4.
Kariktan- malinaw at di-malilimutang
FILIPINO
NOBELA
● Bungang-isip/katha na nasa anyong prosa
o tuluyan
● Pang aklat ang haba
● Nahahati sa kabanata
Tatlong elemento ng nobela
1. Isang kwento o kasaysayan
2. Isang pag-aaral
3. Paggamit ng malikhaing guni-guni
Layunin ng nobela
● Maglibang
● Magturo
● Magtaguyod ng isang pagbabago
● Magbigay ng isang aral
TULA
uri ng tulang liriko
1. Pastoral
- hindi lamang tungkol sa buhay ng pastor.
Naglalarawan ng simpleng paraan ng
pamumuhay, pag-ibig at iba pa.
- alegorya na gumagamit ng simbolismo
2. Elihiya - pagdaramdam o kahapisan para
sa isang minamahal, pamimighati dahil sa
isang yumao.
3. Soneto - tulang may labing-apat na taludtod
hinggil sa damdamin, kaisipan at pananaw
sa buhay ng tao. Naghahatid ng aral sa
mambabasa.
4. Oda - nagpapahayag ng isang papuri
patungkol sa pambihirang nagawa ng isang
dakilang tao.
5. Awit - nilalapatan ng tono o tugtugin.
6. Dalit - awitin patungko; sa Diyos ay
pananampalataya.
Elemento ng tula
1. Sukat- bilang ng pantig sa bawat taludtod,
ang isang taludtod ay may karaminwang
8,12 at 16 na pantig o sukat
2. Tugma- pagkakasintunungan ng mga salita
sa huling pantig ng bawat taludtod
3. Talinghaga- matayog na diwang
ipinahihiwatig ng makata
impresyon na nakikintal sa isipan ng
mambabasa.
SURING BASA
● Maikling pagsusuring pampanitikan
naglalahad ng sariling kuro-kuro o palagay
na susulat tungkol sa akda
● Layunin maglahad ng mga kaisipamg
matatagpuan at ang kahalagahan nito
Mga Dapat Tandaan sa Pagsasagawa ng
Suring-Basa
1. Alamin kung anong uri ng akda
2. Gumawa ng sinopsis o maiklong ligom
3. Ipahayag ang kaisipan ng malinaw at tiyak
4. Gumamit ng pananalitang matapat
5. Pahalagahan din ang paraan o estilo ng
pagsusulat.
Pormat na gagamitin sa pagsulat ng suring
basa
1. Panimula
- uri ng panitikan: pagtukoy sa mga
anyo ng panitikang sinulat, sa himig
o damdaming taglay nito.
- bansang pinagmulan: pagkilala sa
bansa kung saan naisulat ang akda
- pagkilala sa may akda
- layunin ng akda
2. pagsusuring pangnilalaman
- Tema o paksa ng akda
- Mga tauhan/karakter sa akda
- Tagpuan/panahon
- Balangkas ng mga pangyayari
- Kulturang nasasalamin sa akda
3. pagsusuring pagkaisipan
- Mga kaisipan/ideyang taglay ng
akda
- Estilo ng pagsusulat
4. Buod
- Mahahalagang bahagi lamang ang
bigyang tugon
SYMPOSYUM
Greek "sympinein"- sama-samang paginom
*mahiwatigang ang pagsasalo-salong ito ay
sinasabayan ng mga talakayan at pagpapalitan ng
mga opinyon kaugnayan ng mga kasalukuyang
panguayari.
Ito ay may isang modereytor na:
● Tagapaglahad ng paksa at layunin ng
talakayan
● Tagapagpakilala ng mga tagapagsalita
● Tagapatnubay sa kaayusan at daloy ng
talakayan
● Tagapaglinaw sa mga tanong at detalye
● Tagapagbigay ng buod talakayan
TLE
Examples: Here walks the bride.
RULE 5
Singular indefinite pronouns take the singular
form each, neither, either, one, no one, nobody,
everybody, everyone, someone, somebody, nyone,
anybody
Examples: Everyone has chance to speak.
RULE 6
Fractions, percentages, and some indefinite
pronouns may either be singular or plural,
depending upon their use in the sentence: most,
all, some

Examples: Most of the cookies were eaten.

Lesson 5.1: subject verb agreement

RULE 7
GRAMMAR
Collective nouns may be singular or plural,
The study of the classes of words, their inflections,
depending on their use in the sentence.
and their functions and relations In the sentence.

