Professional Documents
Culture Documents
Latur - बांबू लागवड All 19.07.23
Latur - बांबू लागवड All 19.07.23
भारतात बांबू या एकूण 136 जाती आहे त. या जातींपैक सवात लोक य हणजे बा कोवा, टूलडा,
मानवेल, बमा व मानगा. जल ु ै म हना बांबू रोपां या लागवडीसाठ सवात यो य आहे . बांबच
ू े रोप 3 ते 4 वषात
काढणी यो य होते.
एका अंदाजानुसार, बांबू या लागवडीतून 4 वषात 40 लाख हे टरचे पीक घेतले जाते. या शवाय बांबू या
ओळींमधील मोक या जागेवर इतर पकांची लागवड क न शेतकर बांबू लागवडीचा खच सहज भागवू
शकतात. बांबच ू ी कापणी आ ण छाटणीह वषातन ू दोन-तीन वेळा करावी लागते. कापणी केले या लहान
फां या हरवा चारा हणून वापरता येतात.ते हा शेतक यांना बांबू शेती कडे एक पुरक यवसाय हणूनह
बघता येते.
दे शात बांबच
ू ी बाजारपेठ समु ारे 26 हजार कोट ची असन ू याम ये बांबू फ नचर, शोभेवंत व तू, इमारत
बांधकाम व इंधन हणन ू ह वापर करता येाते बोड तर या सव बाबींचा वचार क न बांबू या समु चत वकास
करणे तसेच बांबू या मतेचा पुरेपूर उपयोग गर ब जनते या आ थक व सामािजक वकास कर ता करने व
संपूण दे शाचा वकास साध याक रता क शासनाने रा य कृषी बांबू मशन ची थापना केल आहे
बांबू लागवड
3 मी. X 3 मी. अंतरावर ४५ से. मी. X ४५ से. मी. X ४५ से. मी. या अकारामानाचे ख डे खोदावे. यात
गाळाची माती व २ घमेले शेणखत कंवा कांपो ट खत टाकावे. पावसा यात बांबू रोप या ख यात
लावून पाणी यावे. जनावरे व रानडु कर पासन ू संर ण करावे. उ हा यात दररोज ८ ते १० ल टर
पाणी यावे. २ वषाम ये अंतर पक घेता येईल. बांबूवर रोगाचा ादभ ु ाव फारच कमी माणात होतो.
ट, शट ू खाणार अळी आढळ यास क टक नाशक फवारावे. एकदा बांबू रोप मोठे झाले क यापासन ू
दरवष नवीन बांबू कंद नघतात. नघालेले बांबू कंद ३ या वष प रप व होतो व तोड यास तयार होतो
. बांबू झुडुपातून फ त प रप व बांबू तोडावा लागतो. बांबू पासनू नरं तर उ प न मळत राहते. असे
उ प न सतत ४० ते ६० वष अथवा बांबू झुडुपास बया येईपयत मळत राहते.
बांबू लागवड
पाने खाणा-या कटकांमळ ु े पानावर छ े पडतात. तसेच पाने गळतात. यां या बंदोब तासाठ
पानांवर सायपरमेि धन (o.o२ ट के) कंवा मॅ ल थऑन ५o ई.सी. (o.o२ ट के) पा याम ये मसळून
फवारावे. बीजकृमी या बंदोब तासाठ डायमेथोएट ३o ई.सी. या औषधाचा पा यात मसळून फवारा
गरजे माणे मारावा. या वेळेस साठ वले या बांबूवर बार क छ े व पवळी भुकट आढळून येत,े
अशावेळी या मुं या या बंदोब तासाठ सायपरमे ीन (०.४ टके) डझेल/ऑईलम ये मसळून
फवारावे.वाळवी/उधई या नयं णासाठ लागवडी या ठकाणी थायमेट आ ण तोडले या बांबव ू र
सी.सी.ए. (कॉपर ो मयम अरसे नक) फवारावे. नवीन कोवळे बांबू,पोखरणा-या क टकांसाठ
डायमेथोएट (०.०१ ट के) कंवा मोनो ोटोफॉस (०.२ ट के) पा यात मसळून फवारावे. बांबू हा पानझडी
व ृ अस यामळ ु े उ हा यात याचे आगीपासनू संर ण करावे.
