c

Start Kiwi

Makikita sa pahina 6

Makikita sa pahina 7
Mga benepisyo at mas mainam na paraan sa pag-aaral
Aliah Mae Destura & Alissa Calibo

Gumamit ang Department of Edu- aaral na maraming mga benepisyo na’tin. So, we have to improvise, sinesearch lang sa internet ang
cation (DepEd) ng mga distance sa ating mga mag-aaral, isa na rin we have to innovate as much as mga sagot imbis na mag isip ng
learning modes kabilang na ang aniya ang mas nakikilala mo ang we can,” ani ni Destura. sariling isasagot. Sa face to face,
online classes noong umusbong iyong sarili at marami kang natutu- lahat ay nabibigyan ng prib-
ang coronavirus sa ating bansa tunan tungkol sa pagdidisiplina at Samantala, matapos ang dala- elehiyong matuto at matamasa
upang makontrol ang pagtaas ng mga responsibilidad bilang isang wang taong pagsugpo sa pande- ang kanilang karapatan na maka-
kaso sa Pilipinas. estudyante. mya ay nagsisimula na muling pag-aral.”
buksan ang ilang mga paaralan sa
Sa isang interbyu, isinaad ni “Maaari ka rin magsagawa ng sarili ating bansa. Ito ay bilang pa-
Keannu Gabriel Destura, isang mong schedule na kung saan ghahanda sa muling pagbabalik
mag-aaral sa kolehiyo, na hawak mo ang oras ng iyong pag- ng tradisyonal na pag-aaral o face-
maraming positibong epekto ang gagawa at pag-aaral. Gayundin, to-face classes na kung saan, ang
online classes at laganap na rin namamaximize ko ang oras para sa mga mag-aaral at mga guro ay
ang mga negatibong epekto nito. aking mga tungkulin, at ang magkakasama sa iisang kwarto
panahon para sa aking pamilya,” upang magturo at magaral.
“Simulan na’tin sa positibong aniya.
epekto na kung saan nabawasan Sa isang pahayag, iginiit ni Bb. Ann
ang gastusin bilang isang mag- Kaugnay nito, isa rin aniya sa nag- Murrey A. Delas Alas, isang guro sa
aaral, ngunit sa negatibong ing benepisyo ng distance learning Bucal Elementary School, na mas Ani naman ng ilang mga mag-
aspekto naman ay tila humina ang ay mas nahasa ang kaniyang mga epektibo ang pagtuturo sa mga aaral ay mas makakapag-pokus sila
estado o kalidad ng edukasyon nalalaman pagdating sa paggamit mag-aaral kapag face-to-face clas- sa pag-aaral sa loob ng mga paar-
dahil hindi gaya ng face-to-face ng gadgets na kung saan madada- ses kaysa sa online, sapagkat alan sapagkat hindi nahahati ang
classes ay mas naging limitado ang la aniya ito sa kaniyang propesyon nakikita niya mismo kung natututo kanilang atensyon at oras sa pag-
interaksiyon sa loob ng silid-aralan. sa hinaharap. ang bata sa mga aralin. gawa ng mga gawaing bahay at
Gayundin, naaapektuhan nito ang problema sa pamilya na madalas
pagkatuto ng mag-aaral dahil “Mas nahasa ang aking technical “Sa paaralan, sila mismo ang nag- nangyayari nang magsimula ang
hindi kaagad natutugunan ng skills pagdating sa paggamit ng sasagot sa mga activities na pina- online class. Ayon din sa kanila ay
guro ang bawat katanungan ng laptop at smartphones. I also pagawa ng guro hindi katulad hindi na nila kailangan pang prob-
mga estudyante,” saad ni Destura. learned how to manage things ngayong distance learning na ang lemahin ang pagkawala ng inter-
specifically, my study schedule kasi mga magulang halos ang sumasa- net connection na nagiging dahi-
Dagdag pa niya, ang online classes in online setup, walang magsasabi got sa mga activities ng kanilang lan upang hindi sila makadalo sa
ay isa sa mga plataporma ng pag- sa atin kung ano ang gagawin mga anak at ang iba pa ay klase.

Gayunpaman, Ikinatuwa ng De-

pEd ang naipabalitang mag-
bubukas na muli ang mga paar-
alan para sa mga estudyante dahil
ani nila ay mahirap ang distance
learning na nagaganap. Hindi pa
Denisse Malpica & Franchesca Angeles man lahat ngunit marami-rami na
Lumaganap ang online learning method ngayong pandemya kasabay ng pagbibigay nito ng ang napapahintulutan sa ganitong
negatibong epekto para sa mga estudyanteng nasa 'online class' at lalo na sa mga 'modular learn- setup hangga’t ang mga eskwe-
ing' ang tanging kinakaya. Ito ay nagpakita ng malaking agwat sa pagitan ng may kaya at naka- lahan na ito ay sumusunod sa mga
karanas ng kahirapan. safety protocols na ipinapatupad
Ituloy sa susunod na pahina ng pamahalaan.
2

Inilatag ng Department of Infor-

mation and Communications Zoe Sison & Jefferson Villegas
Technology (DICT) ang layuning
patatagin at palawakin ang inter- kanilang kamay ang mahinang 000 cell sites, aniya ni Ernest Cu,
net sa buong bansa sa pamamagi- ika-10 baitang, nakakaranas di-
serbisyo sa internet. President, CEO ng Globe.
tan ng pamimigay o pagbabahagi umano siya ng hirap sa online
ng libreng Wi-Fi na may matibay class dahil sa mabagal na koneksy-
Sa isang panayam, iginiit ni Asec. "Pag naglagay ka ng tower sa
na koneksyon sa mga community on ng internet.
Emmanuel Caintac, Information jurisdiction ko, maraming permits
centers. and Communication Technolo- na kailangan, for revenue rin ng
"Nangyayari ito minsan dahil sa
gies, na pinapadali na nila ang LGUs," saad ni Eliseo Rio Jr, dating
Ayon sa pahayag ni Kenjie Mae maintenance o di kaya naman ay
pagkakabit ng libreng wifi upang DICT Acting Secretary.
Inaanuran, isang sa kadahilanang nagbabago ang sa gayo’y sa lalong madaling
mag-aaral panahon. Isa sa mga paraan na
panahon ay matulungan na kaa- Gayunpaman, upang malutas ang
mula aking ginagawa upang hindi ma- gad ang mga estudyanteng problemang ito, ang mga inde-
sa huli sa mga gawaing kaugnay ng nangangailangan. Hangad din pendent third party ay nagsimu-
talakayan ay akin na lamang
nila na mapanatili ang seguridad lang bumuo ng mga karaniwang
ipinagpapaliban ito sa umaga, at
ng bawat estudyante sa kanilang tore na maaaring konektado sa
itutuloy sa gabi kung saan
kaligtasan. mga network ng komunikasyon
madalas ay maayos at may-
roon nang malakas na kon ng transmitter.
"What we're suggesting is ayusin
eksyon," aniya.
nila 'yung kanilang community
centers para medyo may social
Kaugnay nito, tiniyak ng
distancing, doon puwede namin
mga opisyal ng
lagyan ng free WiFi," ani ni
edukasyon na kina-
Caintac.
kailangan ng matibay
na pagtutulungan ng
Samantala, Itinuturing bilang may
mga kaugnay na
pinakamababang bilang ng cell
ahensya ng balakid
sites ang Pilipinas sa South East
na ito dahil wala sa
Asia na pumapatak lamang sa 20, Pupular Science

