NHẬN ĐỊNH VĂN HỌC
I/ THƠ:
1. Có kẻ nói là từ khi các thi sĩ ca tụng cảnh núi
non, hoa cỏ; núi non, hoa cỏ trông mới đẹp; từ
khi có người lấy tiếng chim kêu, tiếng suối chảy
làm đề tài ngâm vịnh, tiếng chim, tiếng suối
nghe mới hay. Lời ấy tưởng không có gì là quá
đáng.
(Hoài Thanh – Văn chương và bình luận)
2. Thi sĩ không phải là Người. Nó là Người Mơ,
Người Say, Người Điên. Nó là Tiên, là Ma, là
Qủy, là Tinh, là Yêu. Nó thoát Hiện Tại. Nó xối
trộn Dĩ Vãng. Nó ôm trùm Tương Lai. Người ta
không hiểu được nó vì nó nói những cái vô
nghĩa, tuy rằng cái vô nghĩa hợp lý.
(Chế Lan Viên)
3. Thơ là ảnh, là nhân ảnh, thơ cũng ở loại cụ
thể hữu hình. Nhưng nó khác cái cụ thể của văn.
Cùng mọc lên từ cái đống tài liệu thực tế, nhưng
từ cái hữu hình nó thức dậy những cái vô hình
bao la, từ một điểm nhất định mà nó mở ra
được một cái diện không gian, thời gian, trong
đó nhịp mãi lên một tấm lòng sứ điệp. (Nguyễn
Tuân – Thời và thơ Tú Xương, Tạp chí Văn
nghệ)
4. Thơ không cần nhiều từ ngữ. Nó cũng không
quan tâm đến hình xác của sự sống. Nó chỉ cần
cảm nhận và truyền đi một chút linh hồn của
cảnh vật thông qua linh hồn thi sĩ.
(Nguyễn Đăng Mạnh)
5. Cũng như nụ cười và nước mắt, thực chất của
thơ là phản ánh một cái gì đó hoàn thiện từ bên
trong.
(R. Tagore)
6. Thơ không phải là sự buông thả của cảm xúc,
mà là một sự trốn thoát khỏi cảm xúc, thơ
không phải là sự biểu lộ của nhân cách, mà là sự
trốn thoát khỏi nhân cách. Nhưng, dĩ nhiên, chỉ
có những ai có cả nhân cách và cảm xúc mới biết
ý nghĩa của trốn thoát những cảm xúc và nhân
cách là gì.
(T. S. Elinot)
7. Thơ đối với tôi là một phần thưởng hết sức to 47. Chuyến xe sau không còn anh nữa
lớn; thơ đã xoa dịu những nỗi sầu não; thơ đã Xe vẫn chạy nghìn đời chỉ vắng anh thôi
làm tăng gấp bội và thanh lọc những niềm vui Nguyễn Trãi, Nguyễn Du,… từng đi chuyến
1
41. Giữa tàn bạo hư vô, giữa đấu tranh khốc liệt.
Thơ phải dạy ta bằng con mắt thật. (Lưu Quang
Vũ)
42. Thơ là tiếng gọi đàn, là sự đồng thanh tương
ứng, đồng khí tương cầu của những người lao
động, phấn đấu, suy nghĩ, yêu thương trong cái
phần cao nhất, sâu nhất của họ tức là tâm trí.
(Xuân Diệu)
43. Thơ đích thực không nhằm giáo dục ai,
nhưng nó lại giúp thanh lọc tâm hồn con người.
Thơ còn là đôi nạn giúp người tàn tật đứng dậy
bước đến với mọi người, là đôi bàn tay chìa ra
với mọi người.
(Thanh Thảo)
44. Thơ là chữ nghĩa cũng không là chữ nghĩa, là
ý thức mà không phải ý thức, là vô thức mà
không hẳn vô thức. Thơ đúng nghĩa là sự bộc lộ
tận cùng của nhà thơ.
(Thanh Thảo)
45. Một bài thơ hay là một sinh vật có cơ thể.
Mỗi câu mỗi chữ đứng ở đâu đều có lý do. Cái
kỹ thuật trong hàng thơ nghiêm như những
người lính đứng trong quân ngũ. Đổi đi một
câu một chữ là sai cả gan phổi của bài thơ, bài
thơ lệch lạc, ngã xiêu.
(Xuân Diệu)
46. Muốn cho loài thi sĩ làm tròn nhiệm vụ ở thế
giới này, nghĩa là tạo ra những tác phẩm tuyệt
diệu, lưu danh muôn đời. Người bắt chúng phải
lưu bằng giá máu, luôn có một định nghĩa tàn
khốc theo riết bên mình: “Không rên viết là thơ
vô nghĩa”.
(Hàn Mạc Tử)
của tôi; thơ đã nâng niu những niềm vui của tôi;
và thơ đã cho tôi thói quen ao ước khám phá ra
Thiện và Mỹ trong mọi điều hội ngộ và ở xung
quanh tôi.
( Samuel Taylor Coleridge)
8. Nhà thơ tập hợp khí trong trời đất lại, lấy
trăng móc, giá mây, hoa chim làm tính tình của
mình; trăng móc giá mây ở trong trời đất
thường chốc lát tiêu tan, chỉ nhà thơ có khả
năng kết hợp lại làm nó không tan.
(Hoàng Lê Chân)
9. Nỗi buồn đó là nỗi buồn chung của con
người, bọn thi sĩ chúng tôi nhẹ lòng nhẹ dạ
mang nhờ tất cả cho nhân gian.
(Xuân Diệu)
10.Hồn thơ là nguồn suối nguyên sinh của cái
đẹp nghệ thuật tìm thấy trong một sáng tạo
đam mê.
(Trần Nhựt Tân)
11. Chất thơ thường hướng về tác phẩm, tức là
ngoại giới, hồn thơ là dư vang chưa thành hình
ở trong trạng thái tiềm thế, đồng hóa với mỹ
cảm sống động trong tâm hồn thi sĩ.
