 900 20 45 900 0
3 1000 21 45 945 55
4 1200 22 45 990 210
5 1200 26 45 1170 30
6 1500 26 45 1170 330
Tổng 7000 140 700
30.000đ/h x 8h x 140 ngày x 9 công nhân = 302.400.000đ
- Chi phí làm thêm giờ:
40.000đ/h x 1,6h/sp x 700sp = 44.800.000đ
Tổng chi phí:
TC = 302.400.000đ + 44.800.000đ = 347.200.000đ
3
Kế hoạch 4: hợp đồng phụ.

Duy trì lực lượng lao động ổn định với mức nhu cầu thấp nhất. Khi có nhu cầu cao hơn thì thuê
gia công ngoài.
- lực lượng lao động ổn định ứng với thời điểm nhu cầu thấp nhất: tháng 2 với 45sp/ngày
Nhu cầu lao động ổn định = 45/5 = 9 người
Tháng Nhu Số ngày sản Sản lượng Sản lượng Sản lượng làm thêm
cầu xuất ngày tháng giờ
1 1200 25 45 1125 75
2 900 20 45 900 0
3 1000 21 45 945 55
4 1200 22 45 990 210
5 1200 26 45 1170 30
6 1500 26 45 1170 330
Tổng 7000 140 700
30.000đ/h x 8h x 140 ngày x 9 công nhân = 302.400.000đ
- Chi phí gia công ngoài:
80.000đ/sp x 700sp = 56.000.000đ
Tổng chi phí:
TC = 302.400.000đ + 56.000.000đ = 358.400.000đ
4
So sánh tổng chi phí của các kế hoạch
TT Kế hoạch Tổng chi phí

1 Thay đổi mức dự trữ- sản xuất ổn định trong 6 tháng 350.000.000đ
32
2 Thay đổi nhân lực theo mức cầu 402.000.000đ
3 Thay đổi cường độ lao động của công nhân 347.200.000đ
4 Hợp đồng phụ 358.400.000đ
Bài tập
Bài tập 1: Một công ty sản xuất sản phẩm X chu kỳ 6 tháng với số lượng cho trong bảng sau.
Thời gian để sản xuất 1 sản phẩm là 20 phút. Cơ sở có 9 công nhân, làm việc 22 ngày/tháng.
Lương công nhân trong giờ 8.000đ/h, lương công nhân ngoài giờ 10.000đ/h. Sản phẩm tồn kho
là 800sp. Chi phí tồn kho là 2.500đ/sp/tháng. Lương công nhân tạm nghỉ việc là 60% lương
trong giờ. Cơ sở xây dựng 2 phương án sản xuất để tìm phương án có chi phí thấp nhất.
Phương án 1: Cơ sở sản xuất ở mức cố định sản phẩm/tháng với năng lực sản xuất thực tế.
Phương án 2: Cơ sở sản xuất theo nhu cầu của thị trường, khi nhu cầu giảm thì tạm nghỉ viêc,
khi nhu cầu tăng thì làm thêm giờ.
Sản phẩm Tháng 1 Tháng 2 Tháng 3 Tháng 4 Tháng 5 Tháng 6
Mũ vải 5500 5100 4800 4900 5000 5000
Hoặc đề bài thay đổi:

Một công ty sản xuất mũ vải với số lượng cho trong bảng trong 6 tháng. Thời gian để sản xuất
ra 1 sản phẩm là 20 phút. Lương công nhân trong giờ là 8.000đ/h; lương làm thêm giờ là
10.000đ/h. Cơ sở có 9 công nhân làm việc 22ngày/tháng. Lượng tồn kho sản phẩm đầu kỳ là
800 sản phẩm. Công ty xây dựng 2 phương án sản xuất.
Phương án 1: Sản xuất ở mức cố định/tháng với năng lực thực tế. Chi phí tồn kho
là 2.500đ/sản phẩm/tháng.
Phương án 2: cơ sở sản xuất theo nhu cầu thực tế của thị trường, khi nhu cầu giảm,
công nhân tạm nghỉ việc với 60% lương.
Xác định phương án sản xuất tối ưu.
Sản phẩm Tháng 1 Tháng 2 Tháng 3 Tháng 4 Tháng 5 Tháng 6
Mũ vải 5500 5100 4800 4900 5000 5000
➢ Phương án 1:
33
Xác định chi phí:
- Chi phí lương trong giờ
1584h x 8.000đ x 6 tháng = 76.032.000đ (28.512x20)/60 x 8.000=
- Chi phí lương ngoài giờ
(988 x 20’)/60’ x 10.000đ= 3.293.000đ
• Chi phí tồn kho
Tháng 1: 800sp, tháng 2: 52sp. Tổng sp tồn kho 852
852 x 2.500 = 2.130.000đ
Tổng chi phí:
TC1 = 81.455.000đ
➢ Phương án 2:
34
Tháng 1: nhu cầu 5.500 sp
Cần sản xuất: 5.500-800 = 4.700sp
Năng lực sản xuất: 4752 sp/tháng. Cho tạm nghỉ 52sp
Tháng 2: nhu cầu 5.100sp

Năng lực sản xuất: 4752 sp/tháng
Làm thêm giờ: 5.100-4752 = 348sp
Xác định chi phí:
- Chi phí lương trong giờ
(28.460 x 20’)/60’ x 8.000đ = 75.893.000đ
- Chi phí lương ngoài giờ
(1040 x 20’)/60’ x 10.000đ= 3.467.000đ
• Chi phí tạm nghỉ
(52 x 20’)/60’ x 8.000đ x 60%= 83.200đ
• Chi phí tồn kho
800 x2.500 = 2.000.000đ
Tổng chi phí:
TC2 = 81.443.000đ
Bài tập 2:
Phân xưởng sản xuất có số liệu sản phẩm theo từng quý như sau:
Q1=19400SP; Q2=18200sp; Q3=25900SP; Q4=21700SP
Một sản phẩm cần 5h để sản xuất
Công nhân làm việc 520 ngày/năm (65 ngày/quý)
Chi phí thuê thêm lao động 0,2 triệu đồng
Chi phí tạm nghỉ lao động 0,25 triệu đồng
Chi phí dự trữ 1,5 triệu đồng/1000 SP/tháng
35
Lập phương án sản xuất: theo nhu cầu thực tế của thị trường và theo năng lực sản
xuất trung bình
III. Điều độ sản xuất
Biểu đồ sản xuất xác định khối lượng sản phẩm được hoàn thành trong một giai đoạn thời gian
căn cứ trên dự báo thị trường, đơn đặt hàng của khách hàng, mức tồn kho, năng lực thiết bị máy
móc.
1. Mục đích
• Lập biểu đồ hạng mục cuối cùng được hoàn thành đúng thời hạn.
• Tránh quá tải hoặc non tải, sao cho năng lực sản xuất được sử dụng một cách hiệu quả và
chi phí thấp nhất.
2. Trình tự
• Xác định đơn đặt hàng ưu tiên nhất dựa trên: Các đơn hàng, dự báo, báo cáo tình hình dự
trữ, thông tin về năng lực sản xuất.
• Người lập kế hoạch phải ước lượng toàn bộ nhu cầu sản phẩm, phân bổ các đơn hàng cho
sản xuất, dự trữ thời gian trả hàng và tính toán biểu đồ.
VD: Một công ty sản xuất 2 sản phẩm A và B trên cơ sở dự trữ. Nhu cầu được ước lượng cho 2
loại sản phẩm trong 6 tuần như sau:
Nhu cầu sản phẩm A
Nguồn nhu cầu Nhu cầu hàng tuần

1 2 3 4 5 6
Trong công ty 20 10 10
Đại lí 20
Phòng nghiên cứu 10 10
Khách hàng 20 20 20 20 20 20
Tổng nhu cầu 20 20 50 50 30 30
Nhu cầu sản phẩm B

Nguồn nhu cầu Nhu cầu hàng tuần
1 2 3 4 5 6
Trong công ty 10 10
Đại lí 20
Phòng nghiên cứu 10 10
Khách hàng 30 30 30 20 20 20
Tổng nhu cầu 30 30 40 40 40 30
- Dự trữ an toàn đối với sản phẩm A là 30, sản phẩm B là 40.
• Số lượng sản xuất một đợt: A=50; B=60.
36
• Dự trữ ban đầu: A=70; B=50.
Lập biểu đồ sản xuất:
Tuần
1 2 3 4 5 6
Tổng nhu cầu 20 20 50 50 30 30
Dự trữ ban đầu 70 50 30 30 30 50
A Yêu cầu sản xuất - - 50 50 50 50
Dự trữ cuối tuần 50 30 30 30 50 70
B Tổng nhu cầu 30 30 40 40 40 30
Dự trữ ban đầu 50 80 50 70 90 50
Yêu cầu sản xuất 60 - 60 60 - 60
Dự trữ cuối tuần 80 50 70 90 50 80
Giải
Sản phẩm A
(Dự trữ ban đầu- Nhu cầu) <> Dự trữ an toàn
Nếu >= Dự trữ an toàn- không sản xuất
Nếu < Dự trữ an toàn- sản xuất theo lô (đợt, mẻ)
Tuần 1: 70-20 =50 > dự trư an toàn A=30- không sản xuất
Tuần 2: 50-20=30 = dự trư an toàn A=30- không sản xuất
Tuần 3: 30-50 = -20 < dự trư an toàn A=30- sản xuất, số lượng 50sp
Dự trữ cuối tuần 3: 30+50-50=30
Tuần 4: 30-50 = -20 < dự trư an toàn A=30- sản xuất, số lượng 50sp
Tuần 5: 30-30 = 0 < dự trư an toàn A=30- sản xuất, số lượng 50sp
Tuần 6: 50-30 = 20 < dự trư an toàn A=30- sản xuất, số lượng 50sp
Sản phẩm B
3. Điều chỉnh năng lực sản xuất
Công ty xác định dây chuyền lắp ráp 2 sản phẩm A và B cố bị quá tải hay thiếu tải không. Dây
chuyền lắp ráp có công suất 100h/tuần. Sản phẩm A yêu cầu 0,9h; sản phẩm B yêu cầu 1,6h.
a. Tính số giờ cần lắp ráp thực tế của A và B
b. Có đủ công suất để lắp ráp hay không?
c. Biểu đồ có cần thay đổi gì không?
37
Giải:
a. Tính số giờ:
Tuần
1 2 3 4 5 6
A Sản xuất - - 50 50 50 50
Giờ lắp ráp 45 45 45 45
Sản xuất 60 - 60 60 - 60
B Giờ lắp ráp 96 - 96 96 - 96
Phụ tải h 96 - 141 141 45 141
Công suất h 100 100 100 100 100 100
b. Quá tải ở tuần 3,4,6.Non tải ở tuần 1,2,5.
c. Chuyển lô sản xuất sản phẩm A từ tuần 4,6 sang 3,5. Sản phẩm B từ tuần 3 sang tuần 2.
Tuần
1 2 3 4 5 6
Sản xuất - - 100 - 100 -
A Giờ lắp ráp 90 - 90 -
Sản xuất 60 60 - 60 - 60
B Giờ lắp ráp 96 96 - 96 - 96
Phụ tải h 96 96 90 96 90 96
Công suất h 100 100 100 100 100 100
38
IV. Sắp xếp thứ tự gia công
1. Sắp xếp thứ tự gia công trên một máy
- n công việc cần được tiến hành gia công trên một máy. Mỗi công việc có thời gian gia công và
thời hạn hoàn thành quy định. Phải sắp xếp sao cho n công việc được làm nối tiếp nhau đạt được
kết quả tối ưu.
- Nguyên tắc xếp công việc:
• Đến trước làm trước (First Come First Served)
39
• Theo thời hạn sớm nhất (Earliest Due Date): Công việc nào có thời hạn hoàn thành sớm nhất
sẽ được chọn làm trước tiên.
• Theo thời gian gia công ngắn nhất (Shortest Processing Time): Công việc có thời gian gia
công ngắn nhất được làm trước.
• Theo thời gian gia công dài nhất (Longest Processing Time): Công việc dài nhất được làm
trước.
Ví dụ: Có 5 công việc được gia công với thời gian và thời hạn cho trước.
Công việc Thời gian gia công(ngày) Thời hạn hoàn thành
A 6 8
B 2 6
C 8 18
D 3 15
E 9 23
Hãy xác định thứ tự các công việc được gia công theo các nguyên tắc trên.
Đến trước làm trước
Thứ tự gia công: A,B,C,D,E
Công vệc A làm 6 ngày
Công việc B chờ 6 ngày để công việc A hoàn thành và 2 ngày gia công kế tiếp, như vậy B hoàn
thành sau 8 ngày. Chậm so với thời hạn 2 ngày.
Công Thời gian gia Dòng thời Thời hạn hoàn Thời gian chậm
việc công(ngày) gian thành trễ
A 6 6 8 0
B 2 8 6 2
C 8 16 18 0
D 3 19 15 4
E 9 28 23 5
28 77 11
Thời gian hoàn thành trung bình
= Tổng dòng thời gian/số công việc = 77/5 =15,4 ngày
Số công việc trung bình nằm trong hệ thống:
= Tổng dòng thời gian/ tổng thời gian gia công = 77/28 = 2,75 công việc
Thời gian chậm trễ trung bình:
= Tổng số ngày trễ hẹn/ số công việc = 11/5 = 2,2 ngày
Theo thời hạn sớm nhất
B 2 2 6 0
A 6 8 8 0
D 3 11 15 0
C 8 19 18 1
E 9 28 23 5
40
28 68 6
Theo thời gian gia công ngắn nhất
B 2 2 6 0
D 3 5 15 0
A 6 11 8 3
C 8 19 18 1
E 9 28 23 5
28 65 9
= Tổng dòng thời gian/số công việc = 65/5 =13 ngày
Theo thời gian gia công dài nhất
E 9 9 23 0
C 8 17 18 0
A 6 23 8 15
D 3 26 15 11
B 2 28 6 22
28 103 48
Nguyên tắc LPT có hiệu năng kém nhất. Nguyên tắc SPT có hai chỉ tiêu vượt trội. Nguyên tắc
EDD có chỉ tiêu thứ 3 vượt trội.
Các nguyên tắc Thời gian hoàn thành trung bình Số công việc trung bình Số ngày trễ hẹn trung bình
1. FCFS 15,4 2,2 2,75
41
2. EDD 13,6 1,2 2,42
3. SPT 13 1,8 2,32
4. LPT 20,6 9,6 3,68
Nguyên tắc LPT có hiệu năng kém nhất.

