4th Quarter - ARALING PANLIPUNAN 9
paano ito nasasaisip o naipapakita o naisasagawa ng
M1 - KONSEPTO AT PALATANDAAN NG
PAMBANSANG KAUNLARAN
PAG-UNLAD - ay pagbabago mula sa mababa tungo sa
mataas na antas ng pamumuhay. Isa itong kaisipang
maaaring may kaugnayan din sa salitang pagsulong.
(batay sa Merriam-Webster)
Pambansang Kaunlaran - ay tumutukoy sa kakayahan
ng isang bansa na masuportahan ang lahat ng
pangangailangan ng tao para sa matiwasay na takbo ng
ekonomiya ng isang bansa.
- Ito rin ay nagsasabi kung ang isang lipunan ay
nagampanan ang kabutihan para sa panlipunang
kapakanan tulad ng edukasyon, kalusugan,
imprastraktura at iba pang serbisyong panlipunan.
- Ito rin ay tumutukoy sa paggamit ng mga makabagong
teknolohiya at kagamitan, pangkalahatang
pagbabagong pangkabuhayang gawain mula agrikultura
patungo sa sektor ng industriya.
Mga Palatandaan ng Pambansang Kaunlaran
1. Pagkakaroon ng pagsulong ng isang bansa.
2. Mga pagbabago sa lipunan gaya ng pagtatayo ng mga
bagong istruktura.
3. Pag-unlad ng pamumuhay ng mga tao o ang
pagbawas sa mga iskwater.
4. Hindi makikita ang pagkakaroon ng hindi
pagkakapantay-pantay na antas ng
pamumuhay ng mga tao.
5. Mayroong kaayusang panlipunan ang isang bansa.
6. Mayroong kalayaan ang mga tao na makaahon sa
kahirapan.
7. Mababa ang bilang ng mga krimen na nagaganap.
(Pagkakaiba ng Pagsulong at Pag-unlad ayon kay
Feliciano R. Fajardo)
PAG – UNLAD - ay isang progresibo at aktibong proseso
ng pagpapabuti ng kondisyon ng tao, gaya ng
pagpapababa ng antas ng kahirapan, kawalan ng
trabaho, kamangmangan, di-pagkakapantay-pantay at
pananamantala.
PAGSULONG - ay produkto ng pag-unlad , nakikita at
nasusukat tulad halimbawa ng daan, sasakyan,
kabahayan, gusali, pagamutan, bangko, paaralan at
marami pang iba.
- Ang pagsulong ay ang paglago ng yaman o pagdami ng
pera habang ang pag-unlad ay ang pagkakaroon ng
maayos na pamumuhay sa pamamagitan ng mataas n
akalidad ng buhay at kalayaang magpasya.
- Samakatuwid, “Hindi lahat ng mayaman ay may
maunlad na buhay”.
- Ang mga salitang “Pagsulong” at “Pag-unlad” ay
parehong nagsasabi ng pag-angat ng isang bagay o
isang tao mula sa kaniyang kasalukuyang kinatatayuan.
- Ang pinagkaiba naman nilang dalawa ay sa kung
mga tao.
- Ang Pagsulong ay maaring masabi na kapareho ito ng
sitwasyon sa baha. Ang mgatao ay sumusulong o
mayrooong pag-sulong. Ang ibig sabihin ng salitang
“sulong” ay pagdiretso o paglakad patungo sa isang
lugar o kung ano man. Kung ito ay gagamitin sa
pagbigay deskripsyon sa isa sa mga karakteristiks ng
isang tao ito ay maaring:
Ang Pag-sulong ay:
1. Hindi patitibag sa kahit na anong suliranin
2. Pagtungo sa isang mithiin o nais na gawin at
pananatili dito
3. Pagkakaroon ng isang layunin at pag-angat
(ayon kina Michael P. Todaro at Stephene C. Smith)
Sa tradisyunal na pananaw binigyang-diin ang:
PAG-UNLAD - bilang pagtamo ng patuloy na pagtaas ng
income per capita nang sa gayon ay mapabibilis ang
pagdami ng awtput ng bawat bansa kaysa sa bilis ng
pag-unlad ng populasyon.
PAGSULONG - ay kumakatawan sa malawakang
pagbabago sa buong sistemang panlipunan.
- dapat ituon ang pansin sa iba’t ibang pangangailangan
at nagbabagong hangarin ng mga tao upang masiguro
ang paglayo mula sa di- kaaya-ayang kondisyon ng
pamumuhay tungo sa kondisyon na mas kasiya-siya.
- Ang Pag-unlad naman ay maaring magamit sa
ekonomiya. Tulad na lang ng pagkakaroon ng mga
panibagong programa o teknolohiya sa ating
komunidad. Ito ay pagbabago ng mga dating gawin
ngunit nasa isip pa rin ang tama at epektong maihahatid