12. Tư tưởng trong ngôn ngữ thơ như một chiếc
dây diều vừa đưa thơ cất cánh bay cao, bay xa
trong bầu trời của thực và mộng, vừa neo thơ lại
với bầu khí quyển đời sống.
13. Ngôn ngữ thơ theo Phú Hưng “không phải là
thứ ngôn ngữ xác ve sau mùa hè đã im bặt tiếng
kêu mà đó là một thứ ngôn ngữ không ngừng
biến sinh mãnh liệt”.
14.Chất thơ như chút đường hòa vào cốc nước
đã mặn mòi chất hiện thực của truyện ngắn để
truyện thêm dư vị, thêm tinh chất, để người đọc
càng uống lại càng khát, càng say.
15. Thơ hay, tự nó, khi đọc lên đã thấm vào hồn.
Thơ hay, tự nó, khi ngân lên đã gây những xúc
động, những thổn thức. Thơ hay là khi nó chạm
được vào trái tim người đọc, người nghe, nó
ngân lên tiếng nói của trái tim, là tiếng đồng
vọng của con người.
16.Thơ là sự ham muốn vô biên của những 56. Tình tự quá, thiêng liêng, êm ái quá
nguồn khoái lạc trong trắng của một cõi trời Thơ ở đâu thong thả xuống đường mưa
cách biệt. Thơ là một tiếng kêu rên thảm thiết Những hoa quý tỏa hương vương giả
2
trước
Những chuyến xe không có khứ hồi.
(Chuyến xe Di cảo thơ II – Chế Lan Viên)
48. Mỗi con trai nhả ngọc một lần thôi
Viên ngọc đầu tiên cũng là viên sau chót
Không như ta viên ngọc sau cùng làm viên thứ
nhất
Đây là nỗi đau và hạnh phúc của con người.
(Chế Lan Viên)
49. Đừng làm những câu thơ khuôn mình theo
văn phạm
Như những cây quá thẳng chim không về.
(Sổ tay thơ – Chế Lan Viên)
50. Lớn lên, lớn lên, lớn lên
Con làm gì? Con làm thi sĩ
Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ
Trước hiên nhà. Và trong hơi mát câu văn.
(Chế Lan Viên)
51. Như cốm mùa thu nằm mát giữa tờ sen Màu
xanh của nắng trời chừng dịu lại
Những yêu thương của lòng tôi, tôi gói
Trong lá thơ vừa hái ở đời lên.
(Chế Lan Viên)
52. Thơ, thơ đong từng ngao như tát bể
Là cái cân nhỏ xíu lại cân đời
Thơ không phải đưa ru mà còn thức tỉnh
Không phải chỉ ơ hời mà còn đập bàn quát tháo
lo toan. (Chế Lan Viên)
53. Thơ em cũng giống như lòng em vậy
Là nghĩa thơm tho như ánh trăng
Mềm mại như lời tơ liễu rủ
Âm thầm trong áng gió băn khoăn.
(Hàn Mạc Tử)
54. Máu đã khô rồi thơ cũng khô
Tình ta chết yểu tự bao giờ
Từ nay trong gió – mưa trong gió
Lời thảm thương rền khắp nẻo mơ.
(Hàn Mạc Tử)
55. Gieo vần như thể tay gieo hạt
Nhịp sống làm nên những nhịp thơ.
(Huy Cận)
của một linh hồn thương nhớ, ước ao trở lại
trời, nơi đã sống ngàn kiếp vô thủy vô chung với
những hạnh phúc bất tuyệt.
18. Thơ ca không phải là tranh ảnh mà có cái
thẩm mỹ của tranh ảnh. Mắt trông bài thơ ở
trang giấy không có thấy gì là đẹp, song mà đọc
lên tiếng, nghe vào tai thì tự thấy hiện ra trước
mắt một bức tranh tả tình, tả cảnh,… Thơ ca
không phải là dàn nhạc, mà nó có mỹ thiện của
dàn nhạc, không ty, không trúc, không kim,
không thạch, không thổ, không cách mà đọc lên
như thể cung đàn réo rắt, sắt vàng chen nhau.
19. Bài thơ là con của trận đánh, là vụ mùa của
những giọt mồ hôi. (Rasul Gamzatovich
Gamzatov)
20. Người hạ bút làm thơ mà không am hiểu
ngôn ngữ chẳng khác gì anh chàng mất trí lao
xuống dòng sông cuồn cuộn mà không biết bơi.
(Rasul Gamzatovich Gamzatov)
21. Nhà thơ tìm hình ảnh để tả cái đẹp bằng từ
ngữ thích hợp, khiến người ta khả giác được tư
tưởng.
(Albbe Duros)
22. Mỗi bài thơ hôm nay tôi trao vào tay bạn đọc
thân mến là nảy sinh từ cái mầm mống trên cái
cây xao động của cuộc đời đang nở hoa. Coi
thường quyển sách này sẽ là tàn nhẫn bởi vì nó
gắn liền khăng khít với bản thân cuộc đời tôi.
(Lorca)
23. Họa sĩ không tìm kiếm vu vơ trên mặt vải,
anh ta chỉ vật lộn với chính mình để thể hiện cái
ý tưởng mà anh ta đã có sẵn trong đầu trước khi
đặt bút vẽ. Cũng như vậy, chính quy tắc vần
điệu thi pháp trong thơ cũng tạo cho thi sĩ
buông vần thơ hay là thế.
24. Đối tượng của thơ không phải là mặt trời,
núi rừng, phong cảnh, cũng không phải là thể
mạo và hình dạng của con người như máu, gân,
bắp, thịt,.. song là những quan hệ và tinh thần.
(Hegel)
25. Các nhà thơ có ích chi nếu chỉ có tham vọng
