‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫استاندارد نگهداشت مبتنی بر‬

‫ریسک و طبقهبندی پیامدها‬
‫استاندارد صنعت نفت نروژ (ویرایش ‪)۲۰۱۷‬‬

‫‪...‬‬
‫مترجمان‪:‬‬

‫وحید سلمانی‬ ‫وحید طارمی‬

‫تمامی حقوق این ترجمه متعلق به شرکت پگاه آفتاب است و هر گونه‬
‫‪NORSOK Standard Z-008‬‬ ‫اجازه کتبی است‪.‬‬ ‫استفاده تجاری و بازنشر آن منوط به کسب‬
‫ٔ‬ ‫ٔ‬
‫‪1‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪2‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪NORSOK Standard Z-008:2017‬‬

‫استاندارد ‪ NORSOK Z 008‬که با مشارکت گسترده ذینفعان صنعت نفت نروژ تهیه‬
‫شده است‪ ،‬به نمایندگی از انجمن نفت و گاز نروژ‪ ،‬فدراسیون صنایع نروژ و انجمن صاحبان‬
‫کشتی نروژ‪ ،‬متعلق به صنعت نفت نروژ است‪ .‬لطفا توجه داشته باشید که با وجود تمام‬
‫تالشهایی که برای اطمینان از صحت این استاندارد به عمل آمده است‪ ،‬نه انجمن نفت و‬
‫گاز نروژ‪ ،‬نه فدراسیون صنایع نروژ و نه انجمن صاحبان کشتیهای نروژ‪ ،‬و یا هر یک از‬
‫اعضای آنها‪ ،‬مسئولیت استفاده از این استاندارد را بر عهده نخواهند گرفت‪ .‬سازمان‬
‫استاندارد نروژ مسئول مدیریت و انتشار این استاندارد است‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫فـــهرست‬
‫دیباچه ‪6................................................................................................................................................‬‬

‫مقدمه ‪8 ...............................................................................................................................................‬‬

‫‪ ۱‬محدوده ‪10...........................................................................................................................................‬‬

‫‪ ۲‬منابع مرجع ‪12 ....................................................................................................................................‬‬

‫‪ ۳‬اصطالحات‪ ،‬تعاریف و اصطالحات خالصهشده ‪13 ................................................................................‬‬

‫‪ ۳.۱‬اصطالحات و تعاریف‪۱۳ ...............................................................................................................‬‬

‫‪ ۳.۲‬واژههای اختصاری‪۲4 .................................................................................................................‬‬

‫‪ 4‬روششناسی مدیریت نگهداشت مبتنی بر ریسک ‪25 ........................................................................‬‬

‫‪ 4.۱‬کلیات‪۲5 ....................................................................................................................................‬‬

‫مانع فنی ‪۲6 ....................................................................................................................‬‬

‫ِ‬ ‫عناصر‬
‫ِ‬ ‫‪4.۲‬‬

‫‪ 4.۳‬تجهیزات فرایندهای ایستا ‪۲7 ...................................................................................................‬‬

‫‪ 4.4‬معیارهای تصمیمگیری ریسک ‪۲8 .............................................................................................‬‬

‫ورودی مهندسی نگهداشت ‪۲9...................................................................................................‬‬

‫ِ‬ ‫‪4.5‬‬

‫‪ 5‬مدیریت نگهداشت ‪30 ......................................................................................................................‬‬

‫‪ 6‬سلسله مراتب فنی ‪38.......................................................................................................................‬‬

‫‪ 7‬طبقهبندی پیامدها ‪40 .......................................................................................................................‬‬

‫‪ 7.۱‬کلیات‪40 ....................................................................................................................................‬‬

‫‪ 7.۲‬اصول و گردشکار ‪40 .................................................................................................................‬‬

‫‪ 7.۳‬طبقهبندی پیامدهای کارکردهای اصلی و فرعی ‪4۳ ....................................................................‬‬

‫‪ 7.4‬مستندسازی طبقهبندی پیامدها ‪46 ...........................................................................................‬‬

‫‪ 8‬برنامه نگهداشت ‪47 ..........................................................................................................................‬‬

‫‪ 8.۱‬کلیات‪47....................................................................................................................................‬‬

‫‪ 8.۲‬گردشکار ایجاد برنامه نت پیشگیرانه (‪47......................................................................... )PM‬‬

‫‪ 8.۳‬خصوصیات شکستهای غیر ایمن تجهیزات ‪50 ........................................................................‬‬

‫مانع فنی ‪50 ...................................................................................................‬‬

‫ِ‬ ‫عناصر‬
‫ِ‬ ‫نگهداشت‬
‫ِ‬ ‫‪8.4‬‬

‫‪ 8.5‬مفهوم نگهداشت عمومی ‪5۱ ......................................................................................................‬‬

‫‪ 8.6‬بروزرسانی برنامه نگهداشت ‪ /‬بهبود مستمر ‪54..........................................................................‬‬

‫‪ 8.7‬برنامه نگهداشت و مدیریت فرسودگی ‪55..................................................................................‬‬

‫‪4‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ 9‬برنامهریزی نگهداشت ‪58 ...................................................................................................................‬‬

‫‪ 9.۱‬برنامهریزی و زمانبندی نگهداشت ‪58..........................................................................................‬‬

‫‪ 9.۲‬اولویتبندی فعالیتهای نگهداشت ‪58......................................................................................‬‬

‫‪ ۱0‬گزارش‪ ،‬تحلیل و بهبود ‪61 ..................................................................................................................‬‬

‫‪ ۱0.۱‬کلیات ‪6۱ ....................................................................................................................................‬‬

‫‪ ۱0.۲‬گزارشدهی ‪6۱ ...........................................................................................................................‬‬

‫‪ ۱0.۳‬شاخصهای کلیدی عملکرد برای مدیریت نگهداشت ‪6۲ ............................................................‬‬

‫‪ ۱0.4‬تحلیل و بهبود ‪6۳ .....................................................................................................................‬‬

‫‪ ۱۱‬ارزیابی قطعات یدکی ‪65 ....................................................................................................................‬‬

‫‪ ۱۱.۱‬کلیات ‪65 ....................................................................................................................................‬‬

‫‪ ۱۱.۲‬گردشکار ارزیابی قطعات یدکی ‪65 .............................................................................................‬‬

‫‪ ۱۱.۳‬دستهبندیهای قطعات یدکی ‪66 ...............................................................................................‬‬

‫‪ ۱۱.4‬مکان و انبارداری ‪67 ..................................................................................................................‬‬

‫‪ ۱۱.5‬سطح سفارش و بازسفارش ‪67 ...................................................................................................‬‬

‫‪ ۱۲‬پرسنل و منابع ‪68 .............................................................................................................................‬‬

‫پیوستها ‪69 ........................................................................................................................................‬‬

‫‪69.................................................................................................................................... Annex A‬‬

‫‪7۳ ...................................................................................................................................Annex B‬‬

‫‪74................................................................................................................................... Annex C‬‬

‫‪80 ................................................................................................................................... Annex D‬‬

‫‪5‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫دیباچه‬

‫استاندارد ‪ NORSOK Z 008‬در دسامبر ‪ ۲۰۱۷‬به عنوان استانداردی از ‪ NORSOK‬پذیرفته شد‪.‬‬

‫عبارت ‪ NORSOK‬مخفف موقعیت رقابتی فالت قاره نروژ‪ 1‬است و شامل استانداردهای صنعت‬
‫نفت در نروژ میشود‪ .‬ابتکار همکاری برای نگارش استانداردهای ‪ NORSOK‬در سال ‪ ۱۹۹۳‬بین‬
‫مقامات و صنعت نفت آغاز شد‪.‬‬

‫هزینه توسعه و عملیات‬

‫ٔ‬ ‫هدف اجرایی این استاندارد کاهش زمان اجرای پروژهها و کاهش‬
‫تاسیسات نفتی در فالت قاره نروژ بود‪.‬‬

‫هدف صنعت نفت از این کار توسعه و استفاده از استانداردهایی است‪ ،‬که راهکارهای فنی و‬
‫صرفه مناسبی را برای اطمینان از بهرهبرداری و مدیریت منابع نفتی به بهترین نحو‬
‫ٔ‬ ‫مقرونبه‬
‫ممکن توسط صنعت و مسئوالن و مقامات فراهم کند‪ .‬این صنعت فعاالنه به دنبال کمک به‬
‫توسعه و استفاده از استانداردهای بینالمللی در بازار جهانی است‪.‬‬

‫استانداردهای ‪ NORSOK‬باید‪:‬‬

‫شکاف مبتنی بر تجربیات فالت قاره نروژ‪ ،‬که در آنها انطباق با استانداردهای بینالمللی‬ ‫‪‬‬
‫رضایتبخش نیستند‪ ،‬را پر کنند‪.‬‬
‫در صورت امکان خصوصیات شرکت نفت را جایگزین کنند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫به عنوان مرجع مقررات در دسترس مسئوالن باشند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫مقرون به صرفه باشند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫و این کشور را به عنوان منطقهای جذاب برای سرمایهگذاری و فعالیت معرفی کنند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫توسعه استانداردهای جدید ‪ NORSOK‬و حفظ منظم استانداردهای موجود باید به رقابت ملی‬
‫و بینالمللی برای صنعت نفت نروژ کمک کند‪.‬‬

‫استانداردهای ‪ NORSOK‬توسط کارشناسان صنعت نفت نروژ توسعه یافته و مطابق با اصول‬
‫اجماع مندرج در دستورالعمل های ارائه شده در ‪ NORSOK A-001 N:2016‬تایید شده است‪.‬‬
‫ِ‬

‫‪1‬‬
‫‪Norwegian continental shelf and comprise petroleum industry standards‬‬

‫‪6‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫استانداردهای ‪ NORSOK‬متعلق به انجمن نفت و گاز نروژ‪ ،‬فدراسیون صنایع نروژ و انجمن‬
‫صاحبان کشتی نروژ است‪ .‬این استانداردها توسط سازمان استاندارد نروژ مدیریت و منتشر‬
‫میشوند‪.‬‬

‫این دستورالعمل ‪ NORSOK‬توسط سازمان استاندارد نروژ و همکاری با ذینفعان صنعت نفت‬
‫توسعه داده شدهاست‪.‬‬

‫همه بخشهای اصلی تجویزی و همه ضمیمهها توصیهای هستند‪.‬‬

‫موارد زیر از ویرایش قبلی (‪ ،۳‬ژوئن ‪ )۲۰۱۱‬تغییر کردهاند‪:‬‬

‫همه انواع تاسیسات تغییر‬

‫ٔ‬ ‫همه انواع تجهیزات در‬
‫ٔ‬ ‫محدوده استاندارد برای دربرگرفتن‬
‫ٔ‬ ‫‪‬‬
‫یافته است‬
‫منابع و اصطالحات بهروزرسانی شدهاند‪ .‬استاندارد ‪ ISO14224:2016‬به عنوان پایهای‬ ‫‪‬‬
‫برای اصطالحات نگهداشت مورد استفاده قرار گرفته است‬
‫بندی در رابطه با ورودی به طبقهبندی پیامدها و مهندسی نگهداشت افزوده شده است‬ ‫‪‬‬
‫مانع فنی تغییر یافته است‬
‫ِ‬ ‫نگهداشت عناصر‬
‫ِ‬ ‫شرح مهندسی‬ ‫‪‬‬
‫شرح کلی بهتری از فرایند ایجاد برنامه نگهداشت پیشگیرانه ارائه شده است‬ ‫‪‬‬
‫برای بهبود سازگاری و استحکام‪ ،‬ادبیات بکار رفته در استاندارد مورد بازنگری قرار گرفته‬ ‫‪‬‬
‫است‬

‫‪7‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫مقدمه‬

‫هدف این استاندارد ‪ NORSOK‬ارائه الزامات و دستورالعملهایی برای موارد زیر است‪:‬‬

‫ایجاد سلسله مراتب فنی‬ ‫‪‬‬

‫طبقهبندی پیامدهای تجهیزات‬ ‫‪‬‬
‫چگونگی استفاده از طبقهبندی پیامدها در مدیریت نگهداشت‬ ‫‪‬‬
‫مانع فنی‬
‫ِ‬ ‫مدیریت نگهداشت عناصر‬ ‫‪‬‬
‫نحوه استفاده از تحلیل ریسک و قابلیت اطمینان برای ایجاد و بروزرسانی برنامههای‬
‫ٔ‬ ‫‪‬‬
‫‪PM‬‬
‫نحوه پشتیبانی از تصمیمات مربوط به نگهداشت با استفاده از اصول تحلیل ریسک‬
‫ٔ‬ ‫‪‬‬
‫ارزیابی قطعات یدکی‬ ‫‪‬‬

‫این استاندارد ‪ NORSOK‬برای اهداف و فازهای مختلفی از جمله موارد زیر توسعه یافته است‪:‬‬

‫فاز طراحی‪ :‬طراحی یک برنامه نگهداشت اولیه به عنوان ورودیای برای تدوین الزامات‬ ‫‪‬‬
‫و پیکربندی سیستم و انتخاب قطعات یدکی سرمایهای‬
‫فاز آمادهسازی برای بهرهبرداری‪ :‬ایجاد برنامههای اولیه نگهداشت برای اجرا در‬ ‫‪‬‬
‫سیستمهای مدیریت نگهداری و تعمیرات )‪ (CMMS‬و انتخاب قطعات یدکی‬
‫فاز عملیاتی‪ :‬برزورسانی و بهینهسازی برنامههای نگهداشت موجود‪ .‬راهنمایی برای‬ ‫‪‬‬
‫اولویتبندی دستور کارها‪ .‬افزودن به طول عمر تجهیزات‪.‬‬

‫نگهداشت‬
‫ِ‬ ‫تمام عناصر ریسک بایستی به عنوان مبنایی برای آمادهسازی و بهینهسازی برنامههای‬
‫تاسیسات جدید و در حال فعالیت‪ ،‬در نظر گرفته شوند‪ .‬این ریسکها مربوط به موارد زیر‬
‫هستند‪:‬‬

‫پرسنل‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫محیط زیست‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫از دست رفتن تولید‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫هزینههای مستقیم و غیر مستقیم از جمله اعتبار و خوشنامی‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪8‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫این استاندارد ‪ NORSOK‬به منظور تعریف سطوح نحوه انجام این کار تدوین شده و انحرافات‬
‫از آن در صورت وجود راهکارهای بهتری با توجه به مدیریت نگهداری و تعمیرات مورد قبول‬
‫است‪ .‬این استاندارد ‪ NORSOK‬باید در ارتباط با ‪ ISO 20815‬فهمیده شود‪.‬‬

‫این استاندارد فرایندهای کلیدی را با توضیح و الزامات هر یک از آنها توصیف میکند‪.‬‬

‫‪9‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ ۱‬محدوده‬

‫نگهداشت‬
‫ِ‬ ‫استاندارد ‪ NORSOK Z-008‬را میتوان برای آمادهسازی و بهینهسازی فعالیتهای‬
‫مرتبط با همگی سیستمها و آیتمهای واحدهای صنعتی بکار گرفت‪.‬‬

‫طبقهبندی پیامدها و فرایند انتخاب وظایف نگهداشت را میتوان برای همه انواع آیتمها به‬
‫کار برد‪ ،‬و همه انواع حالتهای شکست و مکانیزمهای شکست توسط این استاندارد پوشش‬
‫داده میشوند‪ .‬با این حال‪ ،‬برای برخی از انواع آیتمها‪ ،‬تحلیلهای خاص دیگری باید انجام شود‬
‫تا خصوصیات شکست‪ ،‬فرکانس شکست و وظایف کاهنده ]شکست[ شناسایی شوند‪ .‬این شامل‬
‫سازههای تحمل بار‪ ،‬تجهیزات فشار استاتیک‪ ،‬رایزرها و خطوط لوله میشود‪.‬‬

‫این استاندارد با توجه به شرایط صنعت نفت و گاز توسعهیافته است‪ ،‬اما اصول مندرج در آن‬
‫میتواند برای هر صنعتی‪ ،‬از جمله واحدهای تولیدی و فراوری‪ ،‬کشتیسازی‪ ،‬نیروی دریایی و‬
‫تاسیسات انرژی بکار رود‪.‬‬

‫استاندارد ‪ NORSOK Z-008‬شامل موارد زیر است‪:‬‬

‫تعریف اصطالحات مربوطه‪،‬‬ ‫‪‬‬

‫شرح مختصری از گردشکار اصلی مربوط به نگهداشت و عناصری که در آن میگنجند‬ ‫‪‬‬
‫تعریف مدل ریسک و طبقات پیامد شکست‬ ‫‪‬‬
‫دستورالعملهای مربوط به طبقهبندی پیامدها‪ ،‬از جمله‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ o‬تجزیه کارکردی واحد صنعتی‪ 1‬و سیستمهای واحد صنعتی به کارکردهای اصلی‬
‫و فرعی‪،3‬‬
‫‪ o‬شناسایی افزونگی‪ 4‬کارکردهای اصلی و کارکردهای فرعی‪،‬‬
‫‪ o‬ارزیابی پیامدهای از دست رفتن کارکردهای اصلی و فرعی‪،‬‬
‫‪ o‬تخصیص تجهیزات به کارکردهای فرعی و طبقات پیامد مرتبط‪،‬‬
‫برنامه موجود‬
‫ٔ‬ ‫شرح چگونگی ایجاد یک برنامه نگهداشت اولیه و نحوه بروزرسانی‬ ‫‪‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Plant‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Main Function‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Sub Function‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Redundancy‬‬

‫‪10‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫نحوه استفاده از ترکیب طبقهبندی با احتمال‪ ،‬به منظور تصمیمگیری در مورد‬

‫ٔ‬ ‫شرح‬ ‫‪‬‬
‫اولویتبندی دستورکارها و رسیدگی به قطعات یدکی‪.‬‬

‫‪11‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ ۲‬منابع مرجع‬

‫استانداردهای زیر مقررات و دستورالعملهایی را در برمیگیرند که از طریق ارجاع در این متن‪،‬‬

‫نسخه منابع‬
‫ٔ‬ ‫مقررات و دستورالعملهای این استاندارد ‪ NORSOK‬را تشکیل میدهند‪ .‬آخرین‬
‫بایستی مورد استفاده قرار گیرد مگر اینکه در غیر این صورت توافق شود‪ .‬برای منابعی که تاریخ‬
‫آنها ذکر شده است‪ ،‬تنها نسخه ذکر شده به کار میرود‪ .‬سایر استانداردهای شناختهشده‪ ،‬به‬
‫شرطی که بتوان نشان داد آنها الزامات استانداردهای مرجع را برآورده میکنند میتوانند مورد‬
‫استفاده قرار گیرند‪.‬‬

‫‪IEC 60300-3-11‬‬ ‫مدیریت قابلیت اطمینان بخش ‪ :۳-۱۱‬راهنمای کاربردی‪ ،‬نگهداشت مبتنی بر قابلیت اطمینان‬

‫تکنیکهای تحلیل برای سیستم قابلیت اطمینان – رویههای حالت شکست و تحلیل اثرات‬
‫‪IEC 60812‬‬
‫(‪)FMEA‬‬

‫ایمنی کارکردی سیستمهای الکتریکی ‪ /‬الکترونیکی ‪ /‬سیستمهای قابلبرنامهریزی‬

‫‪IEC 61508‬‬
‫الکترونیکی مرتبط با ایمنی‬

‫‪IEC 61511‬‬ ‫ایمنی کارکردی – سیستمهای ابزار ایمنی برای فرایند بخش صنعت‬

‫صنایع نفت و گاز طبیعی ‪ -‬تاسیسات تولید دریایی ‪ -‬مدیریت حوادث بزرگ در طول طراحی‬
‫‪ISO 17776‬‬
‫تاسیسات جدید‬

‫‪ISO 20815‬‬ ‫صنایع نفت‪ ،‬پتروشیمی و گاز طبیعی ‪ -‬تضمین تولید و مدیریت قابلیت اطمینان‬

‫صنایع نفت و گاز طبیعی ‪ -‬کنترل و کاهش آتشسوزی و انفجارها در تاسیسات تولید‬
‫‪ISO 13702‬‬
‫دریایی ‪ -‬الزامات و راهنماها‬

‫صنایع نفت‪ ،‬پتروشیمی و گاز طبیعی – گردآوری و تبادل دادههای قابلیت اطمینان و‬
‫‪ISO 14224‬‬
‫نگهداشت تجهیزات‪ ،‬ویرایش ‪ ،۳‬سپتامبر ‪۲۰۱۶‬‬

‫دستورالعملهای بکارگیری از ‪ IEC 6150‬و ‪ IEC 61511‬در فعالیتهای پتروشیمی در‬

‫‪NOG 070‬‬
‫فالتقاره‬

‫‪NORSOK S001‬‬ ‫ایمنی فنی‬

‫تحلیل ریسک و آمادگی اضطراری‬

‫‪013-NORSOK Z‬‬

‫‪12‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ ۳‬اصطالحات‪ ،‬تعاریف و اصطالحات خالصهشده‬

‫‪ ۳.۱‬اصطالحات و تعاریف‬

‫برای اهداف این سند‪ ،‬اصطالحات و تعاریف زیر بکار برده میشود‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۱‬زمان تعمیر فعال ‪active repair time /‬‬

‫زمان موثر برای انجام تعمیر یک آیتم‬

‫نکته ‪ :۱‬استاندارد ‪ ISO 14224:2016‬بین اصطالحات میانگین زمان تعمیر فعال (‪ ،)MART‬میانگین زمان تعمیر‬
‫(‪ ،)MTTR‬میانگین زمان بازسازی (‪ )MTTRes‬و میانگین زمان کلی تعمیر (‪ )MRT‬تمایز قائل شده است‪ .‬برای‬
‫جزئیات بیشتر به ‪ ISO 14224:2016‬مراجعه کنید‪.‬‬

