Filipino III Akademekong pagsulat

LESSON 1 → Ang akademikong pagsulat o intelektuwal na pagsulat isa

itong uri ng pagsulat na kailangan ang mataas na antas ng pag-
Pagsulat sa Filipino sa Piling Larangan iisip. Ilan sa mga halimbawa ng akademikong teksto ang
bionote, panukalang proyekto, talumpati, repleksibong
DALAWANG URI NG PAGSULAT sanaysay.
→ Malikhaing pagsulat → At bahagi na rin ng bawat propesyonal ang magsulat ng
mga tekstong tulad ng katitikan (minutes of the meeting)
→ Akademikong pagsulat
posisyong papel, at Agenda.

→ Itinuturing ding akademikong sulatin ang photo essay at

lakbay- sanaysay o travel essay.
Paano naiiba ang malikhaing pagsulat
sa akademikong pagsulat?
→ Sinasabing mas lantad ang organisasyon at estruktura ng Mga katangian ng akademikong
akademikong sulatin. Ginagabayan ito ng mga teorya at
pormal ang tono. Ibig sabihin, gumagamit ito ng pormal na
pagsulat
wika kumpara sa malikhaing pagsulat na mas Malaya ang • Magkaiba ang personal na pagsulat at akademikong pagsulat.
pagpili ng wika na maaaring lalawiganin, balbal. Dagdag pa,
ang akademikong pagsulat ay sumasailalim sa istriktong • Sa personal na pagsulat, maaaring impormal ang wika nito.
kombensiyon ng pagbabantas, pagbabaybay, at gramatika.

Estruktura ng akademikong sulatin

Ano ang pagsulat? Simula- (kahalagahan)
→ Ang pagsulat ay ang masistemang paggamit ng mga
Gitna/katawan- (pagtalakay, pagsusuri, at ebalwasyon)
grapikong marka na kumakatawan sa espesipikong
lingguwistikong pahayag (Rogers, 2005) Wakas- (kongklusyon, rekomendasyon)
→ Ibig sabihin may natatanging simbolo (mga titik, bantas, at
iba pang marka) para sa bawat ponema o tunog, at ang mga
simbolong ito ang ginagamit sa pagsusulat ng mga pahayag.

→ Ang pagsulat ay Sistema ng permanente o

malapermanenteng pananda na kumakatawan sa mga pahayag
(Daniels & Bright, 1996). Permanente dahil nakasulat o
nakaukit ang mga pananda sa papel, kahoy, bato, at iba pang
material. Maari mong balikang basahin ang ang iyong isinulat
dahil nakasulat ito.

→ Ang pagsulat ay nakadepende sa wika. Kung walang wika,

walang pagsulat.