nhắc lại như nhà viết sử? Thi nhân phải đi xa
3
Mây đa tình như thi sĩ ngày xưa.
(Xuân Diệu)
57. Và những giọt lệ rưng rưng trên mi người
đọc Ngọc của người còn trong gấp mấy
Ngọc thơ anh…
(Lệ Ngọc – Chế Lan Viên)
58. Người thi sĩ đã vào làng mây khói
Không ở đâu và ở khắp mọi nơi
Như tiếng vọng trong sương xa dắng dỏi
Máu vu vơ thơ giữa trái tim đời.
(Tình mai sau – Xuân Diệu)
59. Anh qua trái đất để lại chừng thơ ấy
Hãy thương anh anh nào có chi nhiều
Một chút nắng tàn, một dòng nước chảy
Trái tim nghèo nhưng cũng đã tin yêu.
(Gởi – Chế Lan Viên)
60. Đời cho anh nắm đất
Anh làm nên cái bình
Đời cho anh nhành hoa
Anh vẽ nên mùi sứ.
(Di cảo thơ – Chế Lan Viên)
61. Thuở ấy càn khôn mới dựng nên
Mùa khô chưa gặp tốt tươi lên
Người thơ phong vận như thơ ấy
Nào đã ra đời ngọc biết tên.
(Xuân đầu tiên – Hàn Mạc Tử)
62. Những câu thơ như dã tràng xe cát bể
Xe cát như trang giấy vô công như bãi bể chẳng
cây trồng Đừng cậy thế thời đại oai hùng, nếu
tâm hồn anh cứ bé Dã tràng xe cát là xe bên
cạnh bể
Trước sóng lớn nghìn đời nó vẫn vô công.
(Chế Lan Viên)
63. Những câu thơ mỏng tựa cánh chuồn
Ngàn năm bay ngược bão
Mang sấm sét của những vùng chưa qua
Mang ánh trăng của của những thời chưa tới
Cái mong manh thắng được cả sắt thép
Bền vững đến muôn đời.
(Trần Nhuận Minh)
64. Trái đất rộng ra thêm ra một phần vì bởi các
trang văn Vì diện tích tâm hồn của các nhà thi
hơn và cố hết sức cho ta thấy những gì cao quý sĩ.
tốt đẹp hơn. (Gocthe) (Sổ tay thơ – Chế Lan Viên)
26.Có thể thấy tâm tình bộc lộ ở ngoài phạm vi 65. “Còn kẻ làm thơ chắc cũng vậy thôi
thơ nhưng không có thơ nào hay thật mà chẳng Họ mất ngủ giong buồm qua bể chữ
bộc lộ tâm tình. Họ muốn vẽ bằng lời bức tranh đáng sợ
(M. Jacob) Sự yêu thương sự phản bội con người.”
(Đêm II)
27. Nhà thi sĩ nâng niu bầu cảm xúc 66. Tôi nhặt nhạnh li ti bụi chữ
Của trời mây đúc lại mấy lời hoa.” đốt lò tâm linh chơi trò chơi luyện thơ.
(Thế Lữ) (Nguyễn Duy)
28. .“Bạn sẽ hỏi sao thơ tôi 67. Giờ là thế giới của xe cúp, tivi, phim màu
Không nói đến mộng mơ hoa lóa? ngũ sắc
Không nói đến những núi lửa hùng vĩ Của quyền lực tuổi tên đốp chát
Của đất nước và quê hương? Vị trí nhà thơ như rác đổ thùng.
Hãy đến xem, máu chảy trên đường (Chế Lan Viên)
Hãy đến xem, máu chảy trên đường
Hãy đến xem, máu chảy trên đường.”
(Pablo Neruda)
29. “Ta đã làm gì? Như lũ viết thuê 68. Căng cái dây hình ảnh ngữ ngôn ngang qua
Chạy theo những biển hàng ngắn ngủi Vực tâm hồn sâu thẳm
Những khuôn phép những trang in những hư Không bao giờ anh ở độ chùng dây.
danh một buổi (Chế Lan Viên)
Ta nịnh người để người lại khinh ta
Cố già cỗi để quên đi phẩm cách
Muốn yên thân ta trở thành kẻ hèn nhát
Nhân dân có cần thơ của ta đâu.”
(Lưu Quang Vũ)
30. “Đừng làm nhà thơ đi tìm kiếm sao Kim 69. Anh ta lấy tất cả những lo âu, suy tư, hạnh
Thứ vàng ấy, loài người chưa biết đến phúc, khổ đau một đời làm củi
Đi tìm quỹ đạo các trời xa hay lắm! Có khi nhen nhóm cả một đời mới thiêu được
Nhưng cần giải phóng ta một mồi
ra khỏi quỹ đạo Ngồi lên chất liệu đời mình
những xích sắt xe tăng và những trận càn.” Rót vào đấy xăng của thời đại
(Chế Lan Viên) Rồi lấy mình ra làm lửa châm vào
Bài thơ rực cháy.
(Chế Lan Viên)
31. “Ta muốn hồn trào ra đầu ngọn bút 70. Người làm xiếc đi dây rất khó
Mỗi hồn thơ đều dính não cân ta Nhưng chưa khó bằng làm nhà văn
Bao nét chữ quay cuồng như máu vọt Đi trọn trên con đường chân thật.
Như mê man chết điếng cả làn da.” (Phùng Quán)
(Hàn Mặc Tử)
32. Nền đất ẩm, chiếu manh, trang giấy trắng 71. Người tù tử hình kia tình cờ trong túi còn
anh khai sinh bao nhân vật cho đời hạt gạo
nên anh chết như chuyến đi dài hạn Biến thành con voi dâng cho vua
bởi họ sống tiếp cho anh đang có mặt giữa Vua tha cho người có tội mà đa tài ấy
muôn người. Ồ, nếu anh không biết biến đời anh thành tác
(Đào Cảng) phẩm dành cho đời
Nên đời chẳng biết lấy cớ gì để tha cho anh cả.

