“პარტიების საქმიანობის ფინანსური მხარდაჭერისთვის, საქართველოს

სახელმწიფო ბიუჯეტიდან ყოველწლიურად თანხა უნდა გამოიყოს“

კრიტერიუმი : სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დაფინანსება დემოკრატიის ბუნებრივი და
აუცილებელი ღირებულებაა.
მტკიცებითი:
არგუმენტი 1. საქართველოში პარტიების დაფინანსების სხვა სახის მექანიზმები,
გარდა სახელმწიფოს მიერ გამოყოფილი თანხისა არც თუ ისე აქტუალურია,
გამომდინარე აქედან, ამ მექანიზმით დაფინანსების ოდენობა საკმაოდ დაბალია.
მტკიცებულება - 2013 წლის 1 იანვრიდან 2014 წლის 1 ივნისამდე კოალიცია
„ქართულმა ოცნებამ“ 680 შემომწირველისგან 8,302,826 ლარი მიიღო (მათ შორის
370 შემომწირველისგან 3,735,442 ლარი 2014 წელს). იმავე პერიოდში
„დემოკრატიულმა მოძრაობამ” 426 დონორისგან 2,671,704 ლარი (მათ შორის
მხოლოდ ერთი შემომწირველისგან 1520 ლარი 2014 წელს), ხოლო „ერთიანმა 5
ნაციონალურ მოძრაობამ” 306 შემომწირველისგან 701,142 ლარი (მათ შორის 216
შემომწირველისგან 271,149 ლარი 2014 წელს) მიიღო.
რაც შეეხება ხარჯებს, ამ წლებში ყველაზე მეტი ხარჯი (დაახლოებით 6.5 მილიონი
ლარი) კოალიცია „ქართულ ოცნებას“ ჰქონდა. მეორე ადგილზე იყო „ერთიანი
ნაციონალური მოძრაობა“ დაახლოებით 5 მილიონი ლარით, ხოლო მესამეზე კი -
„დემოკრატიული მოძრაობა“ დაახლოებით 3 მილიონი ლარით. –საერთაშორისო
გამჭირვალობა საქართველო.

არგუმენტი 11 კორუფციის რისკი გაიზრდება, რადგანაც შემომწირველების

ინტერესებს გაატარებენ პარტიები, ანუ სახელმწიფო შესყიდვების საკაითხში ისინი
მოიგებენ.

არგუმენტი 2. იმისათვის, რომ პარტიებმა დემოკრატიული ფუნქციები ეფექტურად

განახორციელონ, აუცილებელიც კია, რომ პოლიტიკურმა პარტიებმა
გონივრულობის ფარგლებში შეინარჩუნონ დამოუკიდებლობა კერძო
შემომწირველებისაგან. ანუ შეიზღუდება კერძო შემომწირველების გავლენა
პოლიტიკურ პროცესებზე.
მტკიცებულება - ამის საილუსტრაციოდ გამოდგება აშშ-ს წარმოადგენლობითი
პალატის წევრების საარჩვენო კამპანიაში დახარჯული თანხების შედარება.
გამარჯვებულ სტივ კალიზისა და დამარცხებულ ჰოვარდ კერნის შორის
საარჩევნოდ გახარჯული თანხის მიმართება 10:1 იყო www.opensecrets.org-ის
მონაცემებით.
არგუმენტი 3. სახელმწიფო დაფინანსებით სახელმწიფოს შეუძლია წაახალისოს ან
მოითხოვოს ცვლილებები, მაგალითად, თუ რამდენი ქალი კანდიდატი იქნება
პარტიაში ისევე, როგორც კერძო შემოწირულობები შეიძლება მოჰყვეს პარტიების
ან კანდიდატების ქცევის მოთხოვნებს, სახელმწიფოს შეუძლია გამოიყენოს
საჯარო სახსრები, რათა გაათანაბროს სათამაშო მოედანი და წაახალისოს (ან
აიძულოს) პოლიტიკური პარტიები გაატარონ რეფორმები. ჩაატაროს შიდა
არჩევნები ან ბიულეტენზე გამოაცხადოს ქალი კანდიდატების, ახალგაზრდების ან
ეთნიკური უმცირესობის წარმომადგენელი გარკვეული რაოდენობა.