→ Arbitraryo ang mga Sistema na pagsulat. Napagkasunduan LESSON 2

ang tumbasan ng mga titik, ang kahulugan ng salita, ang
kabuluhan ng pagpapahayag.
→ Ang pagsulat ay isang paraan ng pagrerekord at
pagpepreserba ng wika.
→ Komunikasyon ang isa sa mga pangunahing layunin ng
pagsulat (Fischer, 2001)
→ Ang pagsulat ay simbolong kumakatawan sa kultura at tao.
→ Ang pagsulat ay pundasyon ng sibilisasyon (Goody, 1987)
Pagsulat ng Bionote
Ano ang Bionote?
→ Ang bionote ay impormatibong talata na nagpapaalam sa
mga mambabasa kung sino ka o ano-ano na ang nagawa mo
bilang propesyonal.
→ Inilahad din dito ang iba pang impormasyon tungkol sa iyo
na may kaugnayan sa paksang tinalakay sa papel, sa trabahong
ibig pasukan.
→ Iba ang bionote sa talambuhay at autobiography.
→ Ang bionote ay maikli at siksik, samantalang mas
detalyado at mas mahaba ang talambuhay at autobiography.
→ Iba rin ang bionote sa biodata at curriculum vitae o VC.
→ Hinihingi sa biodata ang mga personal na impormasyon
tulad ng pangalan, kasarian, edad, petsa at lugar ng
kapanganakan, tangkad, timbang, at iba pa.
→ Ang biodata ay karaniwan itong ginagamit ng mga
nagnanais magtrabaho sa gobyerno.
→ Makikita naman sa CV ang mga detalye tungkol sa
natamong edukasyon, nakaraang trabaho, mga kasanayang
may kaugnayan sa inaaplayang posisyon o trabaho, mga
nilahukang seminar o komperensiya, at iba pa. karaniwan
itong ginagamit ng mga akademiko.
Bakit nagsusulat ng Bionote?
→ Nagsusulat tayo ng bionote upang ipaalam sa iba hindi
lamang ang ating karakter kundi maging ang ating kredibilidad
sa larangang kinabibilangan.
→ Ito ang paraan upang ipakilala ang sarili sa mga
mambabasa.
Sa pagsulat ng bionote, mahalagang malinaw ang layunin o
mga layunin sa pagsusulat nito. Kailngan ding tukuyin kung
sino ang magbabasa nito at ang ibig mong isipin nila tungkol
sayo.
Mga katangian ng mahuhusay na
Bionotep
• Katulad ng iba pang akademikong sulatin, hindi basta-basta
ang pagsulat ng bionote. Ang mga sumusunod ay mga
katangian ng isang mahusay na bionote:
1. Maikli ang nilalaman- Karaniwang hindi binabasa ang
mahahabang bionote, lalo na kung hindi naman talaga
kahanga-hanga ang mga dagdag na impormasyon. Ibig
sabihin, mas maikli ang bionote, mas babasahin ito.
Sikaping paikliin ang iyong bionote at isulat lamang ang
mahahalagang impormasyon. Iwasan ang pagyayabang.
2. Gumamit ng pangatlong panauhang pananaw- Tandaan,
lagging gumamit ng pangatlong panauhang pananaw sa
pagsulat ng bionote kahit na ito pa ay tungkol sa sarili.
Halimbawa: “Si Juan dela Cruz ay nagtapos ng MA
Economics sa UP-Diliman. Siya ay kasalukuyang
nagtuturo ng Macroeconomic Theory sa parehong
pamantasan.”
3. Kinikilala ang mambabasa- Kailangang isaalang-alang
ang mambabasa sa pagsulat ng bionote. Kung ang target
na mambabasa ay administrador ng paaralan, kailangan
hulmahin ang bionote ayon sa kung ano ang hinahanap
nila. Halimbawa, ano ang kalipikasyon at kredibilidad mo
sa pagsulat ng batayang aklat.
4. Gumagamit ng baligtad na tatsulok- Katulad sa pagsulat
ng balita at iba pang obhetibong sulatin, unahin ang
pinakamahalagang impormasyon. Bakit? Ito ay dahil sa
ugali ng maraming taong basahin lamang ang unang
bahagi ng sulatin. Kaya naman sa simula pa lamang ay
isulat na ang pinakamahalagang impormasyon.
5. Nakatuon lamang sa mga angkop na kasanayan o
katangian- Iwasan ito: “Si Antuyan ay
guro/manunulat/negosyante/environmentalist/chef.”
Mamili lamang ng mga kasanayan o katangian na angkop
sa layunin ng iyong bionote. Kung ibig pumasok bilang
guro sa panitikan, halimbawa, hindi na kailangang
banggitin sa bionote ang pagiging negosyante o chef.
6. Binabanggit ang degree kung kailangan- Kung may PhD
sa antropolohiya, halimbawa, at nagsusulat ng artikulo
tungkol sa kultura ng ibanag sa Cagayan, mahalagang
isulat sa bionote ang kredensyal na ito.
7. Maging matapat sa pagbabahagi ng impormasyon-
Walang masama kung paminsan-minsan ay nagbubuhat
ng sariling bangko kung ito naman ay kailangan upang
matanggap sa inaaplayan o upang ipakita sa iba ang
kakayahan. Siguraduhin lamang na tama o totoo ang
impormasyon. Huwag mag-iimbento ng impormasyon
para lamang bumango ang pangalan.
Bilang gabay sa pagsulat ng Bionote
• Pangalan
• Pangunaging trabaho
• Edukasyong natanggap
• Mga akademikong karangalan gaya ng Cum Laude at best in
research
• Trabaho
 May iba’t ibang sitwasyong kailangan
ang Bionote
1. Pagpapakilala sa may-akda ng isang aklat
2. Pagpapakilala sa isang tagapagsalita sa isang
kumperensiya
3. Pagpapakilala sa natatanging indibidwal
4. Pagpapakilala sa panauhing pandangal
5. Pagpapakilala sa isang paring magmimisa

LESSON 3

Pagsulat ng Talumpati

Ano ang talumpati?

