LIÊN HỆ GIỮA 2 BIẾN SỐ

TS.BS. Nguyễn Ngọc Vân Phương

nnvanphuong@pnt.edu.vn

Liên hệ giữa 2 biến số

Đo lường mối liên hệ giữa 2 biến số.
Loại thiết kế nghiên cứu
Hai nhóm Ba hay Trước và sau Liên hệ giữa hai biến
đối tượng nhiều nhóm nghiên cứu số
gồm các cá đối tượng trên cùng các
Loại biến nhân khác gồm các cá đối tượng
số nhau nhân khác
nhau
Liên tục t-test không Phân tích t-test ghép Hồi qui tuyến tính và
(phân phối ghép cặp phương sai cặp tương quan pearson
chuẩn)

Danh định 2 bảng 2 x 2 bảng 3 x Test Hệ số của bảng n x m

n n McNema (OR, RR…)
r

TS.BS. Nguyễn Ngọc Vân Phương 2

TS.BS.Nguyễn Ngọc 1
 Liên hệ giữa 2 biến định tính

Liên hệ giữa 2 biến định tính

TS.BS. Nguyễn Ngọc Vân Phương 4

TS.BS.Nguyễn Ngọc 2
 Liên hệ giữa 2 biến định tính
Khảo sát mối liên hệ giữa yếu tố “hút thuốc” với “viêm
phế quản mãn”.
Bệnh Không bệnh Tổng
Hút thuốc 300 200 500
Không thuốc 200 300 500
Tổng 500 500 1000

Cần trả lời 2 câu hỏi:

(1) Có mối liên hệ giữa yếu tố bệnh và yếu tố phơi nhiễm không?
(2) Nếu có, độ mạnh của mối liên hệ này như thế nào?

TS.BS. Nguyễn Ngọc Vân Phương 5

Liên hệ giữa 2 biến định tính

(1) Kiểm định tương quan: Test Chi bình phương

1- Đặt H0
2- Lập bảng 2x2
3- Tính 2
4- Tìm 2 ngưỡng
5- So sánh 2 với 2 ngưỡng
6- Kết luận

TS.BS. Nguyễn Ngọc Vân Phương

6

TS.BS.Nguyễn Ngọc 3
 Liên hệ giữa 2 biến định tính
(2) Độ mạnh của mối liên hệ này như thế nào?
Có thể sử dụng:
- Nguy cơ tương đối: RR (nghiên cứu
Cohort)
- Tỉ số chênh : OR (nghiên cứu Bệnh
chứng)

Nhắc lại
Tỷ lệ (proportion) là 1 phân số có tử số là một
phần của mẫu số.
Tỉ lệ nam/dân số = 49%

Tỷ số (ratio) là 1 phân số có tử số không bao

gồm trong mẫu số.
Tỉ số bé trai/bé gái = 112/100

TS.BS. Nguyễn Ngọc Vân Phương 8

TS.BS.Nguyễn Ngọc 4
 Đo lường ảnh hưởng
Nguy cơ
Là xác suất của 1 bệnh có thể xảy ra trong 1 thời gian
nhất định nào đó.
Được thể hiện bằng tỉ lệ giữa số trường hợp mắc bệnh
so với tổng số các trường hợp quan sát.

Nếu trong số 100 bệnh nhân có 10 người mắc bệnh trong

một thời gian theo dõi, thì nguy cơ mắc bệnh (kí hiệu p) là:
p = 10 / 100 = 0.10

TS.BS. Nguyễn Ngọc Vân Phương 9

Đo lường ảnh hưởng

Số chênh (Odds)
Có nguồn gốc trong văn hóa đánh bạc từ nước Anh.
Được thể hiện bằng tỉ số giữa tỉ lệ xảy ra sự kiện đó so
với tỉ lệ không xảy ra sự kiện đó.

Nếu trong số 100 bệnh nhân có 10 người mắc bệnh trong một
thời gian theo dõi, thì odds được tính là:
odds = 0.1 / 0.9 = 0.11
Có nghĩa là cứ 11 người không mắc bệnh thì có 1 người mắc bệnh.

TS.BS. Nguyễn Ngọc Vân Phương 10

TS.BS.Nguyễn Ngọc 5
 Đo lường ảnh hưởng
Nguy cơ tương đối (Relative Risk – RR)
Tỷ số giữa nguy cơ mắc bệnh ở nhóm tiếp phơi nhiễm
so với nguy cơ mắc bệnh ở nhóm chưa phơi nhiễm.