Nguyên tắc SPT có hai chỉ tiêu vượt trội.
Nguyên tắc EDD có chỉ tiêu thứ 3 vượt trội.
2. Sắp xếp thứ tự gia công trên 2 máy
Mục đích: bố trí các công việc sao cho tổng thời gian thực hiện các công việc trên các máy là nhỏ
nhất.
Ví dụ: Có 3 công việc được thực hiện trên 2 máy, công việc nào cũng phải được làm trên máy 1
sau đó chuyển sang máy 2. Sắp xếp công việc sao cho thời gian gia công ngắn nhất.
Nguyên tắc Johnson:
• Sắp xếp các công việc theo thời gian tăng dần
• Bố trí các công việc theo nguyên tắc
+ Công việc nào có thời gian nhỏ nhất nằm trên máy 1 thì xếp bên trái
+ Công việc nào có thời gian nhỏ nhất nằm trên máy 2 thì xếp bên phải
Ví dụ: 5 công việc được thực hiện trên 2 máy, công việc nào cũng phải được làm trên máy 1 sau
đó chuyển sang máy 2. Sắp xếp công việc sao cho thời gian gia công ngắn nhất
• Vẽ biểu đồ hoàn thành các bước công việc
Thời gian gia công

Công việc
Máy 1 Máy2
A 5 2
B 3 6
C 8 4
D 9 7
E 7 12
Sắp xếp các công việc sao cho tổng thời gian thực hiện nhỏ nhất
Giải
- Sắp xếp các công việc theo thời gian tăng dần
- Bố trí các công việc theo nguyên tắc Johnson
B E D C A
Máy 1 3 7 9 8 5
Máy 2 6 12 7 4 2
42
CHƯƠNG 4: QUẢN LÝ NGUYÊN VẬT LIỆU TRONG DOANH NGHIỆP
DỆT
I. Định mức sử dụng nguyên vật liệu
1. Vị trí của nguyên vật liệu trong quá trình sản xuất
- Nguyên vật liệu là một trong ba yếu tố của quá trình sản xuất, trực tiếp cấu tạo nên thực thể của
sản phẩm. Thiếu nguyên vật liệu thì quá trình sản xuất bị gián đoạn hoặc không thể tiến hành
được.
- Chất lượng nguyên vật liệu ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sản phẩm, đến việc sử dụng hợp
lý và tiếc kiệm NVL, đến hiệu quả của việc sử dụng vốn.
- NVL được chia thành NVL chính và NVL phụ căn cứ vào sự tham gia của chúng vào cấu thành
sản phẩm mà không dựa vào đặc điểm lý, hoá học hoặc khối lượng tiêu hao.
- Xét về mặt tài chính, NVL chiếm một tỷ lệ lớn trong vốn lưu động(40%-60%). Xét về mặt kinh
doanh, trong cơ cấu giá thành, NVL chiếm một tỷ trong cao(60%-80%).
2. Khái niệm và ý nghĩa của định mức sử dụng nguyên vật liệu
a- Khái niệm: Định mức sử dụng NVL là lượng tiêu dùng lớn nhất cho phép để sản xuất một đơn
vị sản phẩm hoặc để hoàn thành một công việc nào đó trong điều kiện tổ chức và kỹ thuật nhất
định.
b- Ý nghĩa: Định mức sử dụng NVL có các tác dụng sau:
+ Là cơ sở để xây dựng kế hoạch mua NVL, điều hoà và cân đối lượng NVL cần dùng. Từ đó
xác định đúng đắn các mối quan hệ mua bán và ký kết hợp đồng giữa các DN với nhau.
+ Là căn cứ trực tiếp để cấp phát NVL hợp lý, kịp thời cho các phân xưởng, bộ phận sản xuất,
đảm bảo cho quá trình sản xuất được tiến hành cân đối, nhịp nhàng và liên tục.
+ Là cơ sở để tiến hành hạch toán kinh tế nội bộ, tính toán giá thành chính xác, tính toán nhu cầu
về vốn lưu động và huy động các nguồn vốn một cách hợp lý.
+ Mục tiêu cụ thể- thúc đẩy cán bộ công nhân viên sử dụng hợp lý và tiếc kiệm NVL, ngăn ngừa
mọi lãng phí có thể sảy ra.
+ Là thước đo đánh giá trình độ tiến bộ khoa học kỹ thuật và áp dụng kỹ thuật mới, công nghệ
mới vào sản xuất.
43
3. Cơ cấu của định mức và ý nghĩa của việc nghiên cứu cơ cấu định mức tiêu dùng NVL
a. Cơ cấu định mức sử dụng NVL

