Shigley’s Mechanical Engineering Design

Richard G. Budynas and J. Keith Nisbett

Hazırlayan
Prof. Dr. Mehmet Fırat
Makine Mühendisliği Bölümü
Sakarya Üniversitesi

Prof. Dr. Mehmet Fırat

1
Prof. Dr. Mehmet Fırat
2
Sürekli mukavemeti azaltıcı etkenler

Prof. Dr. Mehmet Fırat

3
Sürekli mukavemeti azaltıcı etkenler

Prof. Dr. Mehmet Fırat

4
Sürekli mukavemeti azaltıcı etkenler

Prof. Dr. Mehmet Fırat

5
Sürekli mukavemeti azaltıcı etkenler

Prof. Dr. Mehmet Fırat

6
Sürekli mukavemeti azaltıcı etkenler

Prof. Dr. Mehmet Fırat

7
Sürekli mukavemeti azaltıcı etkenler

Prof. Dr. Mehmet Fırat

8
Gerilme İçin Mil Tasarımı : Gerilme Yığılması

Mil tasarımında ilk iterasyon için tipik Teorik Gerilme Yığılma Faktörleri
Eğilme Burulma Eksenel
Destek Kavşağı-Keskin (r/d=0.02) 2.7 2.2 3
Destek Kavşağı- Yuvarlatılmış (r/d=0.1) 1.7 1.5 1.9
Parmak freze kama oluğu (r/d=0.02) 2.14 3 -
Yumuşak Kama oluğu 1.7 - -
Keskin Segman Kanalı 5 3 5

Prof. Dr. Mehmet Fırat

9
Prof. Dr. Mehmet Fırat
10
Prof. Dr. Mehmet Fırat
11
Prof. Dr. Mehmet Fırat
12
Prof. Dr. Mehmet Fırat
13
Prof. Dr. Mehmet Fırat
14
Malzeme Çekme Testi
Bir malzemenin sünek veya gevrek davranış göstermesi arasındaki fark nedir?
Sünek malzemeler- kırılma öncesi fazlasıyla plastik deformasyon ve enerji
absorbe etme (tokluk).
Gevrek malzemeler- hasar öncesi küçük plastik deformasyon ve düşük enerji
absorbe etme.

Gevrek
Sünek

Gerinim

Prof. Dr. Mehmet Fırat

15
 Malzeme Çekme Testi

Sünek Hasarın Gelişimi: Boyun Çekirdeklenme Boşluk büyümesi Çatlak

verme boşluğu ve birleşmesi yayılması Kırılma

“kase ve koni” kırığı

Kırık yüzey sonucu
(çelik)

Parçaçıklar çekirdeklenme
boşluğu için alanlar olarak iş
görür.
50 µm

Prof. Dr. Mehmet Fırat

16
Gerilme Yığılması, Kt Faktörü

Prof. Dr. Mehmet Fırat

17
Gerilme Yığılması, Kt Faktörü

Prof. Dr. Mehmet Fırat

18
Gerilme Yığılması, Kt Faktörü

Prof. Dr. Mehmet Fırat

19
Metallerde Yorulma

Bir yorulma hasarının gelişimi üç aşamadan meydana gelir:

- Aşama I : tekrarlı plastik deformasyon nedeniyle mikro çatlak

başlaması(bu çatlaklar genellikle çıplak gözle görülemez).

- Aşama II : Uzunlamasına sırtlar tarafından ayrılmış paralel plato

gibi kırılma yüzeyleri oluşturan mikro çatlak yayılması (plaj
işaretleri olarak adlandırılan koyu ve açık bant şekilleri).

- Aşama III : kalan malzeme yükleri taşıyamadığı zaman kırılma

olur. başlangıç

yayılma

kırık

Prof. Dr. Mehmet Fırat

20
Aniden Hızlı Kırılma!

Çatlak
Çekirdeklenmesi ve
Büyümesi

Prof. Dr. Mehmet Fırat

21
Gerilme-Ömür S-N Yöntemi: R. R. Moore - Dönen Mil Testi

R. R. Moore yüksek-hızlı döner-mil makinası en

yaygın olarak kullanılan yorulma testi
cihazıdır.
R.R. Moore makinesindaki numune ilave ağırlık
vasıtası ile sadece eğilmeye maruz kalır.

Prof. Dr. Mehmet Fırat

Doç. Dr. Mehmet Fırat
22
Prof. Dr. Mehmet Fırat
23
Gerilme-Ömür S-N Eğrisi

Düşük-çevrim yüksek-çevrim

Sonlu ömür
Sonsuz
ömür

S-N diagram from the results of completely reversed axial fatigue test.
Material : UNS G41300 steel.

Prof. Dr. Mehmet Fırat

Doç. Dr. Mehmet Fırat
24
Çelikler için Sürekli Mukavemet Limiti

Prof. Dr. Mehmet Fırat

25
Yorulma Çentik Faktörü

Yorulma gerilmesi yığılma faktörü malzeme içindeki düzensizlik ve süreksizlik

nedeniyle oluşur ve aşağıdaki gibi tanımlanır

K f  1  qK t  1 Çelik
Alüminyum alaşımları

Eğilme ve eksenel yüklemeler için

Prof. Dr. Mehmet Fırat

26
Tasarım Faktörü : Emniyet Faktörü

Dayanıa
Emniyet Faktoru (S) 
Uygulanan Gerilme
AkmaGerilmesi
Ornek : S


Tasarım Faktörüne Etki Eden Etmenler:

• Uygulama türü
• Ortam
• Yükler ve Gerilmenin Türü
• Malzeme
• Emniyet Kriteri

Prof. Dr. Mehmet Fırat

27
Tasarım için Tavsiye Edilen Emniyet Faktörleri

Malzeme özelliklerine
duyulan güven, analiz,
yükler, ortam, vb.

Güvenilmez

Ortalama

Yüksek

Statik Yük Dinamik

Bakınız Mott,
Statik Yük Dinamik
Yük Yük
sayfa 185 - 186

Sünek Malzeme Gevrek Malzeme

Prof. Dr. Mehmet Fırat
Doç. Dr. Mehmet Fırat
28
Genel Değişken Gerilme Durumu

max  min
a 
2
Ortalama gerilme
max  min
m 
zaman
2

Prof. Dr. Mehmet Fırat

Doç. Dr. Mehmet Fırat
29
Dinamik Kuvvetler için Yorulma Hasarı Kriterleri

2 2
 n a   n m 
      1
ASME-elliptic  S e   Sut 

2
 a   m  1
 
Gerber
S e  S y  n

a m 1
modifiye Goodman  
S e S ut n

a m 1
Solderberg  
Se S y n

Sy
Langer a m 
n

Prof. Dr. Mehmet Fırat

30
Eşdeğer Gerilme Hipotezleri

Prof. Dr. Mehmet Fırat

31
 20 kW güç iletimi
1500 d/dk
Mil çapı, 20 mm ve
25 mm

Prof. Dr. Mehmet Fırat

32
Prof. Dr. Mehmet Fırat
33
Prof. Dr. Mehmet Fırat
34
Prof. Dr. Mehmet Fırat
35
Prof. Dr. Mehmet Fırat
36
Prof. Dr. Mehmet Fırat
37
Prof. Dr. Mehmet Fırat
38
Prof. Dr. Mehmet Fırat
39
Prof. Dr. Mehmet Fırat
40
Prof. Dr. Mehmet Fırat
41