ng mga ito. Ang pag- unlad ay pagbabago mula sa
normal at maliit na ideya hanggang sa malaki at mas
matibay na lohika. Kung ito man aymaihahalintulad sa
mga tao ito ay maaring:
1. Pagkakaroon ng bukas na isipan
2. Pagtanggap sa mga makabagong kagamitan o paraan
ng paggawa
3. Pagbibigay kontribusyon sa ating ekonomiya sa
pamamagitan ng pagiging isang inobatibong tao
- Ang pinagkaiba ng dalawang salitang “Pag-sulong” at
“Pag-unlad” ay nakabatay lamang sa sitwasyon o sa
mga taong gagamit ng mga ito. Ang “Pag-sulong” ay
nakapokussa pagtungo sa isang layunin o bagay; ang
“Pag-unlad” ay sa pag-angat ng pag-iisip o gawi ng
mga tao sa ating komunidad o ekonomiya.
(Dalawang Magkaibang Konsepto ng Pag-unlad ayon
kina Michael P. Todaro at Stephen C. Smith (Economic
Development 2012)
1. TRADISYONAL NA PANANAW
- Binigyang-diin ang pag-unlad bilangpagtatamo ng
patuloy na pagtaas ngantas ng income per capita nang
sa gayon ay mas mabilis na maparaming bansa ang
kaniyang output kaysa sa bilis ng paglaki ng populasyon
nito.
2. MAKABAGONG PANANAW
- Sinasaad na ang pag-unlad ay dapat na kumatawan sa
malawakang pagbabago sa buong sistemang
panlipunan. Dapat na ituon ang pansin sa iba’tibang
pangangailangan at nagbabagong hangarin ng mga tao
at grupo sa nasabing sistema upan masiguro rin ang
paglayo mulasa di-kaaya-ayang kondisyon ng
pamumuhay tungo sa kondisyon na mas kasiya-siya.
Sa akdang “Development as Freedom” (2008)
ni Amartya Sen, kanyang ipinaliwanag na ang
kaunlaran ay matatamo lamang kung “mapauunlad
ang
yaman ng buhay ng mga tao kaysa sa yaman ng
ekonomiya nito”. Upang matamo ito, mahalagang
bigyang-pansin ang pagtanggal sa mga ugat ng
kawalang kalayaan tulad ng kahirapan, diskriminasyon
at hindi pagkakapantay-pantay at ng iba pang salik na
naglilimita sa kakayahan ng mgamamamayan.
- Ang tatlong KKK ng Pag-unlad ayon kay Amartya Sen
ay ang;
Kayaman (mataas na kita).
Kalayaan (malayang
magpasya) at
Kaalaman (maayos na edukasyon).
Sa librong Economics, Concepts and Choices (2008)
nina Sally Meek, John Morton at Mark Schug, inisa- isa
nila ang iba pang mga salik na maaaring makatulong
sa pagsulong ng ekonomiya ng isang bansa.
1. LIKAS NA YAMAN - Malaki ang naitutulong
ng mga likas na yamansa pagsulong ng ekonomiya
lalong-lalo na ang mgayamang-lupa, tubig, kagubatan at
mineral.
2. YAMANG TAO - Mas maraming output ang
nalilikha sa isang bansa kung maalam at may kakayahan
ng mga manggagawa nito.
3. KAPITAL - Sa tulong ng mga kapital tulad ng mga
makina sa mga pagawaan ay nakalilikha ng mas
maraming produkto at serbisyo.
4. TEKNOLOHIYA AT INOBASYON - Nagagamit nang
mas episyente ang iba pang pinagkukunang- yaman
upang mas maparami pa ang mga nalilikhang
produkto at serbisyo.
MGA PALATANDAAN NG PAG-UNLAD AT PAGSULONG
Iba’t iba ang mga palatandaan na ginagamit upang
masukat ang pag-unlad ng isang bansa. Dati-rati, ang
pagsukat sa paglago ng isang ekonomiya ang palasak na
ginagamit upang masabing maunlad o di maunlad ang
isang bansa. Masasabing ang pagsulong ay isa lamang
aspekto ng pag-unlad. Sa pagsulong, sinusukat ang
halaga ng mga produkto at serbisyong nalikha sa loob
ng isang panahon.
Sa pagsukat nito, ginagamit ang:
- Gross Domestic Product (GDP),
- Gross National Product (GNP),
- GDP/ GNP per capita at
- real GDP/ GNP.
Ang pagsulong at pag-unlad ng isang bansa ayon kay;
Feliciano R. Fajardo
- ang pagsulong ng isang ekonomiya dulot ng mga
dayuhang mamumuhunan at ang pag-unlad na inangkat
ay walang kahulugan sa masa kung ang mga ito ay hindi
nararamdaman ng mga pangkaraniwang tao.