- Phần tiêu dùng thuần tuý: Là phần tiêu dùng có ích, nó là phần NVL trực tiếp tạo thành thực
thể của sản phẩm và là nội dung chủ yếu của định mức tiêu dùng NVL.
Phần tiêu dùng thuần tuý biểu hiện ở trọng lượng ròng của sản phẩm sau khi gia công, được xác
định theo mẫu thiết kế sản phẩm, theo các công thức lý thuyết hoặc trực tiếp cân đo sản phẩm,
không tính đến các phế liệu và các hao phí bỏ đi.
- Phần tổn thất có tính chất công nghệ:
+ Là phần hao phí cần thiết trong việc sản xuất sản phẩm dưới dạng phế liệu, phế phẩm
cho phép do những điều kiện cụ thể của kỹ thuật sản xuất, quy trình công nghệ ở từng thời kỳ
nhất định.
+ Tổn thất này phụ thuộc vào yêu cầu kỹ thuật, quy trình công nghệ, đặc điểm máy móc,
thiết bị, trình độ công nhân và chất lượng NVL.
+ Tổn thất này có tính chất khách quan và chủ quan, trong đó tổn thất chủ quan không được
đưa vào cơ cấu định mức.
+ Xét về mặt kinh tế, các tổn thất được chia thành:
• Phế liệu còn sử dụng được gồm 2 loại: Phế liệu dùng đẻ sản xuất ra sản phẩm chính, và
phế liệu dùng để sản xuất ra sản phẩm phụ.
• Phế liệu không sử dụng được.
b- Ý nghĩa:
- Về mặt kỹ thuật: Phản ánh trình độ phát triển kỹ thuật, khả năng ứng dụng kỹ thuật mới và
công nghệ mới vào sản xuất, phản ánh trình độ và khả năng thiết kế sản phẩm, trình độ sử dụng
hợp lý và tiếc kiệm NVL.
- Về mặt quản lý: Phản ánh trình độ tổ chức sản xuất trong các DN
+ Cơ cấu định mức là cơ sở cho việc xây dựng cũng như quản lý định mức tiêu dùng NVL.
+ Cơ cấu định mức là cơ sở cho việc tính toán yếu tố chi phí NVL vào giá thành kế hoạch và
giá thành thực tế một cách chính xác và khoa học.
44
+ Cơ cấu định mức là cơ sở cho việc thực hiện hạch toán kinh doanh nội bộ.
4. Quản lý định mức
a. Phương pháp xây dựng định mức sử dụng NVL
a1. Phương pháp thống kê kinh nghiệm:
+ Là phương pháp xây dựng định mức dựa trên số liệu thống kê về mức tiêu dùng NVL của
kỳ báo cáo và kinh nghiệm của công nhân.
+ Phương pháp này đơn giản, dễ áp dụng, thực hiện nhanh chóng, nhưng thiếu chính xác và
khoa học.
a2. Phương pháp thực nghiệm:
+ Là phương pháp dựa vào kết quả của các thí nghiệm kết hợp với điều kiện sản xuất nhất
định để kiểm tra, sửa đổi các kết quả đã tính toán.
+ Chính xác và khoa học hơn phương pháp thống kê kinh nghiệm. Nh.điểm: Chưa tiến hành
phân tích toàn diện các nhân tố ảnh hưởng đến mức, tăng thời gian và chi phí cho thí nghiệm.
a3. Phương pháp phân tích:
+Là phương pháp khoa học, kết hợp việc tính toán về kinh tế và kỹ thuật với việc phân tích
toàn diện các yếu tố ảnh hưởng đến lượng tiêu hao NVL.
+ Phương pháp này gồm 3 bước:
Bước 1: Thu thập và nghiên cứu các tài liệu liên quan đến mức: Tài liệu thiết kế sản phẩm,
quy trình công nghệ chế tạo sản phẩm, đặc tính kinh tế, kỹ thuật của NVL, chất lượng sản phẩm,
chất lượng máy móc, thiết bị, trình độ của công nhân.
Bước 2: Phân tích từng thành phần trong cơ cấu định mức và các nhân tố ảnh hưởng để tìm
giải pháp xoá bỏ mọi lãng phí, khắc phục thiếu sót về công nghệ, cải tiến thiết kế sản phẩm để
tiếc kiệm mức tiêu dùng NVL.
Bước 3: Tổng hợp các thành phần trong cơ cấu của định mức, tính hệ số sử dụng và đề ra biện
pháp giảm định mức trong kỳ kế hoạch.
b. Thực hiện định mức trong sản xuất và theo dõi tình hình thực hiện mức
-Sau khi mức đã được xây dựng xong phải nhanh chóng đưa vào áp dụng trong sản xuất.
• Tạo mọi điều kiện cho công nhân thực hiện như cung cấp kịp thời NVL, bảo đảm NVL
đúng quy cách, phẩm chất và chủng loại.
• Cán bộ kỹ thuật phải theo dõi tình hình thực hiện mức, tìm ra nguyên nhân vượt mức, đạt
mức hay không đạt mức. Từ đó đề ra biện pháp khắc phục.
c. Tổ chức sửa đổi mức
• Định mức tiêu dùng NVL là một chỉ tiêu động, khi điều kiện sản xuất thay đổi thì ta phải
sửa đổi định mức cho phù hợp.
• Khi tiến hành sửa đổi lại mức dựa trên các căn cứ sau:
Căn cứ:
- Các điều kiện sản xuất thay đổi: Đổi mới kỹ thuật, công nghệ, ứng dụng kỹ thuật mới, công
nghệ mới vào sản xuất hoặc đổi mới thiết kế.
- Căn cứ vào số liệu thống kê và kết quả phân tích tình hình thực hiện mức kỳ báo cáo.
- Thời gian đưa mức vào sản xuất ít nhất phải 3 tháng.
45
II. Quản lý NVL trong doang nghiệp
1. Kế hoạch mua sắm NVL
a. Nguyên tắc và căn cứ để xây dựng kế hoạch
Nguyên tắc:
- Không bị ứ đọng vốn ở khâu dự trữ
- Luôn đảm bảo lượng dự trữ hợp lý về số lượng, chất lượng và quy cách
- Góp phần nâng cao các chỉ tiêu hiệu quả sử dụng vốn
- Khi tính toán phải tính riêng cho từng loại, mỗi loại tính riêng cho từng thứ.
Căn cứ
- Kế hoạch tiến độ sản xuất nội bộ
- Hệ thống định mức tiêu hao NVL cho một đơn vị sản phẩm
- Các hợp đồng mua bán vật tư và giao nộp sản phẩm cho khách hàng
- Mức độ thuận tiện và khó khăn của thị trường mua bán vật tư
- Các chỉ tiêu của kế hoạch mua NVL trong năm
- Phương tiện vận chuyển và phương thức thanh toán
- Hệ thống kho tàng hiện có của đơn vị
b. Nội dung của kế hoạch tiến độ mua sắm NVL
Mua NVL để phục vụ sản xuất là một công việc vô cùng phức tạp, trong điều kiện vốn có hạn
lại phải mua nhiều loại NVL khác nhau ở thị trường khác nhau để đảm bảo sản xuất tiến hành
liên tục và đạt hiệu quả cao.
Kế hoạch mua NVL phải phản ánh nội dung sau:
- Nêu rõ chủng loại và quy cách các loại NVL cần dùng trong từng thời điểm
- Xác định chính xác số lượng từng loại NVL cần mua trong từng thời gian ngắn(10 ngày hoặc
20 ngày)
- Xác định rõ thời gian đi mua, thời gian giao hàng và thời gian sử dụng loại NVL đó.
c. Phương pháp xây dựng kế hoạch mua NVL: 2 phương pháp
- Đối với các loại NVL đã có định mức tiêu hao thì tính trực tiếp: Lấy số lượng sản phẩm nhân
với định mức tiêu hao NVL cho một đơn vị sản phẩm đó.
- Đối với các loại NVL chưa xây dựng được định mức tiêu hao thì dùng phương pháp gián
tiếp: Lấy mức tiêu hao kỳ trước làm gốc nhân với tỉ lệ tăng sản lượng của kỳ cần mua sắm.
2. Tổ chức tiếp nhận NVL
Tiếp nhận NVL là bước chuyển giao tránh nhiệm giữa bộ phận mua, vận chuyển với bộ phận
quản lý NVL trong nội bộ. Nó là cơ sở để hạch toán chính xác chi phí lưu thông và giá cả NVL.
a. Hai nhiệm vụ của tiếp nhận NVL:
+ Tiếp nhận chính xác số lượng, chất lượng, chủng loại NVL theo đúng quy định(thể hiện
trong hợp đồng kinh tế, hoá đơn, phiếu giao hàng, phiếu vận chuyển và thời gian giao hàng).
+ Chuyển nhanh NVL từ địa điểm tiếp nhận vào kho của DN tránh hư hỏng, mất mát.
b. Yêu cầu:
+ Mọi NVL tiếp nhận phải đủ giấy tờ hợp lệ
+ Mọi NVL tiếp nhận phải qua thủ tục kiểm nhận và kiểm nghiệm, xác định chính xác số
lượng, chất lượng và chủng loại.
46
+ Khi tiếp nhận, thủ kho ghi số thực nhận, cùng với người giao hàng ký vào phiếu nhập kho,
sau đó chuyển phiếu nhập kho cho bộ phận kế toán ký nhận vào sổ giao nhận chứng từ.
3. Tổ chức quản lý kho
Kho là nơi tập trung dự trù bảo quản NVL trước khi đưa vào sản xuất, đồng thời cũng là nơi
bảo quản thành phẩm trước khi tiêu thụ.
- Căn cứ vào công dụng kho, người ta chia kho thành: Kho NVL chính, kho NVL phụ, kho
nhiên liệu, kho nửa thành phẩm, kho thiết bị, kho phụ tùng, kho thành phẩm.
- Căn cứ vào phương pháp bảo quản: Kho trong nhà, kho ngoài trời
a- Nhiệm vụ của kho NVL:
+ Bảo quản toàn vẹn về số lượng và chất lượng NVL, ngăn ngừa và hạn chế hư hỏng, mất mát.
+ Nắm vững lực lượng NVL trong kho ở bất kỳ thời điểm nào về số lượng, chất lượng, chủng
loại và địa điểm, sẵn sàng cấp phát kịp thời theo nhu cầu của sản xuất.
+ Bảo đảm thuận tiện việc xuất, nhập và kiểm kê.
+ Bảo đảm hạ chi phí bảo quản bằng tổ chức lao động khoa học trong kho, sử dụng hợp lý
diện tích và dung tích kho.
b- Nội dung:
+ Cán bộ quản lý kho phải có hệ thống sổ sách theo dõi rõ ràng, luôn luôn nắm vững số lượng
và chất lượng tồn kho đối với từng loại NVL để làm cơ sở cho việc lập kế hoạch mua NVL.
Kho phải có sơ đồ sắp xếp, phân loại theo quy cách phẩm chất.
+ NVL phải được bảo quản đúng quy trình, quy phạm
+ Xây dựng và thực hiện hệ thống nội quy và quy chế về quản lý kho.
4. Tổ chức cấp phát NVL
- Cấp phát NVL là hình thức chuyển NVL từ kho xuống các bộ phận sản xuất. Cấp phát NVL
chính xác, kịp thời tạo điều kiện thuận lợi để tận dụng triệt để và hiệu quả công suất thiết kế và
thời gian lao động của công nhân.
a. Cấp phát theo yêu cầu của các bộ phận sản xuất:
Ưu điểm: Gắn chặt việc cấp phát với nhu cầu sản xuất, tạo điều kiện thuận lợi cho các đơn vị sản
xuất.
Nh.điểm: Không khuyến khích các đơn vị sử dụng hợp lý và tiếc kiệm NVL. Hình thức này thích
hợp với sản xuất không ổn định thuộc loại hình sản xuất đơn chiếc và hàng loạt nhỏ.
b. Cấp phát theo hạn mức( theo tiến độ kế hoạch)
- Căn cứ vào hệ thống định mức tiêu dùng NVL, căn cứ vào số lượng và chủng loại sản phẩm đã
được xác định trong kế hoạch sản xuất
- Ưu điểm: Quản lý chặt chẽ NVL, hạch toán việc tiêu dùng NVL chặt chẽ, chính xác, bộ phận
cấp phát chủ động trong việc cấp phát, giảm bớt giấy tờ, chi phí vận chuyển. Hình thức này áp
dụng rộng rãi trong các DN sản xuất ổn định, có hệ thống định mức tiên tiến.
5. Thanh quyết toán NVL
Là bước chuyển giao trách nhiệm giữa bộ phận sử dụng và bộ phận quản lý NVL. Thực chất là
việc hạch toán và đánh giá tình hình sử dụng NVL.
Nội dung thanh quyết toán phải phản ánh được:
- Lượng NVL nhận trong tháng hoặc quý
- Lượng NVL sản xuất ra sản phẩm
47
- Lượng NVL làm ra sản phẩm hỏng hoặc kém phẩm chất
- Lượng NVL còn tồn đọng
- Lượng NVL mất mát, hao hụt
- Đánh giá chung tình hình sử dụng NVL
6. Sử dụng hợp lý và tiếc kiệm NVL
- Không ngừng giảm bớt phế liệu, phế phẩm, hạ thấp định mức tiêu dùng NVL
- Tăng cường cải tiến kỹ thuật, ứng dụng công nghệ mới vào sản xuất nâng cao trình độ lành nghề
cho công nhân
- Xây dựng và hoàn thiện hệ thống định mức tiêu dùng NVL, thực hiện nghiêm chỉnh chế độ bảo
quản, sử dụng và sửa chữa máy móc, thiết bị, coi trọng tổ chức hạch toán NVL và phế phẩm
- Sử dụng NVL thay thế: Thay thế NVL đắt tiền bằng NVL dẻ tiền, nhẹ, sẵn có.
- Triệt để thu hồi và tận dụng phế liệu phế phẩm
- Xoá bỏ mọi hao hụt, mất mát, hư hỏng NVL do nguyên nhân chủ quan gây ra.
III. Quản lý dự trữ
Trong các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh, người ta phải dự trữ nhiều loại sản phẩm khác
nhau. Dự trữ nguyên vật liệu, nhiên liệu, năng lượng cho quá trình sản xuất; dự trữ sản phẩm dở
dang, dự trữ các loại trang thiết bị phục vụ sản xuất.
1. Mô hình quản lý dự trữ
Quản lý dự trữ phải giải quyết hai câu hỏi: Khi nào đặt hàng? Và đặt hàng số lượng bao nhiêu?
- Khi nào đặt hàng? Xác định thời điểm đặt hàng để tái tạo dự trữ, người ta sử dụng hai hệ thống
chính:
+ Đặt hàng theo chu kỳ cố định: Mỗi tuần 1 lần, mỗi tháng 1 lần...
+ Đặt hàng khi mức dự trữ giảm xuống dưới mức tối thiểu gọi là dự trữ báo động đặt hàng.
- Đặt hàng số lượng bao nhiêu? Người ta sử dụng 2 hệ thống
+ Hệ thống có số lượng cố định và chu kỳ thay đổi-Hệ thống điểm đặt hàng. Đặt hàng số lượng
Q khi mức dự trữ giảm xuống một mức xác định gọi là điểm đặt hàng.
+ Hệ thống có chu kỳ cố định và số lượng thay đổi: Hệ thống tái tạo dự trữ định kỳ. Ở thời điểm
cố định, người ta đánh giá mức dự trữ còn lại và đặt hàng một số lượng xác định.
2. Hệ thống điểm đặt hàng
- Nguyên tắc: Đặt hàng khi mức dự trữ giảm xuống một mức nào đó, mức dự trữ này đảm bảo
yêu cầu bán hàng hoặc yêu cầu sản xuất cho đến khi nhận được hàng từ người cung cấp.
Nhu cầu trung bình sản phẩm
Điểm đặt hàng = dự trữ trong khoảng thời gian + Dự trữ bảo hiểm
giao nhận hàng
Hệ thống này yêu cầu người ta phải đặt hàng hoặc đưa vào sản xuất ngay sau khi đạt tới điểm đặt
hàng
- Hệ thống điểm đặt hàng phải thoả mãn các yếu tố sau:
+ Dòng yêu cầu về vật tư hàng hóa có mức độ biến động lớn
+ Sản phẩm có giá trị cao, cần hạn chế tình trạng thiếu hụt sản phẩm dự trữ.
+ Hệ thống sản xuất linh hoạt
+ Có dự trữ ở nhà cung cấp
48
3. Hệ thống tái tạo dự trữ
Nhu cầu trung bình dự trữ
Mức tái tạo = trong một chu kỳ tái tạo + Dự trữ bảo hiểm
và thời gian giao nhận
Hệ thống tái tạo dự trữ chu kỳ có hiệu quả khi:
+ Yêu cầu và thời kỳ gian nhận ít thay đổi
+ Không thể yêu cầu, đặt hàng hay đưa vào sản xuất dự trữ một cách thường xuyên.
+ Các nhà cung cấp luôn giao hàng định kỳ thường xuyên cho nhiều nhà sản xuất
+ Hàng hoá có giá trị thấp vì số lượng dự trữ lớn không làm tăng đáng kể chi phí dự trữ.
4. Xác định số lượng đặt hàng