→ Ayon sa U.P diksyunaryong Filipino, ang talumpati ay
isang “pormal na pahayag sa harap ng publiko” at pormal na
pagtalakay ng isang paksa para sa mga tagapakinig.”

Bakit mahalagang matutuhan ang

pagsulat ng talumpati?
→ Mahalagang matutuhan ang pagsulat ng talumpati dahil ang
kasanayang ito ay magagamit habambuhay ng isang tao. Hindi
lamang ito para sa gawaing pampaaralan o akademiko.
Kasanayan at kaalaman itong magagamit ng sinoman.

May dalawang elementong taglay ang talumpati: ang teksto at

ang pagtatanghal (perfomance). Hindi magiging talumpati ang
isang teksto kung hindi ito binibigkas o binasa sa madla.

Ang talumpati sa kasaysayan

 399 B.C.

APOLOGY OF SOCRATES - bersiyon ni Plato ng

talumpati ni Socrates na ipinagtatanggol ang sarili laban sa
mga akusasyon.

 30 A.D.
 SERMON ON THE MOUNT- koleksiyon ng mga
pangaral ni Hesus sa bundok Sinai tungkol sa tamang asal at
gawi ng mabuting sumasamba sa panginoon.
 632 A. D.
THE FAREWELL SERMON- na binigkas ni propeta
Muhammad bago siya mamatay.
 1791
ABOLISH THE SLAVE TRADE- apat na oras na
talumpati ni William Wilberforce.
 1863
GETTYSBURG ADDRESS- talumpati ni Abraham
Lincoln.
 1939
Talumpating binigkas sa radyo ni King George VI sa
mga mamamayan ng Britanya at ng komonwelt para sa
napipintong pakikipagdigmaan laban sa Germany.
 1940
WE SHALL FIGHT ON THE BEACHES AT THIS
WAS THEIR FINEST HOUR- mga talumpating tinanghal sa
radyo ni Winston Churchill na nangakong hindi susuko sa
digmaan.
 1942
QUIT INDIA- ni Mohandas K. Gandhi na nagpapahayag
ng pagtutol sa pananakop ng Britanya sa India.
 1948
THE LIGHT HAS GONE OUT IN OUR LIVES-
talumpating bibigkas ni Jawaharla Nehru kaugnay sa
pagpaslang kay Gandhi.
 1953
ATOMS FOR PEACE- talumpati n Dwight
Eisenhower na humihiling ng maingat at mapayapang
paggamit ng atomic power
 1963
I HAVE A DREAM- talumpating binigkas ni Martin
Luther King upang humiling na wakasan ang diskrimisasyon
sa mga Afro-American.
 1987
TEAR DOWN THIS WALL- talumpati ng paghiling
ni Presidente Ronald Reagan ng Estados Unidos kay Mikhail
Gorbachev ng Sovier Union upang wasakin ang Berlin Wall.
 2001
Talumpating binigkas ni Presidente George W. Bush
kaugnay sa trahedya ng pagbomba sa World Ttrade Center sa
New York noong Setyembre 11.
 2007
LAST LECTURE- talumpati ni Randy Pausch, isang
propesor sa Carnegie Mellon University na may malubhang
karamdaman.
 2009
A NEW BEGINNNG- talumpating binigkas ni
Presidente Barack Obama sa Cairo, Egypt upang muling
repasuhin ang pakikipag-ugnayan ng Estados Unidos sa mga
Lipunang Islamiko.
Mga anyo at uri ng talumpati
1. Ang talumpati ng PAGTANGGAP (acceptance speech)
ay laganap sa mga programa ng paggawa o pagkilala sa
kahusayan ng isang tao.
2. Ang talumpati sa PAGTATAPOS (commencement
speech) ay kadalasang binibigkas ng natatanging mag-
aaral na may pinakamataas na grado o pinakamatagumpay
sa klase tuwing pagtatapos.
3. Ang LUKSAMPATI (eulogy) ay nagsisilbing parangal at
paggunita sa alaala ng isang taong yumao.
4. Ang talumpati ng PAMAMAALAM (farewell speech) ay
bahagi ng ritwal ng pamamaalam, pagreretiro, paglisan sa
bansa, o pagbibitiw sa propesyon.
5. Ang IMPORMATIBONG talumpati (informative speech)
ay naglalayong mag-ulat sa madla ng resulta ng bagong
pag-aaral o kaya’y manghikayat ng pagkilos, kabilang na
rito ang State of the Nation Address (SONA) ng pangulo
upang itanghal sa mamamayan ang kaniyang tagumpay at
mga proyekto.
6. Ang talumpati ng PAG-AALAY (Speech of dedication)
ay maaaring papuri sa piling tao, bayani, o panauhing
pandangal.
7. Ang BRINDIS (toast) ay bahagi ng ritwal sa isang
salusalo na nagpapahayag ng pagpapahalaga at pagkilala
sa taong pararangalan.
4 basic types of speeches ayon kay ian
mckenzie
1. Ang talumpating IMPORMATIBO (informative) ay
naglalayong magbigay ng impormasyon sa tagapakinig.
 Maaari itong nagtuturo ng isang teorya o impormasyon.
Maaari itong pag-uulat ng pananaliksik sa kapwa mag-
aaral o sa kaguruan. Maaari din itong paglalahad ng
bagong katangian ng teknolohiya na kadalasang