Todaro at Smith sa kanilang aklat na Economic Devl’t
- ang pag-unlad ay isang multidimensiyonal na
prosesong kinapapalooban ng malaking pagbabago sa
istruktura ng lipunan, gawi ng mga tao at mga
pambansang institusyon, gayundin ang pagpapabilis ng
pagsulong ng ekonomiya, pagbawassa di
pagkakapantay- pantay at pag-alis ng kahirapan.
Maliban sa paggamit ng GDP at GNP, ginagamit ang
Human Development Index - bilang isa sa mga panukat
sa antas ng pag-unlad ng isang bansa.
Ang Human Development Index (HDI)
- ay tumutukoy sa pangkalahatang sukat ng kakayahan
ng isang bansa na matugunan ang mahahalagang
aspekto ng kaunlarang pantao: kalusugan, edukasyon
at antas ng pamumuhay.
➢ Sa pagsukat ng aspektong pangkalusugan, ginagamit
na pananda ang haba ng buhay at kapanganakan.
Ipinapahiwatig dito ang bilang ng taon na inaasahang
itatagal ng isang sanggol kung ang mga umiiiral na
dahilan o sanhi ng kamatayan sa panahon ng kaniyang
kapanganakan ay mananatili habang siya ay nabubuhay.
Sa aspekto naman ng edukasyon, ang mean years of
schooling at expected years of schooling ang mga
ginagamit na pananda. Ang mean years of schooling ay
tinataya ng United Nation Educational, Scientific, and
Cultural Organization (UNESCO) batay sa mga datos
mula sa mga surbey at sensus ukol sa antas ng pinag-
aralan ng mga mamamayan na may 25 taong gulang.
Samantala, ang expected years of schooling naman
ay natataya base sa bilang ng mga nag-aaral sa lahat ng
antas ng edukasyon. Itinakda ang 18 taon bilang
expected years of schooling ng UNESCO.
➢ Ang aspekto ng antas ng pamumuhay ay nasusukat
gamit ang gross national income per capita.
KAHALAGAHAN NG HUMAN DEVELOPMENT INDEX
(HDI)
- Nilikha upang bigyang-diin na ang mgat ao at ang
kanilang kakayahan ang dapat na pinakapangunahing
pamantayan sa pagsukat ng pag-unlad ng isang bansa,
hindi lang ang pagsulong ng ekonomiya nito.
- Tinatangka ng HDI na ihanay ang mga bansa mula 0
(pinakamababang antas ng kaunlarang pang- tao) at 1
(pinakamataas na antas ng kaunlarang pantao).
- Maaari itong gamitin upang suriin at busisiin ang mga
patakarangp ambansa ng dalawang bansang may
parehong antas ng GNI per capita ngunit magkaibang
resulta hinggil sa kaunlarang pantao.
Bawat taon, ang United Nations Development
Programme (UNDP) ay naglalabas ng Human
Development Report ukol sa estado ng kaunlarang
pantao sa mga kasaping bansa nito. Sa pinakaunang
Human Development Report nainilabas ng
UNDP noong 1990, inilahad ang pangunahing saligan ng
sumunod pang mga ulat na nagsasabing “Ang mgatao
ang tunay na kayamanan ng isang bansa.”
Sa pamamagitan ng mga pahayag na ito, na kinatigan pa
ng maraming empirical na datos at makabagong
pananaw uko lsa pagsukat ng kaunlaran, ang Human
Development Report ay nagkaroon ng mahalagang
implikasyon sa pagbuo ng mga polisiya ng mga bansa sa
buong mundo.
Ang Human Development Report ay pinasimulan ni
Mahbub ul Haq noong 1990. Ayon sa kaniya, ang
pangunahing hangarin ng pag-unlad ay palawakin ang
pamimilian (choices) ng mga tao sa pagtugon sa
kanilang mga pangangailangan.
Ang Human Development Report Office (HRDO) ng
United Nations Development Programme (UNDP) ay
gumagamit ng mga karagdagang palatandaan upang
masukat ang:
1. Hindi pagkakapantay-pantay (Inequality-adjusted
HDI),
2. kahirapan (Multidimensional Poverty Index) at
3. gender disparity (Gender Inequality Index).
ITO ANG MGA:
A. Ang Inequality-adjusted HDI - ay ginagamit upang
matukoy kung paano ipinamamahagi ang kita,
kalusugan, at edukasyon sa mga mamamayan ng isang
bansa.