მტკიცებულება - გენდერული კვოტირება და 30 მუხლის ახალი რედაქცია

საპარლამენტო უფლებამოსილების შეუსრულებლობის შემთხვევაში
დაფინანსების შეწყვეტაზე.
მტკიცებულება - უფრო მეტიც, თუ თავად სახელმწიფო სუბსიდიების ოდენობა არ
არის რეგულირებული კანონით, თანასწორობის პრინციპზე დაფუძნებული სისტემა
შეიძლება უზრუნველყოს უფრო დიდი პარტიების მანიპულირების შესაძლებლობა
და ამით დაკნინდეს მცირე პარტიები. ეს შეიძლება შეინიშნოს ავსტრიაში, სადაც
პირველად ერთიანად გაიზარდა 4 მილიონი ავსტრიული შილინგიდან 1975 წელს
14 მილიონამდე 1985 წელს, მაგრამ შემცირდა 3 მილიონ AS-მდე 1987 წელს,
როდესაც მწვანეთა პარტია შევიდა პარლამენტში რვა დეპუტატით. ეს გვიჩვენებს,
რომ მცირე პარტიებზე დადებითი ეფექტი შეიძლება კომპენსირდება სისტემებით,
სადაც ძალაუფლების მქონე პარტიები სარგებლობენ შედარებით დიდი
ბერკეტებით, თავისუფლად შეცვალონ სახელმწიფო სუბსიდიების ოდენობა.

არგუმენტი 4. ბიუჯეტიდან პარტიების დაფინანსებამ შეიძლება გაზარდოს

გამჭვირვალობა პარტიებისა და კანდიდატების დაფინანსებაში და ამით
დაეხმაროს კორუფციის შეკავებას. თუ პოლიტიკური პარტიები და კანდიდატები
იღებენ თავიანთი შემოსავლის მნიშვნელოვან რაოდენობას სახელმწიფოსგან, მათ
უფრო ადვილად მოეთხოვებათ თავიანთი შემოსავლებისა და ხარჯების
გამჟღავნება.
მტკიცებულება - სახელმწიფო აუდიტის დეპარტამენტის დასკვნებითა და ფინანსთა
სამინისტროს ანგარიშებით მარტივად დგინდება აღნიშნული ინფორმაცია,
შესაბამისად გამჭირვალეა სისტემა.
არგუმენტი 5. თუ პარტიები და კანდიდატები ფინანსდებიან მხოლოდ კერძო
სახსრებით, საზოგადოებაში არსებული ეკონომიკური უთანასწორობა შეიძლება
გადაიზარდოს პოლიტიკურ უთანასწორობად ხელისუფლებაში. ამავდროულად
პარტიები, უფრო მეტად გაატარებენ მაღალშემოსავლიანი სოციალური ფენის
ინტერესებს , რადგანაც დაფინანსებასაც მათგან მოელიან.
ბევრ ქვეყანაში პოლიტიკური პარტიებისა და კანდიდატების მხარდამჭერი ბაზა
იყოფა სოციალურ-ეკონომიკურ ხაზებზე. თუ პოლიტიკური პარტიები მთელ
შემოსავალს იღებენ კერძო შემოწირულობებიდან, არსებობს რისკი, რომ
საზოგადოებაში არსებული (ძირითადად მიღებული) სოციალურ-ეკონომიკური
განსხვავებები გადაიზარდოს (ძირითადად მიუღებელ) განსხვავებაში
საპარლამენტო ორგანოში წარმომადგენლობასა და პოლიტიკურ ძალაუფლებაზე
წვდომაში. ანუ პარლამენტში მოვლენ შეძლებული საზოგადოების მხარდამჭერი
ჯგუფები ხოლო დანარჩენები გარეთ დარჩებიან.

არგუმენტი 6. როცა პოლიტიკურ პარტიებს შეუწყდებათ საჯარო დაფინანსება მათ

მოუწეთ მეტი შრომის, დროისა და ენერგიის გაწევა დაფინანსების
მოპოვებისათვის, რათ მათ ყურადღებას ნაწილობრივ მაინც გადაიტანს ამ
საკითხზე. შესაბამისად, უფრო მნიშნველოვან საკითხებზე ნაკლები დრო რესურსი
დარჩებათ. მაგალითად, საარჩევნო კამპანიაზე, პროგრამის შექმნისთვის,
მოსახლეობასთან შეხვედრისათვის, რაც შემცირების კომუნიკაციის დონეს
პარტიასა და ამომრჩეველს შორის.
“პარტიების საქმიანობის ფინანსური მხარდაჭერისთვის, საქართველოს
სახელმწიფო ბიუჯეტიდან ყოველწლიურად თანხა უნდა გამოიყოს“

უარმყოფელი:
კრიტერიუმი: დამოუკიდებელი და ქმედითი პარტიების არსებობა, რომელიც
ხელს შეუწყობს დემოკრატიული ღირებულებების გატარებას.