‫نکته ‪ :۲‬در ‪ ISO/TR 12489:2013, 3.1.34‬میانگین زمان تعمیر فعال (‪ )MART‬به عنوان «زمان تعمیر فعال مورد‬
‫انتظار» تعریف شده است‪ .‬به ‪ ISO/TR 12489:2013‬و شکلهای ‪ ۵‬و ‪ ۶‬مراجعه کنید‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۲‬قابلیت دسترسی ‪ /‬دسترسیپذیری ‪availability /‬‬

‫توانایی بودن در وضعیتی‪ ،‬که برای انجام آنچه مورد نیاز است‪« ،‬الزم» است‬

‫نکته ‪ :۱‬برای شرح و تفسیر دقیقتر به ‪ ISO 14224:2016‬پیوست ‪ C‬مراجعه کنید‪.‬‬

‫نکته ‪ :۲‬عبارات بیشتری در ‪ ISO/TR 12489:2013‬آورده شده است‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۳‬مانع ‪barrier /‬‬

‫گروه کارکردهایی از حفاظها یا کنترلهای منتخب به منظور پیشگیری از بروز یک حادثه بزرگ‬
‫یا محدود کردن پیامدهای آن‬

‫نکته ‪ :۱‬موانع میتوانند به موانع فنی‪ ،‬عملیاتی و سازمانی تقسیم شوند‪.‬‬

‫نکته ‪ :۲‬این سند بر عناصر مانع فنی تمرکز دارد‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۴‬میتواند ‪can /‬‬

‫این عبارت در محتوای سند بیانگر خروجی قابل انتظار یا قابل تصور فیزیکی است‪.‬‬

‫‪13‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ ۳.۱.۵‬نگهداشت مبتنی بر وضعیت (اقتضایی) ‪condition-based maintenance /‬‬

‫نگهداشت پیشگیرانه بر اساس ارزیابی وضعیت فیزیکی‬

‫نکته ‪ :۱‬ارزیابی وضعیت می تواند با مشاهده اپراتور‪ ،‬انجام شده بر اساس یک برنامه زمانبندی‪ ،‬یا با نظارت بر‬
‫وضعیت پارامترهای سیستم انجام شود‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۶‬پایش وضعیت ‪condition monitoring /‬‬

‫کسب اطالعات در مورد وضعیت فیزیکی یا پارامترهای عملیاتی‬

‫نکته ‪ : ۱‬پایش وضعیت برای تعیین اوقاتی که نت پیشگیرانه ممکن است مورد نیاز باشد استفاده میشود‪.‬‬

‫نکته ‪ :۲‬پایش وضعیت ممکن است به صورت خودکار در طول عملیات و یا در فواصل زمانی برنامهریزیشده انجام‬
‫شود‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۷‬پیامد ‪consequence /‬‬

‫نتیجه یک رخداد‬
‫ٔ‬

‫نکته ‪ : ۱‬ممکن است یک رخداد دارای یک یا چند پیامد باشد‪ .‬پیامدها ممکن است از مثبت تا منفی متغیر باشند‪.‬‬
‫با این حال‪ ،‬پیامدها همیشه از لحاظ جنبههای ایمنی منفی هستند‪ .‬پیامدها ممکن است به صورت کیفی یا کمی‬
‫بیان شوند‪.‬‬

‫نکته ‪ :۲‬در پیوست ‪ ISO 14224:2016 ،C.2‬و پیوست ‪ C.1.10‬مثالهایی از طبقهبندی پیامدها آمده است‪.‬‬

‫نکته ‪ :۳‬همچنین به تعریف اثر شکست در بند ‪ ۳.۱.۱۷‬نگاه کنید‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۸‬طبقهبندی پیامدها ‪consequence classification /‬‬

‫تحلیل کیفی رخدادها و شکستها و تعیین پیامدهای ناشی از آنها‬

‫نکته ‪ : ۱‬تعاریف بندهای ‪ ۳.۱.۱۰ ،۳.۱.۹‬و ‪ ۳.۱.۱۱‬را ببینید‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۹‬پیامد ‪consequence HSE / HSE‬‬

‫پیامدهای مرتبط با بهداشت‪ ،‬ایمنی و‪/‬یا زیستمحیطی )‪ (HSE‬یک رخداد‬

‫‪14‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ ۳.۱.۱۰‬پیامد تولید ‪consequence production /‬‬

‫اثری بر تولید‪ ،‬ناشی از یک شکست کارکردی که در آن اثرات کاهنده (به عنوان مثال‪ ،‬قطعات‬
‫یدکی‪ ،‬نیروی انسانی و ابزارها) و اقدامات جبرانی مورد توجه قرار نمیگیرند‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۱۱‬دیگر پیامدها ‪consequence other /‬‬

‫پیامدهای دیگر ناشی از شکست کارکردی که جزء پیامدهای ‪ HSE‬یا پیامد تولید نباشند‬

‫نکته ‪ :۱‬ممکن است شامل زیانهای مالی و از دست دادن اعتبار نیز باشد‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۱۲‬نگهداشت (نت) اصالحی ‪corrective maintenance /‬‬

‫نگهداشتی که پس از تشخیص خطا با هدف ترمیم انجام میشود‬

‫نکته ‪ :۱‬همچنین ‪ ،ISO/TR 12489:2013‬شکلهای ‪ ۵‬و ‪ ۶‬را ببینید که اصطالحات مورد استفاده برای کمی کردن‬
‫نت اصالحی را نشان میدهد‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۱۳‬شکست بحرانی ‪critical failure /‬‬

‫شکست یک واحد تجهیز که باعث توقف فوری انجام یک کارکرد مورد نیاز میشود‬

‫نکته ‪ :۱‬شامل شکست هایی است که نیاز به اقدام فوری در جهت توقف کارکرد دارند‪ ،‬حتی اگر عملیات واقعی‬
‫بتواند برای یک دوره زمانی کوتاه ادامه یابد‪ .‬یک شکست بحرانی منجر به یک تعمیر برنامهریزینشده میشود‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۱۴‬شکست ناشی از افت ‪degraded failure /‬‬

‫شکستی که کارکرد(های) اساسی را متوقف نمیکند‪ ،‬و تنها یک یا چند کارکرد را به خطر میاندازد‬

‫نکته ‪ :۱‬شکست میتواند تدریجی‪ ،‬جزئی یا هر دو باشد‪ .‬کارکرد را میتوان با هر ترکیبی از خروجیهای کاهشیافته‪،‬‬
‫افزایشیافته یا نامنظم به خطر انداخت‪ .‬معموالً تعمیری فوری میتواند به تاخیر بیافتد اما به مرور زمان‪ ،‬اگر‬
‫اقدامات اصالحی صورت نگیرد‪ ،‬چنین شکستهایی میتوانند به یک شکست بحرانی تبدیل شوند‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۱۵‬کالس تجهیز ‪equipment class /‬‬

‫انواع مشابه واحدهای تجهیزات (برای مثال همه پمپها)‬

‫ِ‬ ‫کالس‬

‫‪15‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫نکته ‪ : ۱‬پیوست ‪ A‬در‪ ISO 14224:201‬کالسهای تجهیزات را ارائه میدهد و همچنین حاوی دادههای تجهیزات‬
‫خاص برای کالس تجهیزات است‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۱۶‬شکست (خرابی) ‪failure /‬‬

‫از دست رفتن توانایی کارکرد «برای یک آیتم» آنطور که الزم است‬

‫نکته ‪ :۱‬شکست یک آیتم رخدادی است که منجر به خطای آن آیتم میشود‪ :‬ببینید خطا در بند ‪.)۳.۱.۱۷‬‬

‫نکته ‪ : ۲‬شکست یک آیتم یک رخداد است‪ ،‬در حالی که خطای یک آیتم یک وضعیت است‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۱۷‬علت شکست ‪failure cause /‬‬

‫مجموعهای از شرایط که منجر به رخداد شکست میشوند‬

‫نکته ‪ :۱‬علت شکست می تواند در طول تعیین خصوصیات‪ ،‬طراحی‪ ،‬ساخت‪ ،‬نصب و عملیات نگهداشت یک آیتم‬
‫ایجاد شود‪.‬‬

‫نکته ‪ : ۲‬همچنین ‪ ISO 14224:2016‬و جداول ‪ B.3‬و ‪ B.2.3‬را که در آن دالیل شکست برای تمام کالسهای‬
‫تجهیزات تعریف شده است را ببینید‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۱۸‬فرکانس شکست (نرخ وقوع) ‪failure frequency /‬‬

‫سختی شکست بدون قید و شرط؛ احتمال شرطی در واحد زمان که آیتم بین ‪ t‬و ‪ t+dt‬دچار‬
‫شکست شود‪ ،‬به شرطی که این آیتم در زمان صفر در حال کار بوده باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :۱‬عبارت دیگری که برای فرکانس شکست استفاده میشود «نرخ وقوع» است‪.‬‬

‫نکته ‪ :۲‬برای نرخ شکست و تخمین فرکانس شکست ‪ ISO 14224:2016, C.‬را ببینید‪.‬‬

‫نکته ‪ :۳‬به تفاوت بین نرخ شکست و فرکانس شکست توجه کنید‪ .‬نرخ شکست در ‪ISO 14224:2016, 3.32‬‬
‫تعریف شده است‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۱۹‬اثر شکست ‪failure impact /‬‬

‫تاثیر یک شکست بر کارکرد(های) یک تجهیز یا تاثیر آن بر واحد صنعتی‬

‫‪16‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫نکته ‪ :۱‬در سطح تجهیزات‪ ،‬تاثیر شکست میتواند در سه کالس (بحرانی‪ ،‬افت و اولیه) طبقهبندی شود؛ به تعاریف‬
‫«شکست بحرانی»‪« ،‬شکست افت» و «شکست اولیه» در ‪ ISO 14224:2016‬و بندهای ‪ ۳.۱۱ ،۳.۹‬و ‪ ۳.۴۰‬مراجعه‬
‫کنید‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۲۰‬سازوکار (مکانیزم) شکست ‪failure mechanism /‬‬

‫فرایندی که منجر به شکست میشود‬

‫نکته ‪ : ۱‬این فرایند میتواند فیزیکی‪ ،‬شیمیایی‪ ،‬منطقی یا ترکیبی از آنها باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ : ۲‬همچنین ‪ ،ISO 14224:2016‬پیوست ‪ B.2.2‬و جدول ‪ B.2‬را ببینید که در آنها دالیل شکست برای تمام‬
‫کالسهای تجهیزات تعریف شدهاند‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۲۱‬حالت شکست ‪failure mode /‬‬

‫وضعیتی که شکست در آن رخ میدهد‬

‫نکته ‪ :۱‬همچنین جداول ‪ SO 14224:2016‬را در مورد حالتهای شکست مربوطه که حالتهای شکست مورد‬
‫استفاده برای هر کالس از تجهیزات را تعریف میکند‪ ،‬ببینید‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۲۲‬نرخ شکست ‪failure rate /‬‬

‫بازه [‬
‫احتمال شرطی در هر واحد زمانی که آیتم بین ‪ t‬و ‪ dt‬شکست بخورد‪ ،‬به شرطی که در کل ٔ‬
‫‪ ] t ،۰‬کار کرده باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :۱‬همچنین به تعریف نرخ شکست در ‪ ISO/TR 12489:2013, 3.1.18‬نگاه کنید‪.‬‬

‫نکته ‪ :۲‬در رابطه با نرخ شکست و تخمین فرکانس شکست ‪ ISO 14224:2016, C.‬را ببینید‪.‬‬

‫نکته ‪ :۳‬به تفاوت بین نرخ شکست و فرکانس شکست توجه کنید‪ .‬فرکانس شکست در ‪ISO 14224:2016, 3.27‬‬
‫تعریف شده است‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۲۳‬خطا (عیب) ‪fault /‬‬

‫نتیجه یک وضعیت داخلی‬

‫ٔ‬ ‫عدم توانایی در انجام کارکرد مورد نیاز در‬

‫‪17‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫نکته ‪ : ۱‬خطای یک آیتم ناشی از شکست است‪ ،‬خواه ناشی از شکست خود آیتم‪ ،‬و خواه از‬
‫نقص در مرحله اولیه چرخه حیات‪ ،‬مانند مشخصات‪ ،‬طراحی‪ ،‬ساخت یا نگهداشت‪ .‬همچنین‬
‫خطای پنهان را در ‪ 14224:2016ISO‬ببینید‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۲۴‬مفهوم نگهداشت (نگهداری و تعمیرات) عمومی ‪generic maintenance / GMC /‬‬

‫‪concept‬‬

‫ِ‬
‫جزییات نگهداشت‪ ،‬که یک روش نگهداشت مقرونبهصرفه را‬ ‫مجموعه اقدامات‪ ،‬استراتژیها و‬
‫برای یک گروه عمومی تعریفشده از تجهیزات که تحت شرایط عملیاتی و چارچوبی مشابه کار‬
‫میکنند‪ ،‬نشان میدهد‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۲۵‬خطر ‪hazard /‬‬

‫بالقوه آسیب‬
‫ٔ‬ ‫منبع‬
‫ِ‬

‫نکته ‪ :۱‬در زمینه صحبت این استاندارد‪ ،‬آسیب بالقوه ممکن است مربوط به آسیب انسانی‪ ،‬آسیب به محیطزیست‪،‬‬
‫آسیب به اموال‪ ،‬یا ترکیبی از این موارد باشد‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۲۶‬شکست پنهان ‪hidden failure /‬‬

‫شکستی که بالفاصله پس از وقوع برای پرسنل عملیات و نگهداشت مشهود نباشد‬

‫نکته ‪ :۱‬شکستهای تجهیزاتی که در یک نقطه زمانی اولیه رخ دادهاند‪ ،‬اما برای اولین بار هنگام درخواست مشاهده‬
‫شدند‪ ،‬در این دسته قرار میگیرند‪ .‬چنین شکستهایی ابتدا زمانی آشکار میشوند که کارکرد مربوطه مورد آزمایش‬
‫قرار گیرد (فعال شود)‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۲۷‬شکست اولیه ‪incipient failure /‬‬

‫نقص در حالت یا وضعیت یک آیتم‪ ،‬که اگر اقدامات اصالحی بر روی آن صورت نگیرد ممکن‬
‫است (یا نباشد) در نهایت منجر به رخ دادن یک شکست یا شکست بحرانی قابل انتظار شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :۱‬ثبت شکست اولیه مستلزم وجود معیارهایی برای زمانهایی دارد که خطایی با این ماهیت نیاز به ثبت‬
‫دارد‪ ،‬در عوض وضعیت یا شرایطی که در آن هیچ اقدامی اصالحی مورد نیاز نیست‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۲۸‬بازرسی ‪inspection /‬‬

‫‪18‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫فعالیتی که به صورت دورهای انجام میشود و برای ارزیابی پیشرفت آسیب در یک آیتم مورد‬
‫استفاده قرار میگیرد‪.‬‬

‫نکته ‪ :۱‬بازرسی میتواند شامل استفاده از ابزارهای فنی (برای مثال ‪ )NDT‬یا تحت عنوان بررسی چشمی باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :۲‬این سند از اصطالح رایج «بازرسی» در صنعت نفت و گاز استفاده میکند‪ ،‬که بازرسی و مدیریت بازرسی‬
‫را به فعالیت بررسی انطباق تجهیزات توسط دستگاههای ‪ NDT‬یا بررسی بصری در فواصل منظم مرتبط میسازد‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۲۹‬آیتم ‪item /‬‬

‫موضوع مورد توجه‪ .‬بخش‪ ،‬قطعه‪ ،‬وسیله‪ ،‬واحد کارکردی‪ ،‬تجهیز یا سیستمی که میتواند به‬
‫تنهایی توصیف و در نظر گرفته شود‬

‫قطعه مجزا‪ ،‬جزئی از تجهیز‪ ،‬دستگاه‪ ،‬واحد عملکردی‪ ،‬تجهیزات‪ ،‬زیرسیستم‪ ،‬یا سیستم‬
‫ٔ‬ ‫نکته ‪ :۱‬آیتم میتواند یک‬
‫باشد‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۳۰‬کارکرد اصلی ‪main function / MF‬‬

‫اصلی در نظر گرفته شده در یک سیستم‬

‫ِ‬ ‫وظایف‬

‫نکته ‪ :۱‬پیوست ‪ A‬یک مرور کلی از کارکردهای اصلی معمول برای یک واحد تولید نفت و گاز ارائه میدهد‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۳۱‬نگهداشتپذیری ‪maintainability /‬‬

‫قابلیت یک آیتم برای حفظ یا بازیابی به حالتی که در شرایط مورد نیاز استفاده و نگهداشت‬
‫میشود‬

‫نکته ‪ :۱‬این شرایط شامل جنبههایی است که قابلیت نگهداشت را تحتتاثیر قرار میدهند‪ ،‬مانند‪ :‬محل نگهداشت‪،‬‬
‫قابلیت دسترسی‪ ،‬روشها و منابع نگهداشت‪.‬‬

‫نکته ‪ :۲‬همچنین ‪ ISO 14224:2016‬و پیوست ‪ C‬را برای تعریف دقیقتر و تفسیر قابلیت نگهداشت ببینید‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۳۲‬آیتم قابل نگهداشت ‪maintainable item /‬‬

‫وال در سلسله مراتب‬

‫آیتمی که یک قطعه یا مجموعهای از قطعات را تشکیل میدهد و معم ً‬
‫تجهیزات در طول نگهداشت در پایینترین سطح قرار میگیرد‪.‬‬

‫‪19‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ ۳.۱.۳۳‬نگهداشت (نگهداری و تعمیرات ‪ -‬نت) ‪maintenance /‬‬

‫ترکیبی از تمام اقدامات فنی و مدیریتی به منظور حفظ یا بازیابی یک آیتم در وضعیتی که‬
‫بتواند کارکرد مورد نظر را انجام دهد‬

‫‪ ISO 14224:2016‬دستههای اصلی نگهداشت را با جزئیات بیشتر نشان میدهد‪ISO .‬‬ ‫نکته ‪ :۱‬شکل ‪ ۶‬و‬
‫‪ 14224:2016‬و جدول ‪ B5‬انواع اصلی فعالیتهای نگهداشت را که معموالً انجام میشوند را نشان میدهد‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۳۴‬اثربخشی نگهداشت ‪maintenance effectiveness /‬‬

‫نسبت بین نتیجه واقعی نگهداشت و هدف عملکرد‬

‫نکته ‪ :۱‬نمونههایی از شاخصهای کلیدی عملکرد )‪ (KPI‬که میتوانند برای اندازهگیری اثربخشی نگهداشت مورد‬
‫استفاده قرار گیرند در بند ‪ ۱۰‬و ‪ ISO 20815:2008‬و پیوست ‪ E‬آمده است‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۳۵‬مدیریت نگهداشت ‪maintenance management /‬‬

‫تمامی فعالیتهای مدیریتی که اهداف‪ ،‬راهبردها و مسوولیتهای نگهداشت را تعیین و با‬

‫استفاده از روشهایی چون برنامهریزی نگهداشت‪ ،‬نظارت و کنترل نگهداشت‪ ،‬بهبود روشها در‬
‫سازمان را از جنبههای اقتصادی انجام میدهند‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۳۶‬استراتژی نگهداشت ‪maintenance strategy /‬‬

‫روشی مدیریتی که برای رسیدن به اهداف نگهداشت مورد استفاده قرار میگیرد‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۳۷‬ممکن است ‪may /‬‬

‫عبارتی در محتوای سند که حاکی از رضایت یا آزادی (یا فرصت) برای انجام کاری است‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۳۸‬اصالح ‪modification /‬‬

‫ترکیب کلیه اقدامات فنی و اجرایی در نظر گرفته شده برای تغییر یک آیتم‬

‫نکته ‪ :۱‬اصالح معموال بخشی از نگهداشت نیست اما با این حال اغلب توسط پرسنل نگهداشت انجام میشود‪.‬‬

‫نکته ‪ : ۲‬برای تمایز بین نگهداشت ناشی از شکست و نگهداشت به دلیل اصالح تجهیزات دقت الزم است‪.‬‬

‫‪20‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ ۳.۱.۳۹‬استاندارد عملکرد ‪performance standard / PS‬‬

‫آیتم تجهیزات‪ ،‬شخص یا رویه‪ ،‬که به‬

‫ِ‬ ‫اظهاری قابلاندازهگیری از عملکرد مورد نیاز سیستم‪،‬‬
‫صورت کیفی یا کمی بیان میشود و بر آن به عنوان مبنایی برای مدیریت خطر بر آن تکیه‬
‫میشود‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۴۰‬نگهداشت (نت) پیشبینانه ‪predictive maintenance /‬‬

‫آینده یک آیتم‪ ،‬که بر اساس مجموعه مشخصی از‬

‫ٔ‬ ‫نگهداشت بر اساس پیشبینی وضعیت‬
‫عملیاتی شناختهشده‪ ،‬برآورد یا محاسبه شده است‬
‫ِ‬ ‫دادههای تاریخچهای و پارامترهای‬

‫‪ ۳.۱.۴۱‬نگهداشت (نت) پیشگیرانه (‪preventive maintenance / )PM‬‬

‫نگهداشتی که به منظور کاهش افت و احتمال شکست انجام میشود‬

‫نکته ‪ : ۱‬نگهداشت پیشگیرانه شامل نگهداشت مبتنی بر وضعیت و نگهداشت از پیش تعیینشده است‪ ،‬شکل ‪۶‬‬
‫‪ ISO 14224:2016‬را ببینید‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۴۲‬تضمین تولید ‪production assurance /‬‬

‫فعالیتهایی که برای دستیابی و حفظ عملکردی که از نظر اقتصاد کلی در حد مطلوب و در عین‬
‫حال با شرایط چارچوب قابل اجرا سازگار باشد‪ ،‬انجام میشود‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۴۳‬افزونگی ‪Redundancy /‬‬