Examples: The jury decides on a final verdict.

Rules in subject verb agreement:
(decides as one body)
RULE 1
RULE 8
The number of the subject (singular or plural) is.
Some nouns, while plural in form, are actually
not changed by words that come between the
singular in meaning.
subject and the verb.
a. Nouns ending with 's'
Examples: The class president, together with the
Examples: The Philippines is a beautiful country.
officers, organizes the bulletin board.

RULE 9
Andrew, as well as his parents, visits his
Expressions of time, money, measurement, and
grandmother every month.
weight are usually singular when the amount is
considered one unit.
RULE 2
Subjects joined by "and" are plural.
Examples: Two hundred pounds seems
impossible to carry alone.
Examples: Josie and John watch the lantern
festival annually.
Lesson 5.2: Tense and aspect
RULE 3
ASPECT
In subjects joined by "or" the verb must agree with
An action may also be viewed with respect to time
the nearest subject.
instead of the action's location on time.
Examples: Jasmine or the other agents pick up the
TENSE
call.
It refers to the actual location of an event in time.
An action may occur either.
RULE 4:
Here and there are never subjects. The subject is
usually at the end of the sentence.
Past
-simple d/ed
-progressive was/were + ing
-perfect had + participate
Present
-simple s
-progressive is/are + ing
-perfect has/have + participate
Future
-simple will/shall
-progressive will be + ing
-perfect will have + participate
PRESENT TENSE
A. Simple Present Tense
talks about present or habitual actions.
EX: Water boils at 100 degrees Celsius.
B. Progressive Present Tense involve actions
happening at the present while the doar is
speaking
EX: Water is boiling when I got the pasta.
C. Present Perfect Tense is for actions just done
or still in effect.
EX: Water has boiled a minute ago
PAST TENSE
A. Simple Past Tense talks about actions
completed in the past.
EX: I finished my homework.
B. Progressive Past Tense pertains to actions
completed before some other past action.
EX: I was still finishing my homework when you
called.
C. Present Perfect Tenses are for actions just
done or still in effect.
EX: I had finished my homework this weekend.
FUTURE TENSE
A. simple Future tense talks about actions to
be done in future.
EX:eddie will win music competition.
B. Progressive future tense is for actions to
happen in future while the doer speaks
EX: Eddie will be winning the competition.
while I'm in medical school.
C. Perfect future tense for actions. to be
completed before some other time.
EX: eddie will have won the competition.before
you leave medical school.
Lesson 5.3: Prepositions
•are used to elaborate the action
• Without prepositions, it would be hard for English
speakers to communicate locations, addresses,
time, and dates
PREPOSITION OF PLACE
refer to something or someone's location.
AT is used to discuss a certain point, or a specific
address.
EX: at 123 Sunset Park, California
IN is used for an enclosed space, or wide,
spacious areas.
EX: in a box
in the building
ON is used for a surface such as roads, streets,
and bodies of water.
EX: on the table
on the train
By is used when the object or person discussed is
only near a certain object or person.
EX: by the sea
by the house
PREPOSITION OF TIME
AT refers to clock times, holidays, and other very
specific time frames, such as "at night."
EX: at 7:00 PM at noon
IN is used to discuss months, seasons, years,
centuries, general times of day, and longer periods
of time such as "in the past."
EX: in June in spring in 2021
ON is used for days of the week, specific dates,
and special days such as "on New Year's Day."
EX: on Tuesday on January 25, 2023
BY is used to refer to dates of completions of an
action.
EX: by March by 2023
Lesson 5.4: Modifiers
MODIFIERS
It is a word, phrase, or clause that describes
another word, phrase, or clause.
ADJECTIVES
An adjective modifies, or describes, a noun or
pronoun by providing more information or giving a
specific detail.
Examples:
The smooth surface of the sea gleamed.
(texture)
Red leaves scattered in the ground. (color)
ADVERB
An adverb modifies a verb, an adjective, or another
adverb. Adverbs tell how, where, when, or to what
extent.
The dog barked loudly. (how)
He rarely makes excuses. (when)
The player moved forward. (where)
The band was almost late. (to what extent)
Lesson 5.5: Conditional Sentences
CONDITIONAL
-These statements mean that an action relies on
another action. A certain action can only happen if
a certain condition is fulfilled.
-Describe the result of something that might
happen in the past or in the future; or might have
happened in the past but did not.