Denisse Malpica & Franchesca Angeles

Joycean’s Blog
Lumaganap ang online learning mag-aaral na ang online classes ay
anti-poor o hindi pabor sa mga
“I will not allow the opening of
classes kahit na magdikit-dikit yang
method ngayong pandemya kasa- mahihirap dahil makikitang libo mga bata. Bahala na ‘di makata-
bay ng pagbibigay nito ng negati- libo ang walang computer at inter- pos. It’s useless to be talking about
bong epekto para sa mga es- net connection sa kani-kanilang the opening of classes,” giit ng
tudyanteng nasa 'online class' at bahay. Pangulo.
lalo na sa mga 'modular learning'
ang tanging kinakaya. Ito ay Isa sa mga inaalalang problema Sa isang interbyu, binigyang diin ni
nagpakita ng malaking agwat sa ngayon ng mga magulang at guro Chesky San Pedro, isang mag-aaral
pagitan ng may kaya at nakakara- ay ang tila pagbaba lalo ng kalidad sa tinatawag na ‘online class’, na
nas ng kahirapan. ng pagtuturo para sa mga es- mahirap ang kaniyang dinadanas
tudyante, dahil sa pandemya ay sa bagong kontekso ng pag-aaral
Sa isang panayam, iginiit ni mapipigilan ang face to face clas- noong nagsimula ang pandemya.
Nashefa Mangorangca, isang mag- ses sa Pilipinas.
aaral sa ‘modular learning’, na “Mahirap ngayon kasi kapag na-
hindi biro ang module at kulang- Sa kabilang banda, ang pagpapat- walan ng internet hindi ka makaka
kulang ang mga kontekso na na- uloy ng sistema ng ‘online class ’ay attend ng klase, kapag mabagal
kalagay dito. nagdulot ng matinding hirap na ang internet ang hirap mag-join sa
karanasan ayon sa mga es- meet. Matagal din akong babad sa
“Mahirap sa module dahil sa kaku- tudyante, sa kabila ng teknikal na laptop para sa mga gawain at
langan sa impormasyon at ang problema at ang pagbabad ng minsan inaabot ng madaling araw
pinakamahirap ay yung pag self mga bata sa kanilang ‘gadget’. para matapos ang mga gawain”
study tapos ayun nga kulang yung saad ni San Pedro.
mga impormasyon puro tanong Ayon sa panayam kay President
lang din edi hindi namin alam Rodrigo Duterte, kasalukuyang Gayunpaman, kasabay ng mga
kung anong isasagot” aniya. presidente ng Pilipinas, na hindi estudyante ang mga guro na
niya pinahihintulutan ang face-to- nakakaranas din ng paghihirap sa
Ayon sa pahayag ni Rep. Joey face classes dahil magkakaroon ng tinatawag na ‘online learning
Sarte Salceda, House Ways and malapitang interaksiyon ang method’. Karamihan sa kanila ay
Means chairman ng Albay, mabilis bawat mag-aaral. nagkakaroon ng problema sa
sinang ayunan ng mga grupo ng ‘equipment’ o kagamitan sa pag-
tuturo.
 3

Brent Montecillo & Denisse Malpica

ay napaka importante dahil ibig tao ang nakakuha ng libreng

ScandAsia
Nagbuo ng programa ang or-
ganisasyon na tinatawag na Child-
Hope Philippines ng libreng
edukasyon para sa mga bata at
pamilyang hindi sapat ang salapi
upang makapagbayad ng matriku-
la. Isa sa mga programang itin-
aguyod nila ang ‘KalyEskwela’,
isang hakbang kung saan nakaka-
pag-aral ang mga kabataan sa
pamamagitan ng KalyEskwela van
na naglalaman ng ‘Wi-Fi’ at
sabihin niyan na ang ating bansa edukasyon at halos umabot na-
o gobyerno ay kinikilala ang man sa 150,149 na silid-aralan ang
karapatan ng lahat ng mamama- natapos noong buwan ng hulyo
yan na magkaroon ng quality taong 2021," ani ni Go.
education at accessible education,"
aniya.
Kalakip naman nito ang mga pla-
Samantala, humahadlang umano no tulad ng Bayanihan To Heal As
ang kahirapan sa pagkakaroon ng One Act (Bayanihan 1) at sinun-
access sa kasalukuyang ‘online dan ito ng Bayanihan To Recover
classes’ at dito pumapasok ang As One Act (Bayanihan 2). Mga
alternatibo ng mga pampublikong hakbang at programa na naglala-
paaralan na kilala bilang ‘modular had ng tulong-pinansyal sa mga
learning’. pamilyang nararapat mabigyan ng
mga ayuda.
Iginiit naman ni Christopher
“Bong” Go, Senator at Vice Chair Gayunpaman, patuloy pa rin ang
of the Senate Committee on Fi- mga programang inilunsad ng
na nce , na mi ly on - mi ly ong pamahalaan kabilang na dito ang
‘gadgets’ upang magkaroon sila kabataan na ang nakakuha ng para sa mga batang lansangan na
ng access sa bagong sistema ng libreng edukasyon sa ating bansa. diumano kulang pa rin sa tamang
gabay at edukasyon.
Edukasyon na ‘online classes’.
"Mahigit kumulang 1.6 milyon na
Sa isang pahayag ni Mawis, isang
abogado mula sa Lyceum Universi-
ty of the Philippines (LPU), na Ayon sa datos ng Depart-ment of
kinikilala ang mga karapatan ng Education-National Capital Region
ating batas at lahat ng awtoridad (Dep-Ed-NCR) umabot sa 3 milyong
na magkaroon ng kalidad na kabataan na edad 12 pababa ang
edukasyon para sa kabataan. hindi na pumapasok sa paaralan,
umabot na sa bilang na 7 milyon
"Kinikilala ng Saligang Batas, iyan bunsod umano ng kahirapan.

Ikinataba ng puso ng mga mag-aaral ang pagpirma ni Pangulong Rodri- naaangkop sa pangangailangan ng sambayanan at lipunan. Suma-
go Duterte sa batas na naglalayong magbigay ng dekalidad na pang- katuwid, nararapat lang na matamasa ng masa ang libreng edukasyon
kolehiyong edukasyon para sa mga Pilipino nito lamang nakaraang noon pa lamang.
Ikalima ng Agosto.
Ang inaasam na libreng matrikula sa kolehiyo ay mistulang naging bato
Sang-ayon sa nakasaad sa 1987 Konstitusyon ng Republika ng Pilipinas, dahil kontradiksyon ng pagsasabatas ng libreng edukasyon, hindi kasa-
Seksyon 1 ‘Dapat pangalagaan at itaguyod ng estado ang karaptan ng ma sa makakatanggap ang mga graduate students, post-
lahat ng mga mamamayan sa mahusay sa edukasyon sa lahat ng antas graduate students, delayed students at ang bi-
at dapat magsagawa ng angkop na mga hakbang upang matamo ng nansagan ni Senador Ralph Recto na ‘Magna-
lahat ng gayong edukasyon.’ ibig sabihin, ob- nine years na sa isang course’ ng libreng
ligasyon ng gobyerno na ibigay matrikula. Kung kaya naman umalma ang
ang karapatan at pangan- ilang mga estudyante ng ilang State Uni-
gailangan ng mga nasasakupan versities. Sa ganitong konsepto, naniniwa-
nito lalo na ang sapat at pinag- la sila na ang lahat ng estudyante ay pan-
isang sistemang pangedukasyon na tay pantay at dapat na maranasan ng
lahat ang tinatamasa ng isa.

Ang edukasyon Ang edukasyon

ay karapatan. ay para sa lahat.

Ituloy sa susunod na pahina

 4

sa pagkamit ng libreng matrikula. Bukod pa rito, nak-

‘Education is the most powerful
weapon that you can use to
change the world.”
Ayon sa International Human Rights Law,
ang edukasyon mula sa primarya hanggang
sekundarya ay nararapat na libre. Maging
ang matrikula ng kolehiyo ay libre din. Dag-
dag pa rito, kinakailangan din na ang bawat
estado ang siyang unang gumawa ng
hakbang para
asaad din hindi dapat ipairal ang konsepto ng kahit
anong uri ng diskriminasyon sa larangan ng edukasyon Nararapat
(Talata 38, General Comment)
lang
Ang pagsasabatas ng libreng edukasyon ay tagumpay
ng bawat Pilipinong mag-aaral gaya ng pagkakaka-
na
hulugan ng AnakBayan. Ipinahayag naman ng Presi-
dential Spokesperson na si Aquillino Pimentel III na ito
gawing
ay isang napakahalagang pangyayari sa lkabila ng
opresyong nagaganap sa Marawi.
libre
Sabi nga ‘Education is the most powerful weapon that
ang
you can use to change the world.’ Ang pagsasabatas
nito ay katumbas ng pag-asa ng ginhawa, katumbas
edukasyon!
nito ang kinabukasan ng mga
kabataan at ng ating bansa. Ang
pagkakaroon ng libreng edukasy-
on ay malinaw na indikasyon na ang
bansa ay may kakayahang makipag-
sabayan sa integrasyon at modernisasyon.
Ano na lamang ang maiaambag natin sa
mundo kung walang kakayahan
ang mga kapos na maka-
pag-aral? Paano tayo
makikipagsabayan sa mun-
do kung mang-mang ang
karamihan sa atin?

Nararapat lang na
ilaan ang buwis sa
edukasyon!

Brent Montecillo & John Mac

Umabot na sa kinauukulan ang isang face-

book group na nagngangalang “online
kopyahan”, ikinababahala ito matapos ang
isang school year na makikita umanong
maraming estudyante ang nagbibigay ng li-
breng sagot na halos umabot sa bilang na
pitong daang libong tao ang followers ng
naturang grupo.