4
 (Chế Lan Viên)
33. Có công việc làm hẳn có lúc ngừng tay 72. Có công việc làm hẳn có lúc ngừng tay
Có cuộc hành trình hẳn có mươi phút nghỉ Có cuộc hành trình hẳn có mươi phút nghỉ
Thơ là việc nghỉ ngơi vừa là việc đầy lao lực Thơ là việc nghỉ ngơi vừa là việc đầy lao lực
Thơ vùa là chỗ dừng chân, vừa là cuộc hành Thơ vừa là chỗ dừng chân, vừa là cuộc hành
trình trình.
Thơ là vũ khí trong trận đánh (Raxun Gamzatop)
Là tất cả, thơ ơi, chỉ trừ không chịu là yên tĩnh!
Tôi nguyện suốt đời trung thực sống cho thơ…
Là công việc tận cùng? Là rãnh rỗi bắt đầu?
Là cuộc hành trình ư? Hay chỉ là chỗ nghỉ?
(Raxun Gamzatop)
34. Người dệt thảm mặc áo rách và cuộc đời xám 73. Phải phí tổn ngàn cân quặng chữ
xịt Để thu về một chữ mà thôi
Ấy thế nhưng cái nghề dệt mà, ta cứ dệt thảm Những chữ ấy làm cho rung động
hoa Triệu trái tim trong hàng triệu năm dài.
Lật trái trang thơ may ra anh đọc được trên kia (Maiacopsky)
đời tôi một ít
Thơ không phản ảnh đời mình thì nó cũng dệt
những mùa hoa.
(Chế Lan Viên)
35. Tiếng tôi hát chẳng làm ai tươi nở, 74. Tôi nhìn thấy
Nhưng sách nầy, tôi để cả trái tim; trong trang sách chưa đọc
Giở cho khéo, kẻo lòng tôi động vỡ, Sự vắng mặt của mình
Hồn người tình mỏng lắm, xếp cho êm! thấy trong cái bóng mất hình
(Xuân Diệu) ánh tà dương cũ
tan tình trong sương
tôi nhìn thấy một nỗi buồn.
(Nhật Chiêu)
36. Nhà thơ như con ong biến trăm hoa thành 75. “Anh đâu có phép lạ làm cho các câu thơ nở
mật ra rồi cứ còn nguyên sắc đỏ
Mỗi giọt mật thành đòi vạn chuyến ong bay Với để làm gì cái trò bất tử phù du, phù du bất
Nay rừng nhãn non Đoài mai rừng cam xứ Bắc tử?
Ngọt mật đồng bằng mà hút nhụy tận miền Tây. Anh chỉ mong câu thơ anh sống khỏi một đêm,
(Chế Lan Viên) có ích quá một ngày
Đúng cái đêm bà mẹ chết con cần một câu thơ
cho đỡ khổ
Đúng cái ngày người chiến sĩ trên chiến hào ôm
xác bạn ngả vào tay.” (Chế Lan Viên)
37. Cái kết tinh của mỗi vần thơ và muối bể 76. "Thơ là ngọn nắng. Người xưa kiếm tìm…
Muối lắng ở ô nề và thơ đọng ở bề sâu. Thật lòng. Tới cõi khổ đau
(Chế Lan Viên) Thơ là ngọn nến nhiệm màu xót xa
Cháy một mình. Cứu rỗi ta
Cháy từng chữ cháy sáng ra kiếp người.”
(Thơ II - Nguyễn Việt Chiến)
38. Mỗi câu thơ là một lần lặn vào trang giấy 77. “Với đa số chữ là tình nghĩa
Lặng vào đời rồi lại ngoi lên. Với nhà thơ chữ là tình yêu."
(Chế Lan Viên) (Lê Đạt)
39. “Nhà thơ phải trả chữ với giá cắt cổ 78. “Tôi đã thử đánh rơi trang giấy mình xuống
5
Như khai thác chất hiếm radium nước
Lấy một gam phải mất hàng bao công lực Thơ không thể tự hơ khô trang giấy của mình
Lấy một chữ phải mấy hàng tấn quặng ngôn từ.”Nhưng mặt trời tình yêu, bạn ơi có thể
(Maiacopski) Làm ký ức nhoè rồi bỗng lại tươi xanh.”
(Phạm Tiến Duật)
40. Hình thức cũng là vũ khí 79. “Nhưng anh đừng đem thơ chào mời trong
Sắc đẹp câu thơ cũng phải đấu tranh cho chân ngõ tối
lý. Thơ lặng lẽ, gầy gò, thơ như thanh thép nguội
(Chế Lan Viên) Thơ là cột thu lôi giữa trận bão giông này”.
(Không có quyền mệt mỏi - Nguyễn Khoa Điềm)

