VISOKA ŠKOLA ZA PRIMIJENJENE I PRAVNE NAUKE

„ PROMETEJ „
BANJA LUKA

SEMINRASKI RAD

Iz predmeta: PREDUZETNIŠTVO
Na temu: Finansiranje poslovnog subjekta

Student: Mentor:
Dragan Petrović Prof Ljubiša Todorović
Index br; 1149/17

Banjaluka, oktobar 2018 godine

 SADRŽAJ
UVOD........................................................................................................................................3
1. OPERATIVNI MODEL FINANSIRANJA...........................................................................5
1.1 Akumulacija preduzeća....................................................................................................6
2. FINANSIRANJE UDRUŽIVANJEM SREDSTAVA...........................................................7
2.1 Neposredno kreditiranje...................................................................................................7
2.2 Finansiranje učešćem.......................................................................................................7
2.3 Finansiranje obveznicama................................................................................................8
2.4 Finansiranje avansom ili pretplatom................................................................................8
2.5 Finansiranje iz obaveza....................................................................................................8
2.6 Kompenzatorsko finansiranje...........................................................................................9
2.7 Lizing poslovi kao specijalni oblik finansiranja preduzeća...........................................10
2.8 Fondovi za kreditiranje..................................................................................................11
2.9 Kreditno finansiranje......................................................................................................11
ZAKLJUČAK..........................................................................................................................13
LITERATURA.........................................................................................................................14

2
UVOD

Preduzeće za obavljanje svoga poslovanja treba da raspolaže odgovarajućim sredstvima do

kojih firma dolazi kupovinom — nabavkom. Sredstva stavlja u funkciju, jer valja nabaviti
mašine i sirovine, obaviti njihovu transformaciju i prodati gotove proizvode, kako bi se novac
prodajom gotovih proizvoda ponovo transformisao u sredstva za proizvodnju i tako nastavio
kružni tok sredstava. Preduzeće mora raspolagati dovoljnim iznosom novčanih sredstava za
nabavku predmeta rada i sredstava rada, jer se predmet rada neprekidno troši. Poslovi i
postupci u vezi sa obezbjeđivanjem neophodnih sredstava za rad čine finansiranje. U svakoj
firmi finansranje u osnovi znači obezbijediti i staviti organima upravljanja sredstva na
raspolaganje, kako bi oni osigurali samostalnost i sigurnost u radu. Za finansiranje se mogu
obezbijediti sredstva iz sopstvenih i tuđih izvora. Novčana sredstva su potrebna svakoj firmi
da bi podmirila svoje tekuće potrebe. kao i za povećanje obima rada. Sredstva potrebna za
tekuće poslovanje čine finansiranje u širem smislu. Samim tim. finansiranje u užem smislu
predstavlja nova ulaganja u proces rada. jer se time povećavaju ukupna sredstva. Finansiranje
u širem smislu znači promjenu u strukturi sredstava.

U procesu rada, finansijska sredstva mogu biti vezana trajno ili povremeno, što zavisi od toga
da li se finansiraju trajne ili povremene potrebe. Da bi firma nesmetano obavljala redovno
poslovanje, ona mora raspolagati izvjesnim iznosom sredstava koja trajno može koristiti.
Sredstva za ovakvo poslovanje preduzeća obezbjeđuju u svojim fondovima. Ta sredstva se
formiraju u toku poslovanja kroz raspodjelu dohotka, te čine trajna poslovna sredstva. U
poslovanju firme nastupaju i potrebe kada treba privremeno povećati sredstva u funkciji. To
se dešava u slučaju uvoza i stvaranja određenih zaliha u sirovinama, materijalu ili u slučaju
izvora stvaranjem zaliha u gotovim proizvodima i sl. Aktivno finansiranje je takvo
finansiranje koje za finansijera donosi određenu korist u vidu kamate. Ta kamata je aktivna
zato što finansijer (banka ili druga firma) daje svoja novčana sredstva na korištenje drugoj
privrednoj organizaciji po ugovoru na određeno vrijeme i pod određenim uslovima.
Organizacija udruženog rada, koja koristi sredstva, plaća kamatu na sredstva koja koristi, što
znači da je ovo finansiranje, sa stanovišta korisnika, pasivno finansiranje. Aktivno
finansiranje je, pak, osnovna djelatnost banaka.

