UYWA: BUFEO O DELFIN

ROSADO
Yachakuq : Shirley Román Calvimontes
Yachachiq: Delia Franco
GRÚPO 1 QUECHUA
 • Bufeo Boliviamantapi, "Mayu
BUFEO BOLIVIA SUYUPI Delfínwan" , " qamya puka Delfín“
ñisqa sutikun.
• Juk yakupi kawsaq uywan, Bolivia
llaqtapi mayukunapi kawsanku.
• Juknin jatun mayu Bufeokunami,
Patrimonio Natural del Estado
Plurinacional de Bolivia ñisqa
sutiyuq.
IMAYNATAQ CHAY UYWA?
BUFEOWAN, QAMYA PUKA LLIMP’IYUQ
DELFINWAN SUTIN

Kay Boliviamanta Bufeo Sutin, Amazonas

Mayupiwan, Suyupi Benipiwan, Santa
Cruzpiwan, Cochabambapiwan, Pandopiwan
ima Kawsanku.
Kay mamifero ñisqa yakupi kawsaq suyunchikpi
sapallan kachkan.
Kikillantaqaq Bufeoqa, Brasilpiwan,
Colombiapiwan, Perupiwan misk'i yaku
mayukunapi tiyanku.
Mana yachakunchu Machkha Bufeokuna tiyan,
ichaqa 29 bufeokunasina kawsankuraq ñinku.
MACHKHA LLASANKU?

• Sinchi kallpayuq, ancha flexible

Ukhun.
• Chantapis Chawpika kanku, urqu
bufeoqa 2 manta 3 thatkikama
tupunku, china bufeoqa 1,9 manta
thatkikama tupunku.
• Jinapis urqu Bufeoqa chinamanta
astawan jatunpuni.
• Urqu Bufeoqa 150 manta
warkhukama llasan. China
bufeotaq warkhukama llasan.
KAQNINKUNA

Bufeo Uñakunaqa Uqi llimp’iyuq

kanku
• Ichaqa Jatun Bufeokunaqa,
puka llimp’iyuq kanku.
• Chaykunaqa yakumanta
samanankupaq juk espiráculo
ñisqayuq kanku.
 KAQNINKUNA
• Bufeokunaqa mat'inkupi juk
protuberancia ñisqayuq kanku,
chayta riqsinku "melonwan” ñispa.
• Chaymi juk señalta ñisqa;
lluqsichinchaywantaq astawan
yakupi tarinakunku,
willanankunkutaq.
• Ajinapi mana chinkachikunkuchu.
IMAYNATATAQ ORIENTASQA KACHKANQU?

• Bufeokuna ancha juch’uy

ñawinku,
• Allin suni hocicoyuqtaq, miski
yakupikaq bufeokuna rikchaynin.
• Bufeokuna mana allintachu
rikunku, ecolocalización
ñisqawanpis mana puriyta
atinkuchu.
IMATA MIKHUN?
• Bufeokunaqa challwakunatapis,
cangrejokunatapis, Juk yakupi
kawsaq juch’uy uywakunatapis
mikhunku.
IMAYNA MIRAYAININ?
• Chay bufeokuna wiksayuq 10
killamanta 18 killakama kanku
• Bufeokunaqa maqllupi
kachkanku
• Challwaq runaqa wakin kutiqa
takaspa purinku, mana
wamp’unkuwan rikunkuchu.
• Challwaqkunapaqpis Bufeo
aychanqa cebojina apykachanku
BUFEOKUNA MITOS ÑISQAMANTA
• Kanmi mitokuna bufeokuna
runaman tikrakuspa warmikunata
suwanku; sapa kutim Chhararata
churakunku
• Achka willakuykuna ninku
bufeokunaqa mayupi patanman
tanqaspa runata yakupi
wañunanmanta qispichin.
• Paykunaqa mana allin suerteta
apamusqankuta iñinku
• Paykuna wañuchinku cuerponkupa
wakinkunata tradicional
jampijinapaq apaykachkanku.
 IMARAYQU MAQLLUPI KACHKAN?

• Bufeo Bolivia suyupi

• Juk especie vulnerable de
extinción ñisqa jina
categorizasqa kachkan.
• Bufeo ñisqapa natural
depredador ñisqa :
• Yana caimán ñisqa.
 IMARAYQU MAQLLUPI KACHKAN?
• Jamuq pachankuqa manan allintachu yachakun.
• Q’upakunawan
• Llasa q’illaykunawan,
• Hidrocarburokunawan
• Juk químicokunawan ima qhillichasqa kasqanku,
• Chaypi tiyasqankuta,
• Mikhunanku challwakunatapas maqllukun.
• Deforestación kunawan
• Chay represakuna Bufeokunata t’aqanku, jinapi challwakunata maqlluman
churanku
 IMARAYQU MAQLLUPI KACHKAN?

•Juñusqa q’upakuna
Bolsas de plástico ñisqata,
Escombros, vidrios
Juk laya q’upakuna ima,
Mayukunata ch’ichichan,
Bufeotapas peligroman churan.
 IMATA MANA CHINKANANPAQ
RUWASUNMAN?
• Amachay kamachikuykunata yachay jinaspa jukkunatapis
• Kallpachan tiyan, astawan bufeokunata jark’anapaq.
• Bolivia suyupi Bufeo suyukunata turistakuna puriynin jina riqsichisqa
kananpaq yanapana tiyan.
• Mayu yakukunata ama ch’ichichanachu.
• Mayukuna patanpi sach’akunata churana, chantapis sunquchana kay
uywamanta.