Sa isang interbyu, ipinaliwanag ni Ginoong

Diosdado San Antonio, Undersecretary in De-
partment of Education, na nababahala na ang
karamihan sa mga balitang We The Pvblic
laganap na ang ganitong kopyahan sa ating
lalawigan.
Sa isang pahayag, iginiit ni Chief Gen. Guiller- sa guro.
mo Eleazar, Philippine National Police, na
“iki-nababahala na ito ng marami kabilang na
inaabuso umano ng mga bata ang online class “Dapat talagang imbestigahan natin, dapat
ang mga guro pati na rin ang magulang ng
upang makapangopya sa exams gamit ang alamin natin. Ang main concern natin diyan,
mga mag-aaral” saad ni San Antonio.
teknolohiya. "Kaya dapat binabantayan parin nako-compromise ba ‘yung mga test question-
ng mga magulang ang kani naires coming from teachers, Kasi kung nako-
Dagdag pa ng DepEd, pinaiimbistigahan nila
kanilang anak sa paggamit ng gadget dahil compromise ‘yan, paano nako-compromise, na-
ang mga ito at agad namang rumesponde ang
sinasamantala na ito ng mga kabataan," hack ba ‘yan? Sine-share ba ng teachers,” giit ni
NBI. Ayon sa kanila ay naging talamak ang
aniya. Lorenzo.
pangongopya ng ilang
kabataan sa sagot ng kanilang mga kapwa
Samantala, sa patuloy na pag iimbestiga ni Gayunpaman, patuloy pa-rin ang naturang
mag-aaral na di umanong ipinopost ang
Chief Vic Lorenzo, NBI cybercrime division, na imbestigasyon sa mga nalalabi pang Facebook
mga sagot sa fb matapos masuri ng kanilang
kinakailangang alamin aniya ang mga group or page na nakaka alarma sa ibinibigay
guro.
pangunahing problema kung na edukasyon ngayong new normal.
nakokompromiso ang mga katanungan galing
 5

Pagpili ng ninanais na strand

Yustin Ramento

Sa Pilipinas, ang pagpapatu Anu-ano nga ba ang mga salik na naka-aapekto sa

pagpili ng strand ng mga estudyante?
pad ng K to 12 Basic Education
Source : Pinterest
Program ay kinabibilangan ng Ang pagpili ng strand ay isa
pagpapakilala ng senior high school sa pinakamahalaga at ma-
(SHS), o ang grades 11 at 12 - ang huling dala- hirap na desisyong gagawin
wang taon ng bagong 6-year secondary educa- ng mga mag-aaral sa ika-10
tion system. Hindi tulad ng mga naunang kuriku- na baitang hindi lamang
lum na pangunahing nakatuon sa pagiging han- para sa kanilang akade-
da sa pag-aaral pagkatapos ng sekondarya, nag- mikong buhay, kundi pati
susumikap ang kurikulum ng SHS na ihanda ang na rin sa personal na buhay
mga mag-aaral para sa alinmang mas mataas na ng mga ito. Kadalasang sila
propesyon o trabaho. ay mga nasa pagitan ng
edad na 15 at 16, at may-
roon nang ilang estudyante
na alam ang strand na nais
kunin, ngunit, marami ang
hindi pa rin sigurado.
Sa kabilang dako, dulot ng
mabilis na pagbabago sa
kasalukuyang panahon at sa
pagsulong ng teknolohiya,
naiimpluwensiyahan nito
ang interes ng mga
kabataan at nagbubukas ng
maraming oportunidad
Karlo Carandang
pagdating sa pagpipilian ng
propesyon at/o han-
apbuhay. Para naman sa
karamihan sa’tin, mas ma-
hirap ang pagpili ng desisy-
on dahil naapektuhan ng
mga magulang, tagapag-
alaga, guro, kaibigan, at iba
pa ang ilang mga salik na
dapat isaalang-alang.
Ang mga magulang ay
may malaking papel pag-
dating sa pagpili ng karera
(career) ng kanilang mga
anak; kapaligiran ng indibid-
wal na kinabibilangan ng
mga impluwensya ng mga
miyembro ng pamilya, mga
isyung pampulitika, mga
hamon sa lipunan at
ekonomiya na maaaring
harapin ng mga mag-aaral
Source : Pinterest
sa araw-
araw ay p’we-
deng makaimpluwensya sa
pagpili ng trabaho.
Pratikalidad, ang isa pa sa
mga salik na nakaaapekto sa
desisyon ng pagpili ng
strand ng mga estudyante
ay ang kita o income sa
wikang Ingles. Madalas
isipin ng tao kung magkano
ang sweldo ng isang tra-
baho, at sakop nito ang
hangaring magkaroon ng
magandang pamumuhay.
Dahil ang salapi, hangga't
gusto nating paniwalaan na
hindi nito nabibili ang
kaligayahan, hindi natin
maitatago ang katoto-
hanang nabibili nito ang
nabanggit.

Source : Pinterest

Ayon kay Jefferson Rowenn Villegas,
isang estudyante mula sa LCBA:
“Dahil nags-struggle pa ako sa pag-
pili ng career, naging resulta ‘yon ng
hirap ko rin pagdating sa pagpili ng
strand kasi nakakaapekto yun, eh.
Para bang stepping stone kasi
yung SHS sa magiging kinabukasan
mo. Unlike me na.. Yun nga, hindi pa
sigurado sa tatahaking kinabukasan
na syempre nakakaapekto sa
strand.” Ang mga mag-aaral na
tulad nito ay maaaring walang tiwa-
la sa kanilang mga kakayahan sa
paggawa ng desisyon, at ang gani-
tong mga pangyayari ay lalong
nagpapahirap sa kanilang abilidad
na pumili. Posible rin na dahil sa
maraming interes at kayang gawin,
naguguluhan ang isa sa kung ano
ang pinakaaakma sa kan’yang mga
abilidad. Lalo na’t sa panahong ito,
ang mahahalagang desisyon sa
buhay ay ginagawa, at inaasahan
tayong bumuo ng pagkakakilanlan
sa trabaho.
Maaaring magkaroon pa rin ng ilang
pagtatalo kung mahalaga at sulit
ang Senior High School, lalo na't
nagsimula pa lamang ang Pilipinas
na gamitin ang K-12 system sam-
pung taon na ang nakararaan.
Ngunit nananatili ang katotohanan
na mas madali na ngayon ang
paglipat sa pag-aaral o karera sa
ibang bansa - salamat sa nabanggit
na sistema. At sa tamang paghahan-
da, maaari mong sulitin ang iyong
dalawang taon sa Senior High
School.
Kung matutukoy mo ang pinakaang-
kop na strand ng SHS para sa’yo,
maaari mong ihanda ang iyong sarili
para sa totoong mundo sa pama-
magitan ng pagsali sa mga
pagka kataong magbibigay-daan
sa iyong lumago at matuto sa
paraan ng paglilingkod; mag-
innovate at tuklasin ang iyong mga
kakayahan, at hamunin ang iyong
sarili sa pama magitan ng paglutas
sa mga aktwal na isyu.
 6

Source : Pinterest

Source : Pinterest

Juliane Gonzales

Una, kausapin mo ang iyong

“Anong kurso ang gusto mong mga magulang ukol sa iyong nais na kurso
o trabaho. Sapagkat, ang mga menor de
kuhanin? Pag-iinhinyero o medisina edad na tulad ko, mayroon din silang
na lang para mataas ang sweldo!” karapatang magpasya kung ano ang mga
gusto nilang gawin, at pumili kung ano’ng
mga klase ang gusto nilang kunin sa high
school na magbibigay benepisyo para sa
trabaho na sila ang mismong pipili; lahat
tayo ay tutuntong sa edad na tayo na ang
UNDER PRESSURE magde-desisyon nang hindi kina-
kailangang isaalang-alang kung ano ang
UNDER PRESSURE iniisip ng ating mga magulang tungkol
dito. Naniniwala pa rin akong maaaring
magkaroon ng ilang opinyon ang ating
UNDER PRESSURE mga magulang ukol sa ating magiging
trabaho, ngunit hindi tama na sila ang
magde-desisyon para sa ating kinabu-