FIRST CONDITIONAL
future tense - simple
Will/shall + base form
if+present simple, future simple
This is used for things possibly or likely to happen
in the future.
EX: If it rains later, we will stay at home.
ZERO CONDITIONAL
Present tense - simple
Singular - base form + s
Plural - base form
if + present simple, present simple
This conditional is used for general truths/facts and
habits.
EX: If you add two and two, you get four.
SECOND CONDITIONAL
Past Tense-Simple
Singular- base form+ d/ed or change spelling
Plural - base form d'ed or change spelling
if+past simple, would+base verb
This conditional is for hypothetical situation with a
probable result.
EX: If I won the lottery, I would travel all over the
world.
THIRD CONDITIONAL
Perfect
Singular - had + participle form
Plural - Had+ participle form
if + past perfect, would have participle
This is used for things that happened in the past
and their imaginary results.
EX: If I had studied harder, I would have passed
the exam.
Lesson 6: Listening skills
it is the most fundamental component Intex
personal communication skills. we listen to For
various reasons.
•To obtain information.
•to Understand
•to enjoy
•to learn
LISTENING it is Of One skills you can we the most
important. have agent. We listen to the costumer's
•request
•questions
•Complaints
HEARING is passive, it is the automatic brain
response to the sound that requires no effort.
LISTENING is purposely and focused
ACTIVE LISTENING this includes Feedback. is not
only concerned with fucosing and making meaning
of the message but also with actively showing
signs of listening.
Verbal signs of active listening: Verbal cues
•positive reinforcement
•remembering
•Questioning and Clarifying
ARALING PANLIPUNAN
DISASTER MANAGEMENT PLAN
● Ayon kay Carter (1992), ito ay isang
dinamikong proseso na sumasakop sa
pamamahala ng pagpaplano, pag-oorganisa,
pagtukoy ng mga kasapi, pamumuno, at
pagkontrol.
● Binigyang diin nina Ondiz at Rodito (2009), na
ang disaster management ay tumutukoy sa iba’t
ibang gawain na binuo upang mapanatili ang
kaayusan sa panahon ng sakuna, kalamidad, at
hazard.
● At ayon naman sa Red Cross Disaster
Management Manual, ito ay isang ahensiya na
may administratibong desisyon, at gawain
patungkol sa bawat yugto ng isang sakuna.
Philippine Disaster Risk Reduction and Management
Framework
Ang Philippine Disaster Risk Reduction and
Management Act of 2010 ay may dalawang
pangunahing layunin:
1. Ang suliranin na dulot ng mga kalamidad at
hazard ay dapat paghandaan at hindi lamang
haharapin sa panahon ng pagsapit ng iba’t ibang
kalamidad; at
2. Mahalaga ang bahaging ginagampanan ng
pamahalaan upang maiwasan at mapababa ang
pinsala at panganib na dulot ng iba’t ibang
kalamidad.
Mga Itinataguyod ng PDRRM Framework:
● Ang paglutas sa mga hamong pangkapaligiran
ay hindi lamang tungkulin ng pamahalaan.
● Nagmumula sa pagtutulungan at pagkakaisa ng
iba’t ibang sektor ng lipunan tulad ng
pamahalaan, mangangalakal, Non-governmental
Organizations (NGO’s), pribadong sektor,
kasama na ang mga mamamayang naninirahan
sa isang komunidad ang pagbuo ng disaster
management plan.
● Ang pagbuo ng mga plano at polisiya sa
pagharap ng mga hamong pangkapaligiran ng
Community Based- Disaster and Risk Reduction
Management Approach ang itinataguyod ng
National Disaster Risk and Reduction
Management Council (NDRRMC) sa
kasalukuyan.
Ang Community-Based Disaster and Risk Reduction
Management Approach (CBDRM)
● Ayon kina Abarquez at Zubair (2004) ang
Community-Based Disaster Risk Management
ay isang paraan upang ang mga mamamayan
ang siyang tutukoy, sususri, tutugon,
susubaybay, at tataya sa mga risk na maaari
nilang maranasan lalo na ang mga pamayanang
may banta ng hazard at kalamidad.
● Ayon naman kina Shah at Kenji (2004), ang
Community-Based Disaster and Risk
Management Approach ay isang proseso ng
paghahanda na nakatuon sa kapakanan ng tao.