B. Ang Multidimensional Poverty Index - ay ginagamit
upang matukoy ang paulit-ulit na pagkakait sa mga
sambahayan at indibidwal ng kalusugan, edukasyon at
antas ng pamumuhay
C. Gender Development Index - ang sumusukat sa
puwang o gap sa pagitan ng mgal alaki at babae.
Mga Salik sa Pag-unlad at Pagsulong
1. Likas na Yaman -Malaki ang naitutulong ng mga likas
na yaman sa pagsulong
ng ekonomiya lalong-lalo na ang mga yamang-lupa,
tubig, kagubatan, at mineral.
Subalit hindi kasiguraduhan ang mga likas na yaman sa
mabilis na pagsulong
ng isang bansa.
2. Yamang-Tao - Isa ring mahalagang salik na tinitingnan
sa pagsulong ng ekonomiya ang lakas-paggawa. Mas
maraming output ang nalilikha sa isang bansa kung
maalam at may kakayahan ang mga manggagawa nito.
3. Kapital - Sinasabing lubhang mahalaga ang kapital sa
pagpapalago ng ekonomiya ng isang bansa. Sa tulong ng
mga kapital tulad ng mga makina sa mga pagawaan ay
nakalilikha ng mas maraming produkto at serbisyo.
4. Teknolohiya at Inobasyon- Sa pamamagitan ng mga
salik na ito, nagagamit nang mas episyente ang iba pang
pinagkukunang –yaman upang mas maparami pa ang
mga nalilikhang produkto at serbisyo.
Mga Pagkilos para sa Pambansang Kaunlaran
MAABILIDAD
1. Bumuo o sumali sa kooperatiba- Ang pagiging kasapi
ng kooperatiba ay isang paraan upang magkaroon ng
pagkakataon ang bawat isa na maging kasapi sa
paglikha ng yaman ng bansa.
2. Pagnenegosyo- Hindi dapat manatiling manggagawa
lamang ang Pilipino. Dapat nating sikapin na maging
negosyante upang tunay na kontrolado ng Pilipino ang
kabuhayan ng bansa at hindi ng mga dayuhan.
MAKABANSA
1. Pakikilahok sa pamamahala ng bansa- Ang aktibong
pakikilahok sa pamamahala ng barangay, gobyernong
lokal, at pambansang pamahalaan upang
maisulong ang mga adhikain at pangangailangan ng mga
Pilipino ay kailangang gawin ng bawat mamamayan
upang umunlad ang bansa.
2. Pagtangkilik sa mga produktong Pilipino- Ang yaman
ng bansa ay nawawala tuwing tinatangkilik natin ang
dayuhang produkto. Dapat nating tangkilikin ang mga
produktong Pilipino.
MAPANAGUTAN
1. Tamang pagbabayad ng buwis. Ang pagkakaroon ng
kultura ng tamang pagbabayad ng buwis ay
makakatulong upang magkaroon ang pamahalaan ng
sapat na halagang magagamit sa mga serbisyong
panlipunan tulad ng libreng edukasyon, murang
programang pangkalusugan, at iba pa;
2. Makialam. Ang mali ay labanan, ang tama ay
ipaglaban. Paglaban sa anomalya at korapsyon maliit
man o malaki sa lahat ng aspekto ng lipunan at
pamamahala. Mahalagang itaguyod ng mga
mamamayan ang kultura ng pagiging tapat
sa pribado at publikong buhay. Hindi katanggap-
tanggap ang pananahimik at pagsasawalang kibo ng
mamamayan sa mga maling nagaganap sa loob ng
bahay, sa komunidadsa paaralan, pamahalaan, at sa
trabaho.
MAALAM
1. Tamang pagboto- Ugaliing pag-aralan ang mga
programang pangkaunlaran ng mga kandidato bago
pumili ng iboboto. Dapat din nating suriin ang mga
isyung pangkaunlaran ng ating bansa upang masuri
kung sinong kandidato ang may malalim na kabatiran sa
mga ito.
2. Pagtutupad at pakikilahok sa mga proyektong
pangkaunlaran sa komunidad- Maaaring manguna ang
mga mamamayan sa pagbuo at pagpapatupad ng mga
proyektong magpapaunlad sa ating komunidad.
M2 - SEKTOR NG AGRIKULTURA
Humigit kumulang sa 7,100 isla ang bumubuo sa
Pilipinas. Dahil sa lawak at  dami ng mga lupain,
napabilang ang Pilipinas sa bansang agrikultural dahil 
malaking bahagi nito ang ginagamit sa mga gawaing KARANIWANG nagmumula ang  pagkain na tumutugon
pang-agrikultura.  sa pangangailangan ng mga mamamayan.  