Bệnh Không Tổng

bệnh
Phơi nhiễm a b a+b
Không phơi nhiễm c d c+d
Tổng a+c b+d a+b+c+d

TS.BS. Nguyễn Ngọc Vân Phương 11

Đo lường ảnh hưởng

Nguy cơ tương đối (Relative risk)
Được sử dụng trong nghiên cứu đoàn hệ (cohort study).

Nguồn: bài giảng của GS. Nguyễn Văn Tuấn

TS.BS. Nguyễn Ngọc Vân Phương 12

TS.BS.Nguyễn Ngọc 6
 Đo lường ảnh hưởng
Nguy cơ tương đối (Relative risk)

Diễn giải RR

RR =1: YT phơi nhiễm không liên quan với bệnh

RR >1: YT phơi nhiễm làm tăng khả năng mắc bệnh,
(Yếu tố nguy cơ)
RR <1: YT phơi nhiễm làm giảm khả năng mắc bệnh
(Yếu tố bảo vệ)

TS.BS. Nguyễn Ngọc Vân Phương 13

Đo lường ảnh hưởng

Tỉ số chênh (Odds ratio)
Tỷ số số chênh có bệnh trên không bệnh ở nhóm phơi nhiễm
so với số chênh có bệnh trên không bệnh ở nhóm không
phơi nhiễm.

Bệnh Không Tổng

bệnh
Phơi nhiễm a b a+b
Không phơi nhiễm c d c+d
Tổng a+c b+d a+b+c+d

TS.BS. Nguyễn Ngọc Vân Phương 14

TS.BS.Nguyễn Ngọc 7
 Đo lường ảnh hưởng
Tỉ số chênh (Odds ratio)

Nguồn: bài giảng của GS. Nguyễn Văn Tuấn

TS.BS. Nguyễn Ngọc Vân Phương 15

Đo lường ảnh hưởng

Tỉ số chênh (Odds ratio)

Diễn giải OR
OR>1: khả năng mắc bệnh cao hơn khả năng không
mắc bệnh.
OR=1 khả năng mắc bệnh tương đương với khả
năng không mắc bệnh.
OR<1: khả năng mắc bệnh thấp hơn khả năng
không mắc bệnh.

TS.BS. Nguyễn Ngọc Vân Phương 16

TS.BS.Nguyễn Ngọc 8
 Điểm chính
 Cả RR và OR đều là những chỉ số phản ánh mối
tương quan giữa một yếu tố phơi nhiễm và một kết
cục (bệnh, chết, hồi phục…).
 RR là chỉ số cần biết và có thể diễn dịch dễ dàng,
trực tiếp nói lên nguy cơ mắc bệnh tăng hay giảm
hoặc không tăng không giảm.
 OR chỉ là ước số của RR trong trường hợp tỷ lệ
bệnh (kết cục) trong quần thể thấp hơn 10%; nhưng
sự diễn dịch của OR không dễ hiểu.
Nguồn: bài giảng của GS. Nguyễn Văn Tuấn

TS.BS. Nguyễn Ngọc Vân Phương 17

Liên hệ giữa

1 biến định tính và 1 biến định lượng

TS.BS.Nguyễn Ngọc 9
 Dùng kiểm định t
Bước 1: Đặt giả thiết H0
Bước 2: Chọn công thức kiểm định.
Bước 3: Tính giá trị t từ công thức kiểm định
Bước 4: Xác định giá trị t ở ngưỡng α = 0.05 với
độ tự do là ∞ nếu n > 30
độ tự do là (n-1) nếu n ≤ 30
Bước 5: so sánh t và tα=0.05
Nếu t > tα=0.05  p < α  Bác bỏ giả thuyết H0
Nếu t < tα=0.05  p > α  chấp nhận giả thuyết H0
Bước 6: Kết luận
Có MLH có ý nghĩa thống kê….. (p<?) nếu bác bỏ H0
Không có MLH có ý nghĩa thống kê….. (p>?) nếu chấp
nhận H0
TS.BS. Nguyễn Ngọc Vân Phương 19

TS.BS.Nguyễn Ngọc 10