არგუმენტი 1. სხვა პარტიები იქნებიან მმართველი პარტიის

კეთილსინდისიერებაზე იქნებიან დამოკიდებულნი, რადგანაც იარსებებს რისკები
რომ ისინი შეწყვიტავენ ან შეამცირებენ პარტიათა დაფინანსებას.

მტკიცებულება - 5. პარტია კარგავს საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტიდან

დაფინანსების მიღების უფლებას, თუ ამ პარტიის წარდგენით არჩეულ საქართველოს
პარლამენტის წევრთა ნახევარს ან ნახევარზე მეტს ვადამდე შეუწყდა პარლამენტის
წევრის უფლებამოსილება და შეუძლებელია მისი/მათი ადგილმონაცვლე იმდენი
პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობა, რომ აღნიშნული პარტიის წარდგენით
არჩეულ პარლამენტის წევრთა რაოდენობა იმავე პარტიის მიერ მიღებული პარლამენტის
წევრთა მანდატების ნახევარზე მეტი იყოს. ამ გარემოების წარმოშობის შემთხვევაში
პარტიას საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დაფინანსება შეუწყდება მომდევნო
კალენდარული თვის პირველი დღიდან.

6. პარტია შესაბამისი მომდევნო 6 კალენდარული თვის საბიუჯეტო დაფინანსებას ვერ

მიიღებს, თუ მისი წარდგენით არჩეულ საქართველოს პარლამენტის წევრთა ნახევარზე
მეტი პარლამენტის შესაბამისი წინა მორიგი სესიის განმავლობაში არასაპატიო მიზეზით
არ დაესწრება პარლამენტის მორიგი პლენარული სხდომების ნახევარზე მეტს . ამ
გარემოების წარმოშობის შემთხვევაში პარტიას საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტიდან
დაფინანსება შეუჩერდება მომდევნო კალენდარული თვის პირველი დღიდან .

არგუმენტი 2. არჩევნებში ოპოზიციური პარტიები ყოველთვის ნაკლებ ხმას იღებენ

ვიდრე მმართველი პარტია, რითაც მოკლებულნი არიან შესაძლებლობას, ისევე
ეფექტურად განახორციელონ თავიანთი საქმიანობა, როგორც ამას მმართველი
პარტია აკეთებს.
მტიკცებულება - „ქართული ოცნება-დემოკრატიული საქართველო“ – 5 140 020
ლარი
„ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“ – 2 199 635 ლარი - ცენტრალური საარჩევნო
კომისიის ყოფილი თავმჯდომარის, თამარ ჟვანიას პარტიების დაფინანსების
ოდენობების განსაზღვრის შესახებ განკარგულება

არგუმენტი 3. სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დაფინანსება ზრდის დისტანციას

პოლიტიკურ ელიტებსა (პარტიის ხელმძღვანელობა, კანდიდატები) და რიგით
მოქალაქეებს (პარტიის წევრები, მხარდამჭერები, ამომრჩევლები) შორის.
როდესაც პოლიტიკური პარტიები და კანდიდატები არ არიან დამოკიდებულნი
თავიანთ მხარდამჭერებზე ან წევრებზე არც ფულადი შენატანებით (წევრებით,
შემოწირულობებით) და არც ნებაყოფლობითი შრომით, ისინი ნაკლებად
სავარაუდოა, რომ ჩართონ საზოგადოება მათ პარტიულ გადაწყვეტილებებში ან
გაიზიარონ მათი მოსაზრებებს პოლიტიკის საკითხებზე.
არგუმენტი 3. არსებობენ პარტიები, რომლებიც პოლიტიკაში მხოლოდ
მატერიალური მოგების მიზნით მოდიან. იმ პირობებში, როდესაც სახელმწიფო
დაფინანსება შეუწყდება და პარტიას თავად მოუწევს საკუთარი დაფინანსების
მოძიება. ამ პირობებში, პირები, რომლებიც მატერიალური სარგებლის გამო
მოდიან პოლიტიკაში თავს შეიკავებენ პარტიის შექმნისაგან, რადგან უფრო
გაურთლდებათ მოგების მიღება.