P
kasan.
ara kanino ka nga ba nag-
aaral? Para sa iyong mga pangarap, o ang Pangalawa, piliin mo ang
sa kanila? Karamihan sa mga kabataan nga- iyong pangarap kaysa sa trabahong idini-
yon ay nahihirapang mag-isip kung ano nga dikta ng nasa iyong paligid; marami silang
ba ang gusto nilang trabaho. Ngunit sa posibleng masabi at isa na ang “mas
napakamurang edad, paano mo maaasahan mataas ang sweldo rito” sa mga ito.
ang isang bata pagdating sa pagdedesisyon Sundin mo ang iyong puso - kung ano ba
kung anong trabaho ang nais niya? talaga ang iyong ninanais. Sa pamamagi-
tan ng paggamit ng pag-iisip na ito, mas
Madalas na sinasabi ng mga magulang sa sasaya ka sa iyong napiling trabaho imbis
kanilang mga anak na mag-aral nang na makaramdam ng presyon dulot ng iba’t
mabuti, at mayroon itong malaking im- ibang dahilan. At sa mga magulang na
pluwensiya sa kanilang mga pag-iisip. Kung nakababasa nito, huwag ninyo sana
kaya naman ay dapat nga ba na pakinggan Source : Post Archive Faction kaming puwersahin - ang inyong mga
natin ang ating mga magulang sa kanilang anak. Kami ay bata pa lamang at marami
mga pangunahing desisyon sa ating buhay? pang mga bagay ang matutuklasan namin
Ito nga ba ay para sa’ting kapakanan? sa aming paglaki, at kasama na rito ang
pangarap namin. Sa mga kabataan naman
Mula pagka-musmos ay nakatatak na sa isip na nagbabasa ng editoryal na ito, may isa
ng ating mga magulang; sa ating paglaki, akong tanong para sa inyo:
tayo ay dapat na maging matagumpay sa
buhay. At dahil tayo ay mga wala pang
muwang, nakumbinsi tayo na ito ang tama Desisyon para
at dapat para sa ating mga sarili. Subalit
habang lumalaki ang isang bata, nagka-
sa’yo
karoon tayo ng malay at pumapasok na sa
ating mga pag-iisip na dapat nating abutin
o para sa
ang iba’t ibang ekspektasyong mga ito na
mayroon ang ating mga magulang. Karlo Carandang kanila?
Nagbibigay ito ng kalayaan sa mga magu-
lang na manipulahin ang mga desisyon ng
kanilang mga anak dahil ito ay nakabubuti”
para sa kanila. Ang pagmamanipula na ito
ay nagreresulta sa academic pres-
sure. Depression, anxiety at iba pang men-
tal health problems ay ilan pa sa mga resulta
ng problemang ito. Ano nga ba ang solusy-
on upang mapuksa ang ganitong problema
sa ating henerasyon at sa mga susunod pa?

Karlo Carandang
A ng mga babae raw ay dapat
emosyonal, mahinhin, nagawa lamang ng
mga gawaing bahay, at wala nang iba pa.
Samantalang sa kabilang banda, ang mga
lalaki ay itinuturing na malalakas, matatalino,
at may kakayahang magtrabaho para sa kanil-
ang mga pamilya. Ito ang tradisyunal na pag-
iisip ng mga tao simula pa noong unang
panahon. Isa pang punto ay kung paanong
ang mga bagay na ito ay itinuturo rin sa ating
mga paaralan. Ngunit sa ating pagtanda,
napagtatanto natin na ang “papel sa lipunan”
na ito ay isa rin palang suliranin - isang
suliranin na nagkukunwaring gampanin.
Kung kaya’t paano nga ba natin masusugpo
ang isyung ito? Subalit.. ano nga ba ang gen-
der roles?
Source : Edgecombe Art
Source : Archillect
“ Maging malaya at huwag
magpadala sa mga gender stereotypes. “
Juliane Gonzales & Yustin Ramento
Ang gender role ay isang
tungkuling panlipunan na sumasaklaw sa
hanay ng mga pag-uugali na karaniwang
itinuturing na katanggap-tanggap, angkop, o
kanais-nais para sa isang tao batay sa biyolo-
hikal o pinaghihinalaang kasarian ng taong
iyon. Imbis na gamitin ang gender role upang
ipahayag ang sarili, ginagamit ito upang
kontrolin ang pag-uugali ng isang indibidwal.
Minsan, napipilitan ang mga tao na kumilos o
tumingin sa isang partikular na paraan dahil
sa kanilang kasarian. Ang pamimilit na ito ay
maaaring makadismaya sa mga tao kung
hihilingin sa kanila na kumilos sa mga paraan
na hindi nagpapakita ng kanilang tunay na
pagkatao.
Source : Pinterest
7
Ang suliranin ng gender roles ay nagsisimu-
la dahil sa double standards. Ang double
standard ay isang patakaran na pinapa-
boran ang isang grupo ng tao kaysa sa iba;
hindi ito makatarungan. Bilang isang ba-
bae, ang tanging itinuturo sa akin ng aking
mga magulang ay kung paano gumawa ng
gawaing bahay. “Kailangan mong matuto
na maglinis kasi babae ka!” isang katagang
madalas na naririnig ng mga kababaihan
mula sa sarili nilang mga magulang, saman-
talang ang mga lalaki naman ay malayang
ginagawa ang kanilang mga gusto.
Ang masaklap pa sa pagiging isang babae
ay pumapasok sa paaralan upang mag-aral
ngunit mauuwi lamang sa pagiging isang
housewife at hindi na nagagawang
maituloy ang kanilang pangarap dahil sila
na ang nag-aasikaso ng bahay habang ang
kan’yang asawa ay nagtatrabaho. Kapag
naman pinili ng kababaihan ang kanilang
pangarap imbis na maging housewife,
tatawagin silang makasarili. Kailan mal-
alaman ng mga tao na ang pagluluto at
paglilinis ay isang life skill na dapat mala-
man ng lahat anuman ang kasarian? Sa
kabila nito, hindi lamang mga kababaihan
ang nakararanas ng diskriminasyon, may-
roon din tinatawag na toxic masculinity sa
mga kalalakihan. Ang toxic masculinity ay
isang pag-iisip kung paano ba dapat ku-
milos ang isang lalaki. Ito ay pumipigil sa
mga kalalakihan na maging emosyonal
upang hindi matawag na mahina.
Ngayon, tayo ay may higit nang kakaya-
hang umangkop kaysa dati upang ipaha-
yag ang ating sarili sa mga paraan na tunay
sa kung sino tayo - anuman ang kasarian.
Dahil dito, karamihan sa mga kabataan
ngayon ay mas may lakas na ng loob na
magsalita ukol sa mga isyung katulad nito.
Ang lahat ng tao ay dapat na tanggapin
anuman ang kanilang kasarian; Ayaw mo
maging housewife at magtrabaho na
lamang? Ayos lang. Kung gusto mong mag-
ing emosyonal, walang problema - ang
mahalaga ay gawin mo ang mga bagay sa
iyong buhay sa paraang gusto mo. “Be you,
as you are the only one able to do so. You
are to state your own “you”, not them.” ika
ng isang mag-aaral sa LCBA. Kaya’t tandaan
natin, kung ikaw man ay lalaki, maaari kang
magluto. At kung ikaw ay babae, maaari
kang maglaro ng soccer.
8

N oong Marso taong 2020, nagkaroon ng
anunsyo sa Laguna College of Business and
Arts kung saan isang linggong suspendido ang
klase sa kadahilanang may naitala nang kaso
ng Covid-19 virus sa Lalawigan ng Laguna.
Bilang mga mag-aaral na sabik nang
magbakasyon, marami ang natuwa sa balitang
ito. Ngunit nawala ang pansamantalang galak
ng lahat nang ang isang linggong restriksyon
sa pagliliwaliw ay humaba nang humaba
hanggang sa umabot ng dalawang taon.
Kenjie Inaanuran
yagan ang mga pagtitipon at ang paglalapit ng kung papaano nila susulitin ang bakasyong
mgatao. sana’y pupunuin nila ng saya. Isa na riyan ang
j kplano nina Gweneth Legaspi at ng kaniyang
Bago sumapit ang kung tawagin ng mga netiz- mga kaibigan na “mag-bonding” bago
eng“sakuna”, marami sa mga mag-aaral ang magbakasyon. Mayroon rin namang ilang
naghanda ng plano nagplanong mag travel kasama ang kanilang
pamilya upang magsaya at labanan ang init ng
panahon. Kung kaya’t tila nanakawan ang
lahat ng pagkakataong magsaya at maging
malaya nang paulit-ulit na ekstensyon ng
quarantine ang naganap.

Sa loob ng isang linggong suspensyon,

marami ang mga bagay na hindi na Halos mainip ang ilang maghintay na
maaaring gawin tulad ng dati sa kadahi- bumalik ang lahat sa dati, ang ilan ay
lanang ang buong lalawigan ay sumaila- walang ibang magawa kundi tang-
lim sa tinatawag na “Enhanced Commu- gapin na lamang ang nangyari at
nity Quarantine”. Kung saan, ang mga sanayin ang sariling mabuhay sa
lugar na nagdeklara nito ay panibagong pamamaraan. Masya-
pinagbabawalang lumabas ang mga dong biglaan ang nangyari kaya’t
mamamayan, maliban na lamang kung hindi masukat ang pananabik ng
may bibilhing mga pangangailangan, may- karamihan, sa kanilang mga kaibigan,
roong emergency o di kaya naman ay may kasintahan, at pati na rin mismo sa
trabaho. kanilang mga pamilya. Lalo na yung
mga uri ng taong “physical touch” ang
Bukod rito, upang mapigilan ang pagkalat ng paraan ng pagpapahayag ng kanilang pag-
nakagigimbal na virus, hindi na rin pinapa- mamahal.