‫وجود بیش از یک وسیله برای انجام یک کارکرد مورد نیاز از یک آیتم‬

‫نکته ‪ :۱‬برای جزئیات بیشتر ‪ ISO 14224:2016, C.1‬را ببینید‪ ،‬که در آن حالت منفعل (سرد)‪ ،‬حالت فعال (گرم) و‬
‫افزونگی ترکیبی توصیف شدهاند‪.‬‬

‫نکته ‪ :۲‬افزونگی در‪« IEC 61508:2010‬تحمل خطا» نامیده شده است‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۴۴‬قابلیت اطمینان ‪reliability /‬‬

‫بازه زمانی مشخص‬

‫توانایی یک آیتم در انجام یک کارکرد مورد نیاز‪ ،‬تحت شرایط معین در یک ٔ‬

‫‪21‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ ۳.۱.۴۵‬نگهداشت (نت) مبتنی بر قابلیت اطمینان ‪reliability centred maintenance / RCM‬‬

‫روشی سیستماتیک برای تعیین اقدامات نگهداشت مربوطه بر اساس احتمال و پیامد شکست‬

‫‪ ۳.۱.۴۶‬کارکرد مورد نیاز (کارکرد الزم) ‪required function /‬‬

‫ارائه یک خدمت خاص ضروری به نظر میرسند‬

‫ٔ‬ ‫کارکرد یا ترکیب کارکردهای یک آیتم که برای‬

‫‪ ۳.۱.۴۷‬ریسک ‪risk /‬‬

‫ترکیبی از احتمال وقوع یک رخداد و پیامدهای آن رخداد‬

‫نکته ‪ :۱‬اطالعات مهم بیشتری را در رابطه با تعریف ریسک در ‪ ISO 20815‬ببینید‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۴۸‬بازرسی مبتنی بر ریسک ‪risk based inspection / RBI‬‬

‫ریزی بازرسیای که برای کاستن از احتمال شکست و‬

‫ِ‬ ‫یک تکنیک تصمیمگیری برای برنامه‬
‫پیامدهای شکست مبتنی بر ریسک باشد‬

‫نکته ‪ :۱‬این ریسکها در درجه اول از طر یق بازرسی تجهیزات مدیریت میشوند‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۴۹‬سیستم ایمنی ‪safety system /‬‬

‫سیستمی که برای اجرای یک یا چند کارکرد ایمنی به کار میرود‬

‫نکته ‪ :۱‬کارکرد ایمنی در ‪ ISO/TR 12489:2013, 3.1.6‬به عنوان « کارکردی که برای دستیابی یا حفظ یک وضعیت‬
‫ایمن‪ ،‬با توجه به یک رویداد خاص خطرناک» تعریف میشود‪.‬‬

‫نکته ‪ :۲‬سیستمهای با کارکرد ایمنی در ‪ ,ISO/TR 12489:2013‬پیوست ‪ A‬تعریف شدهاند‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۵۰‬بایستی ‪shall /‬‬

‫عینی قابل تایید را منتقل میکند و در صورت انطباق با سند‪،‬‬

‫ِ‬ ‫عبارتی در محتوای سند که ضوابط‬
‫هیچ انحرافی از آن مجاز نیست‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۵۱‬باید ‪should /‬‬

‫‪22‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫عبارتی در محتوای سند که بیانگر یک انتخاب احتمالی پیشنهادی یا روشی عملی است‪ ،‬که‬
‫بدون اینکه لزوماً موارد دیگری ذکر یا مستثنی شوند مناسب تلقی میشود‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۵۲‬کارکرد فرعی ‪sub function /‬‬

‫گروهبندی آیتمهایی که کارکرد مشابهی را در یک کارکرد اصلی )‪ (MF‬انجام میدهند‬

‫نکته ‪ :۱‬فهرستی از کارکردهای فرعی استاندارد شده را در پیوست ‪ B‬ببینید‪.‬‬

‫‪ ۳.۱.۵۳‬تگ ‪ /‬شماره تگ ‪tag/ tag number /‬‬

‫کد منحصربهفردی که کارکرد تجهیزات و موقعیت فیزیکی آنها را مشخص میکند‬

‫‪ ۳.۱.۵۴‬شکست ناایمن ‪unsafe failure /‬‬

‫شکست یک سیستم ایمنی که باعث اختالل در یک اقدام ایمنی معین میشود‬

‫زمینه سیستمهای ایمنی‪ ،‬ناایمن مترادف با «خطرناک» است‪.‬‬

‫ٔ‬ ‫نکته ‪ :۱‬در‬

‫ناایمن یک آیتم لزوماً شکست بحرانی آن آیتم نیست‪ .‬اطالعات بیشتر را در بند ‪ ۸.۳‬ببینید‪.‬‬
‫ِ‬ ‫نکته ‪ :۲‬شکست‬

‫‪23‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫ واژههای اختصاری‬۳.۲

API American Petroleum Institute ‫موسسه نفت آمریکا‬

ٔ
BOM bill of material ‫لیست مواد‬

CE Conformité Européenne )‫نشان سیآی (مطابقت اروپایی‬

CM corrective maintenance ‫نگهداشت (نت) اصالحی‬

computerized maintenance management

CMMS ‫سیستم رایانهای مدیریت نگهداشت‬
system
EN European Standard ‫استاندارد اروپایی‬

failure mode, effect and criticality

FMECA ‫ اثرات و حاالت شکست‬،‫تحلیل بحرانیت‬
analysis
GMC generic maintenance concept ‫مفهوم نگهداشت عمومی‬

HSE health, safety and environment ‫ ایمنی و محیط زیست‬،‫بهداشت‬

International Electrotechnical
IEC ‫کمیسیون بین المللی الکتروتکنیک‬
Commission
International Organization for
ISO ‫سازمان بین المللی استاندارد‬
Standardization
KPI key performance indicator ‫شاخص کلیدی عملکرد‬

LCC life cycle cost ‫چرخه عمر‬

ٔ ‫هزینه‬
ٔ
LCP life cycle profit ‫چرخه عمر‬
ٔ ‫سود‬

MF main function ‫کارکرد اصلی‬

NDT non destructive testing ‫آزمایش غیر مخرب‬

NOG Norwegian Oil and Gas Association ‫انجمن نفت و گاز نروژ‬

OEM original equipment manufacturer ‫تولیدکننده تجهیزات اصلی‬

OREDA® offshore and onshore reliability data ‫داده های قابلیت اطمینان دریایی و خشکی‬

P&ID process and instrumentation diagram ‫نمودار لولهکشی و تجهیزات‬

PM preventive maintenance ‫نگهداشت (نت) پیشگیرانه‬

PS performance standard ‫استاندارد عملکرد‬

PSA Petroleum Safety Authority ‫سازمان ایمنی نفت‬

PU parallel unit ‫واحد موازی‬

QRA quantitative risk analysis ‫تحلیل کمی ریسک‬

RBI risk based inspection ‫بازرسی مبتنی بر ریسک‬

RCM reliability centred maintenance ‫نگهداشت مبتنی بر قابلیت اطمینان‬

SIL safety integrity level ‫سطح یکپارچگی ایمنی‬

24
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ ۴‬روششناسی مدیریت نگهداشت مبتنی بر ریسک‬

‫‪ ۴.۱‬کلیات‬

‫ارزیابی ریسک بایستی به عنوان اصلی راهنما در تصمیمگیریهای نگهداشت مورد استفاده قرار‬
‫گیرد‪ .‬این سند توضیح میدهد که چگونه این کار را به شیوهای موثر انجام دهید‪ .‬عناصر‬
‫کلیدی این روش به شرح زیر است‪:‬‬

‫الف) طبقهبندی پیامدهای شکست کارکردی؛‬

‫ب) یک فرایند انتخاب وظایف نگهداشت مبتنی بر ریسک‪ .‬در درجه اول شناسایی حاالت‬
‫شکست مربوطه و برآورد احتمال شکست باید بر اساس تجربه عملیاتی تجهیزات واقعی باشد‪.‬‬
‫به همین ترتیب دادههای شکست عمومی از عملیات مشابه را نیز میتوان مطابق با ایزو ‪۲۰۸۱۵‬‬
‫آمده در پیوست ‪ E.2‬با قابلیت اطمینان کافی دادهها مورد استفاده قرار داد‪.‬‬

‫پ) استفاده از مفاهیم عمومی نگهداشت (‪ )GMCs‬در ترکیب با روشهای نت مبتنی بر قابلیت‬
‫اطمینان )‪ (RCM‬کالسیک‪ .‬مفاهیم عمومی نگهداشت بر اساس تجربه تحلیل نت مبتنی بر‬
‫قابلیت اطمینان )‪ (RCM‬از جمله تجربه در واحدهای صنعتی‪ ،‬توسعه داده شدهاند‪ .‬مفاهیم‬
‫عمومی نگهداشت به طور ضمنی احتمال شکست را از طریق وظایف و فواصل نگهداشت‬
‫اختصاصدادهشده بیان میکنند‪ .‬توصیه میشود که مفاهیم عمومی نگهداشت از طریق‬
‫ارزیابی هزینه ‪ -‬فایده در شرایط محلی و سایر شرایط محلی تطبیق داده شوند؛‬

‫ِ‬
‫هدف مطالعه‬ ‫ت) در صورتی که هیچ یک از مفاهیم عمومی نگهداشت قابل اعمال نباشند یا‬
‫نیازمند ارزیابیهای عمیقتر باشد‪ ،‬تحلیلهای بازرسی ریسک محور )‪ ،(RBI‬نت مبتنی بر قابلیت‬
‫اطمینان )‪ (RCM‬و تحلیل بحرانیت‪ ،‬اثرات و حاالت شکست )‪ (FMECA‬باید انجام شوند؛‬

‫نت‬
‫ث) بکارگیری طبقهبندی پیامدها و عوامل ریسک اضافی در تصمیمگیریهای مرتبط با ِ‬
‫اصالحی و مدیریت قطعات یدکی‪.‬‬

‫کاری به خوبی تعریفشده و‬

‫ِ‬ ‫به همان اندازه که ارزیابی ریسک مهم است‪ ،‬داشتن فرایندهای‬
‫کار اصلی را توصیف میکند و‬
‫الیه مدیریتی نیز مهم است‪ .‬این سند‪ ،‬گردش ِ‬
‫ٔ‬ ‫تعهد شرکت و‬
‫حداقل الزامات برای هر یک از مراحل این فرایند را تنظیم میکند‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬این فرایند به‬
‫اهمیت بهبود مستمر بر اساس گزارش و تجزیه و تحلیل شرایط واحد صنعتی اشاره میکند‪.‬‬
‫ِ‬

‫‪25‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫مانع فنی‬
‫ِ‬ ‫‪ ۴.۲‬عناص ِر‬

‫بنابر ‪ ISO 17776‬و استاندارد ‪ ،NORSOK Z-013‬موانع فنی مرتبط با ایمنی یا محیطزیست‪ ،‬به‬
‫اصلی مدیریت خطر حوادث بزرگ تعریف میشوند‪ .‬سناریوهای حادثه‬
‫ِ‬ ‫عنوان بخشی از فرایند‬
‫بزرگ تعریف و کارکردها و سیستمهای مانعی که از خطر جلوگیری کرده یا آن را کاهش‬
‫میدهند‪ ،‬شناسایی میشو ند‪ .‬الزامات عملکرد به عنوان بخشی از این تحلیل ایجاد شده و‬
‫عملکرد کلی به شکل استانداردهای عملکرد (‪ )PS‬یا مشابه آنها مستند میشوند‪ .‬استانداردهای‬
‫عملکرد‪ ،‬الزامات را با توجه به دسترسیپذیری‪ ،‬ظرفیت و عملکرد کارکردهای مانع تعیین خواهد‬
‫کرد‪ .‬ارجاع به ‪،NOG 070 ،IEC 61511 ،IEC 61508 ،ISO 13702 ،NORSOK S-001‬‬
‫‪ ISO/TR12489‬و ‪ ISO 20815‬است‪.‬‬

‫ایزو ‪ ،F.4.2 ،۱۴۲۲۴‬رایجترین سیستمها و اجزای ایمنی را با تعریف حالتهای شکست بحرانی‬
‫‪ /‬خطرناک برای تاسیسات نفت و گاز فهرست کرده است‪.‬‬

‫مانع فنی‪ ،‬آیتمهایی فیزیکی هستند که یک یا چند کارکرد مانع را محقق میسازند‪.‬‬
‫ِ‬ ‫عناصر‬
‫ِ‬

‫سازمان نگهداشت حفظ این عملکرد در طول چرخه عمر واحد‬

‫ِ‬ ‫یکی از مهمترین وظایف برای‬
‫برنامه‬
‫ٔ‬ ‫صنعتی است‪ .‬در صورت رخ دادن شکست‪ ،‬الزامات دسترسیپذیری باید برای تعیین‬
‫فعالیتهای ‪ PM‬و برنامههای اضطراری استفاده شوند‪.‬‬

‫مانع فنی بند ‪ ۷‬را نگاه کنید‪.‬‬

‫ِ‬ ‫عناصر‬
‫ِ‬ ‫برای طبقهبندی پیامدهای‬

‫مانع فنی به بند ‪ ۸.۴‬مراجعه کنید‪.‬‬

‫ِ‬ ‫برای نگهداشت عناصر‬

‫افزایش‬
‫ِ‬ ‫دسترسیپذیری فنی کارکردهای مانع بایستی در تمام زمانها کنترل و مستند شود‪.‬‬
‫فرکانس شکست و عدم دسترسی به سیستم بایستی به عنوان مبنایی برای تغییر فواصل‬
‫تست و سایر اقدامات کاهنده به منظور اطمینان از انطباق با الزامات کارکردی استفاده شود‪.‬‬

‫برای اطالعات بیشتر درباره الزامات گزارشدهی بند ‪ ۱۰‬را ببینید‪.‬‬

‫‪26‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ ۴.۳‬تجهیزات فرایندهای ایستا‬

‫تجهیزات فرایندهای ایستا‪ 1‬کارکردی دوگانه دارند‪ .‬به این معنی که یک کارکرد مربوط به‬
‫ذخیرهسازی یا حمل و نقل گاز یا مایعات میشود و یک کارکرد حفاظتی در ارتباط با جلوگیری از‬
‫نشت خارجی گاز و مایعات‪ .‬الزامات کارکردی برای ذخیره یا انتقال گاز و مایعات در بند ‪ ۷‬این‬
‫سند آمده است‪.‬‬

‫برنامه بازرسی برای کارکرد حفاظتی تجهیزات‪ ،‬الزم است ارزیابیهای دقیق‬
‫ٔ‬ ‫به منظور ایجاد یک‬
‫مشابه با فرایند ‪ FMECA‬و ‪ RCM‬که معموال ‪( RBI‬بازرسی مبتنی بر ریسک) نامیده میشود‪،‬‬
‫انجام شود‪ .‬این فرایند نیاز به دانستن موارد زیر دارد‪:‬‬

‫مکانیسم شکست‪ .‬که احتمال شکست در آن به خواص مواد‪ ،‬ترکیبات سیال داخلی و‬ ‫‪‬‬
‫محیط عملیاتی خارجی برمیگردد‪.‬‬

‫پیامد نشتی‪ 2‬نسبت به پرسنل‪ ،‬آسیبهای محیطی و زیانهای مالی‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫دهنده خطر رخداد شکست است که بایستی کاهش یابد‪.‬‬

‫ٔ‬ ‫ترکیب موارد باال نشان‬

‫روش طبقهبندی پیامدها میتواند به عنوان مبنایی برای آمادهسازی بازرسی مبتنی بر ریسک‬
‫)‪ (RBI‬برای غربالگری تجهیزات مکانیکی ایستا با هدف حذف تجهیزات غیربحرانی برای تحلیل‬
‫بیشتر و اولویتبندی سایر تجهیزات برای ارزیابیهای عمیقتر ریسک به کار گرفته شود‪.‬‬

‫نتیجه فرایند بازرسی ریسک محور (‪ (RBI‬موارد ذیل را تعیین میکند‪:‬‬

‫گستره بازرسی و پایش وضعیت‪،‬‬

‫ٔ‬ ‫مکان و‬ ‫‪‬‬
‫روشهای بازرسی‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫فواصل بازرسی‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫بسته به نوع شیء چندین استاندارد برای اجرای تحلیل بازرسی ریسکمحور (‪ (RBI‬وجود دارد‪.‬‬
‫برای سیستمهای جانبی به ‪ ،DNVGL-RP-G101‬برای رایزرها به ‪ ،DNVGL-RP-F206‬برای‬

‫‪1‬‬
‫‪Static process equipment‬‬
‫‪2‬‬
‫‪leakage‬‬

‫‪27‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫سیستمهای خط لوله زیردریایی به ‪ DNVGL-RP-F116‬و برای سیستمهای تولید دریایی به‬

‫‪ NVGL-RP-0002‬ارجاع میشود‪ .‬برای پاالیشگاهها ‪ PI RP 580‬میتواند اعمال شود‪.‬‬

‫‪ ۴.۴‬معیارهای تصمیمگیری ریسک‬

‫تصمیمات مبتنی بر ریسک بایستی بر اساس معیارهای تعریفشده انجام شوند‪ .‬تعریف‬
‫معیارها باید مطابق با سیاست کلی شرکت در حوزههای ‪ ،HSE‬تولید و هزینه انجام شود‪ .‬این‬
‫معیارها بایستی به درستی تعریف شده و به تمام پرسنل درگیر در تصمیمگیری ریسک‪ ،‬از جمله‬
‫پرسنل عملیاتی اطالعرسانی شود‪.‬‬

‫این سند هیچ معیار عمومیای را تعریف نمیکند اما نمونهای از چنین معیارهایی را توصیف‬
‫میکند‪ .‬همچنین به ‪ NORSOK Z-013, ISO 17776‬و ‪ ISO 1422‬نگاه کنید‪ .‬سطح جزئیات در‬
‫هر ماتریس ریسک استفادهشده خاص شرکت است و میتواند از یک ماتریس ‪ ۳‬در ‪ ۳‬به یک‬
‫ماتریس با جزئیات بیشتر ‪ ۵‬در ‪ ۱۰‬تغییر کند‪.‬‬

‫اصول زیر باید اعمال شوند‪:‬‬

‫ِ‬
‫ریسک مورد استفاده برای اهداف نگهداشت‪ ،‬باید تا جایی که ممکن‬ ‫ماتریس پیامدها و‬ ‫‪‬‬
‫است با ماتریس ریسک کلی شرکت همراستا باشد‪ .‬این ماتریس اما میتواند برای‬
‫پشتیبان برنامهریزی و اولویتبندی مناسب‬
‫ِ‬ ‫اهداف نگهداشت سفارشی شود تا‬
‫فعالیتهای نگهداشت باشد؛ و باید برای تمام عملیات یک شرکت یکسان باشد تا به‬
‫بهینهسازی و تخصیص منابع بر این اساس و ایجاد یک واژگان مشترک برای اطالعرسانی‬
‫ریسک کمک کند‪.‬‬
‫عالوه بر این‪ ،‬معیارهای مشابهی باید برای همه تجهیزات و سیستمها (همچنین برای‬ ‫‪‬‬
‫تجهیزات تحت پوشش استانداردهای دیگر مانند سازههای باربر‪ ،‬رایزرها و خطوط لوله)‬
‫ریزی بازرسی که‬
‫ِ‬ ‫مورد استفاده قرار گیرد‪ .‬این امر به ویژه برای نگهداشت عرشه و برنامه‬
‫اساساً با همان سختافزار کار میکنند‪ ،‬مهم است؛‬
‫پیامد از دست رفتن کارکردها (هم از دست رفتن کارکردهای اصلی و هم کارکردهای‬ ‫‪‬‬
‫فرعی) بایستی افزونگی آمادهبهکار را در نظر بگیرد (نگاه کنید به ‪ )۳.۱.۴۳‬و بر این اساس‬
‫اثر را کاهش دهد‪.‬‬

‫‪28‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫پیوست ‪ C‬مثالی از معیارهایی را ارائه میدهد که میتواند برای طبقهبندی‪ ،‬توسعه کارها و‬
‫وظایف پیشگیرانه‪ ،‬اولویتبندی دستورکارها و همچنین بهینهسازی قطعات یدکی مورد‬
‫استفاده قرار گیرد‪.‬‬

‫ورودی مهندسی نگهداشت‬

‫ِ‬ ‫‪۴.۵‬‬

‫مهندسی نگهداشت و توسعه یک برنامه نگهداشت باید به عنوان بخشی از مقدمات طراحی در‬
‫مراحل اولیه یک فاز پروژه در نظر گرفته شود‪ .‬زیرا تصمیمات بکارگرفتهشده در طراحی بر سطح‬
‫نگهداشت الزم هنگام عملیات تاثیر میگذارد‪.‬‬
‫ِ‬ ‫و نوع‬

‫تاثیر طرحها بر قابلیت اطمینان‪ ،‬عملیات‪ ،‬نگهداشتپذیری و سطح نگهداشت باید در تمام‬
‫مراحل طراحی در نظر گرفته شود‪.‬‬

‫نمونههایی از مطالعات مرتبط که میتوانند به مهندسی نگهداشت ورود داشته باشند عبارتند‬
‫از‪:‬‬

‫تحلیل موانع (استانداردهای عملکرد) (رجوع شود به ‪)NORSOK S-001 / ISO 13702‬‬ ‫‪‬‬
‫تحلیل سطح یکپارچگی ایمنی (‪( )SIL‬رجوع شود به ‪)IEC 61508/61511, NOG 070‬‬ ‫‪‬‬
‫تحلیل قابلیت اطمینان (رجوع شود به ‪)ISO 20815‬‬ ‫‪‬‬
‫تحلیل بازرسی مبتنی بر ریسک (‪( )RBI‬رجوع شود به ‪)NVGL-RP-G101‬‬ ‫‪‬‬
‫هزینه‪/‬سود چرخه عمر (‪( )LCC/LCP‬رجوع شود به ‪)ISO 15663‬؛‬ ‫‪‬‬
‫مطالعات مربوط به نگهداشتپذیری؛‬ ‫‪‬‬
‫مطالعات محیط کاری (رجوع شود به ‪)ORSOK S-002‬‬ ‫‪‬‬
‫مطالعات مربوط به اداره کردن و رسیدگی مواد؛‬ ‫‪‬‬
‫مطالعات نیروی انسانی؛‬ ‫‪‬‬
‫مطالعات خطر و عملیاتپذیری ‪( HAZOP‬رجوع شود به ‪)NORSOK Z-013‬‬ ‫‪‬‬