itinatampok sa patalastas.
2. Ang talumpating NAGLALAHAD (demonstrative) ay
halos katulad din ng impormatibong talumpati, ngunit
may kasama itong demonstrasyon habang naglalahad ng
impormasyon. Mapapansin ito sa mga programang pang-
edukasyon gaya ng pagtuturo ng pagluluto, pananahi, o
kaya’y pagpapalamuti ng tahanan. Lantad din ang
ganitong uri sa mga instructional na video sa Internet na
nagbibigay ng demonstrasyon sa halos lahat ng larangan.
3. Ang talumpating MAPANGHIKAYAT (persuasive) ay
naglalayong manghikayat o mag-imbita sa mga
tagapakinig na kumilos tungo sa pagbabago. Kailangan ng
maingat na paghahanda sa mga ganitong talumpati dahil
sisikapin nitong baguhin ang mga ideya, paniniwala,
pamahiin, kultura, at tradisyon ng nakararami.
4. Talumpating MAPANG-ALIW (entertaining) nilalayon
ng talumpating ito na maghatid ng aliw at kasiyahan sa
tagapakinig
Mga bahagi ng talumpati
 SIMULA
→ Ang SIMULA ng talumpati ay pang-akit ng atensiyon.
→ Pagkaraang makuha ang atensiyon, mahalagang
maipahayag ang pangunahing pangungusap (thesis
statement) ng talumpati. Ito ang punto ng pahayag na nais
ipaabot sa tagapakinig.
 KATAWAN
→ Malaking tulong ang pananaliksik upang magkaroon
ng laman ang talumpati. Maaaring gumamit ng Internet at
magsaliksik sa aklatan. Maaari ding magsagawa ng
panayam.
→ Sa pagtalakay sa gitnang bahagi, sikapin ding tama ang
impormasyong ilalahad.
→ May mga talumpating gumamit ng mga talaan,
larawan, video clip, aktuwal na tao, demonstrasyon, o
mga dokumento
 KONGKLUSYON
→ ito’y muling pag-uulit at pagdidiin sa mahahalagang
punto ng binigkas na akda.
→ Maaring balikan ang pangunahing pangungusap upang
mailarawan sa madla na ito ay nakatalakay nang husto.
→ Bukod sa pagbubuod at paglalagom, maari ding mag-
iwan ng hamon o tanong ang tagapagsalitan.
Pagsulat ng talumpati
1. ALAMIN ANG MAGIGING TAGAPAKINIG AT
OKASYON. Dito nakasalalay ang paraan at estilo ng
pagsususlat- kung pormal ba o impormal, kung gagamit
ba ng mga teknikal na salita o mga jargon, at kung
mahaba ba o maikli lamang ang talumpati batay sa interes
at atensiyon ng tagapakinig.
2. ALAMIN KUNG ILANG MINUTO O ORAS ANG
INILAAN PARA SA PAGBIGKAS NG TALUMPATI.
Malaking tulong sa pag-eedit ng akda ang pagtiyak ng
inilaang oras.
3. PUMILI NG PAKSANG MALAPIT SA KARANASAN,
MAY NATATANGING HALAGA SA IYONG
BUHAY, O MAYROON KANG SAPAT NA
KAALAMAN. Kung ano man ang paksa’y ibinigay sa
iyo, sikaping magsaliksik at alamin ang sasabihin.
4. TUKUYIN ANG MGA LAYUNIN NG PAGSUSULAT
AT PAGHAHANDA NG TALUMPATI AT NG
ISASAGAWANG PAGBIGKAS. Ito ang magsisislbing
gabay sa ihahandang talumpati. Lagi’t laging itanong sa
sarili kung natutugunan ba ang mga ipinangakong layunin
sa presentasyon.
5. KUMALAP NG DATOS AT MGA KAUGNAY NA
BABASAHIN. Mahalaga ang pananaliksik sa
isasagawang talumpati. Magiging mahina ang talumpati
kung ito ay kulang sa datos, walang laman, maligoy, at
may mga kamalian sa impormasyon.
6. ALAMIN ANG MAGIGING HALAGA NG ISUSULAT
NA TALUMPATI. Dapat na may mapulot ang
tagapakinig sa binigksa na talumpati. Ang laman ng
talumpati ay magiging batayan ng kahusayan.
7. IBALANGKAS AT SURIIN ANG MGA NAKALAP NA
DATOS. Dito dapat pumili ng pinakamabisang paraan
upang ilahad ang pananaliksik at pagsusuri.Sa prosesong
ito, hindi maiiwasang magtapon o magsantabi ang
manunulat ng ilan sa kaniyang nakalap na datos. Dito rin
pagpagtatagpi-tagpiin ng manunulat ang mga tila kalat
kalat na piraso ng impormasyon . Ang masisinop na
pagbabalangkas ang susi sa organisadong pagtatanghal.
8. ITALA ANG TATLO HANGGANG PITONG
MAHAHALAGANG PUNTO NG TALUMPATI.
Isaayos ito ayon sa halaga at bigat.
9. TALAKAYIN, PAGYAMANIN AT PAUNLARIN
ANG MGA IDEYA. Pagkaraang maisagawa ang
 balangkas, Kailangang bigyan katawan at laman ang
pundasyon ng talumpati. Maaaring gumamit ng Anekdota
ang manunulat. Maaari ding gumamit ng talinhaga,
simbolo, o analohiya upang higit na linawin ang mga
punto. Maaaring gumamit ng sariling karanasan o kaso ng
ibang tao upang upang maglantad ng mga suliranin o
eksena.