- Mahalagang bahagi ng ekonomiya ay nakadepende sa - Ang agrikultura ay nararapat na bigyang pansin upang
agrikultura. Sinasabing  ito ang nagtataguyod sa mapalakas at maging  katuwang ng pamahalaan sa
malaking bahagdan ng ekonomiya dahil ang lahat ng pagkamit ng kaunlaran ayon sa sumusunod na 
sektor  ay umaasa sa agrikultura upang matugunan ang kahalagahan: 
pangangailangan sa pagkain at  mga hilaw na sangkap
na kailangan sa produksiyon. 
- Nahahati ang sektor ng agrikultura:
sa paghahalaman, paghahayupan,  pangingisda at ● Pinagmumulan ng mga hilaw na materyal. 
paggugubat. Ang may pinakamalaking porsyentong Ang sektor na ito ay nagsisilbing tagasuplay ng mga
ambag sa  kabuuang GDP ng Pilipinas noong 2020 ay hilaw na materyal  na kailangan ng industriya. Mahalaga
ang sub-sektor ng paghahalaman na  mayroong 53.7%, ang mga materyal na ito upang  maisakatuparan ng
sumunod naman ang paghahayupan na may 17.3% para sektor ng industriya ang kanyang gampanin. Ang mga 
sa  livestock at 13% naman sa poultry. Mayroon namang halimbawa ng mga hilaw na materyal ay troso, bulak,
16% and pangingisda.  langis, mineral at  marami pang iba.
  