‫قبل از انجام هر گونه تحلیل دقیق نگهداشت‪ ،‬طراحی مناسب و مستند عملیاتی باید وجود‬
‫داشته باشد‪.‬‬

‫‪29‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ ۵‬مدیریت نگهداشت‬

‫اهداف این بند شامل موارد زیر است‪:‬‬

‫توصیف عناصر کلیدی و انتظارات از فرایند کلی مدیریت نگهداشت‪،‬‬ ‫‪‬‬

‫توصیف مواردی در فرایند مدیریت نگهداشت که طبقهبندی پیامدها در آنها قابل اجرا‬ ‫‪‬‬
‫است‪،‬‬
‫برجسته کردن این که چگونه جنبههای مختلف مدیریت ریسک در مراحل مختلف فرایند‬ ‫‪‬‬
‫در نظر گرفته میشوند‪،‬‬
‫پیوند مراحل اصلی به بقیه سند‪ ،‬که در آن جزئیات ارزیابی ریسک شرح داده میشود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫این توصیف شرح جامعی از مدیریت نگهداشت در مفهوم گستردهتر آن نیست‪ .‬با این حال‪،‬‬
‫شرح کوتاهی از آنچه را که به طور معمول در هر مرحله شامل میشود‪ ،‬ارائه میدهد‪.‬‬

‫مدیریت نگهداشت به عنوان فرایندی نشانداده شده است که طی آن محصوالت با ریسکهای‬

‫‪ HSE‬پایین و عملکرد تولیدی سطح باال تولید میشوند‪ .‬مدل پایه پیشنهادی به عنوان بهروش‬
‫صنعت نفت و گاز در شکل ‪ 1۱‬نشانداده شده است‪.‬‬

‫در سطحی کلی‪ ،‬منابع‪ ،‬مدیریت فرایندهای کاری و نتایج وجود دارند‪ .‬هر یک از عناصر در فرایند‬
‫مدیریت‪ ،‬ممکن است در قالب مجموعهای از فرایندها و محصوالت فرعی شرح داده شوند‪ .‬در‬
‫ادامه شرح مختصری از عناصر مختلف در فرایند مدیریت نگهداشت آورده شده است‪ .‬این‬
‫عناصر‪ ،‬که در آن ارزیابی ریسک‪ ،‬استفاده از طبقهبندی پیامدها و احتمال برای ارزیابی شکست‬
‫مهم هستند‪ ،‬در این سند بیشتر توضیح داده میشوند و در پایین ارجاع داده میشوند‪.‬‬

‫این مدل بر اساس "‪ PSA "Basistudie‬تهیه شده در سال ‪ ۱998‬است‬ ‫‪1‬‬

‫‪30‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫اهداف باید برای متعهد ساختن سازمان به سطح قابل تحققی از عملکرد‬ ‫اهداف و الزامات‪:‬‬

‫تعیین شوند‪ .‬اهداف باید بر روی سطح جاهطلبانهای از موارد زیر متمرکز‬
‫شوند‪:‬‬

‫ریسک‪ ،‬تولید و هزینه‪،‬‬ ‫‪‬‬

‫الزامات رگوالتوری (قانونی)‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫وضعیت فنی تاسیسات به ویژه عملکرد سیستمهای ایمنی و‬ ‫‪‬‬
‫فرایندهای بحرانی‪،‬‬
‫بهبود فرایند کلی نگهداشت‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫استراتژیهای نگهداشت باید برای داراییها تعریف شده باشند‪.‬‬

‫حالتهای شکست‪ ،‬مکانیزمهای شکست و علل شکست که میتوانند‬ ‫برنامه‬

‫تاثیر قابلتوجهی بر ایمنی و تولید داشته باشند بایستی شناسایی‬ ‫نگهداشت‪:‬‬
‫شده و به منظور ایجاد یک برنامه نگهداشت‪ ،‬ریسک مشخص شود‪.‬‬
‫برنامه اصلی شامل فواصل نگهداشت و رویههای مکتوب برای نگهداری‪،‬‬
‫تست و آمادهسازی اجزای مختلف در واحد صنعتی و همچنین تعیین‬
‫حداقل صالحیت پرسنل است‪.‬‬

‫‪31‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫این فعالیت به طور معمول شامل موارد زیر است‪:‬‬

‫طبقه پیامد توسط‬

‫ٔ‬ ‫انجام طبقهبندی پیامد برای کارکردها‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫تجهیزات مربوط به کارکرد به ارث برده میشود؛‬
‫در صورت شکست‪ ،‬برای تجهیزات با پیامد زیاد بایستی حاالت‬ ‫‪‬‬
‫شکست‪ ،‬علت شکست و برنامه نگهداشت مرتبط توسعه داده‬
‫شده‪ ،‬مستند و قابلردیابی شود؛‬
‫بایستی عناصر مانع فنی شناسایی شوند‪ ،‬الزامات قابلیت‬ ‫‪‬‬
‫اطمینان برای کارکرد تعریف شده و یک برنامه تست برای حفظ‬
‫عملکرد توسعه داده شود؛‬
‫برای مواقعی که برنامه نگهداشت بر اساس زمان به روز میشود‬ ‫‪‬‬
‫باید معیارها‪ ،‬شکستهای تجربهشده یا مشابه تعریف شوند‪.‬‬
‫خاص سیستمهای بحرانی ایمنی باید مورد تحلیل‬
‫ِ‬ ‫شکستهای‬
‫قرار گیرند و برنامه به طور منظم به روز شود‪.‬‬

‫بند ‪ ۷‬و ‪ ۸‬را ببینید‪.‬‬

‫مجموعه ساختاریافتهای از وظایف است؛ که شامل‬

‫ٔ‬ ‫برنامه نگهداشت‬
‫ٔ‬ ‫برنامهریزی‪:‬‬

‫فعالیتها‪ ،‬فواصل‪ ،‬رویهها‪ ،‬منابع و زمان مورد نیاز برای انجام نگهداشت‬
‫میشود‪ .‬برنامهریزی شامل بودجهبندی‪ ،‬برنامهریزی بلند مدت‪،‬‬
‫برنامهریزی روزانه و اولویتبندی است‪.‬‬

‫این امر به طور معمول شامل موارد زیر خواهد بود‪:‬‬

‫برخورداری از یک روش و معیار مشخص برای برنامهریزی و‬ ‫‪‬‬

‫اولویتبندی کارهای پیشگیرانه و اصالحی بر اساس تاثیر آنها‬
‫بر ‪ HSE‬و تولید؛‬
‫فعالیتهای گروهی در زمینه ‪HSE‬ای کارآمد؛ و داشتن‬ ‫‪‬‬
‫گروهها‪/‬بستههای بهینه برای تاسیسات؛‬

‫‪32‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫پایش و بازنگری منظم این برنامهها برای حصول موفقیت‪ ،‬چیره‬ ‫‪‬‬
‫شدن بر انباشتکار (بکالگ) و بهرهوری‪.‬‬
‫‪1‬‬

‫بند ‪ ۹‬را ببینید‪.‬‬

‫اجرا شامل آمادهسازیها‪ ،‬مجوزهای کار (پرمیت)‪ ،‬انجام کار و گزارش‬ ‫اجرای نگهداشت‪:‬‬
‫اطالعات الزامی در مورد دستورکارها میشود‪ .‬کار نگهداشت و بازرسی‬
‫بایستی به شیوهای ایمن و مقرونبهصرفه انجام شود‪ .‬شرایط سیستم‬
‫و تجهیزات بایستی قبل ‪ /‬بعد از تعمیر برای بهبود مستمر گزارش شود‪.‬‬
‫ارزیابی ریسک بایستی مبنایی برای اولویتهای عملیاتی باشد‪.‬‬

‫این امر به طور معمول شامل موارد زیر خواهد بود‪:‬‬

‫اجرای کار بایستی توسط پرسنل شایسته و با توجه به برنامهها‪،‬‬ ‫‪‬‬

‫رویهها و شرح کار مربوط به موردی واقعی انجام شود؛‬
‫پیچیدگی کار (هم برای مشاغل فردی و هم برای مجموعهای از‬ ‫‪‬‬
‫مشاغل) باید مورد توجه قرار گیرد؛‬
‫کار اجرا شده باید طرحی وجود داشته باشد؛‬
‫برای تایید کیفیت ِ‬ ‫‪‬‬
‫وضعیت تجهیز باید پس از اتمام کار گزارش شود‪ .‬برای عناصر‬ ‫‪‬‬
‫مانع فنی دادههای شکست بایستی برای تحلیل و در مقایسه با‬
‫استانداردهای عملکرد )‪ (PS‬با اهداف مورد نظر در قابلیت‬
‫اطمینان تعریفشده‪ ،‬گزارش شوند‪.‬‬

‫بند ‪ ۱۰‬را ببینید‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Backlog‬‬

‫‪33‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫گزارشدهی شامل جمعآوری و تضمین کیفیت دادههای نگهداشت و‬ ‫گزارش‪:‬‬

‫ارائه آنها به واحدهای نگهداری و تعمیرات و مدیریت در قالب‬
‫شاخصهای تعریفشده است‪ .‬خصوصاً دادههای یکپارچگی فنی برای‬
‫کارکردهای مانع‪ ،‬بایستی در سطوح مناسب شناسایی و گزارش شوند تا‬
‫به تصمیمگیری کمک کنند‪.‬‬

‫این امر به طور معمول شامل موارد زیر خواهد بود‪:‬‬

‫مجموعهای از شاخصهای کلیدی عملکرد (‪KPI‬ها) که بایستی‬ ‫‪‬‬

‫برای نظارت و پیگیری عملکرد تعریف شوند؛‬
‫شاخصهای کلیدی عملکرد در خارج از اهداف تعیینشده باید‬ ‫‪‬‬
‫گزارش شده و مورد توجه قرار گیرند؛‬
‫گزارشهای مربوط به عملکرد ایمنی‪ ،‬تولید و هزینه در مقایسه‬ ‫‪‬‬
‫با اهداف ‪ -‬بودجه باید در سازمان در دسترس باشند و ابالغ‬
‫شوند؛‬
‫با‬ ‫و‬ ‫گزارش‬ ‫بایستی‬ ‫عملکرد‬ ‫دادههای‬ ‫از‬ ‫مجموعهای‬ ‫‪‬‬
‫استانداردهای عملکردی )‪ (PS‬تعیین شده مقایسه شوند‪.‬‬

‫بند ‪ ۱۰‬را ببینید‪.‬‬

‫اقدامات اجرایی پیشنهاد شده بر اساس تحلیل انجامشده را اجرا‬ ‫تحلیل و بهبودها‪:‬‬
‫میکند‪.‬‬

‫این فعالیت شامل تحلیل دادههای تاریخچهای نگهداشت و حوادث‬

‫ناخواسته مربوط به نگهداشت‪( ،‬به عنوان مثال تحلیل روندها‪ ،‬تحلیل‬
‫ٔ‬
‫علل ریشهای شکست) است‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬اطالعات باید مورد ارزیابی‬
‫قرار گرفته و بر اساس تحلیل انجامشده اقدامات پیشنهادی اجرا شود‪.‬‬

‫این امر به طور معمول شامل موارد زیر خواهد بود‪:‬‬

‫‪34‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫تحلیل تعریفشده بایستی باشد تا به مقادیر آغازگر‪،1‬‬

‫ِ‬ ‫یک فرایند‬ ‫‪‬‬
‫روشهای تحلیل و مسئولیتها رسیدگی کند‪ .‬کار باید مستند‬
‫شود و مورد نظارت قرار گیرد؛‬
‫فرایند تحلیل بایستی شامل ارزیابی اثربخشی نگهداشت باشد‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫به عنوان مثال برنامه نگهداشت تا چه حد به ریسک و الزامات‬
‫عملکرد برای سیستمهای فردی یا اجزای کلیدی پایبند بوده‬
‫است؛‬
‫بهبودها و اقدامات شناساییشده باید اجرا شده و اثر آنها باید‬ ‫‪‬‬
‫مورد پایش قرار گیرند‪.‬‬

‫بند ‪ ۱۰‬را ببینید‪.‬‬

‫سازمان از افراد‪ ،‬آموزش‪ ،‬شایستگی‪ ،2‬شرح شغل و فرایندهای کاری‬ ‫سازمان (منابع)‪:‬‬
‫آنها تشکیل شده است‪.‬‬

‫این به طور معمول شامل الزامات برای سازماندهی‪ ،‬شایستگیها و‬

‫نقشها و مسئولیتها است‪.‬‬

‫مواد شامل مواد مصرفی‪ ،‬قطعات یدکی و ابزارهای مورد نیاز برای انجام‬ ‫مواد (منابع)‪:‬‬
‫نگهداشت میشود‪.‬‬

‫معموال مستلزم این است که دسترسیپذیری قطعات یدکی‬

‫ً‬ ‫این امر‬
‫بایستی بر اساس تقاضا‪ ،‬پیامد شکست‪ ،‬زمان تعمیر و هزینه بهینه‬
‫شود و به فعالیت برنامهریزی نگهداشت متصل گردد‪.‬‬

‫به بند ‪ ۱۱‬مراجعه کنید‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Triggers‬‬
‫‪2‬‬
‫‪competence‬‬

‫‪35‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫مستندات در این زمینه‪ ،‬شامل تمام اسنادِ مورد نیاز برای انجام و‬ ‫مستندات (منابع)‪:‬‬
‫مدیریت موثر نگهداشت میشود‪ .‬این شامل (و نه محدود به) ثبت‬
‫تجهیزات‪/‬تگ‪ ،‬طراحی و نقشهبرداری‪ 1‬از جزئیات‪ ،‬داده های تاریخچهای‬
‫نگهداشت‪ ،‬شرح وظایف نگهداشت و لیست قطعات یدکی است‪.‬‬

‫این امر به طور معمول شامل موارد زیر است‪:‬‬

‫سازماندهی‬ ‫پایگاهدادهای‬ ‫قالب‬ ‫در‬ ‫نگهداشت‬ ‫دادههای‬ ‫‪‬‬

‫میشوند‪ ،‬که در آن اطالعات فنی‪ ،‬برنامهها و عملکرد‬
‫تاریخچهای به راحتی در دسترس کاربران و تصمیم گیرندگان‬
‫قرار میگیرد؛‬
‫این اسناد باید کنترل و بروز شوند و در دسترس کاربران مربوطه‬ ‫‪‬‬
‫قرار گیرند‪.‬‬

‫و کلید نگهداشت خوب‪ ،‬وجود یک تیم مدیریت به خوبی سازمانیافته‬ ‫مدیریت‬

‫است که مسئولیت پیادهسازی اصول و راستیآزمایی و تایید نتایج را‬ ‫راستیآزمایی‪:‬‬

‫برعهده گیرد‪ .‬تیم مدیریت بایستی اطمینان حاصل کند که کارهای‬

‫فرایندهای نگهداشت پیگیری میشوند‪.‬‬

‫این به طور معمول شامل موارد زیر خواهد بود‪:‬‬

‫رهبران باید نقشها و مسئولیتها و الزامات کیفی در حوزه‬ ‫‪‬‬

‫نگهداشت را تعریف کنند؛‬
‫رهبران باید دارای دانش مربوط به مدیریت نگهداشت مبتنی بر‬ ‫‪‬‬
‫ریسک باشند و اطمینان حاصل کنند که گردشکار اصلی دنبال‬
‫میشود؛‬

‫‪1‬‬
‫‪Mapping‬‬

‫‪36‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫رهبران باید شاخصهای کلیدی عملکرد تعریفشده (‪KPI‬ها) را‬ ‫‪‬‬

‫تحت نظر داشته باشند و بر اساس انحراف از اهداف‬
‫تعیینشده عمل کنند؛‬
‫عالوه بر این‪ ،‬رهبران باید ممیزیهای‪ 1‬مربوط به سازمان‪ ،‬تامین‬ ‫‪‬‬
‫کنندگان و پیمانکاران را برنامهریزی و اجرا کنند‪.‬‬

‫نتیجه عملیات و نگهداشت انجامشده بر روی دارایی‬

‫ٔ‬ ‫ریسک سطح ریسک‪،‬‬ ‫سطح‬
‫است‪ .‬ریسک را میتوان به صورت عملکرد ‪ ،HSE‬وضعیت قابلیت‬ ‫(شرایط فنی)‪:‬‬
‫اطمینان عناصر مانع فنی یا شاخصهای مربوط دیگر اندازهگیری کرد‪.‬‬

‫تولید تضمین تولید واحدِ صنعتی نتیجه فعالیتهای انجام شده برای‬ ‫تضمین‬
‫دستیابی و حفظ عملکردی است که از نظر اقتصادی کلی در بهینهترین‬ ‫(شرایط فنی)‪:‬‬

‫چارچوب قابل اجرا سازگار‬

‫ِ‬ ‫وضعیت خود باشد و در عین حال با شرایط‬
‫باشد‪ .‬شاخص این موضوع در دسترس بودن تولید حاصلشده است‪.‬‬

‫(شرایط هزینه در اینجا مربوط به هزینه انسانی برای اقدامات پیشگیرانه و‬ ‫هزینه‬
‫اصالحی‪ ،‬قطعات یدکی و مواد مصرفی‪ ،‬کاهش یا تاخیر در تولید است؛‬ ‫فنی)‪:‬‬
‫که تحت کنترل کارکرد نگهداشت قرار میگیرد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Audits‬‬

‫‪37‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ ۶‬سلسله مراتب فنی‬

‫سلسلهمراتب فنی یکی از سنگ بناهای مدیریت نگهداشت است‪ .‬سلسلهمراتب فنی‪ ،‬ساختار‬
‫فنی تاسیسات را با تعیین شناسههای منحصربهفرد به آیتمهای فیزیکی توصیف میکند‪.‬‬
‫سلسلهمراتب فنی شمایی کلی از تجهیزاتی‪ ،‬که از لحاظ فنی به هم تعلق دارند‪ ،‬را فراهم میکند‬
‫و رابطه فیزیکی بین تجهیزات اصلی‪ ،‬ابزارها‪ ،‬شیرآالت و غیره را نشان میدهد‪ .‬این‬
‫سلسلهمراتب باید در فازهای اولیه ایجاد شود؛ تا یک نمای کلی از تمام تگها ‪ /‬تجهیزات و‬
‫نحوه ارتباط آنها ارائه کند‪ .‬هدف سلسلهمراتب فنی به شرح زیر است‪:‬‬

‫نشان دادن وابستگیهای متقابل‪ 1‬فنی تاسیسات؛‬ ‫‪‬‬

‫فراخوانی تگها‪ ،‬تجهیزات و قطعات یدکی؛‬ ‫‪‬‬
‫فراخوانی اسناد و نقشهها؛‬ ‫‪‬‬
‫فراخوانی دادههای نگهداشت تاریخی از سیستم نگهداری و تعمیرات )‪(CMMS‬؛‬ ‫‪‬‬
‫برنامهریزی عملیاتها (به عنوان مثال در ارتباط با خاموشها و موارد دیگر)؛‬ ‫‪‬‬
‫تخصیص و بازیابی هزینه؛‬ ‫‪‬‬
‫برنامهریزی و سازماندهی برنامه نگهداشت؛‬ ‫‪‬‬
‫برنامهریزی برای اقدامات اصالحی‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫سطحی که در آن اشیایی نگهداشت ایجاد میشوند توسط اجرای عملی و نیاز فردی به نظارت‬
‫و کنترل برنامههای مختلف نگهداشت کنترل میشود‪ .‬تجزیه فنی یک تاسیسات باید حداقل‬
‫به سطحی از الزامات و تاریخچهای تجزیه شود که بتوان آن را به عناصر مانع فنی منحصر به‬
‫فرد مرتبط کرد‪ ،‬و عملکرد عناصر مانع فنی را بتوان گزارش و تایید نمود‪.‬‬

‫برای نت اصالحی‪ ،‬که در آن میتوان دستورکارها را به هر تجهیز تگگذاریشدهای اختصاص‬

‫داد‪ ،‬هزینه تا سطح پایینتری قابلردیابی خواهد بود‪ ،‬اما حتی این هزینه باید به همان سطحی‬
‫که برای نگهداشت مورد استفاده برای برنامههای ‪ PM‬مورد استفاده قرار میگیرد‪ ،‬امکان پذیر‬
‫باشد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪interdependencies‬‬

‫‪38‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫برای اطالعات دقیقتر و دیدن نمونههای عملی فرایند ایجاد یک سلسلهمراتب فنی به پیوست‬
‫‪ D‬مراجعه کنید‪.‬‬

‫به استانداردهای کدگذاری عمومی ارجاع داده میشود‪:‬‬

‫استاندارد ‪NORSOK Z-DP-002‬‬ ‫‪‬‬

‫ایزو ‪۱۴۲۲۴‬‬ ‫‪‬‬

‫‪39‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ ۷‬طبقهبندی پیامدها‬
‫‪ ۷.۱‬کلیات‬

‫نحوه طبقهبندی پیامدها‪ ،‬گردشکار آنها و ارتباطشان با برنامههای نگهداشت را‬

‫ٔ‬ ‫این بند‬
‫توضیح میدهد‪ .‬طبقهبندی پیامدها تاثیر از دست رفتن کارکردها بر ‪ ،HSE‬تولید‪ ،‬هزینه و‬
‫موارد دیگر را توضیح میدهد‪ .‬طبقهبندی بر اساس مقیاسی از پیامدها انجام میشود که‬
‫بخشی از مدل ریسک است و برای درک بهتر آن باید بند ‪ ۷‬و پیوست ‪ C‬را ببینید‪.‬‬