Ngayon, masasabing marami ang nawala
o tila nanakaw sa atin. Ngunit sa kabilang
banda hindi naman maitatangging may-
roon pa ring magagandang naidulot ang
pagkakakulong natin sa ating mga tahan-
an, gaya na lamang ng pagkakadiskubre
ng ilan sa kanilang itinatagong talento,
kakayahang alisin ang mga bagay o tao
na hindi na nakatutulong sa atin, at ang
pagkatutong tumingin sa iba’t-ibang
anggulo ng isang sitwasyon.
Tila bumaliktad na nga yata ang mundo,
mula sa dating mag-aaral na walang
ibang kinapananabikan kundi ang
magbakasyon, ngayon ay nananabik na
ang karamihang bumalik sa dating
paraan ng kanilang pamumuhay. Ang
pansamantalang galak na naramdaman
ng ilan para sa isang linggong restriksiyon
ay napalitan ng isang linggong kainipan.
Ikaw, kung bibigyan ka ng pagkakataong
bumalik sa panahong inanunsyo ang
mapanlinlang na isang linggong suspen-
syon, pipiliin mo pa rin bang sumaya?
Images Source : Pinterest

OUR NEW NORMAL

OUR OLD NORMAL

Kenjie Inaanuran
Ang chaka mo…
& Jace Patiga
P ahirapang pagbangon sa umaga
ang lagi kong kaaway, susundan pa ng mga
ingay sa loob ng bahay na puro sigaw sa kanan
at kaliwa. “30 minutes nalang late nanaman
kayo!” iyan ang linya na nakaugalian ko nang
sabayan bago ako maligo sa umaga. Bilang
isang tinedyer na kinahihiligan ang pagsusuot
ng kolorete, ipinagpapaliban ko na ang pagkain
ng agahan para lang makapasok na mukhang
isang manika. Ilang patong ng pulbos para sa
kutis na walang paltos, samahan mo pa ng ma-
higit sampung produkto na sabay-sabay kong
inilalagay sa mukha ko. Mapapasabi ka nalang
ng Isang napakagandang umaga para sa na-
pakagandang dalaga.
Ituloy sa susunod na pahina Source : bjtales
 9

Araw ng Huwebes at hindi ko kong tanggapin ang sarili ko kapag mas

alam kung papaano pero nag- maayos ang itsura ko.
bigay sa akin ng kaginha-
Isa sa mga pinakamalaking balakid
wahan ang paksang tinalakay
sa aking hilig ay ang “gender stereo-
n a n g u m a g a n g
typing”, ang konsepto na binuo
iyon. “Magkaiba ang Sexuality
upang magkaroon ng sistema sa
at Gender Identity” iyan lamang
kung ano ang mga bagay na naka-
ang mga katagang tumatak sa
kapagpababae sa isang babae, at
aking isipan na nagmula sa
nakakapagpalalaki sa isang lalaki.
aking guro sa Araling Pan-
Tulad ng sabi ng guro ko noong
lipunan. Siguro dahil ang gan-
araw na iyon ”May kalayaan tayo na
da ko nang araw na iyon kaya
piliin kung sino tayo.”, siguro nga
masyadong naging maganda
may kalayaan ako na piliin at gawin
ang bungad ng talakayan.
ang hilig ko pero wala akong takas
Habang nakikinig napatingin
sa mapanghusgang lipunan dito sa
ako sa salamin at inalala ang
Pilipinas. Pati ang simpleng
araw kung saan natagpuan ko
pagpapapula ko sa pisngi at labi ay
ang bagay na nakapagpabago
isang malaking kasalanan para sa
nang lubos sa tingin ko sa
kanila. Ano bang mali sa isang lalaki
aking sarili.
na gumagamit ng kolorete?
Kung hindi ako nagkakamali
ang unang lipistik na aking
binili ay isang pekeng kopya ng
sikat na tatak mula sa Estados
Unidos. Kinailangan ko pa
MAGANDA
‘tong itago sa nanay at tatay ko Source : Pinterest
dahil ayaw nila na gumamit

ako ng mga ganitong produk-
to. Sabi ng nanay ko makakasi-
ra daw kasi ng balat ang pag-
gamit nito, ingit naman ng
tatay ko na bagong
pagkakagastusan lang daw
iyon. Sa kabila ng walang kata-
pusang dahilan nila kung bakit
hindi ako dapat magwaldas ng
pera sa kolorete ay ipinagpatu-
loy ko pa rin ang pagbili nito, sa
simpleng dahilan na mas kaya
AKO
Ngunit sa paglipas ng panahon,
lubos ko nang natanggap ang aking
sarili at wala na akong pakialam sa
sasabihin ng marami. Isang pahid,
dagdag pa ng kolorete ay mas na-
daragdagan rin ang aking kumpi-
yansa sa sarili. Sa bagay, ginagawa
ko naman ito para sa sarili ko at
hindi ko kailangang maging magan-
da sa paningin ninyo kahit isang
libong beses niyo pang sabihing
“ang chaka mo”. Source : Pinterest

Kenjie Inaanuran
& Jace Patiga

‘’Nakakatakot I sang bungkos ng mga mata ang laging nakasubaybay

sa akin, subalit hindi na ito bago sa aking pakiramdam.
Maski sa eskwelahan ay walang akong ta-
kas, minsan rin akong nasermonan. Isang

pero
Tila araw-araw ay may uniporme ang babae’t lalaki at
hindi ako nabibilang. Kung dati’y niririndi ako ng hiya-
wan sa kana’t kaliwa tungkol sa aking pagkahuli sa
exciting klase, ngayon, ito’y may bagong bersiyon at iyon ay ang
ulit-ulit nilang sinasabing “Sayang ka”. Gayunpaman, pilit
beses ay sinubukan kong mag-ayos dahil
malapit nang matapos ang aming klase,
naglagay ako ng kolorete sapagkat normal
naman na itong ginagamit ng aking mga
kaklase. Napansin ako ng aking guro kasa-

naman’...
kong kinulayan ang aking sarili, subalit palaging may
bumubura at ipinamumukhang, sa lipunang ating gina-
galawan, walang lugar ang aking mga kagaya.
Pwede nating sabihin na lumaki akong may prib-
ilehiyo dahil tanggap ako ng pamilya ko, o iyon ang
akala ko. Kolorete? Sige lang, Magpahaba ng buhok?
Kahit hanggang beywang pa, Magjowa ng kapwa lalaki
o bading? ”Sige… basta wag ka na dito uuwi”, at doon
na nagsimula ang pagtataka ko kung tanggap ba talaga
nila ako o tanggap lang nila ang ilang parte sa akin? Sa
bahay ko unang narasanan at naramdaman na “mali”
ang isang katulad ko, dito ko unang nakasagupaan ang
“homophobia”. Ito ang klase ng diskriminasyon na pinilit
nilang itinatago sa dahilang tanggap naman “daw” nila
Source : Pinterest ang ilang bagay sayo, pero hindi talaga sila sang-ayon
sa sekswalidad mo.
bay ang papuri, natuwa ako sapagkat wala
pang pumupuri sa akin ng ganon. Magaan
ang aking pakiramdam kaya nagkaroon ako
ng lakas ng loob na sabihin ang aking tunay
na kasarian kung saan nagkakagusto ako sa
parehong kasarian, sa isiping bilang guro,
matatanggap niya ako sapagkat siya’y may
malawak na kaisipan. Ngunit nagkamali
ako, ang aking natanggap ay sunod-sunod
na pamumuna at doon ko nakilala ang
“internalized homophobia”. Ang babae ay
para sa lalaki, ang lalaki ay para lamang sa
babae, ang bestida ay sa babae, ang panta-
lon ay sa lalaki, ang mahabang buhok ay
bagay lang sa babae at ang maikli ay bagay
lamang sa lalaki.
Ituloy sa susunod na pahina
 10

Madalas natin makita sa Isang bungkos na mga mata at pau-

telebisyon, social media, at sa mga
palabas ang pag-iibigan sa pagitan
ng lalaki at babae. Marami ang nan-
onood subalit pagdating sa totoong
buhay at mapunta sa ganoong sit-
wasyon, hindi naman talaga lubos
na matanggap at kayang suportahan
ng karamihan. Sabi nga sa kanta ni
Zack Tabudlo “Pano naman ako?”,
yan ang malimit na giit ng mga
miyembro ng LGBTQ+ community.
Ang kakulangan ng midya sa repre-
sentasyon ng pag-iibigan sa pagitan
ng dalawang taong may iisang ka-
sarian ay naging isang malaking
sampal sa ating lipunan ngayon, na
para bang takot na takot pa rin ang
marami na mamuhay kasama ang
mga bakla. At iyan ang naging
epekto ng “cultural homophobia” sa
ating lipunan.
lit-ulit na “Sayang ka”, nakakapani-
bago lamang sapagkat sa mga iyan,
ang paki ko ay nawala na. Nakakata-
kot ang pakiramdam na sa bawat
bukas ng iyong mga mata sa umaga
ay muli kang hihingi sa lahat ng
pagtanggap na tila uhaw sa balidasy-
on, kahit alam naman nating hindi
lahat ay maiintindihan ka. Ang
makipagsabong sa mga ganoong uri
ng tao ay nakakatakot, dahil mas
nakakatakot makipagdiskusyon sa
mga taong hindi bukas sa es-
trangherong katotohanan na taliwas
sa kanilang pinaniniwalaan. Sa ka-
bilang banda, ‘exciting’ dahil sulit
ang lahat, at kahit papaano sa huli
masasabi mong nagawa mo naman
ang lahat at wala kang pinagsisisi-
han.