PAGHAHALAMAN   ● Pangunahing pinagmumulan ng pagkain ng mga
- Maraming pangunahing pananim ang ating   bansa mamamayan 
tulad ng palay, mais, niyog, tubo, saging,   pinya, kape, Pagkain ang pangunahing produktong tinatamasa natin
mangga, tabako, at abaka. Ang mga  pananim na ito ay mula sa sektor  ng agrikultura, partikular na sa
karaniwang kinokonsumo sa  loob at labas ng bansa. subsektor ng pagsasaka, paghahayupan at  pangingisda.
Tinatayang umabot ang  kabuuang kita ng sekondaryang Tunay na mahalaga ang mga ito sapagkat maraming tao
sektor na ito sa  Php797.731 bilyon noong 2012. Ito ay sa  mundo ang umaasang matugunan ang
nagmula sa  mga produktong palay, mais, at iba pang   pangangailangan sa pagkain. Ang  mga mahahalagang
pangunahing pananim ng Pilipinas. Kasama rin  dito ang produkto na kabilang dito ay bigas, karne, gulay, gatas
mga produktong gulay.  at  marami pang iba.  

PAGHAHAYUPAN  ● Nagkakaloob ng hanapbuhay 

- Ang paghahayupan naman ay binubuo ng pag aalaga Nagkakaloob ng maraming trabaho ang agrikultura.
ng kalabaw, baka, kambing, baboy, manok,  pato at iba Pangunahing  pinagkukunan ng ikabubuhay ng mga
pa. Ang paghahayupan ay  nakatutulong sa pagsuplay mamamayang Pilipino ang agrikultura  sapagkat hindi
ng ating mga  pangangailangan sa karne at iba pang ito gaanong nangangailangan ng malaking kapital sa 
pagkain.  Ang paghahayupan ay gawaing pagsasaka, lakas sa paggawa at karunungang teknikal.
pangkabuhayang  kinabibilangan ng ating mga tagapag- Ilan lamang ang  pagtotroso, pagsasaka, pangingisda at
alaga ng  hayop. Mayroon ding mga pribadong pag-aalaga ng hayop ang mga  hanapbuhay na kaloob
korporasyon  na nasa ganitong hanapbuhay.  ng sektor ng agrikultura.  

PANGINGISDA   ● Pinanggagalingan ng dolyar. 

- Itinuturing ang Pilipinas bilang isa sa Isang mahalagang pinagkukunan ng dolyar ng Pilipinas
mga  pinakamalaking tagatustos ng isda sa buong   ay mula sa  mga produktong agrikultural na naibebenta
mundo. Isa sa pinakamalalaking daungan ng mga huling sa pandaigdigang pamilihan.  Makikita sa datos sa ibaba
isda ay matatagpuan sa ating bansa. Samantala, ang ang dolyar na pumasok sa Pilipinas dahil sa 
pangingisda ay nauuri sa tatlo - komersiyal, munisipal at pamamagitan ng panlabas na pakikipagkalakan. Ang
aquaculture.  graph sa ibaba ay ang  mga pangunahing produkto mula
sa Pilipinas na naipadala sa ibang bansa.
PAGGUGUBAT  
- Ang paggugubat ay isang pangunahing pang  MGA SULIRANIN NG AGRIKULTURA 
ekonomikong gawain sa sektor ng agrikultura.   1. Mababang presyo ng produktong agrikultural: Bunga
Patuloy na nililinang ang ating mga kagubatan  bagamat na rin ng pagdagsa  ng mga dayuhang produkto, ang
tayo ay nahaharap sa suliranin ng  pagkaubos ng mga mga ani ng mga magsasaka at mangingisda  ay mabibili
yaman nito.   lamang sa murang halaga. Kaya naman hirap ang mga
- Mahalaga itong pinagkukunan ng plywood,  tabla, ito na  magkaroon ng malaking tubo na kailangan sa
troso, at veneer. Bukod sa mga nabanggit na produkto, pagtugon sa kanilang  pangangailangan. 
pinagkakakitaan din  ang rattan, nipa, anahaw,  
kawayan, pulot-pukyutan at dagta ng almaciga. 2. Kakulangan ng sapat na imprastraktura at puhunan:
Isa sa mga dahilan  ng mabagal na pag-unlad ng
KAHALAGAHAN NG AGRIKULTURA  agrikultura ay ang kakulangan sa  imprastraktura at
- Ang pag-unlad ng isang bansa ay nakabatay sa laki at puhunan. Maraming produktong agrikultura ang hindi 
taas ng kita ng mga  sektor ng ekonomiya, mahalagang napakikinabangan dahil nasisira, nabubulok at nalalanta
pagtuunan ng pansin ng pamahalaan ang lahat  ng tulad ng gulay at  prutas dahil sa kawalan ng pag-
sektor partikular ang agrikultura sapagkat dito iimbakan at maayos na transportasyon. 
3. Kakulangan sa makabagong kagamitan at ● Philippine Development Plan 2011-2016: Ang
teknolohiya: Ang mga  magsasaka ay patuloy na development plan na ito ay naglalaman ng balangkas
gumagamit ng mga lumang kagamitan sa  pagsasaka, ng estratehiya ng pamahalaan para sa paglago ng iba’t
tulad ng araro at kalabaw na nagiging dahilan ng ibang bahagi ng ekonomiya, ito ay nabuo sa ilalim ng
mabagal na  produksiyon. Dahil sa kakulangan sa pamumuno ni Pangulong Noynoy Aquino. Isa na rito
edukasyon, napakahirap ituro sa mga  magsasaka ang ang estratehiya para sa agrikultura. Nakapaloob sa PDP
paggamit ng mga makabagong teknolohiya at 2011-2016 ang ilang pangunahing tunguhin para sa
makinarya.  sektor ng agrikultura: 1) Pinagbuting seguridad sa
pagkain at pinataas na kita ng manggagawang nasa
4. Paglaganap ng sakit at peste: Maraming hayop ang sektor, 2) pinaigting na kakayahang malabanan ang
namamatay at hindi  napakikinabangan bunga ng masasamang epekto ng mga sakuna at 3) pinahusay na
pagkakasakit at pagkapeste na dulot ng mga  virus at pamamalakad sa mga programa at pamumuno sa mga
bakterya na namiminsala sa mga hayop at halaman.  tanggapan ng pamahalaan.