‫طبقهبندی پیامد با دیگر اطالعات و پارامترهای کلیدی‪ ،‬ورودی فعالیتها و فرایندهای زیر را‬
‫فراهم میکند‪:‬‬

‫انتخاب تجهیزاتی که تحلیل دقیق به روشهای ‪ FMECA / RCM / RBI‬برای آنها‬ ‫‪‬‬
‫توصیه میشود (فرایند غربالگری‪)1‬؛‬
‫ایجاد برنامه ‪PM‬؛‬ ‫‪‬‬
‫آمادهسازی و بهینهسازی مفاهیم عمومی نگهداشت ‪GMCs‬؛‬ ‫‪‬‬
‫طراحی ارزیابی؛‬ ‫‪‬‬
‫اولویتبندی دستورکارها‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫ارزیابی قطعات یدکی‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ۷.۲‬اصول و گردشکار‬

‫شکل ‪ ۲‬گردشکاری کلی مربوط به طبقهبندی پیامدها را نشان میدهد‪.‬‬

‫اصول زیر اعمال میشوند‪:‬‬

‫طبقهبندی پیامدها به منظور شناسایی تجهیزات مهم برای ‪ ،HSE‬تولید و هزینه انجام‬ ‫‪‬‬
‫میشود؛‬
‫تمام تگها‪/‬آیتمهای فیزیکی بایستی به یک کارکرد اختصاص داده شوند و دارای یک‬ ‫‪‬‬
‫طبقهبندی پیامدها باشند‪ ،‬و هیچ آیتم یا سیستمی نباید بر اساس یک «پیامد فرضی‬
‫کوچک» نادیده گرفته شود‪ .‬تگ‪/‬آیتمهای اجرایی (به عنوان مثال سیستمها‪ ،‬نواحی‪،‬‬

‫‪1‬‬
‫‪screening‬‬

‫‪40‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫کالسهای تجهیزات) که برای ساختن یک سلسلهمراتب فنی مورد استفاده قرار‬

‫میگیرند‪ ،‬الزم نیست طبقهبندی شوند‪ .‬با این حال‪ ،‬اگر دستورکارهایی پیشگیرانه یا‬
‫اصالحی به آنها اختصاصداده شده باشد‪ ،‬باید برای اولویتبندی مناسب در سیستم‬
‫مدیریت نگهداشت طبقهبندی شوند؛‬
‫همه سیستمها و‪/‬یا تگهای مربوط به یک تاسیسات‪ ،‬فارغ از اینکه کدام روش و‬ ‫‪‬‬
‫استاندارد برای طبقهبندی مورد استفاده قرار میگیرد‪ ،‬بایستی با استفاده از مقیاسی‬
‫یکسان طبقهبندی شوند؛‬
‫ِ‬
‫مشترک کاربردی برای تصمیمگیری عملیاتی منجر‬ ‫ِ‬
‫ریسک‬ ‫طبقهبندی به یک مدل‬ ‫‪‬‬
‫میشود‪ ،‬بنابراین آنها باید قابلمقایسه باشند؛‬
‫یک سلسلهمراتب کارکردی ایجاد میشود (کارکردهای اصلی و فرعی)‪ .‬این سلسلهمراتب‬ ‫‪‬‬
‫کارکردی به طور معمول در نرمافزار ‪ CMMS‬ذخیره نمیشود ولی در طول فرایند طبقهبندی‬
‫تجزیه کارکردی یک سیستم به پیوست ‪D.2‬‬
‫ٔ‬ ‫مورد استفاده قرار میگیرد‪ .‬برای مثالی از‬
‫مراجعه کنید‪ .‬اشیای تجهیزات‪/‬نگهداشت به کارکرد فرعی مربوطه اختصاص داده‬
‫میشوند؛‬
‫پیامد از دست رفتن بازدارندگی (مهار)‪ ،1‬خود یک حالت شکست مستقل ناشی از دست‬ ‫‪‬‬
‫رفتن کارکرد محسوب میشود؛‬
‫از آنجا که این سیستمها و تجهیزات از قبل شناسایی شدهاند و عملکرد ایمنی آنها‬ ‫‪‬‬
‫به طور معمول با پیامدهای باال برای ‪ HSE‬تعریف شده است‪ ،‬موانع از طریق تحلیل‬
‫ایمنی (به عنوان مثال تحلیل ریسک کمی) در فرایند طراحی یا اصالح تعریف میشوند؛‬

‫توجه‪ :‬کارکردهای مانع شناساییشده به عنوان بخشی از یک فرایند مدیریت ریسک حوادث‬
‫بزرگ میتواند متفاوت از کارکرد اصلی و فرعی در فرایند طبقهبندی پیامدهای توصیفشده در‬
‫این سند باشند‪.‬‬

‫عناصر مانع فنی بایستی در سیستم مدیریت نگهداشت مشخص شوند و اگر به عنوان‬ ‫‪‬‬
‫بخشی از تحلیل مانع انجام نشوند‪ ،‬میتوانند به عنوان بخشی از تحلیل طبقهبندی‬

‫‪1‬‬
‫‪containment‬‬

‫‪41‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫معموال بخشی از‬

‫ً‬ ‫پیامدها که مبتنی بر تحلیل موانع هستند‪ ،‬انجام شوند‪ .‬این‬
‫استاندارد(های) عملکرد آیتم است‪.‬‬
‫طبقهبندی پیامد‪ ،‬فقط کارکرد اصلی یک آیتم (به عنوان مثال پمپاژ‪ ،‬ذخیرهسازی) را‬ ‫‪‬‬
‫ارزیابی میکند و خصوصیات شکست یک کارکرد یا آیتم‪ ،‬مانند ضد انفجار‪ ،1‬حرارت بیش‬
‫شکست کارکرد‪/‬آیتم شناخته‬
‫ِ‬ ‫از حد‪ ،‬اتصال کوتاه‪ ،‬که به عنوان حاالت یا مکانیزمهای‬
‫میشوند‪ ،‬را طبقهبندی نمیکند‪ .‬برای اطالعات بیشتر به بند ‪ ۸.۳‬مراجعه کنید‪.‬‬
‫خروجی طبقهبندی‪ ،‬مجموعهای از ویژگیهای تخصیص داده شده به هر تگ خواهد بود‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫مجموعهای از پارامترها که بایستی با مدل تصمیمگیری همراستا شوند‪ .‬مثالهایی از‬
‫اطالعاتی که باید به هر تگ تخصیص داده شوند عبارتند از‪:‬‬
‫‪ o‬شکست کارکردی ‪ /‬از دست رفتن کارکرد – پیامد ‪،HSE‬‬
‫‪ o‬شکست کارکردی ‪ /‬از دست رفتن کارکرد – پیامد تولید‪،‬‬
‫‪ o‬شکست کارکردی ‪ /‬از دست رفتن کارکرد – پیامد هزینه و دیگر موارد‪،‬‬
‫‪ o‬پیامد از دست رفتن بازدارندگی‪،‬‬
‫کننده کارکردهای مانع‪،‬‬
‫ٔ‬ ‫‪ o‬مشخص‬
‫‪ o‬افزونگی‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪explosion proofing‬‬

‫‪42‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ ۷.۳‬طبقهبندی پیامدهای کارکردهای اصلی و فرعی‬

‫فرایند طبقهبندی کارکردی به صورت گامبهگام در ادامه توضیح داده شده و در شکل ‪ ۲‬نشانداده‬
‫شده است‪.‬‬

‫فعالیت‬ ‫شماره گام‬

‫اطالعات فنی و مستندات مربوط به سیستمها و آیتمها‬ ‫‪‬‬ ‫اطالعات فنی‬ ‫‪۱‬‬
‫به جهت شناسایی سیستمها و تجهیزاتی مورد استفاده‬
‫قرار میگیرند‪ ،‬که در طبقهبندی پیامدها موضوعیت‬
‫دارند‪ .‬سلسلهمراتب فنی برای ایجاد یک نمای کلی از رابطه‬
‫فنی بین آیتمها مفید است‪ .‬بند ‪ ۶‬را در رابطه با‬
‫سلسلهمراتب فنی ببینید‪.‬‬

‫برای اطالعات مربوط به مستندات و مطالعات مرتبط به‬ ‫‪‬‬ ‫ورودی از دیگر‬ ‫‪۲‬‬
‫بند ‪ ۴.۵‬مراجعه کنید‪.‬‬ ‫تحلیلها‬
‫موانع از طریق ارزیابی ریسک شناسایی میشوند‪ ،‬که در‬ ‫‪‬‬
‫آن الزامات عملکرد مانند قابلیت اطمینان و قابلیت بقا‬
‫تعریف شده است‪ .‬در فرایند طبقهبندی‪ ،‬این سیستمها‬
‫برای شناسایی راحت در سیستم ‪ CMMS‬به آیتمهای‬
‫مربوطه وصل میشوند‪ .‬برای حفظ این کارکردها‪ ،‬الزامات‬
‫کارکردی به برنامه نگهداشت منتقل میشود‪.‬‬
‫بازدارندگی‪ :‬برای تگها‪/‬سیستمهایی که مرتبط با‬ ‫‪‬‬
‫بازدارندگی هستند‪ ،‬نتایج حاصل از تحلیل بازرسی مبتنی‬
‫بر ریسک )‪ (RBI‬را میتوان به عنوان راهنمایی برای پیامد‬
‫از دست رفتن بازدارندگی مورد استفاده قرار داد‪.‬‬

‫‪43‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫دسترسیپذیری‪ :‬مطالعات تضمین تولید (برای مثال‬ ‫‪‬‬

‫‪ )RAM‬میتوانند ورودی کارکردهای حیاتی برای عملیات‬
‫باشند‪.‬‬

‫هر سیستمی در واحدی صنعتی به چند کارکرد اصلی‬ ‫‪‬‬ ‫شناسایی‬ ‫‪۳‬‬
‫)‪ (MF‬تقسیم میشود که کل سیستم را تحت پوشش‬ ‫کارکردهای اصلی‬
‫خود قرار میدهد‪.‬‬
‫کارکردهای اصلی با وظایف اصلی در این فرایند مانند‬ ‫‪‬‬
‫تبادل گرما‪ ،‬پمپاژ‪ ،‬جداسازی‪ ،‬تولید برق‪ ،‬فشردهسازی‪،‬‬
‫توزیع‪ ،‬ذخیرهسازی و غیره مشخص میشوند‪ .‬پیوست ‪A‬‬
‫خالصهای از کارکردهای معمول برای یک واحد صنعتی‬
‫تولید نفت و گاز ارائه داده است‪.‬‬
‫هر کارکرد اصلی یک طراحی منحصر به فرد دارد که شامل‬ ‫‪‬‬
‫یک عدد (در صورت لزوم یک عدد تگ) و نامی است که‬
‫وظیفه و فرایند را توصیف میکند‪.‬‬

‫کارکردهای اصلی )‪ (MF‬به کارکردهای فرعی )‪ (SF‬تقسیم‬ ‫‪‬‬ ‫شناسایی‬ ‫‪۴‬‬

‫میشوند‪ .‬برای سادهسازی ارزیابی پیامد‪ ،‬سطح کارکرد‬ ‫واحدهای فرعی‬
‫فرعی برای تجهیزات مرتبط با فرایند معمولی میتواند با‬
‫عبارات از پیش تعریفشده استاندارد شود‪ .‬پیوست ‪ B‬را‬
‫ببینید‪.‬‬
‫فهرست استاندارد کارکردهای فرعی‪ ،‬باید به سایر‬ ‫‪‬‬
‫کارکردهای فرعی مرتبط با پیکربندی سیستم ضمیمه‬
‫شود‪.‬‬

‫افزونگی کارکردهای اصلی باید مشخص شود‪ ،‬جدول ‪C.2‬‬ ‫‪‬‬ ‫تخصیص‬ ‫‪۵‬‬
‫را برای تعاریف افزونگی ببینید‪.‬‬ ‫افزونگی‬
‫کارکردهای اصلی‬

‫‪44‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫در مورد سیستمهای ایمنی یا کارکردهای حفاظتی که به‬ ‫‪‬‬

‫دلیل قابلیت اطمینان کارکردی یا الزامات نظارتی دارای‬
‫افزونگی هستند‪ ،‬اثر افزونگی را نباید به حساب آورد‪.‬‬

‫کل پیامدِ شکست کارکردهای اصلی بر حسب وضعیتی‬ ‫‪‬‬ ‫تخصیص‬ ‫‪۶‬‬
‫ارزیابی میشود‪ ،‬که در آن کارکرد اصلی دیگر قادر به‬ ‫پیامدهای‬
‫انجام وظایف الزم خود نباشد‪.‬‬ ‫کارکردهای اصلی‬
‫با فرض این که سایر کارکردها و تجهیزات مجاور به طور‬ ‫‪‬‬
‫عادی کار میکنند‪.‬‬
‫در این ارزیابی‪ ،‬هر گونه افزونگی در کارکرد نادیده گرفته‬ ‫‪‬‬
‫میشود‪ ،‬زیرا افزونگی به طور جداگانه مورد بررسی قرار‬
‫خواهد گرفت‪.‬‬
‫کاهنده دیگر مانند قطعات یدکی‪ ،‬نیروی انسانی‪،‬‬
‫ٔ‬ ‫اقدامات‬ ‫‪‬‬
‫و ابزارها در این مرحله در نظر گرفته نمیشوند‪،‬‬
‫جدیترین و در عین حال واقعیترین اثرات بر روی یک‬ ‫‪‬‬
‫خطای کارکرد با توجه به معیارهای ریسک تعیین خواهد‬
‫شد‪ .‬به بند ‪ ۴.۴‬مراجعه کنید‪.‬‬

‫اگر افزونگی در یک کارکرد فرعی وجود داشته باشد‪ ،‬تعداد‬ ‫‪‬‬ ‫تخصیص‬ ‫‪۷‬‬
‫واحدهای موازی و ظرفیت هر واحد بایستی مشخص‬ ‫افزونگی‬
‫شود‪ .‬برای مثال به جدول ‪ C.2‬مراجعه کنید‪.‬‬ ‫کارکردهای فرعی‬

‫پیامد یک خطا در کارکردهای فرعی در سیستم‪/‬واحد‬ ‫‪‬‬ ‫پیامد‬ ‫تخصیص‬ ‫‪۸‬‬

‫صنعتی با توجه به ‪ ،HSE‬تولید و هزینه با اتکا به همان‬ ‫کارکردهای‬ ‫به‬
‫اصول ذکر شده برای کارکردهای اصلی ارزیابی میشود‪.‬‬ ‫فرعی‬

‫تجهیزاتی (تجهیزاتی که با شماره تگ شناسایی شدهاند‪،‬‬ ‫‪‬‬ ‫نقشهبرداری‬ ‫‪۹‬‬

‫بند ‪ ۶‬را ببینید) که کارکردهای فرعی را انجام میدهند به‬ ‫برای‬ ‫تجهیزات‬
‫کارکردهای فرعی مربوطه اختصاص داده میشوند‪.‬‬ ‫کارکرد‬

‫‪45‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫اگر تجهیزی بیش از یک کارکرد فرعی را اجرا کند (مانند‬ ‫‪‬‬

‫برخی لوپهای ابزار دقیق‪ ،)1‬به حساسترین کارکرد فرعی‬
‫اختصاص داده میشود‪.‬‬
‫همه تجهیزات (که با شماره تگ شناسایی شدهاند) به‬ ‫‪‬‬
‫عنوان کارکردی که بخشی از آن هستند‪ ،‬همان توصیف‪،‬‬
‫طبقهبندی پیامد و افزونگی به ارث خواهند برد‪ .‬برای مثال‬
‫به پیوست ‪ C‬مراجعه کنید‪.‬‬

‫تحلیل پیامد باید بر اساس بند ‪ ۷.۴‬مستند شود و‬ ‫‪‬‬ ‫نتایج به ازای هر‬ ‫‪۱۰‬‬
‫دادههای کلیدی در ‪ CMMS‬در دسترس قرار گیرند‪.‬‬ ‫تجهیز‬

‫‪ ۷.۴‬مستندسازی طبقهبندی پیامدها‬

‫یک اصل خوب‪ ،‬در دسترس قرار دادن و قابلردیابی ساختن ارزیابی بروزرسانی و پیشرفتهای‬
‫نتایج است‪ ،‬زیرا در این صورت اطالعات و بازخوردهای بیشتری از عملیات در دسترس قرار‬
‫میگیرد‪ .‬به عنوان یک سطح حداقلی موارد زیر باید مستند شوند‪:‬‬

‫معیارهای تصمیمگیری؛‬ ‫‪‬‬

‫طبقه پیامدها؛‬
‫ٔ‬ ‫تعریف‬ ‫‪‬‬
‫شرح کارکردهای اصلی )‪(MF‬؛‬ ‫‪‬‬
‫شرح کارکردهای فرعی )‪(SF‬؛‬ ‫‪‬‬
‫تخصیص تجهیزات (تگها) به کارکرد فرعی؛‬ ‫‪‬‬
‫ارزیابی پیامدهای از دست رفتن کارکردهای اصلی و کارکردهای فرعی برای همه‬ ‫‪‬‬
‫دستهبندیهای پیامد از جمله استداللهای الزم برای تخصیص طبقههای پیامد؛‬
‫ارزیابی کارکرد اصلی و افزونگی کارکرد فرعی؛‬ ‫‪‬‬
‫و هر گونه انحراف‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪1‬‬
‫‪instrument loops‬‬

‫‪46‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ ۸‬برنامه نگهداشت‬
‫‪ ۸.۱‬کلیات‬

‫این بند شرح میدهد که چگونه بایستی از طبقهبندی پیامدها برای ایجاد یک برنامه نگهداشت‬
‫پیشگیرانه مبتنی بر ریسک استفاده شود‪ .‬هدف از یک برنامه نگهداشت‪ ،‬کنترل یا کاهش‬
‫ٔ‬
‫ریسکهای مرتبط با تنزل یک کارکرد است‪ .‬فعالیتهای نگهداشت‪ ،‬شامل فعالیتهای از پیش‬
‫دربرگیرنده فعالیتها و‬
‫ٔ‬ ‫تعیینشده و فعالیتهای مبتنی بر وضعیت است‪ .‬برنامه بایستی‬
‫فواصل نگهداشت برای هر آیتم باشد‪.‬‬

‫طبقهبندی پیامدها‪ ،‬همانطور که در بند ‪ ۷‬توضیح داده شد‪ ،‬باید به عنوان مبنایی برای انتخاب‬
‫فعالیتها و فواصل نگهداشت مورد استفاده قرار گیرد‪.‬‬

‫برنامه نگهداشت بایستی مبتنی بر ریسک باشد و حاالت شکست بحرانی‪ ،‬بایستی در تمام‬
‫زمانها مدیریت شده و در صورت لزوم کاهش یابند‪.‬‬

‫استفاده از مفاهیم نگهداشت عمومی (‪ )GMC‬یک روش موثر و مقرونبهصرفه برای توسعه‬
‫یک برنامه نگهداشت مبتنی بر ریسک است‪ .‬به بند ‪ ۸.۵‬مراجعه کنید‪.‬‬

‫‪ ۸.۲‬گردشکار ایجاد برنامه نت پیشگیرانه (‪)PM‬‬

‫‪ ۸.۲.۱‬انتخاب وظایف‬

‫نتایج طبقهبندی پیامدها همانطور که در بند ‪ ۷‬توضیح داده شد‪ ،‬بایستی به عنوان ورودی‬
‫معموال این تحلیل را‬
‫ً‬ ‫برنامه نت پیشگیرانه مورد استفاده قرار گیرد‪.‬‬
‫ٔ‬ ‫انتخاب وظایف‬
‫ِ‬ ‫فرایندِ‬

‫میتوان برای غربال آیتمهایی که باید با جزئیات بیشتری تحلیل شوند‪ ،‬مورد بررسی قرار داد‪.‬‬
‫فرایند انتخاب وظایف در شکل ‪ ۳‬نشانداده شده است‪.‬‬

‫‪47‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫شکست‬
‫ِ‬ ‫برای آیتمهای طبقهبندیشده در پیامدهای شکست زیاد مربوط به ‪ ،HSE‬حالتهای‬
‫آیتمها بایستی با توجه به اثر آنها بر کارکرد آیتمها‪ ،‬شناسایی و تحلیل شوند‪ .‬این امر‬
‫همچنین باید برای آیتمهای طبقهبندیشده با پیامدهای شکست زیاد در عملیات یا هزینه‪ ،‬به‬
‫منظور حفظ نظم عملیاتی و کاهش هزینه نیز انجام شود‪.‬‬

‫رویکرد قابل توصیه‪ ،‬انجام « تحلیل بحرانیت‪ ،‬اثرات و حاالت شکست (‪ »)FMECA‬برای شناسایی‬
‫حالتهای بحرانی شکست و توزیع مکانیزمهای شکستهایی است که باید کنترل یا کاهش‬
‫داده شوند‪.‬‬

‫برای اطالعات بیشتر در مورد نحوه انجام تحلیل بحرانیت‪ ،‬اثرات و حاالت شکست )‪ (FMECA‬به‬
‫‪( IEC 60812‬یا استانداردهای مشابه) مراجعه کنید‪.‬‬

‫شکست شناساییشده در تحلیل حاالت شکستی که برای کارکرد آیتم حیاتی هستند‪،‬‬
‫ِ‬ ‫حالتهای‬
‫بایستی کنترل شده یا کاهش یابند‪ .‬این کار باید با استفاده از رویکرد نت مبتنی بر قابلیت‬
‫بهینه کنترل یا کاهش حاالت‬
‫ٔ‬ ‫اطمینان )‪ (RCM‬انجام شود‪ ،‬که در آن برای شناسایی روش‬
‫شکست در حال پیشروی‪ ،‬مشخصههای شکست تحلیل میشوند‪ .‬این امر میتواند شامل‬
‫شکست پنهان‪ ،‬امکان تشخیص شکست‪ ،‬الگوهای شکست‪ ،‬در دسترس بودن نظارت بر وضعیت‬
‫و غیره باشد‪ .‬برای اطالعات بیشتر در مورد نحوه انجام تحلیل نت مبتنی بر قابلیت اطمینان‬
‫)‪ (RCM‬به ‪( IEC 60300-3-11‬یا استانداردهای مشابه) مراجعه کنید‪.‬‬