II/ VĂN XUÔI:

1. Văn là đời. Chuyện văn là chuyện đời. Vì vậy, qua mỗi nhân vật, mỗi hình ảnh truyện, tác giả lại
muốn đem cho người đọc một vấn đề nhân sinh.

2. Những gì không đọng lại trong đời, sẽ đọng lại trong văn chương.

3. Con người đến với cuộc sống từ nhiều nẻo đường, trên muôn vàn cung bậc cảm xúc nhưng tiêu
điểm mà con người hướng đến vẫn là con người. (Đặng Thai Mai)

4. Mỗi nhà văn giỏi là người làm cho chữ sống, hơn nữa, biết múa và biết hát. Một nhà văn tốt là
kẻ tàn sát con chữ, bất cứ chữ nào lọt vào tay họ cũng đều trở thành những chữ chết.

5. Tôi thu thập hình tượng cũng như con ong hút mật vậy. Một con ong phải bay một đoạn đường
bằng sáu lần xích đạo trong một năm ba tháng và đậu lên bảy triệu bông hoa để làm nên một gam
mật.
(P. Polenko)

6. Văn chương là thứ tiêu khiển nếu nó chỉ than mây khóc gió. Tôi quan niệm văn chương phải là
phương tiện đấu tranh của những người cầm bút muốn loại khỏi xã hội loài người những bất
công, nhen lên trong lòng người nỗi xót thương đối với kẻ bị chà đạp nhân phẩm, kẻ yếu, kẻ bị đày
đọa vào cảnh ngu tối, kẻ bị bóc lột mỗi ngày kiếm đủ bữa tối để nhịn tới sáng hôm sau. Tôi sẽ cố
gắng nhìn vào nỗi đau của xã hội, may ra tìm được những thuốc khiến cái ung đó có thể hàn miệng
lên da.
(Vũ Trọng Phụng)

7. Nghệ thuật không đơn thuần là ánh nắng chói lọi trong giây lát trước mắt con người, mà nghệ
thuật còn là sắc xanh của chiều tà, đọng lại trong lòng người, để rồi cứ vấn vương, trăn trở.
(Ngọc Ly)

8. Người khẳng khái nghe điệu hiên ngang mà gõ nhịp, người kín đáo thấy văn hàm súc liền đi
theo, kẻ sáng ý thấy văn đẹp sẽ động lòng, kẻ chuộng lạ thấy chuyện khác thường liền mê đắm.
(Lưu Hiệp)

9. Lối đi của văn chương muôn đời không phải là con đường thẳng duy nhất, nó là vô vàn ngã rẽ, là
đại dương dạt dào hợp lưu từ muôn dòng chảy.

10. Nghệ thuật tạo vẻ đẹp cho những dòng nước mắt và biến nỗi thống khổ của nhân loại thành
tiếng hát vô biên.

6
(Vũ trụ thơ – Đặng Tiến)

11. Nhà văn phải viết về con người ngày hôm nay, vì thế giới hôm nay và vì thời đại của mình. Song
cái lý tưởng mà khao khát với nhà văn hướng đến vẫn là một giá trị của nhân loại trong trọn vẹn
thời gian và không gian lịch sử.

12. Tác phẩm không phải là cái gì đóng khung, nó mở ra những chân trời. Tác phẩm không là sự
sống đã đạt đến đích, nó là sự trở thành không ngừng nghỉ. (Huỳnh Phan Anh)

13. Tư duy nghệ thuật dù có đổi mới đến đâu đi nữa thì cũng không vượt ra ngoài quy luật của
chân – thiện – mĩ, quy luật nhân bản. Nhà văn chân chính có sứ mệnh khơi nguồn cho dòng chảy
văn học đổ ra đại dương nhân bản mênh mông.
(Lã Nguyên)

14. Văn là gì? Văn là vẻ đẹp. Chương là gì? Chương là vẻ sáng. Lời của người ta rực rỡ, bóng bẩy,
tựa như có vẻ đẹp, vẻ sáng, nên gọi là văn chương. Người ta ai mà không có tính tình, tư tưởng.
Đem cái tính tình, tư tưởng ấy diễn ra thành câu nói đoạn văn, gọi là văn chương. Vậy thì văn
chương là bức tranh vẽ cái cảnh tượng của tạo hóa cũng là tính tình và tư tưởng của loài người
bằng lời nói vậy.
15. Nhưng cũng giống như bông hồng vàng của Samet làm ra là để cho Xuyzan được hạnh phúc,
sáng tạo của chúng ta là để cho cái đẹp của Trái Đất, cho lời kêu gọi đấu tranh vì hạnh phúc, vì
niềm tin và tự do, cho cái cao rộng của tâm hồn và sức mạnh của trí tuệ chiến thắng bóng tối, cho
chúng rực rỡ như một mặt trời không bao giờ tắt.

16. Một nhà văn đích thực như một bức tranh treo trên tường mà khi tháo nó ra, vĩnh viễn để lại
một khoảng trống.

17. Nghệ thuật không phải là tấm gương để phản ánh hiện thực, mà là một cái búa để định hình nó.
(Bertol Brecht)

18. Nhà văn không thành thực không bao giờ là nhà văn có giá trị, nhưng không phải cứ thánh
thực là trở thành nghệ sĩ. Nhưng nghệ sĩ không thành thực thì cũng chỉ là một người thợ khéo tay
thôi.
(Thạch Lam)

19. Dù văn học phản ánh hiện thực nhưng nó không phải bản sao chép nô lệ hiện thực. Nhà văn
không phải là mật thám cuộc đời hay là tên hề lóc cóc chạy theo đuôi đời sống.