Jefferson Villegas

sa isang rehiyon sa loob ng mahabang *Picture from google

Marami ang nababalot ng takot dahil sa
nangyayari sa mundo sa kasalukuyan, lahat ay
nag-iisip ng maaaring makapag patigil sa mga
masasamang nangyayari, ngunit kung iisipin,
tao din naman ang naging dahilan kung bakit
nangyari ang bawat problema sa mundo.
panahon.
Napagmasdan ng mga scientist ng NASA na
umiinit ang ibabaw ng mundo, at sa nakalipas
na 20 taon ay marami sa pinakamainit na taong
naranasan ang naitala.

Isa na dito ay ang problema sa patuloy na pag- Natuklasan ng Intergovernmental Panel on

gamit ng “fossil fuel” kung saan gusto nang Climate Change (IPCC) na ang mga emisyon
pigilan ng mga scientist ang paglaganap o kilala galing sa mga fossil fuel ang nangunguna na
sa tawag na “end to the fossil fuel industry” sanhi ng global warming. Noong 2018, 89% ng
kung saan magbibigay simula upang muling global CO2 emissions ay nagmula sa fossil fuels
mabalanse ang kinakailangan. at sa industriya.
Nakakaapekto ang ‘fossil fuel’ sa mundo sa ka- Ang coal ay isang fossil fuel, at ito ang pin-
dahilanang kapag nasunog ang mga fossil fuel akamarumi sa lahat, responsable para sa higit
ito ay naglalabas ng tinatawag na nitrogen na 0.3C ng 1C na pagtaas sa karaniwang pan-
oxides sa kapaligiran, kung saan nagbibigay ng daigdigang temperatura. Ginagawa nito
dagdag kontribusyon sa pagbuo ng “smog at biglang nag-iisang pinakamalaking pinagmumu-
acid rain.” Kung saan nagbibigay polusyon o lan ng pagtaas ng temperatura sa mundo.
nakakaapekto sa ozone layer kung saan ang
Ang langis ay naglalabas ng malaking halaga
dahilan kung bakit tayo nakararanas ng climate
change. ng carbon kapag nasusunog, humigit-kumulang
isang katlo ng kabuuang carbon emissions sa
Ang climate change ay ang pagbabago ng mundo. Nagkaroon din ng ilang oil spill sa mga
temperatura o di kaya naman ay ang pag-ulan nakaraang taon na nagdulot ng problema sa
ecosystem ng ating karagatan. Ituloy sa susunod na pahina
 11

Ang natural na gas ay madalas na inirerek- mundo.

omenda bilang isang pinakamalinis na
mapagkukunan ng enerhiya kaysa sa karbon
at langis. Gayunpaman, ang natural na gas ay
isa pa ring fossil fuel at bumubuo ng ikali-
mang bahagi ng kabuuang carbon emissions
sa mundo.
Ngunit walang dapat na ipakabahala sa nga-
yon, dahil ginagawa hindi lamang ng scientist
ngunit pati na din ang mga tao ang lahat
upang mareserba at mapanatili ang mabuting
Isa sa mga paraan nito ay ang pagbubura ng
mga email kung saan bawat mensaheng
nakapaloob dito ay mayroong elektrisidad na
pinanggagalingan. Dagdag pa rito ay ang
mga pook-sapot na ‘ecosia’ kung saan kapag
ang isang tao ay nakapag search ng higit-
kumulang na 45 searches ay katumbas ito ng
isang puno na maitatanim. Hindi pa huli sa
pagbabago, wag nating hayaan na onti-
onting masira ang mundong ipinagkaloob sa
atin ng Diyos.

ALAM MO BA?
Ang bansang China ang kasalukuyang pinagmumulan nang pinakamalaking porsy-
ento ng uling (coal) sa buong mundo.

Mental health ang isa na mga prob-

lema bago pa man ang pandemya at
*Picture source: google
ngayong nagsimula ang quarantine.
Ngunit, walang katapusang mga dagok

Ang Pangambang Hindi Makita

Kaugnay nito, sinabi nila na ang
mga dahilan para sa tumaas na
mga panganib sa kalusugan ng
isip pagkatapos ng COVID ay
hindi ganap na malinaw.
Maaaring maganap ang mga
pagbabago sa katawan bilang
biological na nakakaapekto sa
utak, at maaari ding naglaro
ang mga pagbabagong hindi
biological gaya ng ‘social isola-
tion’ at trauma.
Samantala, dahil sa pagkakalan
Jefferson Villegas and Yustin Ramento
tad sa mga stress, ang tuluy-
tuloy na quarantine ay
maaaring magdulot ng sikolo-
hikal na pinsala. Ang mga taong
may mga sintomas ng depre-
syon ay tumaas noong ipinatu-
pad ang mga limitasyon, ayon
sa isang pananaliksik na ginawa
sa 14 na bansa kabilang ang
Pilipinas. Bago ang quarantine,
14.2 percent ng 14,975 re-
spondents ang nagpakita ng
senyales ng depression. 45.2
porsyento ng mga respondent
ang nagpakita ng mga senyales
ng depression pagkatapos ipatu-
pad ang mga batas sa kuwaren-
tenas.
Depresyon at pagkabalisa o
anxiety ang dalawa sa pinaka
kilala at halos nararamdaman
ng lahat ng tao. Ang depression
kung saan ang mga pangunah-
ing sintomas ay pakiramdam na
'mababa' at nawawalan ng
kasiyahan sa mga bagay na
dating kasiya-siya.Ang mga
taong may depresyon ay karani-
wang may maraming negati-
bong kaisipan at damdamin ng
pagkakasala at kawalang-
halaga; madalas nilang pinu-
puna ang kanilang sarili at wa-
lang tiwala.
Bagama’t may nararamdaman
ang isang tao ng ganitong
sintomas at problema ay may
mga maaring solusyon pa din
naman ang maibigay.
na kinakaharap ng bansa at ng iba
pang bahagi ng mundo. Marami sa atin
ay nagsisimula ng kalimutan ang kahal-
agahan kung gaano talaga dapat pag-
tuunan ng karampatang atensiyon ang
tila nagpapahirap sa nakararami, ang
mental health.
Libu-libong bagong kaso ang naiulat
araw-araw, kasama ang daan-daang
pagkamatay. Ito ay nagsisilbing isang
malungkot na paalala na bagama't tayo
ay ligtas sa ating mga bahay, ang iba sa
labas ay nakikipaglaban sa kamatayan.
Higit kumulang na 808 milyong katao
sa pangdaigdigang populasyon ang
higit na naapektuhan nito.
Ituloy sa susunod na pahina
 12

gawa ng desisyon na makipag-usap sa iyong doktor tungkol sa iyong kalagayan ay ang unang hakbang tungo sa pagpapabuti ng iyong pa-
kiramdam. Maging ang makalanghap ng sariwang hangin, ang kalikasan ay malawak na kilala para sa mga pakinabang nito sa
pisikal at mental na pangkalusugan.
Dapat nating pagtibayin ang ating bawat sarili at dapat din tayong magsimulang gumawa ng makabuluhang
aksyon laban sa lumalalang mental health problems at balang araw ay hindi lamang buhay ng iilan ang ating
mabigyang pansin at aksyon ngunit ng nakararami na din.