‫میتوان برای حالتهای شکستی که برای کارکرد یک آیتم حیاتی نیستند و آیتمهایی که‬
‫عملکرد آنها بر ایمنی‪ ،‬محیط خارجی‪ ،‬محیط کاری‪ ،‬عملیات یا هزینه تاثیر قابلتوجهی ندارند‪،‬‬
‫به منظور طوالنی کردن طول عمر آیتم بر اساس تحلیل هزینه – سود‪ ،‬حداقلی از الزامات‬

‫‪48‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫نگهداشت را اختصاص داد‪ .‬این میتواند شامل رویههای عملیاتی‪ ،‬تمیزکاری‪ ،‬روانکاری‪،‬‬
‫تستهای ساده راستیآزما و غیره باشد‪.‬‬

‫حیطه شکست کارکردی‪ ،‬ممکن است هنوز حاوی‬

‫ٔ‬ ‫آیتمهایی با پیامدهای متوسط یا کم در‬
‫حالتهای شکستی باشند که آنها را در عملیات ناامن سازد و به همین خاطر نیاز به کنترل یا‬
‫کاهش داشته باشد‪ .‬برای اطالعات بیشتر به بند ‪ ۸.۳‬مراجعه کنید‪.‬‬

‫اگر هیچگونه فعالیت نت پیشگیرانه یا فعالیتهای تضمینکننده مورد نیاز و یا‬

‫حی بابرنامه به آیتم یا حالت‬
‫مقرونبهصرفهای شناسایی نشود‪ ،‬ممکن است استراتژی نت اصال ِ‬
‫خرابی اختصاص داده شود‪.‬‬

‫تجربه بهدست آمده از آیتمهای مشابهی که‬

‫ٔ‬ ‫فواصل وظایف نگهداشت باید بر اساس دانش و‬
‫در شرایطی مشابه کار میکنند‪ ،‬و سپس با تجربهای که برای تاسیسات‪/‬آیتمهای خاص به‬
‫دست میآید‪ ،‬تعیین شوند‪.‬‬

‫برای آیتمهایی با حاالت و مکانیزمهای شکست مشابه‪ ،‬و عملیات تحت شرایط مشابه‪ ،‬مفاهیم‬
‫ِ‬
‫فرایند انتخاب وظایف به طور موثرتری‬ ‫نگهداشت عمومی (‪ )GMC‬را میتوان به منظور انجام‬
‫توسعه داد‪ .‬برای اطالعات بیشتر به بند ‪ ۸.۵‬مراجعه کنید‪.‬‬

‫‪ ۸.۲.۲‬برنامه نگهداشت‬

‫شده نت پیشگیرانه بایستی در یک سیستم مدیریت نگهداری و‬

‫ٔ‬ ‫برنامهریزی وظایف شناسایی‬
‫تعمیرات )‪ (CMMS‬انجام شود‪.‬‬

‫در ایجاد برنامه نت پیشگیرانه‪ ،‬تاثیر آن بر عملیات باید در حداقل ممکن باشد‪ .‬به عنوان مثال‬
‫امکان نظارت بر وضعیت‪ ،‬ایجاد بستههای کاری کارآمد‪ ،‬گروهبندی وظایف نگهداشت مشابه‬
‫برای‬ ‫قبلی)‬ ‫اعالن‬ ‫(بدون‬ ‫سرزده‬ ‫نت‬ ‫برنامهریزی‬ ‫و‬ ‫نگهداشت‬ ‫‪1‬‬
‫درکارزارهای‬
‫خاموشیها‪/‬بازگردانیهای برنامهریزیشده‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪campaigns‬‬

‫‪49‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫در توسعه برنامه نگهداشت بایستی دانش و تجربه داخلی مورد استفاده قرار گیرد‪ .‬این امر‬
‫میتواند شامل محیط کاری‪ ،‬حجم کاری‪ ،‬قابلیت نگهداشت (نگهداشتپذیری) و غیره باشد‪.‬‬

‫دستورکارهای ایجاد شده بایستی حداقل حاوی اطالعاتی در مورد اولویت‪ ،‬تاریخ شروع و پایان‪،‬‬
‫موعد سررسید‪ ،‬قطعات یدکی و منابع مورد نیاز‪ ،‬پرسنل‪ ،‬مدت زمان کار‪ ،‬الزامات خاموشی و‬
‫غیره برای برنامهریزی مناسب و پیگیری نگهداشت باشد‪ .‬برای اطالعات بیشتر به بند ‪۱۰.۲‬‬
‫مراجعه کنید‪.‬‬

‫‪ ۸.۳‬خصوصیات شکستهای غیر ایمن تجهیزات‬

‫برخی از آیتمها ممکن است دچار حالتهای شکستی باشند که با وجود ناامنسازی آنها در‬
‫حین عملیات‪ ،‬اما باعث آسیب به کارکرد آیتم نشوند‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬آسیب عایقبندی‬
‫الکتریکی که باعث ایجاد یک اتصال کوتاه‪ 1‬خطرناک در صورت لمس آن آیتم توسط کارکنان‬
‫معموال نه به عنوان یک شکست کارکردی بلکه به عنوان وضعیتی‬
‫ً‬ ‫میشود‪ .‬شکست الکتریکی‬
‫ِ‬
‫خصوصیات‬ ‫شکست مربوط به‬
‫ِ‬ ‫خطرناک شناخته میشود‪ .‬این حاالت شکست یا مکانیزمهای‬
‫یک آیتم را بایستی شناسایی کرد و احتمال شکست و پیامدهای آن و همچنین وظایف نت‬
‫پیشگیرانه برای کنترل ریسک آن را در نظر گرفت‪.‬‬

‫این موضوع به بهترین نحو در فرایند انتخاب وظایف‪ ،‬آنطور که در بند ‪ ۸.۲.۱‬توضیح داده شد‪،‬‬
‫شناسایی میشود و میتواند به عنوان بخشی از مفهوم نگهداشت عمومی مستند شود (بند‬
‫‪ ۸.۵‬را ببینید)‪.‬‬

‫نشان عالمتگذاری تجهیزات ‪ CE2‬باید شامل ارزیابی ریسک پرسنل به عنوان بخشی از اطالعات‬
‫مورد استفاده باشد‪ .‬استاندارد مربوطه ‪ ISO 12100‬است‪.‬‬

‫مانع فنی‬
‫ِ‬ ‫نگهداشت عناص ِر‬
‫ِ‬ ‫‪۸.۴‬‬

‫معموال در تحلیل مانع و بر اساس ‪ ISO 13702‬و ‪ NORSOK S-00‬تعریف‬

‫ً‬ ‫موانع محیطی و ایمنی‬
‫میشوند‪ .‬آیتمهایی که کارکردی مانع را اجرا میکنند باید شناسایی شده و انتخاب وظایف‬

‫‪1‬‬
‫‪Short Circuit‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Conformité Européenne‬‬

‫‪50‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫نگهداشت برای آیتمهای دارای کارکرد مانع (ایمنی و‪/‬یا محیط) بر اساس فرایند کاری مشابه‬
‫آیتمهای دیگر که در بند ‪ ۸.۲‬توضیح داده شده است (یعنی شناسایی حالتهای شکست و‬
‫دهنده این حالتهای شکست) انجام شود‪.‬‬
‫ٔ‬ ‫فعالیتهای کنترلکننده یا کاهش‬

‫عملکرد عناصر مانع فنی بایستی تشریح شود تا یک اپراتور نگهداشت بتواند وضعیت آیتم در‬
‫حال اجرای کارکردی مانع را تست‪ ،‬تایید و گزارش کند‪ .‬این امر به ویژه در مورد عناصر مانع فنی‬
‫معموال برای‬
‫ً‬ ‫با شکستهای پنهان (شکستهای شناسایی نشده خطرناک) صدق میکند‪ ،‬که‬
‫پرسنل عملیات و نگهداشت آشکار نیستند‪.‬‬

‫برای آیتمهای دارای تستهای عملکرد به منظور تشخیص شکستهای شناسایی نشده‬
‫مکانیزه نگهداشت )‪ (CMMS‬باید حداقل شامل موارد‬
‫ٔ‬ ‫خطرناک‪ ،‬دستورکار نگهداشت در سیستم‬
‫زیر باشد‪:‬‬

‫توصیف تست و الزامات آن (به عنوان مثال‪ ،‬عدم نگهداشت پیش از تست کارکرد)؛‬ ‫‪‬‬
‫خصوصیات شکست (به عنوان مثال شیر در زمان مشخصی بسته نمیشود)؛‬ ‫‪‬‬
‫معیارهای پذیرش (به عنوان مثال زمان بسته شدن ‪ ۱۲‬ثانیه)؛‬ ‫‪‬‬
‫شکست «خیلی‬
‫ِ‬ ‫نحوه گزارش شکست (به عنوان مثال‪« ،‬ایجاد یک اعالن‪ 1‬با حالت‬
‫ٔ‬ ‫‪‬‬
‫نزدیک»»‪.‬‬

‫برای تحلیل نتایج تست و تایید در دسترس بودن موانع مطابق با الزامات طراحی و عملیاتی‪،‬‬
‫الزامات معمول سطح یکپارچگی ایمنی )‪ (SIL‬و استانداردهای عملکرد‪ ،‬سیستمی بایستی وجود‬
‫داشته باشد‪.‬‬

‫‪ ۸.۵‬مفهوم نگهداشت عمومی‬

‫در یک تاسیس‪ ،‬انجام تحلیل بحرانیت‪ ،‬اثرات و حاالت شکست )‪ (FMECA‬و نت مبتنی بر‬
‫قابلیت اطمینان )‪ (RCM‬بر روی همه آیتمهای با پیامد زیاد به صورت جداگانه میتواند پرهزینه‬
‫و وقتگیر باشد‪ .‬استفاده از مفاهیم عمومی نگهداشت (‪ )GMC‬روشی موثر و مقرونبهصرفه‬

‫‪1‬‬
‫‪notification‬‬

‫‪51‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫برای توسعه یک برنامه نگهداشت مبتنی بر ریسک‪ ،‬استانداردسازی فعالیتهای نگهداشت و‬

‫به اشتراکگذاری تجربه و دانش سازمان است‪.‬‬

‫‪ ۸.۵.۱‬کلیات‬

‫مفهوم عمومی نگهداشت )‪ (GMC‬مجموعهای از اقدامات نگهداشت‪ ،‬استراتژیها و جزئیات‬

‫نگهداشتی است‪ ،‬که روش مقرونبهصرفهای از نگهداشت را برای یک گروه عمومی تعریفشده‬
‫از آیتمها‪ ،‬که تحت چارچوب و شرایط عملیاتی مشابه کار میکنند‪ ،‬تعیین میکند‪ .‬استفاده از‬
‫‪ GMC‬بایستی تضمین کند که تمام الزامات مربوط به ‪ ،HSE‬تولید‪ ،‬هزینه و سایر الزامات‬
‫یاتی تعریفشده برآورده میشوند‪ .‬این مفهوم باید شامل طراحی و شرایط عملیاتی مربوطه‬
‫ِ‬ ‫عمل‬
‫باشد و توسط تحلیلی مبتنی بر روشهای ‪ RCM / FMECA‬مستند شود‪ GMC .‬را میتوان به‬
‫عنوان مجموعهای از بهروشها برای یک شرکت در نظر گرفت‪ ،‬که باید از طریق یک فرایند‬
‫کنترلشده به عنوا ن تجربه و فناوری جدیدی بروز شود و در دسترس قرار گیرد‪ .‬به پیوست ‪D‬‬
‫نگاه کنید‪.‬‬

‫برای کارکردهای مانع بایستی الزامات عملکرد‪ ،‬معیارهای پذیرش و حاالت شکست بحرانی در‬
‫مفاهیم تعریف شوند‪.‬‬

‫مفهوم عمومی نگهداشت )‪ (GMC‬بایستی بر روی یک گروه عمومی از آیتمها و بر اساس همان‬
‫فرایند انتخاب وظایفی که برای آیتمهای منفرد در بند ‪ ۸.۲‬شرح داده شد‪ ،‬اعمال شود و شامل‬
‫مشاهده‬
‫ٔ‬ ‫فواصل نگهداشت و حداکثر زمان مجاز برای فواصل نگهداشت توصیهشده باشد‪ .‬برای‬
‫مثالی از چگونگی مستندسازی ‪GMC‬ها به پیوست ‪ D‬مراجعه کنید‪.‬‬

‫گستره مستندات بسته به پیچیدگی تجهیزات و ریسک آنها متفاوت خواهد بود‪.‬‬
‫ٔ‬

‫‪ ۸.۵.۲‬کاربرد مفاهیم نگهداشت عمومی (‪)GMCs‬‬

‫مفاهیم نگهداشت عمومی )‪ (GMC‬در موارد زیر کاربرد دارد‪:‬‬

‫تعیین حداقل الزامات یک شرکت برای نگهداشت‪،‬‬ ‫‪‬‬

‫یکسان از قبل تحلیلشده‪،‬‬
‫ِ‬ ‫سادهسازی ایجاد برنامه نگهداشت برای آیتمها‪/‬فناوریهای‬ ‫‪‬‬
‫تضمین یکنواختی و انسجام فعالیتهای نگهداشت‪،‬‬ ‫‪‬‬

‫‪52‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫تحلیل گروهی آیتمها‪،‬‬

‫ِ‬ ‫تسهیل‬
‫ِ‬ ‫‪‬‬
‫نگهداشت منتخب‪،‬‬
‫ِ‬ ‫فراهم کردن اسناد و مدارک مناسبی از استراتژیهای‬ ‫‪‬‬
‫تضمین انتقال تجربه بین واحدهای صنعتی با فناوری و عملیات مشابه‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫مفاهیم نگهداشت عمومی برای همه انواع آیتمهای تحت پوشش این سند قابلاجرا هستند‪.‬‬

‫یک ‪ GMC‬در موارد زیر میتواند مورد استفاده قرار گیرد‪:‬‬

‫برای گروه تجهیزاتی که طراحی یکسانی داشته باشند‬ ‫‪‬‬

‫برای تجهیزاتی که دارای حالتهای شکست‪ ،‬فرکانس شکست و شرایط عملیاتی مشابه‬ ‫‪‬‬
‫باشند‪،‬‬
‫تجهیزات مشابهی که توسعه یک مفهوم کلی را توجیهپذیر سازند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫تهیه‬
‫ٔ‬ ‫در صورت وجود تفاوتهای قابلتوجه بین تجهیزات واقعی و تجهیزاتی که پایه و اساس‬
‫مفاهیم عمومی نگهداشت )‪ (GMCs‬بودهاند‪ ،‬تجهیزات مورد نظر باید به صورت جداگانه و به‬
‫عنوان یک کالس کلی جداگانه از تجهیزات در نظر گرفته شوند‪ .‬اساساً ‪ ،‬حالتهای شکست‬
‫‪1‬‬
‫تجهیزات مستقل از کارکرد تجهیزات هستند‪ .‬با این حال‪ ،‬شرایط عملیاتی‪ ،‬موقعیت قرارگیری‬
‫و اثرات محیطی ممکن است بر احتمال شکست تاثیر بگذارند که باید قبل از استفاده از مفاهیم‬
‫عمومی نگهداشت ارزیابی شوند‪.‬‬

‫برای بستههای تجهیزات پیچیده با پیامد زیاد‪ ،‬مانند توربینهای گازی‪ ،‬گردانندههای فوقانی‬
‫(تاپ درایورها)‪ 2‬و جرثقیلهای دریایی در صورت شکست‪ ،‬به منظور درک پیچیدگی این نوع‬
‫آیتمها باید یک تحلیل ‪ FMECA/RCM‬کامل برای هر بسته تجهیزات جداگانه انجام شود‪ .‬با‬
‫این حال‪ ،‬برای آیتمهای منحصربهفردی مانند سوپاپها و فرستندهها که خود بخشی از یک‬
‫آیتم پیچیده هستند‪ ،‬از مفهوم عمومی نگهداشت به عنوان ورودی برای تحلیل آیتم پیچیده‬
‫استفاده میشود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Location‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Top Drives‬‬

‫‪53‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫نت اصالحی و منابع و قطعات یدکی مورد نیاز نیز میتوانند به مفهوم عمومی نگهداشت اضافه‬
‫شوند و آن را به ابزاری برای الگوسازی و خوراکی برای طراحی و مطالعات عملیاتی و نگهداشت‬
‫تبدیل کنند‪.‬‬

‫‪ ۸.۶‬بروزرسانی برنامه نگهداشت ‪ /‬بهبود مستمر‬

‫فرایند بهبود مستمر باید با هدف افزایش سطوح ایمنی و در عین حال کاهش زمان و هزینه‬
‫انجام شود‪ .‬به بند ‪ ۵‬و شکل ‪ ۱‬فرایند مدیریت نگهداشت مراجعه شود‪.‬‬

‫به منظور سنجش عملکرد نگهداشت بایستی مجموعهای از اهداف یا الزامات ایجاد شود‪ .‬این‬
‫امر بایستی شامل معیارهای پذیرش ایمنی‪ ،‬دسترسیپذیری و هزینهها باشد‪ .‬از نقطهنظر کل‬
‫واحد صنعتی‪ ،‬بایستی بتوان این معیارهای پذیرش را در سطوح سیستم و کالس آیتم‪/‬تجهیز‬
‫تقسیم و عملکرد عناصر مانع فنی منفرد را تایید کرد‪.‬‬

‫باید به منظور تحلیل اثربخشی نگهداشت امکان استخراج اطالعات فنی ضروری از سیستم‬
‫مدیریت نگهداشت )‪ (CMMS‬وجود داشته باشد‪ .‬این میتواند با ورودی پرسنل عملیات و‬
‫نگهداشت تکمیل شود‪ .‬برای گزارشدهی‪KPI ،‬ها و تحلیل به بند ‪ ۱۰‬ارجاع داده میشود‪.‬‬

‫‪ ۸.۶.۱‬بروز رسانی برنامه نگهداشت‬

‫برنامه نگهداشت باید در فواصل منظم بررسی و بروز شود‪ .‬راهاندازهای‪ 1‬بروزرسانی خودکار‬
‫میتواند یک یا چند مورد از موارد زیر باشد‪:‬‬

‫فرکانس شکست مشاهدهشده به طور قابلتوجهی متفاوت از چیزی که انتظار میرود‬ ‫‪‬‬
‫باشد‪ ،‬یعنی‪:‬‬
‫‪ o‬شکستی شدیدتر مشاهده شود‪ ،‬که نیاز به تغییری در استراتژی نگهداشت یا‬
‫شدت نگهداشت یا جایگزینی واحد داشته باشد؛‬
‫‪ o‬فرکانس شکست پایینتر و یا عدم مشاهده آسیب در ‪ PM‬ممکن است به‬
‫افزایش فواصل یا حذف برخی از وظایف منجر شود‪.‬‬
‫محیط عملیاتی تغییر کرده باشد که باعث پیامدها و احتماالت مختلفی شده است‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Triggers‬‬

‫‪54‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ o‬تولید کمتر یا بیشتر؛‬

‫‪ o‬تغییر در ترکیب محصول‪.‬‬
‫هزینه مورد انتظار بوده باشد‪:‬‬
‫ٔ‬ ‫هزینه نگهداشت متفاوت از‬ ‫‪‬‬
‫‪ o‬فناوری جدیدی که میتواند نگهداشت را کارآمدتر کند (مانند روشهای جدید‬
‫برای نظارت بر وضعیت) در دسترس قرار گرفته باشد؛‬
‫‪ o‬مقررات بروز شده باشند؛‬
‫‪ o‬اطالعاتی از فروشنده دریافت شده باشد؛‬
‫‪ o‬تغییراتی در تجهیزات بوجود آمده و یا تجهیزات جدید جایگزین شده باشند‪.‬‬

‫ارزیابی بایستی بر اساس دادههای تاریخچهای و تجربه انجام شود‪ .‬برای یک سیستم ایمنی‪،‬‬
‫ارزیابی تعداد شکستها به ازای هر تست‪ ،‬بایستی در مقایسه با الزامات استاندارد عملکرد )‪(PS‬‬
‫انجام شود‪ .‬اگر تغییر قابلتوجهی در عملکرد سیستم ایمنی ذکر شده در قیاس با استاندارد‬
‫عملکرد وجود داشته باشد‪ ،‬این اطالعات بایستی خوراک ارزیابی ریسک کلی برای واحد صنعتی‬
‫شود‪.‬‬

‫برای سیستمهای غیرایمن بایستی یک تحلیل هزینه ‪ -‬سود بر اساس تجربه صورت پذیرد‪ .‬بر‬
‫اساس این ارزیابی‪ ،‬باید برنامه نگهداشت و ‪( GMC‬در صورت لزوم) بروز شده و در برنامه‬
‫نگهداشت پیادهسازی شوند‪.‬‬

‫‪ ۸.۷‬برنامه نگهداشت و مدیریت فرسودگی‬

‫اکثر برنامههای نگهداشت مبتنی بر فرکانس شکستی نسبتاً ثابت هستند و به پیشرفت‬

‫فرسودگیای که سیستمها از آن رنج میبرند‪ ،‬توجهی ندارند‪ .‬با این حال‪ ،‬کارکرد نگهداشت باید‬
‫در همه حال نگاهی به پیشرفت فرسودگی‪ 1‬آیتمها و تجهیزات و انجام نگهداشت و بروزرسانی‬
‫آن به منظور افزایش سطح اطمینان از عملیات ایمن و قابلاعتماد داشته باشد‪ .‬همان اصولی‬
‫که برای بهبود مستمر در بند ‪ ۸.۶‬توضیح داده شد‪ ،‬میتواند در اینجا نیز مورد استفاده قرار‬
‫گیرد‪ .‬هرچند فرایند بهبود مستمر ممکن است چشمانداز بلند مدتی نداشته باشد و شکستهای‬
‫همزمان در مواقعی که تاسیس به طول عمر مورد نظر خود رسیده باشد را در نظر داشته باشد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Agieng‬‬