20. Văn học là một dòng sông, nhà văn là con thuyền trên dòng sông ấy. Nước chảy thuyền trôi.
Con thuyền đi qua mọi bến bờ của thời gian, không gian và ở một nơi xa nào đó trên một bờ vắng
đầy cỏ dại, nó đã cập bến mang theo những khuôn hàng ấy trao đến tay độc giả những bài học,
những cảm thức và suy nghĩ của nhà văn lưu giữ nó suốt chặng đường lênh đênh sóng nước.
(Ngô Hương Giang)

21. Nhà văn Gamzatov đã từng ví, văn học giống như “cây đàn pandur”, còn các nhà văn như sợi dây
thừng căng trên cây đàn đó. Từng dây có một cung bậc riêng, nhưng hợp lại nhau, chùng làm nên
một hòa âm.

7
22. Ở Bắc, văn chảy như nước dưới sông, chảy giữa hai bờ, dù cao hứng mà phăng phăng như sông
Hồng mùa lũ vẫn ép mình theo khuôn khổ nhất định (trừ khi đê vỡ!). Ở Nam, văn mùa nước Nam
chảy tràn lan, không còn biết bờ cõi nào hết. Đất là sông, ruộng là sông, cơ hồ cả đồng bằng sông
Cửu biến thành sông!
(Đất nào văn nấy – Thu Tứ)

23. Bỏ hết những cái sáo, những cái kêu to mà tiếng rỗng, những cái giả dối đẹp đẽ, đi tìm cái giản
dị, sâu sắc và cái thật, bằng cách quan sát và rung động đúng, đó là công việc các nghệ sĩ phải làm.
Chúng ta cứ là chúng ta, với tâm hồn và bản ngã thật của chúng ta.
(Thạch Lam)

24. Công việc của nhà văn là phản ánh và tái hiện đời sống để làm nên chất “mặn” cho trang thơ.
Để từ “vị muối” của đời thường ghi tạc trong văn chương, nó làm “mặn lòng” những kẻ đã từng
đắm chìm trong trang sách.

25. Linh hồn là ấn tượng của một tác phẩm. Cây cỏ sống được là nhờ ánh sáng, chim muông sống
được là nhờ tiếng ca. Một tác phẩm sống được là nhờ tiếng lòng của người cầm bút.
(Puskin)

26. Từ sự không thỏa mãn với đương thời, nỗi buồn sáng tạo dẫn đưa nghệ sĩ đi vào bề sâu cho tới
khi nó tìm thấy trong vô thức mình cái nguyên tượng có khả năng bù đắp lại cao nhất sự tổn thất
và que quặt của tinh thần hiện đại.
(G. Jung)
27. Với tư cách là văn nghệ sĩ, ta hãy vui lên vì ta đã bị dứt khỏi giấc ngủ mê và khỏi sự đui điếc, bị
bắt buộc phải đứng trước sự thống khổ, những trại giam và máu.
(Albert Camus)

28. Chỉ có cuộc đời rộng rãi, chỉ có trường đời vô thường định mới dạy cho người ta viết được
những câu đẹp đẽ.
(Nguyễn Tuân)

29. Thích một bài thơ… trước hết là thích một cách nhìn, một cách nghĩ, một cách xúc cảm, một
cách nói, nghĩa là trước hết là thích một con người. (Hoài Thanh)

30. Tự tử với đời nghệ sĩ không phải phát súng hay dây thừng mà chính là khi ngồi vào bàn viết,
không đem đến một cái gì mới mẻ.
(Evgheny Evtusenko)

31. Người vẫn còn mang vết thương đã toan đi chữa vết thương cho người khác. Tôi nghĩ nghề viết
và người viết cũng đơn giản vậy, chữa lành, an ủi những vết thương của người đời để làm dịu vết
thương của chính mình. (Nguyễn Ngọc Tư)

32. Đối với văn thơ, cỗ nhân ví như gói nem, ví như gấm vóc ; gói nem là vị rất ngon trên đời, gấm
vóc là màu rất đẹp trên đời, phàm là người có miệng có mắt, ai cũng quý trọng mà không vứt bỏ
khinh thường. Đến như văn thơ, thì lại là sắc đẹp ngoài của sắc đẹp, vị ngon ngoài của vị ngon,
không thể đem mặt tầm thường mà xem, miệng tầm thường mà nếm được. Chỉ thi
nhân là có thể xem mà biết được sắc đẹp, ăn mà biết được vị ngon ấy thôi. (Hoàng Đức Lương)

8
33. Nhà văn có thể không cần tiền, cũng không cần vàng, nhưng nhất định là phải cần độc giả. Tất
nhiên có tác phẩm kén độc giả, có tác phẩm không, có người viết cho đương thời, có kẻ viết cho
hậu thế, nhưng đã viết thì ai cũng mong cho có người đọc mình, nếu không thì viết làm gì?
(Nguyễn Hiến Lê)

34. Tác phẩm thật ra chỉ tạo thành bởi những kí hiệu câm lặng, những ngôn ngữ chết, cho nên bản
thân nó chưa có giá trị gì, nếu có cũng chỉ là đôi chút. Cái quan trọng là vai trò của người đọc.
Chính bạn đọc sẽ tạo nên giá trị của tác phẩm.
(Mosac)