ALAM MO BA?
1 sa 5 na tao ang dumara-
nas ng mental illness.
*Picture from google

*Picture source: google

Sa kabila ng magagandang dulot nito
sa ating personal na kasiyahan, mad-
ami din ang naidudulot nito na masa-
mang epekto sa kalusugan at pati na
rin sa pakikisama o ‘social life’ ng
kabataan.
Ayon sa mga magulang, madalas na
nahahalata nila ang mga epekto ng
‘online games’ sa kanilang mga anak
lalo na sa kasalukuyang pandemya.
Isa sa mga epekto nito ang pagkawa-
la ng interest sa sports o sa pisikal na
aktibidad na nagiging sanhi ng
katamaran o panghihina. Nababaha-
la din umano ang ilang eksperto sa
pagkakababad ng mga kabataan sa
kanilang monitor na maaaring mag-
ing sanhi ng pagkalabo ng kanilang
mga paningin.
“Nc G!”
Denisse Malpica and Euanne Ramos
miikot sa pag-aaral at pagtatrabaho ang tanging ginagawa ng mga tao sa gitna ng pan
U demya at paulit-ulit na lockdown’, ngunit hindi maiiwasan ang paghahanap ng libangan
at dito na pumapasok ang tinatawag natin na ‘online games’.
Mga larong mahahanap natin sa mobile phones, laptops, at desktops kung saan maaari nating
magamit pampalipas-oras at pati na rin ang pakikipag-laro kasama ang inyong mga kaibigan o pami-
lya.
Pumapasok sa ‘online games’ ang mga sikat na laro katulad ng Call of Duty (COD), Mobile Legends
(ML), Valorant, at marami pang iba. Ikinatutuwa ng karamihan ang paglalaro nito, dagdag pa dito
ang paggamit ng isip kung paano ka mananalo sa bawat larong pinipili ninyo o kung anong
diskarte ang naaayon dito.
Ayon sa World Health Organization (WHO)
maituturing na adiksyon kapag ang isang tao
ay labis labis ng kumukonsumo ng oras para
sa paglalaro nito. Ayon sa datos ay umabot na
sa bilang na 2 bilyon ang manlalarong naadik
sa ‘online games’ mapa-bata o matanda man
ito. Nasa edad na 18 hanggang 34 ang halos
manlalaro nito batay sa isang datos ng Statista.
Ituloy sa susunod na pahina
 13

Ang pagkaadik sa online gam-
ing ay nagiging sanhi ng pagka-
karoon ng malubhang sakit
subalit maari natin itong
masolusyunan sa iba't-ibang
paraan. Wala na tayong oras na
dapat sayangin ayon sa
PHARMED 120 at University San
Agustin ay dapat mayroon
tayong agarang estratehiya
upang maprotektahan natin
ang ating kalusugan. Ayon sa
pag-aaral ay maikukumpara
natin ang pagkaadik sa isang
laro sa ipinagbabawal na
gamot o droga.
Lahat ng bagay ay may limitasy-
on at ganun din sa paglalaro.
Isa sa magandang balita ukol
dito ay mas natututo ang
kabataan gumamit ng gadget
upang mas malinang ang kanil-
ang kakayahan sa pagbuo ng
mahiwagang imahinasyon sa
kanilang isip. Dapat tayong
mag-ingat sa mga masama at
maling epekto na dulot ng labis
na paglalaro ng mga online
games.
Ang paglalaro ay kinakailangan
ng disiplina at gabay ng magu-
lang lalo na sa mga kabataan
upang hindi maapektuhan ang
kanilang kaisipan, pag-aaral, at
pamumuhay. Mas mainam na
isipin ang mga bagay na may-
roong kapakinabangan at
makakatulong sa sarili upang
magkaroon ng magandang
k i n a b u k a s a n .

Add To Cart Na Dis!

Maverick Guevarra

S a panahon ngayon, tayo ay

nabubuhay sa isang maka-
bagong mundo, sa isang mundong
umiikot sa teknolohiya kung kaya’t
lahat ng bagay ay napapabilis. Dahil sa
kagustuhan ng tao na mapadali lahat
ng gawain, pati pamimili ay ginawan
ng inobasyon sa pagkalikha ng kon-
septong online shopping.

Ang online shopping o e-shopping ay

isa sa mga napakagandang imbensyon
na nakakatulong sa mga tao na bumili
ng mga bagay sa sarili nilang mga
bahay. Ang online shopping ay isa na
ngayon sa paraan ng madaliang pag-
bili ng mga gamit at damit para sa mga
taong wala nang oras makalabas sa
kanilang mga abalang iskedyul.

Mas pinipili na ng mga Pinoy ang pag- *Picture source: google

bili ng mga produkto gamit ang online
shopping dahil mas madali at abot-
kaya ang presyo at mas sigurado sila sa
kaligtasan ng kanilang pinamili. Sa
paglipas ng panahon, dumarami na
ang gumagamit ng online shopping
dahil sa pagkakaroon ng maraming
oportunidad na binibigay nito at dahil
na rin sa bagong henerasyon na nak-
asalalay sa internet ang kanilang pa-
mumuhay.
Lazada at Shopee ang dalawa sa nangunguna app (Lazada at Shopee) ay ang pagkakaroon ng
mga abot-kayang presyo, bukod sa mga
at pinakamakapangyarihang ecommerce market- pagbabawas presyo sa mismong produkto ay
place sa buong timog-silangang Asya. Pareho sa halos karaniwan dito ay mayroong tinatawag na
mga online store na ito ay maaaring makatulong “free shipping voucher.”
sa mga nagbebenta na magkaroon ng exposure
Ngunit hindi naman maiiwasan ang mga prob-
sa kanilang mga ninanais na produkto at ito na
lema sa online shopping dahil hindi natin
din ay nagsisilbing tulay sa pagitan ng mga
nakikita ang kalidad ng isang produkto na iyong
nagbebenta at mamimili.
ninanais sapagkat maaaring malinlang ang
Ang online shopping ng Lazada ay may pinag- bawat konsyumer sa maganda at kaakit akit na
samang retail at modelong marketplace na nag- produktong ito sa litrato ngunit pagdating sayo
simula at patuloy na gumagamit ng retail model ay may sira na naman pala ito. Lagi nating paka-
kung saan ito namamahala at nagbebenta ng tatandaan na maging matalino at makatwirang
paninda mula sa sarili nitong mga bodega. mamimili upang sa huli ay wala tayong pagsisisi.

Samantalang ang online shopping naman ng

Shopee ay medyo naiiba sapagkat sila ay
gumagamit ng isang purong modelong market-
place na nangangahulugang ang lahat ng mga
produktong ibinebenta sa site ay nagmula sa
mga third-party na retailer, sa kadahilanang wala
itong sariling imbentaryo o warehousing.

Ilan sa mga benepisyo ng mga online shopping

14

Gulong ng Buhay
Djanee Muya

Sa kasalukuyang panahon, malaking hamon para sa

nakararami ang pakikipag kita sa mga mahal sa buhay
dahil sa mga patakarang inilatag ng pamahalaan
alinsunod sa community quarantine. Gayunpaman, sa
pamamagitan ng pagbibisikleta, nagkakaroon ng
pagkakataon ang mga mamamayan na makapiling ang
kanilang mga kaibigan at kapamilya habang napa-
nanatili rin ang kanilang mabuting kalagayan at pan-
gangatawan. Tinatangkilik ng kabataan ang pagbibisi-
kleta dahil nagsisilbi itong paglaya sa mga nakasa-
nayang gawain tulad ng pagkalulong sa makabagong
teknolohiya.
Nakatutulong ang pagbibisikleta hindi
lamang sa pisikal na aspekto kundi mag-
ing sa mental at sosyal na kalusugan ng
isang tao. Nagsisilbing daan din ito
upang paunlarin ang disiplina sa
pagkain at panatilihin ang malusog na
pangangatawan para magkaroon ng
sapat na lakas sa pagpadyak. Para kay
Perez, nagkaroon ng magandang dulot
ang pagbibisikleta niya dahil bukod sa
pag-eehersisyo, nakakilala rin siya ng
mga bagong kaibigan.
Muling nahilig sa pagbibisikleta ang
maraming Pilipino simula nang magka-
roon ng pandemya. Sa pagpapatupad
ng social distancing at pagbabawas ng
*Picture source: google
mga pampublikong sasakyan dahil sa
new normal, naitulak ang mga Pilipino
sa paghahanap ng bagong paraan
upang makarating sa kanilang dapat
paroonan.
Iba-iba ang dahilan ng pagsabak ng
isang tao sa mundo ng pagbibisikleta.
Ngayong muli na itong nagiging bahagi
ng pang-araw-araw na pamumuhay ng
mga Pilipino, hindi maikakaila ang
tulong nito lalo na ngayong kasagsagan
ng pandemya. Hindi man ito madali,
nagdadala naman ito ng kasiglahan at
pag-asa sa mga tao habang hinaharap
nila ang mga pagbabago at pagsubok
na hatid ng bawat araw.