बांबू लागवड
बांबू या रोपांवर व वध कार या बरु शीपासन ू नर नराळे रोग पडतात. उदा. मळ ु े सडणे,
पानावर ल ठपके, खोड सडणे, वचेस बूम या रोगात रोपांची वेडीवाकडी वाढ होते. यामळ
ु े फुले व क बावर
याचा प रणाम होतो. बुरशीमळ ु े होणा-या लाईट या रोगामळ ु े फार नक
ु सान होते. यासाठ ादभ ु ाव
झालेल रोपे काढून टाकावीत व यानंतर बा वि टन (०.१५ ट के), यरु ॉडॉन (२५ ॅम) ह बरु शीनाशके
फवारावीत. रोगाचा ादभ ु ाव दस याबरोबर ह ावणे फवार यास रोग आटो यात येतो. बयांचे बरु शी
व िजवाणूपासन ू संर ण कर यासाठ सेरेशन या बुरशीनाशकाची (५ ॅम/ क. ॅ.) या के यास
बुरशीचा नायनाट करता येतो. तसेच या बयांची उगवण मता वाढ व यासाठ तजै वकांचाह
आजकाल उपयोग केला जातो.
१. बांबू जातीचे जीवनच ४०-१०० वष अस याने दरवष बांबू लागवड कर याची
आव यकता नाह .
२. बांबूला कमी कंवा जा त पाऊस झाला तर शेतीसारखे नुकसान होत नाह . बांबू या
बेटांम ये दरवष ८-१० नवीन बांबू तयार होत असतात. पाणी साचले या (पाणथळ)
ज मनीवर, ारयु त ज मन तसेच मरु माड ज मनीवर सु दा बांबच ू ी लागवड यश वी र या
होवू शकते. इतर पकां या तल ु नेत बांबू या शेतीवर ३०-४० टकके कमी खच येतो.
३. प ह या व दस ु या वष चे बांबू सोडून, तस या वषानंतर बांबू काढता येत अस यामळु े
शा वत उ प न मळू शकते.
४. बांबू लागवडीमुळे शेत ज मनीची धप ू व जलसंवधन या दो ह बाबींचा सु दा फायदा मळे ल.
५. भारत सरकारने व महारा शासनाने बांबू जातीची भारतीय वन अ ध नयम १९२७ मधील
वनोपजामधन ू वगळ यामळ ु े यास तोड व वाहतक ू कर यास वन वभागा या
परवा याची आव यकता नाह .
महा मा गांधी नरे गा अंतगत बांबू लागवड बाबत
15
बांबू लागवड बाबत थोड यात मा हती
• सदर उप मास गती दे यासाठ येक तालु यात बांबू लागवडीसाठ एक वतं क (सेल)
सु कर यात यावा.
• बांबू व ृ लागवडीचे उ द ट पूण कर यासाठ गाव तराव न लाभाथ यांचे ताव लाभाथ यांचे
ताव लाभाथ / ाम पंचायत यांचे माफत संबंधीत वभाग यांना दे यासाठ व पुढ ल आव यक
पाठपरु ावा करणेसाठ (अंदाजप क तयार करणे / तां क मा यता / शासक य मा यता / कायारं भ
आदे श / ईम टर इ.) नोडल अ धकार यांचे नयु त कर यात यावी.
. संबंधीत वभाग नोडल अ धकार पयवे क
2 ा.पं. / िज.प. कृ ष वकास अ धकार , िज.प. कृ ष अ धकार (पं.स.) ाम सेवक / ाम वकास अ धकार /
ाम रोजगार सेवक
3 सामािजक वनीकरण वभागीय वन अ धकार वनप र े अ धकार / वन े पाल
लागवड अ धकार
• कृ ष वभागा या रोपवाट का
• व ृ लागवड काय मासाठ रासाय नक खते, रोपे संर ण औषधे व इतर सा ह य शेतक-याने
वतः खरे द क न, खरे द या पाव या / हाऊचर सादर करावे.
नरे गा अंतगत बांबू लागवडीसाठ लाभाथ यांचेकडून यावयाचे आव यक कागदप े
• बांबू व ृ लागवडीसाठ वैय तीक लाभ घे यासाठ येक लाभा यास 2 हे . पयत े
आव यक.
• ाम पंचायतीचा ठराव.
2 ा.पं. / िज.प. तां क सहायक (TA) कृ ष अ धकार (पं.स.) गट वकास अ धकार गट वकास अ धकार
तत
ृ ीय 10,647/- 4,721/- 15,368/- 39
तत
ृ ीय 42,315/- 18,884/- 61,199/- 155
तत
ृ ीय 1,06,197/- 47,253/- 1,53,450/- 389
बांबू लागवड
(केवळ लागवडी पव ु चा व 10 हे टर 76.98 23.02
थम वष) 3060330 915280 3975610 11210