3
Osnovni ekonomski razlog za finansiranje u svakoj firmi jeste snabdijevanje procesa rada
potrebnim sredstvima. Tako se finansiranjem obuhvataju proizvodnja i promet. Potrebe za
finansiranjem kod proizvodih preduzeća vezane su za izgradnju odgovarajućih proizvodnih
kapaciteta, za nabavku sredstava rada, za finansiranje zaliha i repromaterijala. Kod firmi, koje
se bave prometom, finansnranje je vezano za potrebe izgradnje objekata i nabavku inventara,
za potrebe određenih zaliha koje se formiraju radi sigurnijeg i potpunijeg snabdijevanja
tržišta i prodaje (dok se ne naplati potraživanje). Prema tome, u ekonomske razloge
finansiranja spadaju:

 finansiranje proizvodnje,
 finansiranje prometa,
 finansiranje novih investicija i
 finansiranje sanacija. ali i
 finansiranje stanova, obrazovanja, odbrane i sl.

Izvori sredstava za finansiranje u privrednoj organizaciji mogu se svrstati u izvore sopstvenih

sredstava i izvore tućih sredstava. što znači da se preduzeće može finansirati sredstvima iz
sopstvenih izvora. a može potreba sredstva pribavljati i iz tućih izvora. Otuda se finansiranje
sopstvenim sredstvima naziva unutrašnjim finansiranjem. a finansiranje tuđim sredstvima
spoljnim finansiranjem.

4
1. OPERATIVNI MODEL FINANSIRANJA

Finansiranje privrednih organizacija mora biti u skladu sa ekonomskom politikom. budući da

se i finansiranje poslovanja preduzeća mijenja sa promjenama u ekonomskoj politici. Stoga
egzistiraju brojni oblici finansiranja. u zavisnosti od izvora sredstava, od namjene sredstava,
od uslova pod kojima se sredstva koriste i sl. Otuda proističe da je samostalno finansiranje
privredne organizacije osnova finansijske samostalnosti i osnova razvoja socijalističke
privrede, što znači da samostalno finansranje ima za cilj ostvarenje odgovarajućeg ukupnog
prihoda i dohotka. Sopstvenim sredstvima organizacija samostalno i slobodno raspolaže i
upravlja, te ih ulaže u proces rada i reprodukuje i obezbjeđuje sredstva za pokriće troškova
poslovanja. za podmirenje društvenih obaveza i ličnih dohodaka i za akumulaciju. Sredstva
kojima preduzeće raspolaže potiču iz poslovnog fonda, rezervnog fonda i fonda zajedničke
potrošnje. Svaka privredna organizacija sama se finansira iz ovih fondova, što znači da
sredstva iz tih srondova moraju da budu dovoljna da se pokriju sve potrebe. kako u okviru
postojećeg obima rada. tako i u okviru proširenja obima rada.1

Samostalno finansiranje preduzeća vrši se iz sledećih izvora:

1. dohotka,
2. amortizacije.
3. fondova i
4. kredita (ustupljeni za trajno korištenje).

U našem finansijskom sistemu, dohodak je najvažniji izvor sredstava za samostalno

finansiranje, čije ostvarenje (planiranog) dohotka zavisi od veličine ostvarene naplaćene
realizacije i od veličine ostvarenih troškova reprodukcije, ali i od obaveza iz dohotka i
veličine isplaćenih ličnih dohodaka. Svaka firma (kompanija) u politici formiranja dohotka,
vodi računa i o rasporedu dohotka prema namjenama u određenim proporcijama, budući da u
politici formiranja dohotka važno mjesto zauzimaju struktura realizacije, prodajne cijene i
raspored dohotka. Struktura realizacije je važan faktor dohotka. jer svaka firma (preduzeće)
nastoji da realizacijom ostvari najveći mogući prihod i da u tom prihodu bude veći dohodak.
Osim problema koji se javljaju u strukturi realizacije, na dohodak direktno utiču i prodajne
cijene.

1
Ž. Mrkušić i A. Petriš–Mrkušić. Burzovno poslovanje, Informator,Zagreb. 1990. st. 23–24.