a. Số lượng đặt hàng kinh tế
Số lượng đặt hàng kinh tế đạt được khi:
- Chi phí bảo quản tăng cùng với giá trị của sản phẩm và khối lượng dự trữ, để giảm nó cần phải
nhập nhiều lần với số lượng nhỏ.
- Chi phí đặt hàng tăng lên tỉ lệ với số lần đặt hàng, vì vậy phải nhập ít lần với số lượng lớn ở mỗi
lần nhập
49
Giả thiết:
1. Nhu cầu hàng năm, chi phí dự trữ và chi phí đặt hàng có thể ước lượng được.
2. Mức độ dự trữ trung bình NVL bằng một nửa số lượng đặt hàng. Giả sử không có dự trữ an
toàn, số lượng đặt hàng được nhận toàn bộ tại một thời điểm, nguyên liệu được sử dụng ổn định
và dùng hết khi có đơn hàng mới.
3. Không có chiết khấu về số lượng khi mua hàng.
Xác định các biến số:
D: Nhu cầu NVL hàng năm.
Q: Số lượng NVL được đặt hàng ở mỗi thời điểm.
C: Chi phí dự trữ đơn vị trong năm
S: Chi phí trung bình để thực hiện một đơn hàng
TC: Tổng chi phí duy trì NVL cho dự trữ 1 năm(Chi phí bảo quản+Chi phí đặt hàng)
Xây dựng công thức:
• Chi phí dự trữ hàng năm = Số lượng dự trữ trung bình x Chi phí dự trữ
= (Q/2)xC
• Chi phí đặt hàng hàng năm= Số lần đặt hàng x Chi phí đặt hàng
= (D/Q)xS
• Tổng chi phí duy trì NVL dự trữ 1 năm
TC = (Q/2)xC + (D/Q)xS
Số lượng đặt hàng tối ưu:
=>
• Số lần đặt hàng:
50
• Khoảng cách giữa 2 lần đặt hàng : Số ngày làm việc trong năm/N
• Thời điểm đặt hàng :
OP=Nhu cầu/ số ngày làm việc trong năm x thời gian chờ NVL
Ví dụ: Một DN may, giám đốc muốn biết sẽ số lượng đặt hàng mua NVL là bao nhiêu. Giả sử
công ty có nhu cầu NVL là 5.000 tấn/năm, chi phí dự trữ là 400.000đ/tấn/năm, chi phí đặt hàng
là 700.000đ/đơn hàng. Thời gian làm việc/năm =250 ngày. Thời gian chờ NVL 3 ngày. Hiện tại
công ty đặt NVL 1 tháng 2 lần.
Giải:
1. Số lượng NVL cần trong 1 tháng: 5.000 : 12 = 416 tấn
Công ty dự kiến mua NVL 1 tháng 2 lần vào giữa tháng và cuối tháng, mỗi lần mua với
khối lượng là: 416,6 : 2 = 208 tấn/đơn hàng
Tổng chi phí duy trì NVL cho dự trữ 1 năm là:
TC = (Q/2)xC + (D/Q)xS = 208/2)x400.000+(5.000/208)x700.000
1
= 41.600.000+16.826.923= 58.426.923 đ
2. Tính Q tư
3.Tổng chi phí duy trì NVL cho dự trữ 1 năm khi sử dụng Q là:
tư
TC = (Q/2)xC + (D/Q)xS = (132/2)x400.000+(5.000/132)x700.000

2
= 26.400.000+26.515.151= 52.915.151 đ
4. Phần tiết kiệm được khi sử dụng số lượng đặt hàng kinh tế:
TC - TC = 58.426.923 đ- 52.915.151 đ = 5.511.772đ
1 2
• Số lần đặt hàng:

N= D/Q =5000/132=38
tu
• Khoảng cách giữa 2 lần đặt hàng

T= 250/38= 6
• Thời điểm đặt hàng
b. Số lượng đặt hàng tái tạo dự trữ
Trong mô hình bài toán trên, khối lượng Q được thực hiện ngay trong 1 lần. Trong thực tế
NVL được chuyển về kho dự trữ với một khối lượng p lớn hơn khối lượng sử dụng d.
51
Giả thiết:
1.Nhu cầu hàng năm, chi phí dự trữ và chi phí đặt hàng có thể ước lượng được.
2.Không có dự trữ an toàn, NVL được cung ứng với tỉ lệ p và sử dụng với tỉ lệ d
3.Không có chiết khấu số lượng khi mua hàng.
4.p>d
• Mức dự trữ tối đa=Tỉ lệ dự trữ x Chu kỳ cấp phát= (p-d)xQ/p
• Mức dự trữ tối thiểu=0
• Mức dự trữ trung bình= (Q/2)x(p-d)/p
• Chi phí dự trữ hàng năm=Mức dự trữ trung bình x Chi phí đặt hàng
• Chi phí đặt hàng/năm= Số đơn hàng x Chi phí đặt hàng = (D/Q) x S
• Tổng chi phí duy trì NVL hàng năm
TC = Chi phí dự trữ hàng năm + Chi phí đặt hàng/năm
• Số lượng đặt hàng tối ưu:
Ví dụ: D = 5.000 tấn/năm C = 400.000đ/tấn/năm S = 700.000/đơn hàng

d =20 tấn/ngày( 5.000/250 ngày = 20 tấn) p = 60 tấn/ngày
Giải:
1.Tính Q :
tư
2.Tổng chi phí dự trữ hàng năm
52
= 21.600.000 + 21.604.938 = 43.204.938 đ
3.Phần tiết kiệm: TC - TC = 52.915.151 - 43.204.938 = 9.710.213 đ
2 3
c. Giảm giá bán cho số lượng đặt hàng lớn

• Các nhà cung ứng NVL khuyến khích mua hàng bằng cách hạ giá nếu mua hàng với số
lượng lớn.
• Các nhà quản lý cần tính toán số lượng đặt hàng phải đảm bảo tổng chi phí dự trữ, chi phí
đặt hàng và chi phí mua hàng là nhỏ nhất.
Giả thiết:
1.Nhu cầu hàng năm, chi phí dự trữ và chi phí đặt hàng có thể ước lượng được.
2,3,4: như trên
5.Mức dự trữ trung bình có thể xác định:
Q/2: số lượng đặt hàng kinh tế.
(Q/2)x(p-d)/p: sốlượng đặt hàng tái tạo dự trữ.
6.Có chiết khấu số lượng khi mua hàng.
TMC: Tổng chi phí NVL hàng năm.
ac: Chi phí mua 1 đơn vị NVL.
Chi phí mua hàng năm = Chi phí mua 1 đơn vị NVL x Nhu cầu hàng năm
= D x ac
Tổng chi phí NVL hàng năm = Tổng chi phí duy trì dự trữ hàng năm + Chi phí mua hàng năm.
TMC = TSC + D x ac
Theo số lượng đặt hàng kinh tế:
TMC = (Q/2) xC + (D/Q) xS + D xac

Theo số lượng đặt hàng tái tạo dự trữ:
Trình tự tính toán:

1.Tính Q theo mỗi giá bán.
tư
2.Xác định Q nào khả thi.

tư
3.Tính TMC với Q khả thi.

tư
4. Số lượng đặt hàng với TMC nhỏ nhất là số lượng đặt hàng kinh tế khi mua NVL.
Ví dụ: Bảng giá chiết khấu:
Số lượng đặt hàng Chi phí mua NVL/tấn(ac)
1-99 tấn 2.200.000đ
100-199 tấn 2.000.000đ
>= 200 tấn 1.800.000đ
Theo số lượng đặt hàng kinh tế:
53
D = 5.000 tấn/năm C = 0,2xac S = 700.000 đ/ đơn hàng
Tính Q theo từng giá bán:
Q là khả thi.
2.000.000
Theo số lượng đặt hàng tái tạo dự trữ:
Q 2.000.000 là khả thi.
CHƯƠNG 5: CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ GIÁ THÀNH SẢN PHẨM

I. Khái niệm và phân loại chi phí
1. Khái niệm
- Quá trình sản xuất ra bất cứ một sản phẩm hay dịch vụ là quá trình mà các nhà DN phải
chi tiêu các chi phí. Chi phí sản xuất bao gồm nhiều loại, nhiều yếu tố chi phí khác nhau, nhưng
tổng quát chi phí bao gồm lao động sống và lao động vật hóa mà DN bỏ ra để tiến hành hoạt động
sản xuất.
- Chi phí sản xuất là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ những hao phí về lao động sống và
lao động vật hóa mà DN đã chi ra để tiến hành các hoạt động sản xuất trong kỳ kinh doanh nhất
định.
- Giá thành sản phẩm của DN là biểu hiện bằng tiền của tất cả những chi phí về sử dụng tư
liệu sản xuất, trả lương, phụ cấp ngoài lương và những chi phí phục vụ khác để sản xuất và tiêu
thụ sản phẩm. Giá thành sản phẩm được xác định cho từng loại sản phẩm/dịch vụ cụ thể và chỉ
tính toán đối với số lượng sản phẩm/dịch vụ đã hoàn thành.
54
2. Phân loại chi phí
2.1 Phân loại chi phí theo chức năng hoạt động
Tác dụng:
• Cho thấy vị trí, chức năng hoạt động của chi phí trong quá trình sản xuất kinh doanh.
• Là căn cứ để xác định giá thành sản phẩm.
• Cung cấp thông tin để lập báo cáo tài chính.
2.1.1 Chi phí sản xuất
Chi phí sản xuất là toàn bộ chi phí để tạo ra sản phẩm trong một thời kỳ nhất định.
Chi phí sản xuất bao gồm:
• Chi phí NVL trực tiếp
• Chi phí lao động trực tiếp
• Chi phí sản xuất chung
a. Chi phí NVL trực tiếp
- Là chi phí của những loại NVL mà cấu tạo nên thực thể sản phẩm, có giá trị và có thể xác định
được một cách tách biệt, rõ ràng và cụ thể cho từng sản phẩm.VD: Số mét vải để may một chiếc
áo, số kg bông để sản xuất 1 kg sợi.
- Chi phí NVL trực tiếp được xác định thông qua phiếu xuất kho nguyên liệu.
- Ngoài NVL trực tiếp còn có NVL gián tiếp. NVL gián tiếp là những NVL có tham gia vào cấu
thành sản phẩm nhưng có giá trị nhỏ và không thể xác định cụ thể, rõ ràng cho từng sản phẩm:
dầu, mỡ, keo dính...NVL gián tiếp không thể tính trực tiếp vào từng đơn vị sản phẩm mà phải
đưa vào chi phí sản xuất chung, sau đó phân bổ.
b. Chi phí lao động trực tiếp
55
- Là chi phí thanh toán cho công nhân trực tiếp vận hành dây chuyền sản xuất tạo ra sản phẩm.
Chi phí lao động trực tiếp có thể xác định rõ ràng, cụ thể cho từng đơn vị sản phẩm nên được tính
thẳng vào từng đơn vị sản phẩm.
- Lao động gián tiếp là những lao động không trực tiếp tạo ra sản phẩm, nhưng cần thiết cho quá
trình sản xuất và không thể thiếu được.VD: Quản đốc phân xưởng, nhân viên bảo toàn...Chi phí
lao động gián tiếp đưa vào chi phí chung để phân bổ.
c. Chi phí sản xuất chung
Bao gồm tất cả các chi phí sản xuất ngoại trừ chi phí NVL trực tiếp và chi phí lao động trực tiếp
mà gắn liền với quá trình sản xuất ở phân xưởng. VD: Chi phí khấu hao, chi phí bảo trì thiết bị....
Chi phí sản xuất chung có 4 đặc điểm sau:
• Gồm nhiều khoản mục chi phí khác nhau
• Các khoản mục chi phí sản xuất chung có tính chất gián tiếp không tính thẳng vào sản phẩm.
• Cơ cấu chi phí sản xuất chung bao gồm cả biến phí, định phí và chi phí hỗn hợp, trong đó
định phí chiếm tỷ lệ lớn nhất
• Do nhiều bộ phận khác nhau quản lý, khó kiểm soát.
Công thức phân bố chi phí sản xuất chung:
- Căn cứ phân bổ được chọn là tổng số giờ lao động trực tiếp, tổng giờ máy hoạt động, tổng khối
lượng sản phẩm.
2.1.2 Chi phí ngoài sản xuất
Chi phí lưu thông, tiếp thị, quản lý
a. Chi phí lưu thông tiếp thị: Chi phí tiếp thị, chi phí khuyến mãi, chi phí quảng cáo, chi phí đóng
gói, lương nhân viên bán hàng, tiền hoa hồng
b. bán hàng....
c. Chi phí quản lý: Không phải chi phí sản xuất hay lưu thông. Lương cán bộ quản lý, lương nhân
viên văn phòng, khấu hao văn phòng và thiết bị văn phòng, chi phí văn phòng phẩm...
2.2 Phân loại chi phí theo cách ứng xử của chi phí
2.2.1. Biến phí