Walang Pandemya sa Atleta

Djanee Muya

Marso ng ika-15 nag-anunsyo ang lockdown sa ilalim ng Enhanced Community

Quarantine ang buong bansa.
K Asabay
lockdown na
ito ang pagkahinto ng
ng Malaking dagok sa ating
mga atleta ang pagka
kahinto sa laro. Dito
maraming kompanya, sumisibol ang stress at
negosyo, klase at tra- anxiety dahil sa pagka-
baho. Hindi maika- kahinto ng araw-araw na
kailang isa ang mga routine nila. Nakakulong
atleta sa mga lubos na sa bahay, limitado ang
naapektuhan ng pande- pisikal na aktibidad,
mya. Nahinto ang mga nakahiwalay sa mga
ensayo at torneo. Ang kasamahan sa koponan,
mga manlalaro ay pinau- sa komunidad ng isports
wi sa kani-kanyang mga at kakulangan sa sosyal
probinsya. Siguradong, na suporta ay negati-
kung mahirap ang bong nakakaapekto sa
bawat ensayong dinara- kanila. Ipinagbabawal
nas nila sa court, ang ang paglalaro ng isports
hamon na ito ay mahirap sa maraming lugar kaya
din sapagkat kakaiba, naman tanging sa bahay
ngunit walang pagsubok lang nakakapag-ensayo
na hindi kakayanin basta kaming mga atleta.
pursigido makamit ang
inaasam na mga pan-
garap o mithiin.
Ituloy sa susunod na pahina

K ahit anung kasarian ng
atleta, dapat na magkaroon tayo
ng re-evaluation, pagtanggap at
pagpa-plano. Maaaring ito rin
ang panahon upang tumuklas
ang karamihan sa kanila ng
talento sa ibang bagay. Sumubok
ng iba’t ibang aktibidad,
maaaring mag-vlog, magsulat ng
tula, gumawa ng kanta, mag-
sanay sa pagsasayaw, magpinta
at marami pang iba. Ngunit para
Marc Lester Camangon
Ang NFT ay isang acronym para sa
non-fungible token. Ang breaking
down, non-fungible ay tumutukoy sa
isang bagay na natatangi o hindi
maaaring palitan. Karaniwang gi-
nagamit ang termino para tumukoy
sa mga digital asset. Halimbawa, ang
isang Bitcoin ay fungible dahil ito ay
gumagana nang walang putol sa isa
pang Bitcoin. Gayunpaman, ang
isang non-fungible coin ay hindi
maaaring palitan ng isa pa. Ang pag-
unawa sa mga NFT ay maka-
katulong sa iyo sa kahulugan ng
mga laro ng NFT.
Bagama't maraming hype ang kasa-
lukuyang pumapalibot sa paggamit
ng mga NFT upang magbenta ng
digital na sining, ang mga NFT ay
maaaring maging anumang digital.
Nag-iiba ito mula sa mga guhit,
musika, mga video, at kahit na nak-
asulat na sining. Idinisenyo ang mga
ito upang bigyan ka ng pagmamay-
ari ng isang bagay na hindi
maaaring kopyahin.
Mula sa kanilang pagsisimula, ang
mga laro ng NFT ay nagbigay sa
mga manlalaro ng pagkakataong
kumita ng pera habang sila ay
naglalaro. Ang Game-Fi ay isang
hybrid ng crypto gaming at pana-
nalapi na pinaghalo ang lahat ng ito.
Sa NFT Games na tumutukoy sa
isang laro na ang mga manlalaro ay
maaaring kumita ng pera mula sa
mga collectible, maraming mga
modelo ng paglalaro ang umiiral.
15
sa kanila pinakamahalaga rito Pandemia lang iyan, alamin mo na ring atleta ang nag iba ang
ang ‘pagtanggap’. Kapag na-
tanggap natin na ganito ang new
kung sino ka, mas malakas ka laro dahil matagal na natigil ang
dito! ensayo.
normal, makaka-adopt tayo sa
‘’I think nagkaroon ng deteriora-
sistema. Ngunit huwag kalimutan
tion sa way ng paglalaro ng ath-
ang ebaluwasyon at pagpa-
lete since hindi na sila masyadong
plano. Magtakda ng bagong
nakapag engage sa sport nung
mithiin. Alamin kung ano ang
nagsimula ang pandemic’’-
nais patunguhan ng karera sa
Joy,isang atleta
paglalaro at magplano kung
paano nila ito magagawa imbis Makikita natin na lubos na
na magpokus sa stress na na- napektuhan hindi lamang ang
raramdaman. Maging positibo at isip ng bawat atleta kundi ang
subukan pa rin ang lumaban. kani-kanilang katawan. May iba
*Picture source: google
Ang mga laro ng NFT ay mayroong 8.3 milyong manlalaro para bumili ng mga NFT ng
pangunahing nilalaro sa Ethere- at inaasahang lalampas sa 10 ibang manlalaro. Maaari mong
um at sa Binance Smart Chain. milyong marka bago matapos ipagbili o ipagpalit ang iyong
Ang ilan sa mga larong ito ay ang taon. Ang laro ay may higit mga NFT sa ibang mga manlala-
may tema sa mga collectible na sa isang milyong aktibong pang- ro para kumita. Gumagana ang
character gaya ng mga laro tulad araw-araw na mga gumagamit, paraang ito para sa parehong
ng Axie Infinity. Ang mga laro ngna ginagawa itong marahil ang NFT collectible at totoong pera.
NFT ay naging napakasikat sa pinakamalawak na ginagamit na Gumagana ang mga laro ng NFT
Game-fi. Maaari ka na ngayong larong blockchain. Ang pin- sa mga matalinong kontrata.
kumita ng pera sa pamamagitan akamadaling paraan para kumita Madaling maipapatupad ng mga
ng pagbebenta ng iyong mga ng pera sa laro ay ang regular na developer ang mga NFT sa isang
NFT sa ibang mga manlalaro at paglalaro ng laro. Bagama't ang kapaligiran ng laro sa pamamagi-
manlalaro. Kapag inililipat ang laro ay mukhang maganda, tan ng paggawa ng mga self-
iyong mga NFT sa paglalaro, k a i l a nga n mong ma gi ng executing smart contract.
tiyaking nasa isang katugmang madiskarteng mapagbantay
Ang halaga ng pera na maaari-
wallet ang mga ito. Gayundin, upang magawang manalo sa
mong kikitain sa paglalaro ng
siguraduhin na ang mga panun- mga laban, dahil ang pagbawas
isang NFT na laro ay nakasalalay
tunan sa laro ay malinaw. dito ay maaaring mag resulta sa
sa mga mekanika ng laro at mga
pagkawala ng iyong na-invest na
Ang Axie Infinity ay nakakita ng pangangailangan sa merkado.
pera.
biglaang pagtaas ng katanyagan Ang pera na kikitain mo mula sa
noong Hunyo 2021. Maraming Ang mga laro ng NFT ay iba sa mga NFT o crypto currencies ay
manlalaro ang kumita ng pera sa mga tradisyonal na token. magmumula sa ibang mga user
pamamagitan ng laro at nakaga- Gumagamit sila ng mga NFT na nakakuha sa kanila sa laro.
wa ito ng halos 780 milyong upang ipatupad ang mga pa- Maaari mong ibenta ang iyong
USD sa mga benta sa loob ng nuntunan at makipag-ugnayan mga kalakal sa isang palengke,
tatlumpung araw. Ang bagay na sa mga manlalaro. Ang mga ito auction house, o exchange. Ang
umaakit sa mga tao sa laro ay ay mga laro na may mga digital halaga ng mga laro ng NFT ay
ang potensyal nitong kumita. na item na maaaring ipagpalit sa hinango mula sa kanilang in-
Ayon sa ulat, ang ibang mga manlalaro. Magaga- game utility o collectability.
mit din ang mga item na ito
Axie Infinity ay kasalukuyang
• Jefferson Villegas • Aliah Mae Destura
• Brent Montecillo

• Kenjie Mae Inaanuran

• Jace Patiga

• Chrishna Jhorreigne Orgela

• Karlo Carandang

• Seimon Tagala • Brent Montecillo • Jefferson Villegas

• Jijah Catli

• Denise Krizzielou Brazos

• Aliyah Joy Rimando
• Gweneth Legaspi

• Denisse Malpica • John Mac Manaig • Jefferson Villegas

• Franchesca Angeles • Aliah Mae Destura
• Zoe Sison • Alissa Calibo

• Juliane Gonzales
• Yustin Ramento

• Jace Patiga
• Kenjie Mae Inaanuran

• Djanee Muya
• Lester Camangon

• Jefferson Villegas • Denisse Malpica

• Yustin Ramento • Maverick Guevarra
• Euanne Ramos