‫‪55‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫هزینه های مربوط به فرسودگی و جابجایی یا بازیابی یک آیتم باید ترجیحاً در فاز طراحی در‬
‫تحلیل هزینه چرخه عمر (‪ )LCC‬در نظر گرفته شوند (ارجاع به ‪ .)ISO 1566‬در فاز عملیات‪،‬‬
‫شده ریسک را با توجه به هزینههای عملیاتی‬
‫ٔ‬ ‫میتوان فهرستی از آسیبپذیریهای رتبهبندی‬
‫و الزامات هزینههای اصالحی‪/‬سرمایهای مورد انتظار در آینده ایجاد کرد‪.‬‬

‫ممکن است با نزدیک شدن به پایان طول عمر مورد نظر‪ ،‬تالش بیشتری مورد نیاز باشد‪ .‬چنین‬
‫تالشی شامل موارد زیر است‪:‬‬

‫تاریخچه عملیاتی و افت‪ .1‬باید هرگونه حادثه با افت زیاد‪ ،‬عملکرد غیرعادی و ضمناً‬
‫ٔ‬ ‫الف) ارزیابی‬
‫هرگونه اثر مضر تغییرات انجام شده بر روی واحد شناسایی شود‪ .‬اسناد سیستم و اسناد «حین‬
‫ساخت»‪ 2‬جمعآوری و تأیید شوند؛‬

‫ب) ارزیابی وضعیت فعلی‬

‫‪3‬‬
‫پ) ارزیابی فرسودگی در آینده با توجه به عملیات برنامهریزیشده برای آینده و بار‬
‫برنامهریزیشده برای دارایی‪:‬‬

‫‪ )۱‬آیا هر شکی از پدیده فرسودگی هست که تا کنون مشاهده نشده باشد اما در حال‬
‫پیشرفت باشد؟‬

‫توسعه مانع متناسب با نیازها است؟‬

‫ٔ‬ ‫‪ )۲‬آیا وضعیت کارکرد و‬

‫‪ )۳‬آیا هر آیتم‪/‬سیستمی به شکلی منسوخ خواهد شد که دیگر قطعات یدکی آن قابل‬

‫خرید نباشند؟‬

‫ت) بر اساس مورد پ‪ ،‬با توجه به موارد زیر تصمیمات گرفته شوند‪:‬‬

‫‪ )۱‬هر گونه بروزرسانی برنامه نگهداشت (و در صورت لزوم مفاهیم عمومی نگهداشت‬
‫‪ )GMC‬یا تغییر در استراتژی نگهداشت قطعات یدکی‪،‬‬

‫‪1‬‬
‫‪degradation‬‬
‫‪2‬‬
‫‪as-build‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Load‬‬

‫‪56‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ )۲‬جایگزینی یا اصالح تک جزءها‪ 1‬یا واحدهای بزرگتر‪،‬‬

‫‪ )۳‬هر گونه محدودیت عملیاتی برای واحد با توجه به فرسودگی‪،‬‬

‫‪ )۴‬تحلیل اختصاصی به عنوان مثال برای ساختار‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪single components‬‬

‫‪57‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ ۹‬برنامهریزی نگهداشت‬
‫‪ ۹.۱‬برنامهریزی و زمانبندی نگهداشت‬

‫بایستی برنامه نگهداشتی وجود داشته باشد که هم نت پیشگیرانه و هم نت اصالحی را پوشش‬

‫دهد‪ .‬فعالیت های نگهداشت ایمن و‪/‬یا حیاتی عملیات بایستی در طرح کلی فعالیتهای‬
‫تاسیسات گنجانده شوند‪.‬‬

‫برنامه ‪ PM‬طبق آنچه در بند ‪ ۸‬توضیح داده شده است شکل میگیرد‪ .‬این برنامه شامل لیستی‬
‫از فعالیتهای نت پیشگیرانه و فواصل زمانی آن برای واحد صنعتی است‪ .‬به منظور تسهیل‬
‫برنامهریزی مناسب‪ ،‬دستورکارهای نت پیشگیرانه باید در زمان مناسب در داخل برنامه ‪CMMS‬‬
‫ایجاد شوند‪.‬‬

‫برنامهریزی دستورکارهای نت پیشگیرانه و اصالحی بایستی شامل آمادهسازیهای الزم برای‬

‫انجام فعالیت‪ ،‬مانند مواد‪ ،‬پرسنل‪ ،‬ابزار‪ ،‬دسترسیها‪ ،‬تاثیر بر عملیات و غیره باشد‪.‬‬

‫‪ ۹.۲‬اولویتبندی فعالیتهای نگهداشت‬

‫برای تعیین اولویتها و مهلتهای زمانی فعالیتهای نگهداشت بایستی معیارهایی تعیین‬
‫شوند‪ .‬این معیارها بایستی بر اساس طبقهبندی پیامدها‪ ،‬تاثیر شکست‪ ،‬مدت زمان پیشرفت‬
‫شکست و اقدامات کاهنده تعیین شوند‪.‬‬

‫اولویتبندی فعالیتهای نت بابرنامه و اصالحی باید همسو باشد‪.‬‬

‫دستورکارهای نت پیشگیرانه‪ ،‬مبتنی بر ریسک و فرکانس شکست هستند و باید مطابق با‬
‫برنامه نگهداشت تعیینشده اجرا شوند‪ .‬بکالگ (انباشتکار) مربوط به برنامه باید بر اساس‬
‫ریسک‪ ،‬یعنی همان احتمال و پیامد شکست‪ ،‬اولویتبندی شود‪.‬‬

‫اولویتبندی نت اصالحی بایستی بر اساس ریسکی که شکست آن را نشان داده‪ ،‬و به عنوان‬
‫پیامد و تاثیر‪/‬احتمال شکست توصیف میگردد‪ ،‬انجام شود‪ .‬برخی از شرکتها این فرایند را‬

‫‪58‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫«انتخاب کار مبتنی بر ریسک»‪ 1‬مینامند و آن را در سیستم ‪ CMMS‬خود پیادهسازی میکنند‪.‬‬

‫شکل ‪ ۵‬مثالی از چنین گردشکاری را نشان میدهد‪.‬‬

‫این فرایند شامل موارد زیر است‪:‬‬

‫تخصیص پیامد شکست به آیتم‪ .‬میتوان آن را از طریق طبقهبندی پیامد تجهیزات در‬ ‫‪‬‬
‫سطح کارکرد کلی اختصاص داد‪ .‬این پیامد همیشه بایستی با اطالعات مربوط به حالت‬
‫شکست واقعی‪ ،‬وضعیت عملیاتی واحد صنعتی‪ ،‬امکان تغییر مسیر فرایند و غیره ارائه‬
‫شود‪ .‬از آنجا که این فرایند نمیتواند خودکار باشد‪ ،‬نیاز به مشارکت پرسنلی دارد که‬
‫واحد صنعتی و مورد‪ 2‬واقعی را بشناسند‪ .‬به عنوان مثال حالتهای خرابی ناایمن (به بند‬
‫ِ‬
‫تجهیزات با پیامد کم؛‬ ‫‪ ۸.۳‬مراجعه کنید) برای‬
‫تخصیص اثر شکست‪ .‬به جدول ‪ ۱‬و بند ‪ ۳.۱‬مراجعه کنید‪ .‬همچنین ممکن است از‬ ‫‪‬‬
‫مقیاس «زمان تا شکست»‪ 3‬نیز استفاده شود‪ ،‬جدول ‪ C.3‬را ببینید؛‬

‫‪1‬‬
‫‪Risk Based Work Selection‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Case‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Time to Failure‬‬

‫‪59‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫برای تاثیر شکست «افت‪ 1‬یا اولیه‪ ،»2‬یک مقیاس زمان برای شکست بایستی اختصاص‬ ‫‪‬‬
‫داده شود و از آن در اولویتبندی (زمانی) برای کار تعمیراتی استفاده گردد؛‬
‫ریسک مرتبط با پیامد و احتماالت و همچنین اقدامات ناشی از این ریسک (اولویتها)‬ ‫‪‬‬
‫باید بر اساس معیارهایی معین‪ ،‬مانند یک ماتریس ریسک‪ ،‬تعریف شود‪ .‬جدول ‪C.3‬‬
‫مثالی از مدل ریسک را نشان میدهد که به عنوان یک ماتریس ریسک مورد استفاده‬
‫برای تعیین اولویت توصیف شده است؛‬
‫اولویت‪ .‬اقدامات عملیاتی جبرانی که برای حفظ موقت کارکرد استفاده شده است را‬ ‫‪‬‬
‫میتوان به عنوان افزونگی توصیف کرد؛‬
‫در صورت شکست در کارکرد بحرانی ایمنی‪ ،‬اقدامات جبرانی بایستی انجام شود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫جدول ‪ - ۱‬مقیاس اثر شکست‬

‫اثر‬
‫توضیح‬ ‫تعریف‬
‫شکست‬

‫اگر چه عملیات واقعی ممکن است برای مدت کوتاهی‬

‫ادامه یابد‪ ،‬اما شکستهایی هستند که نیاز به اقدام‬ ‫شکست تجهیزی که باعث توقف فوری‬ ‫شکست‬

‫فوری برای توقف کارکرد دارند‪ .‬یک شکست بحرانی منجر‬ ‫توانایی انجام یک کارکرد الزم میشود‪.‬‬ ‫بحرانی‬
‫به یک تعمیر برنامهریزینشده میشود‪.‬‬

‫شکست میتواند تدریجی‪ ،‬جزئی یا هر دو باشد‪ .‬با هر‬

‫ترکیبی از خروجیهای کاهشیافته‪ ،‬افزایشیافته یا‬

‫نامنظم ممکن است کارکرد به خطر بیافتد‪ .‬به طور‬ ‫شکستی که کارکرد(های) اساسی را متوقف‬
‫شکست‬
‫معمول در شکست افت‪ ،‬تعمیر میتواند به تاخیر بیافتد‪،‬‬ ‫نمیکند‪ ،‬اما یک یا چند کارکرد را به خطر‬
‫افت‬
‫اما به مرور زمان در چنین شکستهایی اگر اقدامات‬ ‫میاندازد‪.‬‬
‫اصالحی صورت نگیرد‪ ،‬ممکن است به یک شکست‬
‫بحرانی تبدیل شوند‬

‫نقص در وضعیت یا حالت یک آیتم به‬

‫شکلی که در صورت عدم انجام اقدامات‬ ‫شکست‬
‫اصالحی ممکن است (یا نیست) این نقص‬ ‫اولیه‬
‫به یک شکست بحرانی و تخریبی منجر شود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Degraded failure‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Incipient failure‬‬

‫‪60‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ ۱۰‬گزارش‪ ،‬تحلیل و بهبود‬

‫‪ ۱۰.۱‬کلیات‬

‫به منظور اطمینان از بهبود مستمر‪ ،‬گزارشدهی و تحلیل عملکرد نگهداشت الزم است‪ .‬در ادامه‬
‫توضیح داده شده است که این کار چگونه باید انجام شود‪.‬‬

‫‪ ۱۰.۲‬گزارشدهی‬

‫جدول ‪ ۲‬حاوی برخی دادههای مربوط به شکست و نگهداشت است؛ که به عنوان اطالعاتی‬
‫حداقلی باید ثبت شوند‪ .‬استاندارد ‪ ISO 14224‬الزامات و توصیههایی را برای گزارش اطالعات‬
‫مربوط به نگهداشت ارائه میدهد که برای مرور کاملتر و جزئیات بیشتر میتوانید به این‬
‫استاندارد رجوع کنید‪ .‬نیاز به گزارشدهی در سیستمها و تجهیزات مختلف متفاوت است‪ ،‬و‬
‫برای این کار باید به استفاده از منابع حوزه کارکنان توجه داشته باشد‪.‬‬

‫جدول ‪ - ۲‬گزارش دادههای شکست و نگهداشت‬

‫دادههای شکست‬ ‫دادههای نگهداشت‬

‫تاریخ شکست‬ ‫دسته‪ 1‬نگهداشت )‪(PM, CM‬‬

‫ٔ‬
‫حالت شکست‬ ‫وضعیت تجهیز قبل و بعد از نگهداشت‬

‫مکانیزم شکست‬ ‫نفر‪-‬ساعت فعالیتهای نگهداشت‬

‫علت شکست‬ ‫قطعات یدکی مورد استفاده‬

‫تاثیر شکست‬ ‫آغاز و پایان زمان فعالیت‬

‫شرایط عملیاتی در هنگام شکست‬ ‫زمان نگهداری و تعمیرات فعال‬

‫روش تشخیص‬ ‫زمان توقف‪ 2‬تجهیزات‬

‫‪1‬‬
‫‪Category‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Downtime‬‬

‫‪61‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ ۱۰.۳‬شاخصهای کلیدی عملکرد برای مدیریت نگهداشت‬

‫شاخصهای کلیدی عملکرد یا همان ‪KPI‬ها بایستی برای پشتیبانی از هدف کلی و استراتژی فاز‬

‫سازمان نگهداشت و‬
‫ِ‬ ‫عملیاتی تعریف شوند‪ .‬این شاخصها‪ ،‬وضعیت فعلی نگهداشت و کارایی‬
‫پشتیبانی آن از بهبود مستمر را نشان میدهند‪.‬‬

‫ایجاد مجموعه مناسبی از ‪KPI‬ها‪ ،‬به افراد کمک میکند که در یک جهت متمرکز شوند‪ .‬ترکیبی‬
‫از ‪KPI‬های واکنشی (شاخصهای تاخیری‪ ،1‬گذشتهنگر‪ )2‬و فعال (پیشرو‪ ،3‬رو به جلو‪ )4‬بایستی‬
‫انتخاب شود‪.‬‬

‫نمونههایی از برخی از ‪KPI‬های مربوطه در زیر (جدول ‪ )۳‬نشان داده شدهاند‪:‬‬

‫توضیح‬ ‫هدف‬ ‫شاخصهای کلیدی عملکرد‬

‫نشان دادن میزان کار نت پیشگیرانه‬ ‫حجم کار‪ 5‬نت پیشگیرانه‬

‫نشان دادن میزان کار نت اصالحی‬ ‫حجم کار نت اصالحی‬

‫تعداد دستورکارها و نفرساعتها باید‬ ‫برجسته مرتبط با‬

‫ٔ‬ ‫نشان دادن بکالگ‬
‫‪PM‬های عقب افتاده‬
‫ثبت شوند‬ ‫‪PM‬ها‬

‫تعداد دستورکارها و نفرساعتها باید‬ ‫نشان دادن بکالگ برجسته مرتبط با‬ ‫افتاده مربوط به‬
‫ٔ‬ ‫‪PM‬های حیاتی عقب‬
‫ثبت شوند‬ ‫‪PM‬های حیاتی مربوط به ‪HSE‬‬ ‫‪HSE‬‬

‫تعداد دستورکارها و نفرساعتها باید‬

‫نشان دادن بکالگ نتهای اصالحی‬ ‫نتهای اصالحی عقب افتاده‬
‫ثبت شوند‬

‫تعداد دستورکارها و نفرساعتها باید‬ ‫نشاندهنده بکالگ نتهای اصالحی‬ ‫افتاده‬

‫ٔ‬ ‫نتهای اصالحی حیاتی عقب‬
‫ثبت شوند‬ ‫حیاتی مربوط به ‪HSE‬‬ ‫مربوط به ‪HSE‬‬
‫‪7‬‬
‫تعیین میانگین عدم دسترسی‬
‫نسبت شکست هدف باید بر اساس‬ ‫(‪ )PFDAG‬به دلیل شکستهای‬
‫‪6‬‬
‫نسبت شکست‬
‫تحلیل ریسک و مانع باشد‬ ‫نشده خطرناک با استفاده از‬
‫ٔ‬ ‫شناسایی‬
‫گزارشهای تست‬

‫‪1‬‬
‫‪Lagging‬‬
‫‪2‬‬
‫‪backward-looking‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Leading‬‬
‫‪4‬‬
‫‪forward-looking‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Workload‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Failure fraction‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Average unavailability‬‬

‫‪62‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫برای مثالهایی از ‪KPI‬های مربوطه به ‪ ،ISO 14224‬پیوست ‪ E‬و ‪ EN 15341‬مراجعه کنید‪.‬‬

‫‪KPI‬های کلیدی باید در صورت امکان به طور مداوم اندازهگیری شوند‪ .‬سایر ‪KPI‬هایی که نیاز‬
‫به جمعآوری اطالعات بیشتری دارند باید در فواصل منظم بروزرسانی شوند‪ .‬اهداف ‪KPI‬ها باید‬
‫در یک چارچوب زمانی که قابلدستیابی و هر اقدام اصالحی که موثر خواهد بود‪ ،‬تعیین شود‪.‬‬

‫اهداف مربوط به ‪KPI‬هایی که مربوط به عدم دسترسی به تجهیزات حیاتی مرتبط با ایمنی‬
‫هستند‪ ،‬بایستی بر اساس تحلیل ریسک و مانع تعیین شوند‪.‬‬

‫‪ ۱۰.۴‬تحلیل و بهبود‬

‫شده نگهداشت ارزیابی‬

‫ٔ‬ ‫اثربخشی نگهداشت باید به طور سیستماتیک بر اساس دادههای گزارش‬
‫شود‪.‬‬

‫سازمان برای ارزیابی ‪KPI‬هایی که اهداف و الزامات عملیات را منعکس میکنند‪ ،‬بایستی‬
‫مجموعهای از شاخصهای کلیدی عملکرد را داشته باشد‪ .‬به بند ‪ ۵‬مراجعه کنید‪ .‬به دالیل عملی‪،‬‬
‫برخی سطوح راهانداز‪ 1‬را باید در سطحی باالتر اعمال کرد تا تحقیق دقیقتری با هدف یافتن علت‬
‫ریشهای شکست انجام شود‪ .‬راهانداز را میتوان به موارد زیر مرتبط ساخت‪:‬‬

‫شکست تجهیزات مرتبط با ‪HSE‬؛‬ ‫‪‬‬

‫از دست رفتن سطح غیرقابلقبولی از تولید؛‬ ‫‪‬‬
‫هزینه قطعات‬
‫ٔ‬ ‫هزینه تعمیر و یا‬
‫ٔ‬ ‫شکست منفرد از منظر زمان توقف‪،‬‬
‫ِ‬ ‫هزینه رخدادهای‬ ‫‪‬‬
‫یدکی؛‬
‫تعداد شکستهای مکرر در یک دوره زمانی مشخص برای اجزای کلیدی؛‬ ‫‪‬‬
‫شکستهای پنهان (فراتر از الزامات) شناساییشده در حین تست؛‬ ‫‪‬‬
‫ارزیابی وضعیت فنی‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫علت (های) ریشهای باید بر اساس رخداد(ها) شناسایی شده و اقدامات الزم برای جلوگیری از‬
‫معموال‬
‫ً‬ ‫وقوع مجدد آنها انجام گیرد‪ .‬تیم باید به مورد واقعی اختصاص داده شود؛ تیمی که‬
‫شامل پرسنل عملیاتی تجهیزات‪ ،‬مهندسان نگهداشت‪ ،‬و کارشناسان تجهیزات است‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪trigger levels‬‬

‫‪63‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫شده مربوط به تصمیمگیری و‪/‬یا معیارهای‬

‫ٔ‬ ‫مقایسه نتایج حاصل از ارزیابی با معیارهای تعیین‬
‫پذیرش‪ ،‬می تواند شامل تطبیق با برنامه نگهداشت باشد‪ .‬همچنین ممکن است نتایج برای‬
‫تصمیمگیری در مورد جایگزینی‪ ،1‬اصالح‪ 2‬و ارتقای سیستمها در چشمانداز مدیریت چرخه حیات‬
‫استفاده شود‪.‬‬

‫در نهایت‪ ،‬اجرای اقدامات شناساییشده‪ ،‬کلیدی برای بهبود پایدار‪ ،‬و همچنین اندازهگیری اثر‬
‫از طریق ‪KPI‬ها و دادههای قابلیت اطمینان تجهیزات است‪.‬‬

‫یادگیری از موفقیتها‪ ،‬شکستها و رویدادها کلید بهبود مستمر عملکرد یک واحد صنعتی و‬
‫سازمان است‪ .‬تالشها باید برای اجرای فرایند بهبود مستمری پیشگیرانه و سیستماتیک باشد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪replacements‬‬
‫‪2‬‬
‫‪modifications‬‬

‫‪64‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ ۱۱‬ارزیابی قطعات یدکی‬

‫‪ ۱۱.۱‬کلیات‬

‫ارزیابی قطعات یدکی‪ ،‬که نیاز به قطعات یدکی و استراتژی قطعات یدکی (تعداد‪ ،‬مکان و مدت‬
‫زمان تدارک) را تعریف میکند‪ ،‬بایستی بر اساس نتایج طبقهبندی پیامدها (بند ‪ )۷‬و سایر‬
‫تحلیلهای مربوطه مانند تحلیل قابلیت اطمینان و تحلیل مانع (برای مثالهای بیشتر به بند‬
‫‪ ۴.۵‬مراجعه کنید) صورت گیرد‪.‬‬

‫برنامه ‪ ،PM‬نوع و برآورد نرخ تقاضا برای قطعات یدکی مورد استفاده در ‪PM‬ها را مشخص‬
‫میکند‪.‬‬