Biến phí là những chi phí có quan hệ tỷ lệ thuận với biến động về mức độ hoạt động
56
a. Biến phí tỷ lệ
Chi phí có quan hệ tỷ lệ thuận trực tiếp với biến động của mức độ hoạt động căn cứ.. VD: Chi phí
NVL trực tiếp, chi phí lao động trực tiếp, chi phí hoa hồng...
b. Biến phí cấp bậc
Chi phí chỉ thay đổi khi mức độ hoạt động thay đổi nhiều và rõ ràng. VD: Chi phí lao động gián
tiếp, chi phí bảo trì...
2.2.1 Định phí

Định phí là những chi phí không biến đổi khi mức hoạt động thay đổi.
a. Định phí không bắt buộc
+ Định phí chỉ có thể thay đổi nhanh chóng bằng hành động quản trị.
VD: Chi phí quảng cáo, đào tạo nhân viên, nghiên cứu...
b. Định phí bắt buộc
+ Định phí không thể thay đổi một cách nhanh chóng vì chúng liên quan đến TSCĐ...
2.2.3 Chi phí hỗn hợp
- Là chi phí mà bản thân nó gồm cả biến phí và định phí. ở mức độ hoạt động cơ bản, nó là định
phí. Quá mức độ đó nó là biến phí.
2.3. Phân loại theo cách phân bổ chi phí vào giá thành
2.3.1 Chi phí trực tiếp
- Là những chi phí có quan hệ trực tiếp với quá trình sản xuất và được tính trực tiếp vào giá thành
sản phẩm. Chi phí trực tiếp bao gồm:
+ Tiền lương, bảo hiểm xã hội
+ Nguyên vật liệu
+ Nhiên liệu
2.3.2 Chi phí gián tiếp

57
- Là chi phí có quan hệ đến hoạt động chung của phân xưởng, DN và được tính vào giá thành một
cách gián tiếp bằng phương pháp phân bổ
II. Phương pháp xác định chi phí
- Xác định chi phí theo công việc: Ghi chép một cách chi tiết thông tin của từng sản phẩm riêng
biệt hoặc từng nhóm nhỏ sản phẩm tương tự nhau.
- Xác định chi phí theo quá trình sản xuất, theo từng phân xưởng sản xuất khi sản phẩm được
chuyển từ phân xưởng sản xuất này sang phân xưởng sản xuất khác.
1. Phương pháp xác định chi phí theo công việc
- Sử dụng ở các DN sản xuất theo đơn đặt hàng của khách. Yêu cầu sản phẩm phải có các đặc
điểm sau:
+ Đơn chiếc theo đơn đặt hàng.
+ Có giá trị cao.
+ Được đặt mua từ trước khi sản xuất.
+ Có kích thước lớn
- Tập hợp các chi phí
+ Chi phí NVL trực tiếp được xác định trên phiếu xuất kho nguyên liệu.
+ Chi phí lao động trực tiếp được xác định trên phiếu theo dõi lao động.
+ Chi phí sản xuất chung được xác định theo mức phân bổ ước tính.
+ Mức phân bổ ước tính của chi phí sản xuất chung:
- Căn cứ phân bổ chi phí
+ Căng tin, tổ chức: Số lượng công nhân viên
+ Bảo vệ: Diện tích chịu trách nhiệm
58
+ Kỹ thuật, kế hoạch, quản lý, bảo toàn: Tổng số giờ lao động trực tiếp
+ Động lực: Năng lực phục vụ
- Tất cả được tập hợp vào phiếu chi phí công việc. Phiếu chi phí công việc được lập khi có lệnh
sản xuất theo đơn đặt hàng.
- Các hình thức phân bổ chi phí: Phân bổ trực tiếp và phân bổ nhiều bước.
+ Phân bổ trực tiếp: Đơn giản, dễ làm. Chi phí các bộ phận phục vụ
phân bổ cho các bộ phận chức năng.
Ví dụ: Một nhà máy sản xuất có các mục chi phí sau
- Chi phí chưa phân bổ của các bộ phận phục vụ và chức năng
- Số giờ lao động của các bộ phận
- Diện tích sử dụng của các bộ phận
Yêu cầu: phân bổ chi phí của các bộ phận phục vụ cho các bộ phận chức năng. Căn cứ để phân
bổ chi phí: bộ phận quản lý căn cứ vào số giờ lao động; bộ phận bảo vệ căn cứ diện tích sử dụng
a. Căn cứ số giờ lao động của bộ phận chức năng để phân bổ chi phí của bộ phận quản lý.
59
Tổng số giờ lao động của hai bộ phận chức năng là: 48.000h(18.000+30.000)
b. Căn cứ diện tích sử dụng của 2 bộ phận chức năng để phân bổ chi phí của bộ phận bảo vệ.
Tổng diện tích sử dụng: 5.000+45.000=50.000m2
+ Phân bổ nhiều bước:
1. Chọn bộ phận phục vụ có chi phí lớp nhất để phân bổ đầu tiên
2. Phân chi phí của bộ phận đó cho tất cả các bộ phận còn lại (bao gồm cả bộ phận phục vụ và bộ
phận chức năng)
3. Lặp lại bước 1
Ví dụ: Một nhà máy sản xuất có các mục chi phí sau
- Chi phí chưa phân bổ của các bộ phận phục vụ và chức năng
- Số giờ lao động của các bộ phận
- Diện tích sử dụng của các bộ phận
Yêu cầu: phân bổ chi phí của các bộ phận phục vụ cho các bộ phận chức năng. Căn cứ để phân
bổ chi phí: bộ phận quản lý căn cứ vào số giờ lao động; bộ phận bảo vệ căn cứ diện tích sử dụng
60
- Cách phân bổ chi phí:
+ Chọn bộ phận phục vụ có chi phí lớn nhất để thực hiện đầu tiên
+ Phân bổ chi phí của bộ phận đó cho các bộ phận còn lại
+ Tiếp tục làm như trên
a) Phân bổ chi phí của bộ phận quản lý:
+ Mức phân bổ cho bộ phận bảo vệ : 360.000 1/9 = 40.000
+ Mức phân bổ cho bộ phận hoàn tất: 360.000 3/9 = 120.000
+ Mức phân bổ cho bộ phận sản xuất: 360.000 5/9 = 200.000
Tổng chi phí của bộ phận bảo vệ là: 130.000 tiếp tục được phân bổ cho
các bộ phận chức năng.
b) Mức phân bổ cho bộ phận hoàn tất: 130.000 1/10 = 13.000
Mức phân bổ cho bộ phận sản xuất: 130.000 9/10 = 117.000
(Tỷ lệ sử dụng đất: 5.000+45.000=50.000)( 1+9 =10)
61
2. Xác định chi phí theo quá trình sản xuất
- Sử dụng cho các DN sản xuất đại trà một loại sản phẩm và quá trình sản xuất đi qua nhiều công
đoạn khác nhau. Đặc điểm áp dụng:
+ Đồng nhất, tất cả các sản phẩm có cùng kích thước, hình thái.
+ Không có giá trị cao, có kích thước nhỏ, được đặt mua sau khi sản xuất.
- Chi phí NVL trực tiếp được xác định trên phiếu xuất kho nguyên liệu.
- Chi phí lao động trực tiếp được xác định trên phiếu theo dõi lao động.
- Phân bổ chi phí sản xuất chung cho các phân xưởng sản xuất có phát
sinh.
a, Kê khối lượng và khối lượng tương đương:
- Phản ánh khối lượng vật chất đi qua phân xưởng và xác định khối lượng tương đương của sản
phẩm dở dang đầu kỳ và cuối kỳ.
- Khối lượng sản xuất gồm 5 loại:
+ Khối lượng dở dang đầu kỳ ( kỳ trước chuyển sang)
+ Khối lượng mới đưa vào sản xuất trong kỳ
+ Khối lượng hoàn thành trong kỳ
+ Khối lượng dở dang cuối kỳ(của kỳ này sẽ chuyển sang kỳ sau)
+ Khối lượng mới đưa vào sản xuất và hoàn tất trong kỳ
- Trong trường hợp không có sản phẩm dở dang hoặc sản phẩm dở dang đầu kỳ và cuối kỳ bằng
nhau, thì lấy tập hợp chi phí sản xuất chia cho khối lượng hoàn thành. Nếu số lượng đầu kỳ và
62
cuối kỳ không bằng nhau, phải xác định đầy đủ khối lượng hoàn thành, ngoài khối lượng hoàn
thành chuyển đi còn khối lượng tương đương của phần đã hoàn thành của khối lượng dang dở.
- Khối lượng tương đương là khối lượng quy đổi của công việc thực hiện cho khối lượng dang dở
trong kỳ căn cứ trên tỷ lệ hoàn thành của từng yếu tố sản xuất ( NVL trực tiếp, lao động trực tiếp,
chi phí sản xuất chung) so với thành phẩm của phân xưởng đó.
VD1: Phân xưởng may có 1.000 sản phẩm dở dang cuối kỳ, tỷ lệ hoàn thành chung là 40%. Khối
lượng tương đương so với thành phẩm của phân xưởng với 1.000 sản phẩm dở dang là:
1.000 SPDD*40% = 400 Đơn vị thành phẩm
VD2: Phân xưởng may có 1.000 sản phẩm dở dang đầu kỳ, tỷ lệ hoàn thành chung là 60%. Khối
lượng tương đương của khối lượng dở dang đầu kỳ của phân xưởng là:
1.000 SPDD*(100%- 60%) = 400 Đơn vị thành phẩm
63
Khối lượng dở dang đầu kỳ*(100% - tỷ lệ hoàn thành của kỳ trước)
(2) Khối lượng hoàn thành – Khối lượng dở dang đầu kỳ
b- Tổng hợp chi phí và xác định chi phí đơn vị
Theo phương pháp trung bình cộng, chi phí tổng hợp gồm:
• Chi phí của khối lượng dở dang đầu kỳ
• Chi phí phát sinh trong kỳ
Theo phương pháp FIFO, chi phí tổng hợp gồm các chi phí phát sinh trong kỳ.
c- Cân đối chi phí (phân bổ chi phí):
Theo phương pháp trung bình trọng số, phân bổ chi phí cho 2 bộ phận:
• Khối lượng hoàn tất chuyển đi: Khối lượng hoàn tất * Chi phí đơn vị phân xưởng.
• Khối lượng dở dang cuối kỳ, chi phí phân bổ được xác định theo từng yếu tố sản xuất.
- Phương pháp FIFO phân bổ chi phí cho 3 bộ phận:

+ Khối lượng dở dang đầu kỳ được xác định theo từng yếu tố, rồi tổng hợp lại.
+ Khối lượng mới đưa vào sản xuất và hoàn thành trong kỳ: Khối lượng hoàn tất* chi phí đơn vị
phân xưởng.
+ Khối lượng dở dang cuối kỳ tương tự khối lượng dở dang cuối kỳ phương pháp trung bình
trọng.
Ví dụ tổng hợp: Công ty Chiến Thắng sản xuất một loại sản phẩm qua 2 phân xưởng X vàY.
Nguyên liệu được đưa tất cả vào sản xuất ngay từ đầu phân xưởng X. Chi phí lao động trực tiếp
64
và chi phí sản xuất chung phát sinh đồng thời khi tiến hành sản xuất. Mức phân bổ chi phí sản
xuất chung là 150% của chi phí lao động trực tiếp.Tài liệu của phân xưởng X :
a. Khối lượng sản phẩm
- Khối lượng dở dang đầu kỳ 200 sản phẩm
(tỷ lệ hoàn thành: 100% nguyên liệu, 40% lao động trực tiếp và sản xuất chung)
- Khối lượng đưa vào sản xuất trong kỳ 1.700 sản phẩm
- Khối lượng hoàn thành trong kỳ 1.700 sản phẩm
- Khối lượng dở dang cuối kỳ 300 sản phẩm
(tỷ lệ hoàn thành:100% nguyên liệu, 40% lao động trực tiếp và sản xuất chung)
b. Chi phí ( tính: 1.000d)
Lập báo cáo sản xuất