5
Ako su cijene formirane na nivou koji tržište prihvata i ako ne obezbjeđuju rentabilno
poslovanje. tada će i prodaja robe obezbijediti planiranu realizaciju. U politici formiranja
dohotka važno mjesto zauzima i raspodjela, tj. raspored dohotka prema namjenama. U
direktnoj vezi sa tim je problematika finansiranja. jer se pri rasporedu dohotka izdvajaju
sredstva u fondove. To su izvori za samofinansiranje. Srazmjera za raspodjelu se utvrđuje i
samoupravnim sporazumom u okviru privredne organizacije na osnovu kojeg se ocjenjuje
kakva je politika raspodjele u određenoj privrednoj firmi. Ostvareni dohodak služi za
finansiranje obrtnih sredstava u toku godnne, za isplaćivanje ličnih dohodaka, doprinosa i
poreza. Po završnom računu vrši se konačan raspored dohotka i određuju namjene sredstava.
Prema tome, u toku godine sredstva ostvarenog dohotka nisu izdvojena iz sredstava
poslovnog fonda. Stoga se mogu koristiti kao obrtna sredstva. Sredstva iz amortizacije se
mogu koristiti kao izvor za samostalno finansiranje i to prvenstveno proste reprodukcije
utrošenih osnovnih sredstava, kao i za finansiranje proširene reprodukcije utrošenih osnovnih
sredstava, kao i za finansiranje proširene reprodukcije osnovnih sredstava i to do roka
zamjene u okviru proste reprodukcije. Osim toga. sredstva amortizacije se mogu koristiti i
kao obrtna sredstva u sklopu poslovnih sredstava.

1.1 Akumulacija preduzeća

Finansiranje privrednog razvoja jeste centaralno pitanje finansijskog sistema svake zemlje.
Stoga je obezbjeđenje adekvatnog nivoa akumulacije ekonomski imperativ finansiranja
društvene reprodukcije u funkciji rasta novostvorene vrijednosti kao ekonomske osnove
budućeg povećanja formiranja akumulacije. Otuda je i osnovni problem ekonomske, odnosno
finansijske politike da se primjenom adekvatnog principa raspodjele dohotka obezbijedi
povećani obim domaće.akumulacije za finansiranje razvoja. U protivnom, nedovoljan nivo
akumulacije orijentiše udruženi rad ili na inostrana zaduživanja ili na bankarske kredite,
mada je i deficitarno finansiranje investicija jedan od oblika stvaranja dodatne akumulacije
(deficitarno finansiranje investicija). Međutim, u samoupravnom društvu centralnu ulogu u
formiranju akumulacije ima sektor preduzeća, kao stožer dohodovnih odnosa, mada i sektor
stanovništva ima značajnu ulogu u formiranju akumulacije.

6
2. FINANSIRANJE UDRUŽIVANJEM SREDSTAVA

Finansiranje udruživanjem sredstava jeste kvalitativno novi oblik finansiranja prema kome
udruživanje sredstava predstavlja oblik finansiranja među partnerima u kome preduzeća,
sporazumijevanjem, udružuju sredstva radi ostvarivanja zajedničkog dohotka. Udruživanje
sredstava se može ostvariti u privrednim organizacijama, složenim preduzećima, poslovnim
zajednicama i drugim samoupravnim organizacijama, kao i u samoupravnim fondovima i
društvenim djelatnostima. Ove organizacije mogu udruživati svoja novčana sredstva
društvene reprodukcije i radi zajedničkog korištenja tih sredstava u proizvodnji i prometu. Na
toj osnovi se formiraju i banke, osiguravajuće organizacije i druge finansijske organizacije.

2.1 Neposredno kreditiranje

Neposredno kreditiranje među poslovnim partnerima, kao oblik finansiranja, vrši se samo ako
je kreditiranje u vezi sa predmetom poslovanja partnera koji koristi kredit, za finansiranje
poslovne saradnje radi povećanja proizvodnje.Preduzeća mogu davati kredite privrednim
organizacijama. ali ne i građansko–pravnim licima. Kredite mogu odobravati firme iz
sredstava zajedničke potrošnje svojim radnicima za kupovinu ili izgradnju novih stanova.

2.2 Finansiranje učešćem

Finansiranje učešćem je noviji oblik finansiranja među poslovnim partnerima. a sastoji se u

tome što firma, koja ima slobodna novčana sredstva. stavlja ta sredstva na raspolaganje svom
poslovnom partneru. 2Ova sredstva se daju obično u vidu uloga i. po pravilu, bez obaveza
vraćanja. Time preduzeće svojim sredstvima učestvuje u poslovanju partnera s kojim dijeli
poslovni rezultat srazmjerno uloženim sredstvima.