არგუმენტი 4. სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დაფინანსების მეშვეობით გადასახადის

გადამხდელები იძულებულნი არიან მხარი დაუჭირონ პოლიტიკურ პარტიებსა და
კანდიდატებს, რომელთა შეხედულებებს ისინი არ იზიარებენ. სამაგიეროდ, მათ
უნდა ჰქონდეთ შესაძლებლობა თავად გადაწყვიტონ, სურთ თუ არა რომ შეწირონ
ფული რომელიმე პოლიტიკურ პარტიას ან კანდიდატს.
NDI-ის 2018 წლის კვლევის თანახმად „მოქალაქეებს სურთ, რომ სახელმწიფო
ბიუჯეტი უმთავრესად ჯანდაცვას, განათლებას, პენსიებსა და სოციალურ
დახმარებას მოხმარდეს. ამისთვის ისინი მზად არიან, რომ დაფინანსება საგარეო
ურთიერთოებებს, პოლიციას და მცირე და საშუალო ბიზნესების დახმარებას
მოაკლდეს.“

არგუმენტი 5. პოლიტიკური პარტიები და კანდიდატები თავადვე წყვეტენ საკითხს

უნდა ფინანსდებეოდნენ თუ არა სახელმწიფო ბიუჯეტიდან. ანუ პარლამენტი
საკუთარი წარმომადგენლების დაფინანსების საკითხს თავად წყვეტს.
მტკიცებულება - აქ კონსტუციიდან ამოვიღოთ მუხლი
არგუმენტი 5. თუ პარტიის შემოსავალი მთლიანად ან მნიშვნელოვანი ოდენობით
მოდის უშუალოდ სახელმწიფოდან და არა ნებაყოფლობითი წყაროებიდან,
პოლიტიკური პარტიები რისკის ქვეშ დაკარგავენ დამოუკიდებლობას და
გახდებიან მმართველი პარტიაზე დამოკიდებული რითაც დაკარგავენ კავშირებს
საზოგადოებასთან. კონტრა