Báo cáo sản xuất theo phương pháp trung bình trọng
65
66
III. Giá thành sản phẩm
1. Giá thành sản xuất sản phẩm
Giá thành sản phẩm là biểu hiện bằng tiền toàn bộ hao phí về lao động sống và lao động vật hóa
phát sinh trong quá trình sản xuất có liên quan tới khối lượng sản phẩm hoàn thành.
2. Phân loại giá thành sản xuất sản phẩm
- Theo thời điểm và nguồn số liệu có:
+ Giá thành kế hoạch
+ Giá thành định mức
+ Giá thành thực tế
- Theo chi phí phát sinh:
+ Giá thành sản xuất
+ Giá thành tiêu thụ
3. Các phương pháp tính giá thành sản xuất sản phẩm
a. Phương pháp giản đơn ( phương pháp trực tiếp )
- Phương pháp này được áp dụng trong các doanh nghiệp thuộc loại hình sản xuất giản đơn, số
lượng mặt hàng ít, sản xuất với khối lượng lớn và chu kì sản xuất ngắn.
- Đối tượng kế toán chi phí là từng loại sản phẩm, dịch vụ.
- Đối tượng kế toán chi phí trùng với đối tượng hạch toán giá thành
67
- Ngoài ra phương pháp còn được áp dụng cho những doanh nghiệp tuy có quy trình sản xuất
phức tạp nhưng sản xuất khối lượng lớn và ít loại sản phẩm, mỗi loại sản phẩm được sản xuất
trong những phân xưởng riêng biệt, hoặc để tính giá thành của những công việc kết quả trong
từng giai đoạn sản xuất nhất định.
- Ưu điểm: Dễ hoạch toán do số lượng mặt hàng ít, việc hoạch toán thường được tiến hành vào
cuối tháng trùng với kì báo cáo nên dễ dàng đối chiếu, theo dõi.
- Nhược điểm: Chỉ áp dụng được cho doanh nghiệp sản xuất số lượng mặt hàng ít khối lượng lớn,
doanh nghiệp sản xuất độc quyền một loại sản phẩm, chu kì sản xuất ngắn sản phẩm dở dang (phế
liệu thu hồi) ít hoặc không đáng kể như các doanh nghiệp khai thác than , quặng , hải sản, sản
xuất động lực.
Tổng giá thành sp CPSX dở CPSX phát sinh Các khoản làm CPSX dở dang
hoàn thành trong kỳ = dang đầu kỳ + trong kỳ - giảm chi phí - cuối kỳ
Tổng giá thành sản xuất sản phẩm

Giá thành sản phẩm đơn chiếc =
Số lượng sản phẩm hoàn thành
Ví dụ: Công ty Sơn Nam tiến hành sản xuất 2 loại sản phẩm A và B, cuối tháng hạch toán, chi
phí được tập hợp như sau:
(Đvị tính: đồng)
1. Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: 5.000.000
2. Chi phí nhân công trực tiếp: 1.500.000
3. Chi phí SX chung: 1.200.000
4. SL Sp hoàn thành trong tháng: SP A Nhập kho 900, SP B hoàn thành gửi bán ngay: 400
Yêu cầu: Tính giá thành từng loại SP biết:
- Chi phí NVL trực tiếp: SP A: 3.200.000; SP B: 1.800.000
- Chi phí SX chung phân bổ theo chi phí NVL trực tiếp
- Chi phí nhân công trực tiếp: SP A: 900.000; SP B: 600.000
- Chi phí SXKD dở dang đầu kỳ: SP A: 400.000; SP B: 600.000
- Chi phí SXKD dở dang cuối kỳ: SP A: 768.000; SP B: 232.000
Bài giải
- Phân bổ chi phí sản xuất chung:
Cho SP A: (1.200.000 / 5.000.000) x 3.200.000 = 768.000đ
Cho SP B: 1.200.000 – 768.000 = 432.000đ
- Tính giá thành:
+ Sản phẩm A:
Tổng giá thành: 400.000 + ( 3.200.000 + 900.000 + 768.000 ) – 768.000 = 4.500.000đ
4.500.000
Giá thành đơn vị: --------------- = 5.000đ
900
+ Sản phẩm B:
Tổng giá thành: 200.000 + ( 1.800.000 + 600.000 + 432.000 ) – 232.000 = 2.800.000đ
68
2.800.000
- Giá thành đơn vị: ----------------------- = 7.000đ
400
b, Phương pháp loại trừ giá trị sản phẩm phụ
- Đối với những doanh nghiệp mà trong cùng một quá trình sản xuất, bên cạnh sản phẩm chính
còn thu được sản phẩm phụ, để tính giá trị sản phẩm chính kế toán phải loại trừ giá trị sản phẩm
phụ ra khỏi tổng chi phí sản xuất sản phẩm.
- Giá trị sản phẩm phụ có thể xác định theo giá có thể sử dụng được, giá ước tính, giá kế hoạch,
giá nguyên liệu ban đầu...
- Ưu điểm: việc hoạch toán thường được tiến hành vào cuối tháng trùng với kì báo cáo nên dễ
dàng đối chiếu, theo dõi.
- Nhược điểm: doanh nghiệp cần đầu tư máy móc thêm để sản xuất sản phẩm phụ, khó khăn trong
việc phân định rạch ròi chi phí dành cho sản phẩm phụ và sản phẩm chính .
Giá trị sản
Tổng giá thành sp
CPSX SP chính CPSX phát sinh phẩm phụ CPSX SP chính
chính hoàn thành trong =
dở dang đầu kỳ + trong kỳ - thu hồi ước - dở dang cuối kỳ
kỳ
tính
c, Phương pháp phân bước
- Áp dụng trong doanh nghiệp có quy trình công nghệ sản xuất phức tạp theo kiểu chế biến liên
tục, quy trình sản xuất bao gồm nhiều công đoạn nối tiếp nhau theo trình tự, mỗi công đoạn chế
biến một loại bán thành phẩm.
- Bán thành phẩm của công đoạn trước là đối tượng của công đoạn sau.
- Đặc điểm của loại hình sản xuất này là luôn có sản phẩm dở dang và sản phẩm dở dang có thể
ở tất cả các công đoạn.
- Đối tượng tập hợp chi phí là các giai đoạn chế biến của quy trình công nghệ, đối tượng tính giá
thành bán thành phẩm của từng công đoạn trung gian và thành phẩm ở giai đoạn chế biến cuối
cùng.
- Ưu đểm: các công đoạn diễn ra chặt chẽ, có kế hoạch sản xuất ổn định.
- Nhược điểm: tính toán phức tạp, nhiều công đoạn.
Giá thành thành phẩm hoàn Giá thành SP giai Giá thành SP giai Giá thành SP giai
= + +... +
thành trong kỳ đoạn 1 đoạn 2 đoạn n
d, Phương pháp hệ số
- Áp dụng trong những doanh nghiệp mà trong cùng một quá trình sản xuất cùng sử dụng một
thứ nguyên liệu và một lượng lao động nhưng thu được đồng thời nhiều sản phẩm khác nhau và
chi phí không tập hợp riêng cho từng loại sản phẩm được mà phải tập hợp chung cho cả quá
trình sản xuất.
- Do vậy, để xác định giá thành cho từng loại sản phẩm chính cần phải quy đổi các sản phẩm
chính khác nhau về một loại sản phẩm duy nhất, gọi là sản phẩm tiêu chuẩn theo hệ số quy đổi
được xây dựng sẵn.
- Sản phẩm có hệ số 1 được chọn làm sản phẩm tiêu chuẩn.
- Đối tượng hạch toán chi phí sản xuất tại doanh nghiệp là phân xưởng hay quy trình công nghệ.
69
- Đối tượng tính giá thành là sản phẩm chính hoàn thành.
- Nếu trong quá trình sản xuất có sản phẩm dở dang thì cũng cần quy đổi về sản phẩm tiêu
chuẩn để xác định chi phí sản xuất dở dang cuối kỳ.
- Ưu điểm: tính được nhiều loại sản phẩm trong cùng một quy trình.
- Nhuợc đểm: vấn đề lựa chọn sản phẩm nào là sản phẩm chính. Các bước tính toán phức tạp.
- Xác định giá thành đơn vị sản phẩm tiêu chuẩn:
Tổng giá thành của tất cả các loại sản phẩm
Giá thành đơn vị sản phẩm tiêu chuẩn =
Tổng số sản phẩm gốc
- Quy đổi sản phẩm thu được của từng loại về sản phẩm tiêu chuẩn theo các hệ số quy định:
Số sản phẩm tiêu chuẩn = Số sản phẩm từng loại x Hệ số quy đổi từng loại
- Xác định giá thành của từng loại sản phẩm:
Tổng giá thành sản xuất Số lượng sản phẩm tiêu chuẩn của Giá thành đơn vị sản phẩm
= x
sản phẩm từng loại tiêu chuẩn
Ví dụ: Công Thiên Nam tiến hành sản xuất 2 loại sản phẩm A và B, cuối tháng hạch toán, chi
phí được tập hợp như sau: (Đvị tính: đồng)
1. Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: 5.000.000
2. Chi phí nhân công trực tiếp: 1.500.000
3. Chi phí SX chung: 1.200.000
4. SL Sp hoàn thành trong tháng: SP A Nhập kho 900, SP B hoàn thành gửi bán ngay: 400
Yêu cầu: Tính giá thành từng loại SP: Biết chi phí SX tập hợp chung không hạch toán riêng
được cho từng SP A và B, biết hệ số quy đổi SP A: 1.25; SP B: 1.75, chi phí SX KD dở dang
đầu kỳ: 600.000, chi phí SX KD dở dang cuối kỳ: 1.000.000
Bài giải:
- Tính giá thành nhóm SP A và B và giá thành đơn vị:
+ Số lượng SP tiêu chuẩn: ( 900 x 1.25 ) + ( 400 x 1.75 ) = 1.825
+ Tổng giá thành SP A và B:
600.000 + ( 5.000.000 + 1.500.000 + 1.200.000 ) - 1.000.000 = 7.300.000đ
- Giá thành đơn vị SP gốc: 7.300.000 = 4.000đ
1.825
+ Giá thành đơn vị SP A: 4.000 x 1.25 = 5.000đ
Tổng giá thành SP A: 900 x 5.000 = 4.500.000đ
+ Giá thành đơn vị SP B: 4.000 x 1.75 = 7.000đ
Tổng giá thành SP B: 400 x 7.000 = 2.800.000đ
e, Phương pháp tỉ lệ ( định mức )
- Thường được áp dụng trong các doanh nghiệp sản xuất nhiều loại sản phẩm có quy cách,
phẩm chất khác nhau như may mặc, dệt kim, đóng giầy, cơ khí chế tạo (dụng cụ, phụ
tùng)..v.v..để giảm bớt khối lượng hạch toán, kế toán thường tiến hành tập hợp chi phí sản xuất
theo nhóm sản phẩm cùng loại.
- Căn cứ vào tỷ lệ chi phí giữa chi phí sản xuất thực tế với chi phí sản xuất kế hoạch (hoặc định
mức), kế toán sẽ tính ra giá thành đơn vị và tổng giá thành sản phẩm từng loại.
70
- Đối tượng tập hợp chi phí là nhóm sản phẩm cùng loại, đối tượng tập hợp giá thành là từng
quy cách sản phẩm trong nhóm.
- Ưu điểm: Phương pháp này cho phép phát hiện một cách nhanh chóng những khoản chênh
lệch về chi phí phát sinh thực tế so với định mức của từng khoản mục, theo từng nơi phát sinh
chi phí cũng như đối tượng chịu chi phí, các nguyên nhân dẫn đến những thay đổi này..v.v nên
giúp cho nhà quản lý có những căn cứ đề ra những quyết định hữu ích, kịp thời nhằm tiết kiệm
chi phí, ngăn chặn được những hiện tượng lãng phí, sử dụng chi phí đúng mục đích, có hiệu quả
nhằm hạ thấp giá thành sản phẩm.
- Nhược điểm: Theo phương pháp này thì ngay từ đầu mỗi tháng kế toán phải tính giá thành
định mức các loại sản phẩm trên cơ sở các định mức chi phí tiên tiến hiện hành làm cơ sở cho
việc tính giá thành sản xuất thực tế của sản phẩm sau này. Khi tính giá thành định mức các loại
sản phẩm, kế toán phải tính riêng từng khỏan mục chi phí cấu tạo nên giá thành sản phẩm theo
những cách thức khác nhau. Do đó sử dụng phương pháp này rất phức tạp.
- Điều kiện áp dụng: Phương pháp này được áp dụng trong các doanh nghiệp mà trong cùng
một quá trình sản xuất, sử dụng một thứ nguyên liệu, thu được nhóm sản phẩm cùng loại với
kích cỡ, sản phẩm khác nhau.
- Đặc điểm: Đối tượng tập hợp chi phí là tập hợp theo nhóm sản phẩm của toàn bộ quy trình
công nghệ, đối tượng tính giá thành là từng loại sản phẩm trong quy trình đó.
-Trình tự tính giá thành:
+ Đầu tiên là tổng cộng chi phí của quá trình sản xuất để xác định tổng giá thành thực tế của
nhóm sản phẩm.
+ Xác định tỷ lệ tính giá thành : Căn cứ vào giá thành kế hoạch hoặc giá thành định mức.
Giá thành thực tế sản phẩm hoàn Giá thành kế hoạch (hoặc định mức) đơn vị Tỉ lệ chi phí
= x
thành trong kỳ sản phẩm từng loại (%)
Tổng giá thành sản xuất thực tế của các loại sản phẩm
Tỉ lệ chi phí (%) = x 100
Tổng giá thành sản xuất kế hoạch (hoặc định mức) của các loại SP
f, Phương pháp theo đơn đặt hàng
- Áp dụng trong điều kiện doanh nghiệp sản xuất theo đơn đặt hàng của người mua. Đặc điểm
phương pháp này là tính giá theo từng đơn đạt hàng, nên việc tổ chức kế toán chi phí phải chi
tiết hóa theo từng đơn đặt hàng .
- Theo phương pháp này thì đối tượng tập hợp chi phí là từng đơn đặt hàng cũng là đối tượng
tính giá thành . Giá thành cho từng đơn đặt hàng là toàn bộ cho chi phí sản xuất phát sinh kể từ
lúc bắt đầu thực hiện cho đến lúc hoàn thành , hay giao hàng cho khách hàng . Những đơn đặt
hàng chưa hoàn thành vào thời điểm cuối kì thì toàn bộ các chi phí sản xuất đã tập hợp theo đơn
dặt hàng đó được coi là giá trị của những sản phẩm dở dang cuối ki chuyển sang kì sau .
71
- Ưu điểm: linh hoạt , không phân biệt phân xưởng thực hiện chỉ quan tâm đến các đơn dặt
hàng. Có thể tính được chi phí sản xuất cho từng đơn đặt hàng , từ đó xác định giá bán và tính
được lợi nhuận trên từng đơn đặt hàng.
- Nhược điểm:
+ Rời rạc, chưa thống nhất nếu phân bổ ở các phân xưởng khác.
+ Nếu nhận đươc nhiều đơn đặt hàng sản xuất gây khó khăn trong việc sản xuất
+ Sẽ gặp khó khăn nếu có đơn vị yêu cầu báo giá trước.
CHƯƠNG 6: QUẢN LÍ VỐN KINH DOANH