2
Grupa autora. Berzanski pojmovnik. Berza. novembar 1992. st. 27

7
2.3 Finansiranje obveznicama

Finansiranje obveznicama je jedan od oblika finansiranja preduzeća. a sastoji se u tome što

firma izdaje obveznice da bi pribavila poslovna sredstva.Obveznice izdaje preduzeće koje u
svom poslovnom i rezervnom fondu ima sredstva u visini iznosa koji je propisan. a ukoliko
firma za svoja sredstva može pribaviti garanciju od druge firme ili banke.

2.4 Finansiranje avansom ili pretplatom

Finansiranje avansom je dosta česta pojava među preduzećima. Sastoji se u tome što
preduzeća. kao budući dužnici plaćaju unaprijed svome povjeriocu određeni iznos prije
konačnog obračuna i izvršenja međusobnog ugovora o određenom poslu. Taj unaprijed
uplaćeni iznos je dio ukupne vrijednosti posla, jer avans služi za finansiranje ugovorenog
posla. Finansiranje pretplatom je oblik finansiranja sličan avansu, a sastoji se u tome što
određena firma prima unaprijed pretplatu od svojih budućih kupaca. Pretplata može biti
djelimična ili u cjelini, u visini vrijednosti robe ili usluga.

2.5 Finansiranje iz obaveza

Finansiranje obaveza prema dobavljačima je oblik finansiranja poslovanja, a sastoji se u tome

što firma koristi sredstva neisplaćenih obaveza prema dobavljačima. 3Ovaj oblik finansiranja
dovodi do pojave nelikvidnosti u prnvredi i ometa razvijanje normalnih odnosa u poslovanju.
Zbog toga se određenim mjerama sprečava ovakav način finansiranja.

3
B. Ćosić. B. Jorgić i D. Puljić. Berza hartija od vrednosti i berzansko poslovanje. Jugoslovensko tržište
kapitala, Beograd. 1991. st. 23–27.

8
2.6 Kompenzatorsko finansiranje

Donacije, subvencnje, premije. regres i kompenzacije su oblik finansijske pomoći koje

utvrđuje društveno–politička zajednica preduzeću, koja se daje u slučaju kada firma nema
objektivnnh uslova da obavlja svoje redovno poslovanje sama. Tada je neophodna pomoć
drugnh organizacija, koja može da uslijedi u različitnm oblicima. U našoj praksn se najčešće
koriste dotacije, regres, premije. kompenzacije i slično.

I. Donacija je oblik finainsijske pomoći koju korisnik dobija bespovratno u određenhom

roku. Kod nas su se javile dvije vrste dotacija. i to:
1. donacija koju svaka firma koristi na osnovu propnsa
2. donacija koju kornsniku daje neki organ sa određenom namjenom.

Ako se prilikom davanja donacije određuje njena namjena. onda je to namjenska donacija,
koja se mora koristiti u skladu sa datom namjenom. Ako, pak, namjena nije određena onda se
donacija unosi u ukupan prihod firme, kojoj je i dodijeljena.

II. Regresi i premije su oblici novčane pomoći koju društvo daje privrednnm
organizacijama radi korigovanja cijena njihovih pronzvoda ili stimulisanja u procesu
obavljanja određenph poslova. Zajednica, npr., traži od firme da svoje proizvode
prodaje na tržištu po određenim nižim cijenama, ali nadoknađuje tu razliku u cijeni
regresom. Premije se daju firmama radi stimulisanja proizvodnje i prodaje određenih
proizvoda za koje postoji opšti interes. U ovom slučaju, pored realizacije na tržištu,
ostvaruje se i novčana pomoć u vidu premije.
III. Kompenzacije su oblik finansijske pomoći koje se daju preduzećima. koja proizvode
određene proizvode, koji su od posebnog interesa za ostvarivanje planskih ciljeva. U
tom slučaju, kompenzacijom se nadoknađuje dio troškova koji nastaje u poslovanju.
Bespovratno finansiranje predstavlja ustupanje poslovnih sredstava na korištenje bez
obaveze vraćanja. Tako dobijena sredstva izjednačuju se sa sopstvenim poslovnim
sredstvima.