‫برآورد نرخ تقاضا و قطعات یدکی مورد نیاز برای نت اصالحی چالشبرانگیزتر است‪ .‬منابع معمول‬
‫تاریخچه نگهداشت و موجودی‪ ،‬دادههای خاص تاسیس‪ ،‬دادههای عمومی‬
‫ٔ‬ ‫برای این کار شامل‬
‫تجربه پرسنل نگهداشت و فروشنده میشود‪.‬‬
‫ٔ‬ ‫قابلیت اطمینان (مثل ®‪ ،)OREDA‬و‬

‫دستورکار نگهداشت‪ 1‬بایستی بیانگر قطعات یدکی مورد نیاز برای انجام فعالیت باشد‪.‬‬

‫پارامترهای بیشتری چون مدت زمان تدارک و مدت زمان حمل و نقل‪ ،‬تاثیر قابلتوجهی بر تعداد‬
‫نهایی قطعات یدکیای که باید نگهداری شوند و همچنین مکان نگهداری آنها‪ ،‬خواهد داشت‪.‬‬

‫‪ ۱۱.۲‬گردشکار ارزیابی قطعات یدکی‬

‫شکل ‪ ۶‬مروری بر گردشکار ارزیابی قطعات یدکی ارائه میدهد‪ .‬بند ‪ ۱۱.۳‬تا ‪ ۱۱.۵‬به محتوای هر‬
‫بخش به صورت جداگانه میپردازد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪maintenance order‬‬

‫‪65‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ ۱۱.۳‬دستهبندیهای قطعات یدکی‬

‫قطعات یدکی را میتوان به صورت زیر دستهبندی کرد‪:‬‬

‫قطعات یدکی سرمایهای‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ o‬برای عملکرد کارخانه حیاتی هستند‪ ،‬اما بعید است که در طول عمر تجهیزات‬
‫دچار خطا (عیب) شوند؛‬
‫‪ o‬با زمان انتظار طوالنی و غیرقابل قبولی از طرف تامینکننده تحویل داده میشوند‬
‫و معموال بسیار گران هستند؛‬
‫وسیله‬
‫ٔ‬ ‫‪ o‬اغلب این قطعات یدکی در صورتی که به‬
‫مجموعه سیستم‪ 1‬دیده شده‬
‫ٔ‬ ‫‪ o‬اغلب‪ ،‬این قطعات یدکی اگر در سفارش اولیه‬
‫هزینه بسیار کمتری قابل تامین هستند‪.‬‬
‫ٔ‬ ‫باشند‪ ،‬با‬
‫‪ o‬همچنین به آنها قطعات یدکی بیمهای نیز گفته میشود‪.‬‬
‫قطعات یدکی عملیاتی‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ o‬قطعات یدکی مورد نیاز برای حفظ قابلیتهای عملیاتی و ایمنی تجهیزات در طول‬
‫عمر عملیاتی عادی آنها‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪System package‬‬

‫‪66‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫مواد مصرفی‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ o‬ماده یا آیتمی که خاص نیستند و یکبارمصرف هستند (غیرقابل تعمیر)‪.‬‬

‫قطعات یدکی دریافتشده از فروشندگان و تامین کنندگان مختلف باید ثبت و به شکلی‬
‫منحصربهفرد و با استفاده از شماره تجهیزات ‪ OEM‬در سیستم مدیریت نگهداشت )‪(CMMS‬‬
‫شناسایی شوند‪.‬‬

‫‪ ۱۱.۴‬مکان و انبارداری‬

‫معموال در مکانهای مختلفی نگهداری میشوند‪ .‬تعیین مکان بهینه برای یک‬
‫ً‬ ‫قطعات یدکی‬
‫قطعه یدکی بایستی با استفاده از مدل ریسکی انجام شود که ابعاد آن شامل پیامدهای در‬
‫ٔ‬
‫مشاهده مثالی‬
‫ٔ‬ ‫اختیار نداشتن قطعات یدکی در محل نگهداری و نرخ تقاضای آنها باشد‪ .‬برای‬
‫از بکارگیری یک ماتریس ریسک برای جهت تعیین مکان نگهداری قطعات یدکی‪ ،‬به ضمیمه ‪C‬‬
‫مراجعه کنید‪ .‬نرخ تقاضا را می توان از طریق نت پیشگیرانه و اصالحی تخمین زد‪ .‬پیامد عدم‬
‫وجود قطعات یدکی در محل را میتوان با استفاده از طبقهبندی کارکردی که در بند ‪ ۷‬شرح داده‬
‫شده است‪ ،‬مشخص ساخت‪.‬‬

‫‪ ۱۱.۵‬سطح سفارش و بازسفارش‬

‫سطح سفارش مجدد و مقدار سفارش‪ ،‬پارامترهای مهمی برای کنترل دسترسی به قطعات یدکی‬
‫بدون ایجاد موجودی مازاد‪ 1‬یا کمتر از حداقل الزم‪ 2‬است‪ .‬برای تخمین این پارامترهای مربوط به‬
‫قطعات یدکی عملیاتی و مواد مصرفی میتوان از روشها و فرمولهای موجود سنتی استفاده‬
‫کرد‪ .‬قطعات یدکی سرمایه ای اما به صورت موردی و بر اساس ارزیابی ریسک برآورد میشوند‪.‬‬
‫خروجی‪ ،‬سطحی از قطعات یدکی است که حداقلی از ترکیب هزینهها و ریسکها را با خود دارد‪.‬‬

‫سطح سفارش مجدد بر اساس نرخ تقاضا و زمان تحویلی‪ ،‬که با یک عامل ایمنی ناشی از عدم‬
‫قطعیت تطبیق داده شده باشد‪ ،‬تعیین میشود‪ .‬مقدار سفارش بر اساس نرخ تقاضا‪ ،‬هزینه به‬
‫ازای هر سفارش و هزینه نگهداشت تخمین زده میشود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Overstock‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Understock‬‬

‫‪67‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪ ۱۲‬پرسنل و منابع‬

‫به منظور دستیابی به کیفیت در مهندسی نگهداشت‪ ،‬از جمله در طبقهبندی پیامدها‪ ،‬توسعه‬
‫برنامه‪ ،‬پذیرش تغییرات و ایجاد مبنایی برای بهبود مستمر‪ ،‬الزم است پرسنل نگهداشت و‬
‫اپراتورهای تولید در ارزیابی ریسک و آمادهسازی فعالیتهای نگهداشت درگیر شوند‪ .‬صرفنظر‬
‫از این که مفاهیم نگهداشت عمومی )‪ (GMCs‬اعمال شده باشد یا برنامه نگهداشتی بر اساس‬
‫تحلیل ‪ RCM / RBI / SIL‬توسعه داده شده باشد؛ یک برنامه نگهداشت پویا مستلزم‬
‫مستندسازی مناسبی از ارزیابیها برای اصالحات و بهبودهای آتی با توجه به تجربههای جدید‬
‫و تغییرات بوجود آمده در شرایط عملیاتی است‪ .‬نوع زیر از پرسنل‪/‬تجربه باید در نظر گرفته‬
‫شود‪:‬‬

‫پرسنل نگهداشت با تجربهای خاص از انواع مختلف سیستمها‪/‬تجهیزات‪ ،‬که به طور‬ ‫‪‬‬
‫معمول در سطح ارشد شامل صالحیتهای حوزههای مکانیکی‪ ،‬ابزار‪ ،‬الکتریکی و خوردگی‬
‫میشود؛‬
‫برنامهریزان نگهداشت و‪/‬یا سرپرستان نگهداشت؛‬ ‫‪‬‬
‫پرسنل عملیات و پردازش با کنترل تجربه فرایند‪/‬تولید تاثیر یک شکست؛‬ ‫‪‬‬
‫پرسنل عملیات و فرایند با تجربه رسیدگی به اثرات یک شکست بر تولید ؛‬ ‫‪‬‬
‫پرسنلی با تجربه خاص مربوط به ارزیابی ریسک و تحلیل نگهداشت که اغلب به عنوان‬ ‫‪‬‬
‫تسهیلکننده فرایند عمل میکنند؛‬
‫مهندسان نگهداشت‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫پرسنل باال ممکن است توسط سازمان عملیاتی‪ ،‬فروشندگان یا مشاوران به کار گرفته شوند‪.‬‬

‫‪68‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫پیوستها‬
Annex A
(Informative)
Main function (MF) description and boundaries
Descriptions of MFs should aim to describe an active function (i.e.
’Pumping‘instead of ’Pump‘). Descriptions commonly used for MFs are
shown in Table A.1. Normally a further specification is required to
describe the MF sufficiently. If relevant, the availability, capacity and
performance should be specified.

Table A.1 – Examples of MF descriptions

MF description Sub title, examples

Accumulation Instrument/plant air, heating/cooling medium

Cementing

Circulating Heating/cooling medium

Compressing Gas export/injection

Cooling

Detecting Fire and gas

Distributing (Main/emergency) power, hydraulic, tele

Drying Air, gas

Expanding

Filling Lubrication oil

Filtering

Fire fighting Sprinkler, deluge, water spray, foam, aqueous film foaming foam, hydrants

Generating (Main/emergency) power

Heating

Injecting Chemicals, gas, water

Life Saving Mob, lifeboat, basket, raft, escape chute

Lifting Deck crane, personnel, goods

Logging Well, production, mud

Manoeuvring

Metering Fiscal (gas/oil), CO2

Pumping Oil/gas export, bilge, seawater

Regenerating Glycol

Scrubbing

69
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

Separating Production, test, cyclone- (water/sand/oil), centrifuge

Storing Chemicals, potable water, lubrication/seal oil

Transferring Oil/gas pipe (riser)

Examples displaying the MF HF2020 (along with others) with

boundaries marked on a flow diagram, and the same MF with
boundaries marked on the more detailed P&ID is shown on Figure A.1
and Figure A.2.

70
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪71‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪72‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

Annex B
(Informative)
Simplifying consequence assessment of standard sub functions
The consequence assessment of the MF already performed may be
used as a basis for establishing the consequence assessment for the
standard sub functions. It is recommended that these evaluations are
verified by experienced process personnel and adjusted individually, if
needed.
An example of guidelines for the standardised sub functions for one project is
shown in Table B.1.
Note to entry: ’Other functions‘have to be assessed independently.

Table B.1 – Project guideline example of consequence assessment of standardized

sub functions, based on the MF consequence assessment

Standard sub Classification of loss of function

Comment
function RED HSE PROD Other

Main task MF MF MF MF

Config- RED: No redundancy for the failure mode

Pressure, relief H L L
uration ‘Fail to operate on demand’

RED: No redundancy for the failure mode

Shut down, process A H L L
‘Fail to operate on demand’.

Other: Inherits the highest

Shut down, equipment MF M L MF
consequence from the MF

Controlling MF MF MF MF

Monitoring MF M L L

Local indication MF L L L

Manual shutoff MF (MF) (MF) (MF)

Table Key:

HSE/PROD/Other See examples and definitions in Annex C H/M/L “Medium” or

“Low”
MF Will inherit MFs

RED Redundancy, see definition in Table C.2

(MF) Reduce with one level from MF

73
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

Annex C
(Informative)
Risk assessment criteria
C.1 Risk assessment using risk matrix

An example of a consequence classification matrix is shown in Table

C.1. The classification matrix used for maintenance purposes should be
harmonized with the corporate risk matrix. For maintenance purposes it
is usually sufficient to have 3-5 consequence classes, whereas a
corporate risk matrix can have many more consequence classes. The
different consequence categories should also be the same as used in
the corporate risk matrix. The consequence classes should be aligned
so the highest consequence is used for planning and prioritization.
ISO 14224 gives another example of failure consequence classification.
Table C. 1 - Example of consequence classification matrix

Consequence C1 C2 C3
category

Safety No potential for injuries. No
effect on safety systems.
Potential for injuries requiring
medical treatment.
Limited effect on safety
systems.
Single/multiple fatality or
serious personnel
injuries.
Render safety critical
systems inoperable.

Environment No/minor spill Medium discharge Major discharge

Production No production loss Delayed effect on production Down time loss of

(no effect in x days) or production
reduced production
DT > X days

Other No operational or asset cost Moderate operational or asset Significant operational

consequences cost consequences or asset cost
consequences
Cost < X (USD) X < Cost < Y (USD)
Cost > Y (USD)

Containment Non-flammable media Flammable media below Flammable media above

Non-toxic media Natural/normal flashpoint flashpoint

pressure Moderately toxic media Highly toxic media

/temperature media Extremely high pressure
High pressure/ temperature
/temperature media
media (>100 bar/80 °C)

74
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

Table C. 2 – Example of redundancy definitions

RED Redundancy degree definition

A No redundancy i.e. the entire system is required to avoid any loss of function.

B One parallel unit can suffer a fault without influencing the function.

C Two or more parallel units can suffer a fault at the same time without influencing the function

C.2 Decisions based on consequence classification

As described in Clause 7, the consequence classification is used to plan activities

and prioritize resources.

The consequence classification is used to decide the priority of a corrective work

order, together with the failure mode and state of degradation. There should be a
matrix in place to set the due date for each corrective work order based on the
mentioned criteria. The due date can be changed to a later date then the default
date due to lack of spare parts, access, personnel etc. but the priority of the work
order should remain the same. To get hold of the required spare parts and
resources should then also be of the same priority.

If the due date is not met, this should be flagged, and in case of work order for
high consequence items, be classified as a non-conformity and subject to proper
follow-up and risk assessment.

Table C.3 gives an example of due dates for corrective maintenance task based on
the consequence classification.

75
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

Table C. 3 – Example of priority/time to repair based on classification

Consequence Priority/ time to Comments

repair

High 5 days Barrier equipment < 2

days

Medium 30 days

Low 180 days

Un-Prioritized 360 days Unclassified

Redundancy should also be taken into consideration when setting due date and
prioritizing work.
C.3 Spare parts

An example of consequence classes which can be used to determine

the optimum location for spare parts is given in Table C.4. Input from
the consequence classification can be used or modified for this
purpose. The consequence classes combined with demand rate gives
location of spare parts as shown in Table C.5.
Table C.4 – Example of consequence classes for spare parts
Consequence Description

High Equipment of a system that shall operate in order to maintain

operational capability in terms of safety, environment and
production.

Medium Equipment of a system that have installed redundancy, of

which either the system or its installed spare must operate in
order to maintain operational capability in terms of safety,
environment and production.

No consequence for safety, production or environment.

Low

76
 ‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

Table C.5 – Example of risk matrix for spare parts

Consequence

Low Medium High

Demand rate

First line spare parts,

frequently used.

Not frequently used.

Capital spare parts.

Seldom or never
used.

77
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

C.4 Risk matrix

The consequence classification gives, as the term imply, the

consequence in the case of loss of function. As part of performing a
FMECA and RCM analysis the probability of each failure mode is
defined. The probability gives an indication about the uncertainty of
when the failure mode is expected to occur.

The consequence of failure and the expected failure frequency from the
FMECA-analysis can be combined to establish the risk for the failure
modes for each items failure mode, and the overall risk for each item.

From the FMECA/RCM-analysis the probability of the failure mode and

failure mechanism is defined. If defined as part of a generic
maintenance concept, when assigned to an item the total risk for the
particular failure mode for the particular item is defined.

The risk is used as a basis for the maintenance interval for the defined
failure mode, see Annex D.3 for an example.

When one generic maintenance concept is applied to two different

items with different consequence classification or redundancy the
suggested maintenance activities and intervals can be different. I.e.
items with higher consequence classification will normally have more
maintenance and at shorter intervals. For failure modes that do not
affect the function of the item, like EX-protection, the maintenance
should be the same regardless of the functional consequence
classification. See Annex D.4 for an example of a generic maintenance
concept.

The expected failure frequency for each equipment and each failure
mode can be calculated based on installation- or companywide
maintenance records or using generic failure data from OREDA© or
similar sources.

78
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

However, for practical purposes it is often better to use qualitative data

and expert judgements to set an expected failure frequency, like 2-5 years,
5-10 years etc., especially for new installations or item where there is little
data available to establish a quantitative failure frequency.

79
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

Annex D
(Informative)
Practical examples

D.1 Technical hierarchy

The level of detail with regards to tagging is in many ways a deciding

factor to ensure that the equipment will receive the adequate
maintenance. On the Norwegian Continental Shelf there is an industrial
heritage of tagging to a detailed level where even instrumentation and
equipment in support of MFs and sub functions are tagged The tagging
is to be consistent from drawings, the actual equipment in the
installation and the CMMS and is an important part of documenting the
equipment through its life cycle.

Figure D.1 illustrates the workflow to establish a technical hierarchy.

80
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

To establish a technical hierarchy it is necessary with a set of technical

drawings, e.g. flow and one-line diagrams, P&IDs etc. and a list of tags
and a tool for linking tags to each other.

The top of the technical hierarchy normally starts with the installation
code with the system numbers listed in Figure D.2. The usage of system
numbers may vary from plant to plant NORSOK Z-DP-002 uses system
numbers between 00 and 99. Other standards like SFI [Ship research
institute of Norway (Skipsteknisk Forskningsinstitutt)] would have a 3
digit numbers as system numbering, but the principles may be similar.

Technical drawings can be used to identify skids, packages and main

equipment that can work as a superior tag for the connected
instruments, valves and other kinds of equipment. There can be several
levels beneath a level, e.g. a skid that contains 2 pumps with electric
motors. The skid will then be the top level, the pumps will be the 2nd
level, and the electric motors will be the 3rd level to the corresponding
pump. Each level can hold corresponding instruments and valves. See
Figure D.2.

Start with a system by identifying skids and main equipment. Then link
all the skids and main equipment that will be used as a superior tag to
the system number in the tree structure. Next step is to identify the
instruments, valves and other kinds of equipment on the system and
connect them to the corresponding skid or main equipment. If there are
no skids or main equipment, but only e.g. instruments or valves, then
administrative tags should be established to form the level above. The
instruments, valves and other kinds of equipment are then linked to the
administrative tags. In instrument loops one of the components can
represent the whole loop e.g. a transmitter or valve, while the rest of the
loop lie beneath.

81
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪Figure D.2 – Technical hierarchy‬‬

‫‪82‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

D.2 Functional hierarchy

The functional hierarchy is a logical diagram linking all the plant

functions noted as MF and sub functions, see Annex A. The level of
detailing of the functional hierarchy may vary, but usually 2 to 3 levels
are sufficient.

The plant system 27 (gas export) is shown in Figure D.3 in a schematic

diagram of a plant (platform) which has been broken down into
equipment identified by its tag number. The defined MFs covering part of
this system and the standardised sub functions for one of these MFs
are illustrated as an example.

Each tag within one sub function is given the same classification
because a fault on any of these units (identified by the tag numbers) will
cause the same consequence on the MF.

D.3 Documentation of consequence analysis

A typical example of a consequence analysis of a MF (2701 Scrubbing),

with standard sub functions listed, is shown in Figure D.4. This MF
consists of two parallel units, each able to perform 100 % of the
scrubbing function in relevant operating mode. Although this example
identifies 100 % redundancy for this MF, redundancy is ignored at this
time. For the purpose of determining the consequence class all MFs
should be considered as single, irrespective of their design redundancy.
The consequence classification is 3 (high), 2 (medium) and 1 (low). The
degree of redundancy is set by characters A, B or C for the relevant
operating mode. The degree of redundancy for sub-functions is set
based on number of parallel units and capacity (Cap: 50 %, 100 %).

83
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪84‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

Z-008 CONSEQUENCE OF MAIN FUNCTIONS AND ITS FUNCTIONS

System 27: GAS EXPORT AND METERING

Main Parallel Capacity per
Function: SCRUBBING Units: 2 unit: 100%
2701 Redundant grade: B
Documents PID: P&ID 01-01 PFD: PFD 01-01 Rev: B Last updated:
dd.mm.yy

Failure mode System effect: Installation effect: S P O

Does Not able to remove liquids Gas production is shut down.

from gas. Gas export system Oil production to be maintained
not work 1 3 1
shuts down/is not available. according to tariff quotas. CO2
and environmental
consequence.

Classification
Function Description PU*Cap - Red
(S,P,O-> Max)

2701 MAIN Scrubbing 2*100 - B 1,3,1 -> 3

2701 ALARM Monitoring 2*100 - B 2,1,1 -> 2

2701 CONTROL Controlling 2*100 - B 1,3,1 -> 3

2701 IND Local indication 2*100 - B 1,1,1 -> 1

2701 PSD Shutdown, Process 1*100 - A 3,1,1 -> 3

2701 EQSD Shutdown, Equipment 2*100 - B 2,1,3 -> 3

2701 PSV Pressure relief 1*100 - A 3,1,1 -> 3

2701 VALVE Manual shut-off 2*100 - B 1,2,1 -> 2

Containment,
2701 PV 2*100 - B 1,3,1 -> 3
Process Vapour

Table Key

Classification (S: Safety; P: Production; O: Other):

3: High

2: Medium

1: Low

85
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

D.4 Documentation of generic maintenance concept (GMC)

A GMC is a set of maintenance actions, strategies and maintenance

details, which can be seen as a collection of best practices for a
company. The GMC should be defined by a structured RCM analysis
where failure modes and failure mechanisms are identified.

All tags should be linked to a relevant GMC and should be available for
reference directly in the CMMS. Use of dummy concepts should be
restricted to a minimum and only linked to tags where a detailed
generic maintenance analysis has revealed no need for any
maintenance activity. Equipment which is part of an instrument loop,
but no concept is applicable, should be linked to same concept as the
superior tag, i.e. instrumented valve.

Each concept should specify which type of equipment the concept is

covering and which type of equipment that is excluded. Each concept
should be detailed at such level that it provides sufficient information,
as keywords or by a short description, about relevant maintenance
activities and intervals of such activities in order to maintain the
equipment’s intended function. It should be avoided to specify
maintenance activity at the concept which is not relevant for the actual
functional location which the concept is linked to.

The following table shows the final result and not the documentation of the
entire process.

86
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪87‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪88‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪89‬‬
‫پـــــگاه آفتاب‬ ‫نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقهبندی پیامدها‬

‫‪90‬‬