I.Phân loại vốn kinh doanh
1. Căn cứ theo nguồn hình thành vốn
a- Vốn sở hữu của doanh nghiệp: Là vốn do chủ doanh nghiệp bỏ ra để đầu tư hoặc vốn cổ phần.
Đối với doanh nghiệp nhà nước nguồn vốn này gồm có:
- Nguồn vốn ngân sách cấp hoặc có nguồn gốc từ ngân sách cấp như chênh lệch giá và các khoản
phải nộp ngân sách nhưng được nhà nước để lại cho DN, nguồn vốn viện trợ.
- Nguồn vốn tự bổ sung là vốn được hình thành từ lợi nhuận để lại
- Nguồn vốn cổ phần do nhà nước phát hành cổ phiếu
- Nguồn vốn liên doanh, liên kết là vốn do các đơn vị khác tham gia liên doanh, liên kết với DN
về vốn cố định, vốn lưu động, vốn xây dựng cơ bản để phát triển sản xuất kinh doanh.
b- Vốn vay: Là khoản tiền ngắn hạn, trung hạn và dài hạn nhận được từ ngân hàng, các tổ chức
tài chính, các đơn vị tập thể, cá nhân trong và ngoài nước dưới các hình thức như phát hành trái
phiếu, thế chấp tài sản, tín dụng có bảo lãnh...
2. Căn cứ vào công dụng kinh tế của vốn
a. Vốn cố định của DN:
• Là vốn dùng để mua sắm, xây dựng TSCĐ, quy mô về vốn cố định sẽ quyết định quy mô
của TSCĐ.
• TSCĐ bao gồm TSCĐ hữu hình và TSCĐ vô hình.
• Các đặc thù về sự vận động của vốn cố định trong sản xuất kinh doanh:
+ Vốn cố định tham gia vào nhiều chu kỳ sản xuất
+ Vốn cố định được dịch chuyển giá trị dần từng phần vào giá trị sản phẩm
• Khi tham gia vào quá trình sản xuất, giá trị của tài sản giảm dần. Theo đó vốn cố định cũng
được tách làm hai phần: một phần sẽ nhập vào chi phí sản xuất sản phẩm dưới hình thức
khấu hao TSCĐ. Phần còn lại của vốn cố định vẫn nằm trong tài sản. Trong các chu kỳ sản
xuất tiếp theo, phần vốn dịch chuyển được dần dần tăng lên thì phần vốn còn lại trong tài
sản dần dần giảm đi.
• Vốn cố định của doanh nghiệp là một bộ phận của vốn đầu tư ứng trước về TSCĐ, mà đặc
điểm của nó là luân chuyển dần dần từng phần trong nhiều chu kỳ sản xuất và hoàn thành
một vòng tuần hoàn khi TSCĐ hết thời gian sử dụng.
+ Phải có thời gian sử dụng tối thiểu
72
+ Phải có giá trị tối thiểu đến một mức nhất định
b. Vốn lưu động của DN:
- Vốn lưu động của DN là số tiền ứng trước về tài sản lưu động và tài sản lưu thông nhằm
đảm bảo cho quá trình tái sản xuất của DN thục hiện được thường xuyên liên tục.
- Vốn lưu động luân chuyển toàn bộ giá trị ngay trong một lần, tuần hoàn liên tục và hoàn
thành một vòng tuần hoàn sau một chu kỳ sản xuất.
- Vốn lưu động còn là công cụ phản ánh và đánh giá quá trình vận động của vật tư. VLĐ
phản ánh số lượng vật tư hàng hóa dự trữ ở các khâu nhiều hay ít, số lượng vật tư sử dụng tiếc
kiệm hay không, thời gian nằm ở khâu sản xuất và lưu thông sản phẩm có hợp lý hay không hợp
lý.
3. Phân loại và kết cấu TSCĐ
a- Phân loại tài sản cố định theo hình thái biểu hiện:
+ TSCĐ hữu hình: Là những tư liệu lao động chủ yếu có hình thái vật chất, có giá trị lớn và
thời gian sử dụng lâu dài, tham gia vào nhiều chu kỳ kinh doanh nhưng vẫn giữ nguyên hình thái
vật chất ban đầu như nhà cửa, máy móc thiết bị.
+ TSCĐ vô hình: Là những TSCĐ không có hình thái vật chất, thể hiện một lượng giá trị đầu
tư, có liên quan trực tiếp đến nhiều chu kỳ kinh doanh: chi phí thành lập DN, chi phí sử dụng đất,
chi phí bằng phát minh, sáng chế, bản quyền.
b- Phân loại TSCĐ theo nguồn hình thành vốn:
73
+ TSCĐ từ nguồn vốn ngân sách
+ TSCĐ từ nguồn vốn tự bổ sung
+ TSCĐ liên doanh
+ TSCĐ thuê
c- Phân loại TSCĐ theo tình trạng sử dụng:
+ TSCĐ đang sử dụng: Là những tài sản đang trực tiếp hoặc gián tiếp tham gia vào quá trình
sản xuất kinh doanh tạo ra sản phẩm.
+ TSCĐ chưa sử dụng: Là những tài sản do những nguyên nhân chủ quan, khách quan chưa
thể đưa vào sử dụng: tài sản dự trữ, tài sản mua sắm, tài sản trong giai đoạn lắp rắp chạy thử.
+ TSCĐ không sử dụng: Là TSCĐ đã hư hỏng không sử dụng được hay còn sử dụng được,
nhưng không phù hợp hoặc lạc hậu về mặt kỹ thuật, đang chờ đợi để giải quyết.
d- Kết cấu TSCĐ: Là tỉ trọng giữa nguyên giá của một loại TSCĐ nào đó so với tổng số nguyên
giá toàn bộ TSCĐ của DN trong một thời kỳ nhất định.
+ Kết cấu TSCĐ giữa các ngành sản xuất không giống nhau, thậm chí giữa các DN trong một
ngành sản xuất cũng không giống nhau. Sự khác nhau về kết cấu TSCĐ của mỗi DN trong các
thời kỳ tuỳ thuộc vào các nhân tố như: khả năng tiêu thụ sản phẩm trên thị trường, khả năng thu
hút vốn đầu tư, phương hướng mục tiêu sản xuất kinh doanh, trình độ trang bị kỹ thuật, quy mô
sản xuất.
+ Việc phân loại TSCĐ và phân tích kết cấu TSCĐ là căn cứ quan trọng để xem xét quyết định
đầu tư cũng như giúp cho việc tính toán chính xác khấu hao TSCĐ.
4. Phân loại và kết cấu vốn lưu động
a. Căn cứ vào quá trình tuần hoàn và luân chuyển của vốn lưu động:
• Vốn dự trữ: Vốn dùng để mua NVL, phụ tùng thay thế...dự trữ và chuẩn bị đưa vào sản xuất.
• Vốn trong sản xuất: Vốn trực tiếp phục vụ cho giai đoạn sản xuất, sản phẩm tự chế, chi phí
chờ phân bổ.
• Vốn lưu thông: Vốn trực tiếp phục vụ cho giai đoạn lưu thông
Theo cách phân loại này vốn nằm trong quá trình dự trữ vật liệu và vốn nằm trong lưu thông
không tham gia trực tiếp vào sản xuất. Vì vậy cần phải hạn chế khối lượng vật liệu cũng như
thành phẩm tồn kho.
74
a. Căn cứ vào nguồn hình thành vốn lưu động:
• Vốn lưu động thuộc nguồn ngân sách: VLĐ do ngân sách nhà nước cấp
• Vốn lưu động thuộc nguồn vốn tự bổ sung: Là nguồn vốn do doanh nghiệp tự bổ sung từ lợi
nhuận
• Vốn lưu động thuộc nguồn vốn liên doanh, liên kết: do các bên tham gia liên doanh liên kết
đóng góp bằng tiền mặt hoặc vật tư hàng hóa.
• Vốn lưu động từ phát hành cổ phiếu
• Vốn lưu động từ vốn vay: nguồn vốn DN vay từ ngân hàng, các tổ chức tín dụng...
b. Căn cứ vào hình thái biểu hiện VLĐ:
• Vốn vật tư hàng hóa: vốn NVL chính, NVL phụ, vốn sản phẩm đang chế tạo, vốn thành
phẩm.
• Vốn tiền tệ: vốn tiền mặt, vốn thanh toán
Cách phân loại này giúp DN có cơ sở để thanh toán và kiểm tra kết cấu tối ưu của VLĐ.
75
c. Căn cứ vào phương pháp xác định vốn, chia làm 2 loại:
• Vốn lưu động định mức: là số vốn lưu động tối thiểu cần thiết thường xuyên trong hoạt động
sản xuất kinh doanh bao gồm: vốn dự trữ,vốn trong sản xuất và thành phẩm.
• Vốn không định mức: VLĐ có thể phát sinh trong quá trình sản xuất nhưng không có căn
cứ để tính toán định mức được.
d. Kết cấu vốn lưu động:
Là quan hệ tỉ lệ giữa các thành phần vốn lưu động chiếm trong tổng số vốn lưu động. Các DN
khác nhau có kết cấu vốn lưu động khác nhau. Phân tích VLĐ cho ta thấy được tình hình phân
bổ VLĐ và tỉ trọng mỗi khoản vốn chiếm trong các giai đoạn luân chuyển, từ đó tìm ra biện pháp
tối ưu nâng cao hiệu quả sử dụng VLĐ.
II. Quản lý vốn trong doanh nghiệp
1. Quản lý tài sản cố định
Nội dung:
• Khấu hao TSCĐ: Các phương pháp tính toán khấu hao
• Bảo toàn VCĐ
• Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng TSCĐ.
2. Khấu hao TSCĐ
a. Hao mòn và khấu hao TSCĐ
Trong quá trình sản xuất, do chịu tác động của nhiều yếu tố khác nhau nên TSCĐ bị hao mòn hữu
hình và hao mòn vô hình.
- Hao mòn hữu hình: Là sự giảm dần về mặt giá trị sử dụng và giá trị do chúng được sử dụng
trong sản xuất, hoặc do tác động của các yếu tố trong tự nhiên.
TSCĐ bị hao mòn hữu hình trước hết là do nó trực tiếp hay gián tiếp tham gia vào quá trình sản
xuất kinh doanh, mức độ hao mòn của TSCĐ tỉ lệ thuận với thời gian và cường độ sử dụng chúng.
Ngoài ra TSCĐ còn bị hao mòn do tác động của các yếu tố tự nhiên như: độ ẩm, các tác nhân ăn
mòn trong không khí.
- Hao mòn vô hình: Là sự giảm thuần tuý về mặt giá trị của TSCĐ do có những TSCĐ cùng loại
nhưng được sản xuất ra với giá rẻ hơn hoặc hiện đại hơn. Nguyên nhân là do tiến bộ của khoa
học kỹ thuật
Khấu hao TSCĐ: Bộ phận giá trị của TSCĐ tương ứng với mức hao mòn mà nó được dịch
chuyển dần dần vào giá thành sản phẩm gọi là khấu hao TSCĐ.
b. Phương pháp tính khấu hao TSCĐ
1. Giá trị khấu hao không đổi
Mức khấu hao và tỉ lệ khấu hao được tính ở mức không đổi hàng năm.
Mk = (NG – GC)/T
Trong đó:
Mk : Mức khấu hao cơ bản cố định hằng năm
NG: Nguyên giá TSCĐ
T : Thời gian sử dụng định mức của cả đời máy
GC: Giá trị còn lại sau khấu hao
76
Tỉ lệ khấu hao: Tk= (Mk * 100 )/(NG – GC)
77
3. Phương pháp tổng số
- Khấu hao hàng năm được tính trên cơ sở nhân tỉ lệ khấu hao của mỗi năm với giá trị ban đầu
của TSCĐ
- Tỉ lệ khấu hao mỗi năm là tỉ lệ giảm dần được xác định bằng cách: chia số năm còn lại đến khi
hết thời hạn phục vụ của TSCĐ cho tổng các số của dãy số thứ tự từ 1 đến số hạng bằng thơì hạn
phục vụ của TSCĐ.
78
c. Biện pháp bảo toàn vốn cố định
Do vốn cố định được luân chuyển dần dần từng phần và sau nhiều chu kỳ sản xuất nó mới kết
thúc vòng tuần hoàn. Do đó bảo toàn vốn cố định chịu ảnh hưởng của nhiều nhân tố: chỉ số biến
động về giá cả thị trường, tình trạng hoạt động của máy móc thiết bị, sự mất mát do hao mòn vô
hình.
79
Một số biện pháp:
- Đánh giá và đánh giá lại TSCĐ: Đánh giá TSCĐ là xác định giá trị của nó tại thời điểm nhất
định. Đánh giá chính xác giá trị của tài sản là căn cứ để tính khấu hao nhằm thu hồi vốn. Qua
đánh giá và đánh giá lại TSCĐ, giúp nhà quản lý nắm được tình hình biến động vốn và đưa ra
biện pháp thích hợp: chọn hình thức khấu hao cho phù hợp, thanh lý, bán nhượng TSCĐ.
- Lựa chọn phương pháp khấu hao và mức khấu hao thích hợp: Tuỳ thuộc vào từng loại hình sản
xuất của DN, từng thời điểm vận động của vốn và phải phản ánh đúng mức hao mòn thực tế của
TSCĐ vào giá thành sản phẩm.
Chỉ tiêu kết cấu tài sản cố định