9
2.7 Lizing poslovi kao specijalni oblik finansiranja preduzeća

Institucionalne izmjene privrednog i finansijskog sistema obogatile su mehanizam

finansiranja poslovanja firmi. U tom kontekstu. lizing poslovi (aranžmani), kao savremeni
oblik finansiranja preduzeća, jesu nadopuna mehanizama samofinansiranja i finansiranja
preko tržišta. Lizing aranžmani u osnovi reflektuju davanje u zakup opremu, nepokretna
dobra, avione, brodove. mašine. vozila i dr. U stvari. radi se o najmu pokretnih i nepokretnih
investicionih dobara. „Osnovna karakteristika zaključivanja lizing aranžmana jeste da
zakupcu pruža mogućnost da ne angažuje sopstvena sredstva ili tuđa (krediti. zajmovi, avansi
i drugo) za kupovinu opreme. Za njega se oprema amortizuje u toku eksploatacije, a ne na
osnovu zastarjelosti. 4Aktivni korisnici lizinga su utoliko više zainteresovani za njegovo
korištenje, posebno kada je u pitanju oprema, ukoliko se domaćim fiskalnim mjerama
dozvoljava da zakupnina koja se plaća za korištenu opremu, ulazi neoporezovana u redovne
troškove proizvodnje (rashode poslovanja), što je posebno korisno za slučaj kada je
ugovorom o lizingu dato pravo kupovine po isteku ugovora u lizingu. Osim toga, korisnik
lizinga zakupninu plaća iz prihoda, koje ostvaruje korištenjem opreme, dok istovremeno
izbjegava gubitke koji mogu nastati u vezi sa zastarjevanjem zakupljene opreme, pa time
prebacuje jedan od rizika na lizing instituciju.” Lizing poslovi predstavljaju posebnu formu
finansiranja u kome se davalac lizinga, budući da vrijednost opreme prevazilazi investicioni
kapacitet korisnika lizinga. Lizing aranžmani. kao specifični oblici ugovora o zakupu, dijele
se na:

 direktan lizing,
 indirektan lizing,
 lizing bez otkupa ostatka
 vrijednosti opreme,
 lizing sa otkupom ostatka vrijednosti opreme,
 lizing između privrednih subjekata u zemlji,
 lizing između privrednih subjekata iz zemlje i inostranstva,
 lizing koji ima rok važenja više od jedne godine i
 lizing koji ima rok važenja do jedne godine.

4
Dr P. Jovanović — Gavrilović. Međunarodno poslovno finansiranje. Ekonomski fakultet. Beograd. 1990. st.
181

10
Navedeni oblici lizinga, koji su predmet zaključivanja ugovora o lizingu. imaju određene
karakteristike u praktičnoj primjeni.

2.8 Fondovi za kreditiranje

Fondovi za kreditiranje su poseban oblik udruživanja sredstava akumulacije u našem

finansijskom sistemu za strogo namjensko finansiranje. U našem finansijskom sistemu
postoje dve vrste fondova za kreditiranje, i to:

I. fondovi za kreditiranje plasmana određenih proizvoda i

II. fond za kreditiranje regionalnog razvoja.

Fondovi za kreditiranje plasmana formiraju sredstva na bazi udruživanja u privredi sa ciljem

da se kreditira plasman određenih proizvoda (na primjer, plasman brodova i opreme). Razlog
za formiranje ovih fodnova leži u interesu, prije svega, privrede, jer same firme nemaju
dovoljno finansijskih sredstava da bi kupce kreditirale, a banke nisu dovoljno zainteresovane
da kreditiraju određene industrijske proizvode. Zbog toga je bilo potrebno da se obezbijede
namjenska finansijska sredstva za kreditiranje plasmana određenih pronzvoda. U grupi ovih
fondova najvažniju ulogu imaju fond za kreditiranje i osiguranje izvoznih poslova, fond za
kreditiranje prodaje opreme u zemlji i fond za kreditiranje prodaje trajnih potrošnih dobara.

2.9 Kreditno finansiranje

Kredit je imovinsko–pravni odnos između dva lica — kreditora i dužnika, pri čemu kreditor
(povjerilac) ustupa dužniku svoj novac ili robu za određeno vrijeme i pod određenim
uslovima, dok je dužnik obavezan da ugovorom predviđene obaveze reguliše po isteku roka,
tj. da vrati pozajmljeni novac ili robu, uz plaćanje ugovorene kamate. Kredit ima dva bitna
obilježja:

1. obavezu vraćanja pozajmljenih sredstava i

2. obavezu plaćanja kamate na korištena sredstva.