35. Người làm văn nhờ xúc cảm dồi dào để viết thành văn, thì người đọc cũng phải biết rẽ văn mà
thâm nhập vào tình cảm.
(Lưu Hiệp)

36. Người đọc cũng là một kẻ tình nguyện với những đam mê ước muốn, tình yêu thao thức đó,
một kẻ tình nguyện như chính người viết, đọc cũng viết, một cách nào đó phải không?
(Huỳnh Phan Anh)

37. Cái bình thường là cái chết của nghệ thuật.

(Victor Hugo)

38. Đôi khi trong buổi tối có một khuôn mặt

Nhìn thấu chúng ta từ đáy một tấm gương
Nghệ thuật chắc hẳn là tấm gương
Cho ta thấy trong đấy là khuôn mặt.
(Jorge Luis Borges)

39. Người tù tử hình kia, tình cờ trong túi còn hạt gạo
Biến thành con voi dâng cho vua
Vua tha cho người có tội mà đa tài ấy
Ồ, anh không biết biến đời anh thành tác phẩm dành cho đời
Nên đời chẳng biết lấy cái cớ gì để tha cho anh cả.
(Hạt gạo – Chế Lan Viên)

40. Người diễn viên ấy đóng trăm vai vai nào cũng giỏi Chỉ một vai không đóng nổi
Vai mình.
(Chế Lan Viên)

41. Đi ra, lấy cuộc đời dân làm cuộc đời mình
Cơn nắng, cơn mưa làm điều suy nghĩ
Một tiếng chim gù cũng đến nơi rừng lạ để mà nghe.
(Nghĩ về nghề, nghĩ về thơ, nghĩ... – Chế Lan Viên)

42. Không có sách chúng tôi làm ra sách

Chúng tôi làm thơ ghi lấy cuộc đời mình.
(Trường ca “Đường tới thành phố” - Hữu Thỉnh)

43. Tả một môi son có khi anh chỉ nói sắc sen hồ

9
Phải giấu tình cảm của anh như ém quân trong rừng vắng Chỉ vì anh nghĩ đến người độc giả mai
sau có cái thú tìm vàng trong trang giấy
Đang bơi thuyền giữa sen hồ bỗng bắt gặp môi son.
(Tín hiệu – Chế Lan Viên)

44. Anh đã sống hết mình, cái chết chịu thua anh
Anh vĩ đại và tận cùng trung thực
Vực cái xấu và vun cái tốt, phân minh.
(Rasul Gamzatov)

45. Anh nghe cái mặn của cuộc đời đang độ kết tinh
Nó chưa thành hình, anh cho nó hình
Chưa thành hạt, anh làm nên hạt
Rồi trả tận tay người cùng với máu anh.
(Nghĩ về thơ – Chế Lan Viên)

46. Sợi chỉ lòng anh nghèo có một màu

Xe vào cái đa sắc của cuộc đời nên chói lọi.
(Hoa trên đá – Chế Lan Viên)

47. Hiểu cho hết cái đau của cuộc đời

Nghe tiếng cười của trẻ con nheo nhóc
Điệu hát những bà mẹ xanh xao
Rồi lặng lẽ cuốc đào
Miếng đất thơ trong vườn anh. (Chuẩn bị đi)

48. Hãy đi trước cuộc đời như ngọn lửa

Đừng đi sau đuốc, ăn tàn
Mỗi câu thơ là một lần lặn vào trang giấy
Lặn vào cuộc đời
Rồi lại ngoi lên...
(Chế Lan Viên)

49. Dù anh không làm xiếc

Cũng phải căng thẳng dây tâm hồn anh lên mà đi qua trên vực ngôn
Căng cái dây hình ảnh ngữ ngôn ngang qua vực tâm hồn sâu thẳm
Cho mỗi bước, mỗi bước của anh đều thận trọng
Không bao giờ anh ở độ chùng dây
(Sổ tay thơ – Chế Lan Viên)

50. Đồi trung du phất phơ bóng thông già

Rừng thông đứng hồn trong chiều gió lặng
Những trang sách suốt đời đi vẫn nhớ
Như đám mây ngũ sắc ngủ trên đầu.
(KonstantinMikhailovich Simonov)

51. “Mỗi con thú đều có cái khéo léo riêng, đều có cách riêng để thoát khỏi sự săn bắt; mỗi người
thợ săn đều có cách riêng để tìm bắt được thú. Cũng vậy, mỗi nhà văn đều có cách làm việc riêng,
bút pháp riêng, dấu ấn riêng.” (Rasul Gamzatov)

10
52. “Mỗi tác phẩm lớn như rọi vào bên trong chúng ta một thứ ánh sáng riêng, không bao giờ nhòa
đi, ánh sáng ấy bây giờ biến thành của ta và chiếu tỏa lên mọi việc chúng ta sống, mọi con người ta
gặp, làm thay đổi hẳn mắt ta nhìn, óc ta nghĩ.” (Nguyễn Đình Thi)

53. “Cuộc sống của ngôn từ lâu dài hơn chính bản thân đời Người.” (Isago)

54. “Thơ là một sản phẩm của tâm hồn, trí tuệ con người mà tâm hồn và trí tuệ đó có một tác động
trở lại vào thực tại... Thơ phải xuất phát từ thực tại, từ đời sống, nhưng phải đi qua một tâm hồn,
một trí tuệ và khi đã đi qua như vậy, tâm hồn, trí tuệ ấy phải in dấu vào đó thật sâu sắc, càng cá thể,
càng độc đáo, càng hay, thơ là tiếng gọi đàn, là sự đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu của
những con người” (Xuân Diệu)