5. Pagdagsa ng mga dayuhang produkto: Ang

globalisasyon at liberalisasyon  ang mga dahilan ng
pagdagsa ng mga dayuhang produkto sa ating
pamilihan,  kung kaya nagkakaroon ng kakompetensya
ang ating mga lokal na produkto.

Mga Patakarang Pang-ekonomiya na nakatutulong sa

Sektor ng Agrikultura
Sa kasaysayan ng Pilipinas ay marami nang patakaran
ang nalikha upang tulungan at palaguin ang sektor ng
agrikultura. Ang halimbawa ng mga patakarang ito ay
ang mga batas ukol sa pagmamay-ari ng lupa, agrarian
reform, pag-aangkat ng bigas, at pag-aangkat ng
produktong agrikultural. Ang ilan sa mga batas na
nangangalaga sa Sektor ng agrikultura ay ang
sumusunod:

● Republic Act 1400 o Land Reform Act of 1955: Sa

ilalim ng pamumuno ni Pangulong Ramon Magsaysay
naisabatas ang repormang ito. Inatasan ng batas ang
Land Tenure Administration na bumili ng mga pribadong
lupang sakahan upang maibenta sa mga nananakahan
dito.

● Republic Act 3844 o Agricultural Land Reform Code:

Sa ilalim ng pamumuno ni Pangulong Diosdado
Macapagal, pinalawig nito ang batas sa reporma sa
lupa. Ang bagong patakarang ito ay naglalayong
tuluyang matanggal ang sistema ng pananakahan.
Isinabatas ang pagbili ng pamahalaan ng mga
pribadong lupaing pansakahan upang ilipat ang
pagmamay-ari nito sa mga magsasakang umookupa rito
sa pamamagitan ng mahabang installment plan.

● Code of Agrarian Reform o Presidential Decree 2:

Binuo naman ni Pangulong Ferdinand Marcos ang
Department of Agrarian Reform sa pamamagitan ng
Decree na ito. Inatasan ng batas na ito na ang bawat
magsasakang nangungupahan sa mga pribadong
sakahan ng bigas at mais ay dapat magkaroon ng
limang ektaryang parte sa lupang kanilang sinasaka.

● Republic Act 6657 o Comprehensive Agrarian Reform

Law: Ang pinalawak na agrarian reform ay isinabatas sa
panahon ni Pangulong Corazon Aquino. Ang batas ay
nag-uutos na ipamahagi ang lahat ng pampubliko at
malalaking pribadong sakahan sa mga magsasakang
walang sariling sakahan.