11
Iako se kredit reguliše pismenim ugovorom, ugovor predstavlja viši formalni oblik. jer se
kreditiranje reguliše zakonskim propisima i bankarskim uslovima. Kredit je. inače. sadržan u
pojmu finansiranja. i to kao jedan od oblika finansiranja. U današnjim uslovima kredit je
značajan izvor sredstava za finansiranje proširene reprodukcije. Kredit se u privrednom
životu javlja u raznim vidovima. a podjela se može izvršiti po više različitih kriterijuma, kao
što su: 5

 kredit prema obliku u kojem se daje — novčani i naturalni,

 kredit prema ekonomskoj namjeni — proizvodnji i potrošnji,
 kredit prema upotrebi sredstava – obrtni i krediti za osnovna sredstva,
 krediti prema roku vraćanja — kratkoročni, srednjoročni, dugoročni itd.

Pri ovoj podjeli kredita i njihovom definisanju polazi se od dva osnovna kriterijuma:

1. od monetarnog kriterijuma i
2. kriterijuma po funkciji kredita.

Prema monetarnom kriterijumu, posmatraju se izvori iz kojih sredstva potiču, a prema

kriterijumu po funkciji posmatraju se namjene za koje se krediti koriste. Kratkoročni krediti
su namijenjeni privrednim organizacijama radi omogućavanja nesmetanog odvijanja robnog
prometa, i to onih dobara koja su stekla društveno priznanje zaključenom prodajom. Ovde se
kreditno finansiranje odnosi na robu koju j roizvodia organizacija već prodala, ali u tom
momentu još nije izvršila naplatu njene vrijednosti. Kredit se. znači, javlja kao izvor dodatne
kupovne snage prometne organizacije da bi isplatila kupljenu robu od proizvođača. Pored
gotove robe, predmet kratkoročnog kreditranja mogu biti i zalihe gotove robe i sirovina.
Prema funkcionalnom kriterijumu mogu se kreditno finansirati samo one zalihe sirovina za
koje postoje dokazi da će se brzo pretvoriti u gotove proizvode koje tržište prihvata. Zalihe
gotove robe kreditno se finansiraju samo u slučaju kada se radi o sezonskim proizvodima,
koji se ne realizuju u određenom kontinuitetu. Kratkoročne kredite odobravaju banke iz
sredstava koja su kod njih deponovana Ovim kreditima banke osiguravaju firmama dodatna
obrtna sredstva koja su im potrebna za izvršavanje poslova u cjelini. Pored toga, banka može
odobravati i tzv. specijalne vrste kratkoročnih kredita koji se razlikuju i po predmetu
kreditiranja i po izvorima sredstava za ove kredite.

5
Dr S. Jović. Bankarstvo. Naučna kljpga, Beograd. 1990. st. 146

12
ZAKLJUČAK

Za punu podršku razvoju i rastu malih i srednjih preduzeća u Republici Srpskoj konkretno,
potrebno je stvoriti učinkovito i podsticajno institucionalno okruženje. Brojna provedena
istraživanja ukazuju na to da je pristup izvorima finansiranja jedan od temeljnih problema s
kojim se susreću mala i srednja preduzeća. Osim tradicionalnog finansiranja putem
bankovnih kredita, potrebno je razviti i druge netradicionalne načine finansiranja. Kada se
uzme u obzir važnost malih i srednjih preduzeća kao generatora novih radnih mjesta,
pokretača inovacija, nosioca izvoza i dodatne vrijednosti, sasvim je razumljiva briga države
te usmjeravanje i podsticanje razvoja ovoga privrednogsegmenta. Osnovni je cilj stvaranje
takvog institucionalnog okruženja, koje bi podsticajno djelovalo na preduzetničke aktivnosti,
odnosno na stvaranje takvog okruženja u kojem bi se preduzetnici osjećali motivisanim za
pokretanje novih poslovnih poduhvata. Podrška malim i srednjim preduzećima očituje se
putem finansijskih subvencija, pristupu izvorima finansiranja, poreskih olakšica, putem
strateškog i menadžerskog savjetovanja i sl.

13
LITERATURA

1. B. Ćosić. B. Jorgić i D. Puljić. Berza hartija od vrednosti i berzansko poslovanje.

Jugoslovensko tržište kapitala, Beograd. 1991. st. 23–27.
2. Dr S. Jović. Bankarstvo. Naučna kljpga, Beograd. 1990. st. 146
3. Dr P. Jovanović — Gavrilović. Međunarodno poslovno finansiranje. Ekonomski
fakultet. Beograd. 1990. st. 181
4. Ž. Mrkušić i A. Petriš–Mrkušić. Burzovno poslovanje, Informator,Zagreb. 1990. st.
23–24.
5. Grupa autora. Berzanski pojmovnik. Berza. novembar 1992. st. 27

14