55. “Tôi nghĩ nếu vẽ một biểu tượng của nghề viết mà tôi đang đeo đuổi, tôi sẽ vẽ hình ảnh của giọt
nước mắt hay gần giống như thế. Bởi văn học vẫn còn những rào cản ngôn ngữ. Khi viết về thân
phận, nỗi đau, sự bối rối thường trực của con người trước những biến cố của cuộc đời, tôi luôn ao
ước những trang viết của mình có được sự rung cảm như những giọt nước mắt.” (Nguyễn Ngọc
Tư)

56. “Tôi thường hình dung thể loại truyện ngắn như mặt cắt giữa một thân cây cổ thụ: Chỉ liếc qua
những đường vân trên cái khoanh gỗ tròn tròn kia, dù sau trăm năm vẫn thấy cả cuộc đời của thảo
mộc.” (Nguyễn Minh Châu)

57. “Nhà văn có thể không cần tiền, cũng không cần vàng, nhưng nhất định là phải cần độc giả. Tất
nhiên có tác phẩm kén độc giả, có tác phẩm không, có người viết cho đương thời, có kẻ viết cho
hậu thế, nhưng đã viết thì ai cũng mong có người đọc mình, nếu không thì viết làm gì?” (Nguyễn
Hiến Lê)

58. “Người đọc cũng là một kẻ tình nguyện với những đam mê ước muốn, tình yêu thao thức đó,
một kẻ tình nguyện như chính người viết, đọc cũng viết, một cách nào đó phải không?” (Huỳnh
Phan Anh)

59. “Mỗi bài thơ mà hôm nay tôi trao vào tay bạn đọc thân mến là nảy sinh cùng với mầm mống
trên cái cây xao động của cuộc đời đang nở hoa. Coi thường quyển sách này sẽ là tàn nhẫn bởi vì nó
gắn liền khăng khít với bản thân cuộc đời tôi.” (Lorca)

60. “Mục đích chính của nghệ thuật là nói lên sự thật về tâm hồn con người. Nghệ thuật là chiếc
kính hiển vi mà người nghệ sĩ dùng để soi vào những điều bí ẩn của tâm hồn mình và trình bày
những điều bí ẩn chung cho mọi người.” (Lev Tolstoy)

61. “Văn học khơi dậy sự ăn năn, cắn rứt của lương tâm con người về những tội lỗi mà có thể không
một toà án nào xử phạt được. Đó là sự sám hối, xưng tội của con người với chính bản thân: con
người tự kết án, tự biện hộ, tự phán quyết và tự hoà giải với lương tâm mình. Có thể nói, ở nơi mà
luật pháp, dư luận xã hội không can thiệp được, thì văn học có khả năng khơi dậy và thức tỉnh
lương tri của con người.” (GS Huỳnh Như Phương)

62. “Tư duy nghệ thuật dù có đổi mới đến đâu đi nữa thì cũng không thể vượt ra ngoài các quy luật
của chân thiện mĩ, quy luật nhân bản. Nhà văn chân chính có sứ mệnh khơi nguồn cho dòng sông
văn học đổ ra đại dương nhân bản mênh mông.” (Lã Nguyên)

11
63. “Không có nỗi đau nào lớn hơn việc mang một câu chuyện chưa được kể trong bạn.” (Maya
Angelou)

64. “Tôi thích viết văn, giản dị vậy thôi. Tôi viết văn không vì những lý do ngoài văn chương nên tôi
không bị mất cảm hứng hay động lực. Khi viết tôi thấy mình đang sống. Tôi vẫn nói với bạn bè rằng
tôi viết vì tôi yêu nghề văn. Vì tôi cảm thấy hạnh phúc khi ngồi dưới mái nhà của mình thong thả
viết những trang văn mình thích.” (Nguyễn Nhật Ánh)

65. “Cuộc sinh hoạt vật chất như một tấm màn đen ngăn tri giác người ta với thâm chân. Vén tấm
màn đen ấy, tìm những cái hay, cái đẹp, cái lạ trong cảnh trí thiên nhiên và trong tâm linh người ta,
rồi mượn câu văn, tấm đá, bức tranh làm cho người ta cùng nghe, cùng cảm, đó là nhiệm vụ của
nghệ thuật, và nói riêng ra, cũng là nhiệm vụ của văn chương.” (Hoài Thanh)

66. “Trong nghệ thuật, bàn tay không bao giờ có thể tạo ra điều gì cao hơn điều trái tim có thể
tưởng tượng”. (Ralph Waldo Emerson)

67. “Nhà thơ phải siêng năng, cần mẫn, phải hướng cánh bay đến những mùa thu, đến những khu
rừng chứ không phải chỉ vù vù quẩn quanh bên ngoài cái tổ mật ồn ào mà trống rỗng.” (Chế Lan
Viên)

68. “Cuộc bể dâu mà con người nhìn thấy trong văn thơ dân tộc là máu trong trái tim của người
nghệ sĩ.” (Tố Hữu)

69. “Khi cơn mưa mùa xuân rơi ở đâu đó

Thì trên đồng xào xạc cỏ và hoa
Khi giọt nước mắt rơi từ đôi mắt thi sĩ
Thì những lời chân chính được sinh ra.”
(Gamzatov)

70. “Nghệ thuật nếu không gắn liền với đời sống thì nó chỉ như một bông hoa ác đẫm máu mà thôi.”
(Nguyễn Huy Tưởng)

12