Ang mamamayan ay nabibigyan ng
pagkakataon na alamin at suriin ang mga
dahilan at epekto ng hazard at kalamidad sa
kanilang lugar.
Pinagtibay ito ng isang ulat ng WHO (1989) tungkol sa
CBDRM Approach. Binigyang-diin dito na mahalaga
ang aktibong pakikilahok ng lahat ng sektor ng isang
lugar upang:
1. mabawasan o mapababa ang epekto ng mga
hazard at kalamidad;
2. magkaroon ng mas maayos na plano na tutugon
sa panahon ng kalamidad upang mailigtas ang
mas maraming buhay at ari-arian sa halip na
umasa lang sa tulong galing sa pambansang
pamahalaan; at
3. mabigyan ng karampatang solusyon ang iba’t
ibang suliranin na dulot ng kalamidad dahil sa
 mas organisadong plano na gawa ng lahat ng
sektor ng pamayanan.
Napakahalaga ang partisipasyon ng lahat ng sektor para
sa mas matagumpay na disaster management plan. Ito ay
ipinaliwanag ni Sampath (2001) na kung hindi handa
ang isang pamayanan, mas malala ang epekto ng hazard
at kalamidad.
Kahalagahan ng CBDRM Approach
Layunin ng CBDRM:
● Bumuo ng isang pamayanang handa at matatag
sa pagharap sa mga hamong pangkapaligiran na
nakasalalay sa mabuting pagpaplano, pagtataya,
at paghahandang nakapaloob sa disaster
management plan.
● Maging disaster-resilient ang mga pamayanan at
maayos na maisagawa ang Community-Based
Disaster and Risk Management Approach.
Katangian ng Bottom-up Approach
● Ang pagtukoy, pag-aanalisa, at paglutas sa mga
suliranin at hamong pangkapaligiran na
nararanasan sa isang pamayanan ay nagmumula
sa mga mamamayan at iba pang sektor ng
pamayanan.
● Ang pamumuno ng lokal na pamayanan ang
pangunahing kailangan para sa grassroots
development kasama na ang mga lokal na
pamahalaan, pribadong sektor, at mga NGO’s.
● Nabibigyan ng pansin ang magkakaibang
pananaw ng iba’t ibang grupo sa isang
pamayanan na makatutulong sa paglaban sa mga
hazard at kalamidad.
● Ang karanasan at pananaw ng mga taong
nakatira sa isang disaster-prone area ang
nagiging pangunahing batayan ng plano.
● Ang pagkilala sa mga pamayanan na may
maayos na pagpapatupad ay isa sa mga salik
upang maipagpatuloy ang matagumpay na
bottom-up approach.
● Kailangan ang maingat at responsableng
paggamit ng mga tulong-pinansyal.
● Ang matagumpay na bottom-up strategy ay
natatamo dahil sa malawakang partisipasyon ng
mga mamamayan sa komprehensibong
pagpaplano at pagbuo ng desisyon.
Katangian ng Top-down Approach
● Ipinapaubaya sa mas nakatataas na tanggapan o
ahensiya ng pamahalaan ang lahat ng mga
gawain tulad ng pagpaplano hanggang sa
pagtugon sa panahon ng kalamidad.
Halimbawa: Ang isang barangay na nakaranas ng
sakuna at kalamidad ay aasa lamang ito sa tulong at
desisyon na Pambayan o Panlungsod na Pamahalaan.
Kung ang buong bayan o lungsod naman ang nakaranas
ng kalamidad ang paraan ng pagtugon ay nakasalalay sa
paraan na ipatutupad ng lokal na pamahalaan.
● Karaniwan ang sistemang ito ay laging
binabatikos at nakatatanggap ng mga kritisismo
sa kadahilanang napapabayaan ang mga
mamamayang may mataas na posibilidad na
makaranas ng epekto ng kalamidad at
kadalasang hindi naibibigay ang mga
pangangailangan ng mga tao.
● Kadalasan ang pananaw lamang ng
namumuno ang nabibigyang-pansin sa
paggawa ng plano kung kaya’t limitado ang
pagbuo sa disaster plan.
● Ang mga karanasan, pananaw, at
pangangailanagan ng mga mamamayan ay hindi
rin nabibigyan ng pansin. Sa kabuoan, nagiging
mabagal ang pagtugon sa mga
pangangailangan ng mga mamamayan sanhi ng
hindi pagkakasundo ng Pambansang
Pamahalaan at ng Lokal na Pamahalaan tungkol
sa mga patakaran at hakbangin na dapat gawin
sa panahon o pagkatapos ng kalamidad.