არის რამდენიმე, თუ რომელიმე სახელმწიფო, რომელიც აშკარად კრძალავს

პარტიების დაფინანსებას მათი საჯარო თანამდებობის პირების მიერ შეტანილი
შენატანებით. რუსეთის ფედერაციაში კანონი, რომელიც ზღუდავს საჯარო
მოხელეების ამ ტიპის დაფინანსებას, პარლამენტის წარმომადგენლებსაც კი
გამორიცხავს ამ პარლამენტის წარმომადგენლებმა ამ შეზღუდვებისაგან, რითაც
ღიად აღიარებენ მათ კანონიერებას. თუმცა, პარტიული გადასახადების პრაქტიკა
პრობლემურია კონსტიტუციური თვალსაზრისით, რადგან კითხვის ნიშნის ქვეშ
დგას, შეესაბამება თუ არა დაფინანსების ეს ფორმა მოსაზრებას, რომ
პარლამენტარებს აქვთ თავისუფალი მანდატი. შეიძლება დაისვას კითხვა,
არღვევს თუ არა ის ზოგიერთ ქვეყანაში საკანონმდებლო დებულებებს,
როგორიცაა გერმანიის ძირითადი კანონი, სადაც ნათქვამია, რომ პარლამენტის
დეპუტატების დამოუკიდებლობა უზრუნველყოფილი უნდა იყოს ადეკვატური
ანაზღაურების გადახდით. თუ პარლამენტარები თავიანთ პარტიას უხდიან
მნიშვნელოვან თანხას, ეს შეიძლება ნიშნავს, რომ მათ დამოუკიდებლობას
საფრთხე ემუქრება.
„მკაცრი თანასწორობის“ პრინციპის დაცვით, თითოეული პარტია ან კანდიდატი
იღებს თანაბარ თანხას, ან ერთჯერადს (ხშირად მოიხსენიება გერმანული
ტერმინით Sockelbetrag). მიუხედავად მისი საარჩევნო სიძლიერისა თუ
საპარლამენტო სიდიდისა. სახელმწიფოები ხშირად იყენებენ პროპორციულობისა
და თანასწორობის პრინციპების ერთობლიობას და შეუძლიათ გამოიყენონ
სხვადასხვა სისტემები ოპერატიული აქტივობებისა და საარჩევნო კამპანიების
დასაფინანსებლად.
მაგალითად, უნგრეთში, რუტინული ორგანიზაციული საქმიანობისთვის
სახელმწიფო თანხის 25% თანაბრად ნაწილდება ყველა პარტიას შორის,
რომლებმაც მიიღეს ადგილი პარლამენტში, დარჩენილი 75% კი საპარლამენტო
არჩევნების პირველ ტურში მიღებული ხმების საფუძველზე ნაწილდება. ეს სისტემა
ოდნავ მომგებიანია მცირე პარტიებისთვის. უფრო რთული სისტემა გამოიყენება
ჩეხეთის რესპუბლიკაში, სადაც პარტიებს უხდიან ერთჯერად თანხას მხოლოდ იმ
შემთხვევაში, თუ მიიღება ხმების მინიმუმ 3% და რომელიც იზრდება ყოველი 0,1%-
ზე, ხმების 5%-მდე. მიღებული ხმები. თუ ხმების 5%-ზე მეტი მიიღება, ერთიანი თანხა
იგივე დონეზე რჩება, თუმცა პარტიები პარლამენტის თითოეულ მანდატზე
ერთჯერადი თანხის გარდა იღებენ ფიქსირებულ თანხას წელიწადში. თუ ხმების 5%-
ზე მეტი მიიღება, ერთიანი თანხა იგივე დონეზე რჩება, თუმცა პარტიები
პარლამენტის თითოეულ მანდატზე ერთჯერადი თანხის გარდა იღებენ
ფიქსირებულ თანხას წელიწადში.
ავსტრიაში, ყოველწლიური სუბსიდიები ეძლევა პარტიებს, რომლებსაც აქვთ
მინიმუმ ხუთი ადგილი პარლამენტში ან მიიღეს ხმების 1%-ზე მეტი. პორტუგალიამ
წლიური სუბსიდიების ბარიერი 50 000 ხმით დააწესა. პრაქტიკაში ეს
ამომრჩეველთა დაახლოებით 0,6%-ს შეადგენს. პარტიები და ენობრივი
უმცირესობების სიები ზოგჯერ თავისუფლდებიან სახელმწიფო დაფინანსების
ბარიერის გადალახვის მოთხოვნისაგან. თუ არსებობს რაიმე საჯარო დაფინანსება,
ეს უნდა შეუწყოს ხელი ყველა მხარის თანაბარ შანსებს. ამ თვალსაზრისით,
კრიტიკას იწვევს დაფინანსება, რომელიც განაპირობებს არჩევნებში წარმატების
საკმაოდ მნიშვნელოვან დონეს, მაგალითად, საარჩევნო სუბსიდირებას
შვეიცარიის კანტონებში ფრიბურგსა და ჟენევაში (ხმების 5% პროპორციულ
არჩევნებში, 20). % უმრავლესობის შემთხვევაში). რაც შეეხება ზღურბლებს, ზოგადი
წესი არის ის, რომ რაც უფრო მაღალია ბარიერი, მით ნაკლებად მომგებიანი
იქნება სისტემა მცირე პარტიებისთვის. სისტემებს, რომლებიც იყენებენ მანდატების
რაოდენობას სახელმწიფო მხარდაჭერის გასანაწილებლად, ხშირად აქვთ
არსებითად გარკვეულწილად უფრო მაღალი ბარიერი, რომლის მოცულობა
დამოკიდებულია სისტემის პროპორციულობაზე. მაგალითად, ესპანეთში,
საარჩევნო ხარჯებისთვის სახელმწიფო სუბვენციების გამოყოფის მეთოდი
მნიშვნელოვნად ამძაფრებს საარჩევნო სისტემაში დამახასიათებელ ისედაც
არაპროპორციულ ტენდენციებს პარტიების კვალიფიკაციისთვის არაჩვეულებრივი
მაღალი ბარიერის დაწესებით (ხმების 3% ოლქის დონეზე). სახელმწიფო
სუბსიდიები. შედეგად, 46 საჯარო დაფინანსების ორმა დიდმა პარტიამ, Partido
Popular (PP) და Partido Socialista Obrero Español (PSOE) შეაგროვეს საარჩევნო
სუბსიდიების 82%-დან 89%-მდე 1986-1996 წლებში, ხოლო მერყეობდა 65%-ს შორის.
და ხმების 76%. მანდატების და, შესაბამისად, სახელმწიფო ფულის არასწორად
განაწილება კიდევ უფრო გამოხატულია ესპანეთის სენატის არჩევნებისთვის,
ადგილების განაწილების მაჟორიტარული სისტემის გამო. მაგალითად, 1996 წლის
არჩევნებში, Izquierda Unida-მ ვერ მოიპოვა ადგილი ზედა პალატაში და,
შესაბამისად, არ მიიღო რაიმე ფინანსური კომპენსაცია მისი დაახლოებით 6,8
მილიონი ხმისთვის, მიუხედავად იმისა, რომ იყო სიდიდით მესამე პარტია
ეროვნულში მიღებული ხმების რაოდენობით. დონე.