- Chỉ tiêu này được thể hiện bằng các hệ số về kết cấu TSCĐ. Các hệ số này là tỉ số giữa giá trị
của một loại tài sản với tổng giá trị TSCĐ tại thời điểm kiểm tra.
- Chỉ tiêu về kết cấu TSCĐ phản ánh thành phần và quan hệ tỉ lệ giữa các thành phần trong tổng
số tài sản cố định hiện có. Chỉ tiêu này giúp nhà quản lý đưa ra biện pháp đầu tư điều chỉnh lại
cơ cấu đầu tư nhằm nâng cao hiệu suất sử dụng vốn của đơn vị.
4. Quản lý vốn lưu động
a. Xác định nhu cầu thường xuyên tối thiểu về vốn lưu động
- Xác định nhu cầu này nhằm mục đích đảm bảo đủ vốn lưu động cần thiết tối thiểu cho SXKD
được tiến hành liên tục, tránh ứ đọng vốn, thúc đẩy tốc độ luân chuyển vốn, nhằm nâng cao hiệu
quả sử dụng vốn.
- Để xác định nhu cầu VLĐ thường xuyên, ta sử dụng các phương pháp sau:
+ Phương pháp trực tiếp xác định nhu cầu VLĐ:
Căn cứ vào các yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến việc dự trữ vật tư, sản xuất và tiêu thụ sản phẩm
của DN để xác định nhu cầu cho từng khoản VLĐ trong từng khâu, trên cơ sở đó tổng hợp lại
80
toàn bộ nhu cầu VLĐ của DN. Phương pháp này đảm bảo tính hợp lý, nhưng tính toán tương đối
phức tạp.
+ Phương pháp gián tiếp xác định nhu cầu VLĐ:
Phương pháp này dựa trên thống kê kinh nghiệm để xác định nhu cầu vốn:
Thứ nhất: Dựa vào kinh nghiệm thực tế của các DN cùng loại trong ngành để xác định nhu cầu
vốn lưu động cho DN của mình.
Thứ hai: Dựa vào tình hình thực tế sử dụng VLĐ ở thời kỳ trước của DN để xác định nhu cầu
VLĐ cho kỳ tiếp theo, đồng thời có xem xét tới tình hình thay đổi quy mô sản xuất kinh doanh
và sự cải tiến tổ chức sử dụng VLĐ để xác định nhu cầu VLĐ thường xuyên.
b. Bảo toàn vốn lưu động
VLĐ được tồn tại dưới dạng vật tư hàng hóa và tiền tệ. Sự luân chuyển và chuyển hóa thường
chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố tác động khách quan và chủ quan làm cho vốn lưu động bị giảm
sút. Do vậy các DN phải chủ động bảo toàn VLĐ.
Các biện pháp bảo toàn VLĐ:
- Định kỳ tiến hành kiểm kê, kiểm soát đánh giá lại toàn bộ vật tư hàng hóa, vốn tiền mặt,
vốn trong thanh toán, để xác định VLĐ hiện có của DN theo giá trị hiện tại, trên cơ sở kiểm kê
đánh giá vật tư hàng hóa mà đối chiếu với sổ sách kế toán để điều chỉnh hợp lý.
- Những vật tư hàng hóa tồn đọng lâu ngày không thể sử dụng được do kém phẩm chất hay
không phù hợp với nhu cầu sản xuất phải chủ động giải quyết.
- Đối với những DN bị lỗ kéo dài, cần phải tìm cách khắc phục. Một trong những biện pháp
là sử dụng kỹ thuật mới, cải tiến phương pháp công nghệ để hạ giá thành, đầu tư nghiên cứu thị
trường, sản xuất sản phẩm mới nhằm tăng vòng quay của VLĐ.
81
82

Quản Lí Sản Xuất Ngành Dệt - Thầy Trinh

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Quản Lí Sản Xuất Ngành Dệt - Thầy Trinh

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Mục lục

CHƯƠNG 2: TỔ CHỨC SẢN XUẤT TRONG DOANH NGHIỆP DỆT

2. Căn cứ hình thái sản phẩm

5. Các nhân tố ảnh hưởng đến cơ cấu sản xuất

b- Phương thức song song

Thời gian quá trình công nghệ

c- Phương thức hỗn hợp

Thời gian quá trình công nghệ

Bài tập ở nhà:

CHƯƠNG 3: KẾ HOẠCH SẢN XUẤT VÀ ĐIỀU ĐỘ SẢN XUẤT

Các thông tin chi phí:

Dự trữ cuối kỳ = Dự trữ đầu kỳ + Sản xuất – Nhu cầu

Kế hoạch 3: Thay đổi cường độ lao động của công nhân

Kế hoạch 4: hợp đồng phụ.

So sánh tổng chi phí của các kế hoạch

TT Kế hoạch Tổng chi phí

Hoặc đề bài thay đổi:

Tháng 2: nhu cầu 5.100sp

Nguồn nhu cầu Nhu cầu hàng tuần

Tổng nhu cầu 20 20 50 50 30 30

Nhu cầu sản phẩm B

Tổng nhu cầu 30 30 40 40 40 30

3. SPT 13 1,8 2,32

4. LPT 20,6 9,6 3,68

Nguyên tắc LPT có hiệu năng kém nhất.

Thời gian gia công

a. Cơ cấu định mức sử dụng NVL

4. Xác định số lượng đặt hàng

• Số lần đặt hàng:

TC = (Q/2)xC + (D/Q)xS = (132/2)x400.000+(5.000/132)x700.000

• Số lần đặt hàng:

• Khoảng cách giữa 2 lần đặt hàng

• Số lượng đặt hàng tối ưu:

Ví dụ: D = 5.000 tấn/năm C = 400.000đ/tấn/năm S = 700.000/đơn hàng

2.Tổng chi phí dự trữ hàng năm

c. Giảm giá bán cho số lượng đặt hàng lớn

TMC = (Q/2) xC + (D/Q) xS + D xac

Trình tự tính toán:

2.Xác định Q nào khả thi.

3.Tính TMC với Q khả thi.

Theo số lượng đặt hàng tái tạo dự trữ:

Q 2.000.000 là khả thi.

CHƯƠNG 5: CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ GIÁ THÀNH SẢN PHẨM

2.2.1. Biến phí

2.2.1 Định phí

b. Định phí bắt buộc

2.2.3 Chi phí hỗn hợp

2.3.1 Chi phí trực tiếp

+ Tiền lương, bảo hiểm xã hội

+ Nguyên vật liệu

2.3.2 Chi phí gián tiếp

II. Phương pháp xác định chi phí

1. Phương pháp xác định chi phí theo công việc

+ Đơn chiếc theo đơn đặt hàng.

+ Có giá trị cao.

+ Được đặt mua từ trước khi sản xuất.

+ Có kích thước lớn

- Tập hợp các chi phí

- Căn cứ phân bổ chi phí

+ Căng tin, tổ chức: Số lượng công nhân viên

+ Bảo vệ: Diện tích chịu trách nhiệm

+ Động lực: Năng lực phục vụ

phân bổ cho các bộ phận chức năng.