10. IHANDA ANG MABISANG KONGKLUSYON.

Mahalagang hakbang ito sa pagsulat sapagkat ito ang
mag-iiwan ng kakintalan sa tagapakinig. Muling
repasuhin ang mga layunin at ang bpangunahing
pangungusap kung lohikal ba nitong narating ang huling
bahagi ng talumpati.

11. HUWAG KALIMUTANG KILALANIN ANG

SANGGUNIAN SA TALUMPATI. Maaaring gumamit
ng mga salitang “ayon kay,” “sabi nga ni,” “sang-ayon
kay,” o “winika ni” bilang paggalang sa mga nauunang
manunulat.

12. KAPAG NASULAT NA ANG UNANG BORADOR,

BASAHIN ANG TEKSTO NANG ILANG ULIT.
Kaltasin ang mga pangungusap na walang halaga. Alisin
ang mga talatang paulit-ulit nang sinasabi. Kapag
nabubulol sa mga napiling sarili palitan ang salita.

13. PAGKARAAN NG REBISYON AT KAPAG HANDA

NA ANG PINAL NA BORADOR, MAG-IMPRENTA
NG MARAMING KOPYA. Gawin ito sa malalaking font
upang madaling basahin.

14. BASAHIN ANG KOPYA NANG PAULIT-ULIT.

Lagyan ng mga marka kung kailan hihinto. Guhitan ang
mga salitang nangangailangan ng diin. Maaaring
magsingit ng iba pang mga pangungusap upang gumaan
at maging kumbersasyunal ang isang talumpati.