Magkakaroon ng holistic na pagtingin sa kalamidad at
hazard sa isang pamayanan kung magsasanib ang
dalawang approach.
Mga Dapat Gawin sa Panahon ng El Niño at La Niña
1. Ang mga tao ay dapat handa bago pa dumating
ang El Niño lalo na sa negatibong epekto nito sa
bansa.
2. Dapat iakma ng mga magsasaka ang kanilang
mga pananim sa abnormal na panahon at
gumawa ng mga paraan upang tumagal ang
patubig kung sakaling ito ay magpatuloy.
3. Makiisa at makibahagi sa paglaban sa mga
epekto lalo na sa pagtitipid sa suplay ng tubig.
4. Dapat malinis ang kapaligiran at hindi barado
ang mga daluyan ng tubig upang hindi magdulot
ng pagbaha.
Bago ang Bagyo:
1. Makinig sa radyo o manood ng TV para sa
regular na anunsyo o babala tungkol sa
kalagayan ng bagyong paparating.
2. Laging maghanda ng mga gamit pang-
emergency na nakalagay sa lalagyang hindi
nababasa kasama ang mga ekstrang damit,
delata, posporo, baterya, at iba pang
mahahalagang gamit.
3. Ayusin ang mga bahagi ng bahay lalo na ang
bubong para maging matibay at makayanan ang
malakas na ihip ng hangin.
 4. Kailangang lumikas kung nakatira sa mababang
lugar at delikado sa baha.
Habang may Bagyo:
1. Huwag lumabas ng bahay kung hindi
kinakailangang lumikas.
2. Siguraduhin na nakasara nang maayos ang mga
bintana at pintuan.
3. Itago nang maayos ang mga kagamitan bago
lilikas, isara ang tangke ng gas, at kailangang
nakapatay ang main switch ng kuryente.
4. Kung lilikas, siguraduhing may dalang
emergency kit.
Pagkatapos ng Bagyo
1. Manatili sa loob ng bahay kung wala pang
opisyal na balita na nakaalis na ang bagyo sa
bansa.
2. Kung lalabas, mag-ingat sa mga naputol na
kable ng kuryente na nakakalat
3. sa daan.
4. Makinig sa radyo o manood ng TV upang
malaman ang pinakahuling balita tungkol sa
bagyo.
5. Siguraduhin na walang buhay na kable o outlet
na nakababad sa tubig. Itapon ang mga naipong
tubig sa mga gulong, lata, o paso upang hindi
pamahayan ng lamok.
Mga Dapat Gawin sa Banta ng Lindol
Ang lindol ay isang pangyayari na nagdudulot ng
malaking pinsala. Ito ay biglaan at mabilis na paggalaw
ng lupa. Sanhi ito ng pagbibiyak at pagbabago ng mga
bato sa ilalim ng lupa habang pinapakawalan nito ang
puwersa na naipon sa mahabang panahon. Ang
Philippine Institute of Volcanology and Seismology
(PHIVOLCS) ang namamahala sa mga kalagayan ng
mga bulkan, lindol at mga tsunami. Ang lindol ay
nasusukat ayon sa lakas (intensity) na maaaring ilarawan
bilang halos di-maramdaman, biglaang nararamdaman,
mahina, katamtaman ang lakas, malakas, sobrang
malakas, mapaminsala, sobrang mapaminsala,
mapangwasak, at mapanggunaw. Kaya’t pinapayuhan
ang lahat na maging handa at alamin ang mga dapat
gawin bago, habang, at pagkatapos ng lindol. Ito ang
ilan sa mga dapat mong tandaan.
Bago Lumindol:
1. Makilahok sa mga earthquake drill.
2. Laging may handang emergency kit na
naglalaman ng mga kakailanganin tulad ng
bottled water, de-latang pagkain, gamot, at iba
pang mahahalagang kagamitan sa panahon ng
paglikas.
3. Mahalaga rin na maging pamilyar sa mga exit
route ng inyong tahanan, lugar ng trabaho, at
paaralan. Alamin din kung saan nakalagay ang
fire extinguisher at first aid kit.
Habang Lumilindol:
1. Umiwas sa mga puno, poste, linya ng kuryente,
at estruktura kung sakaling nasa open area.
2. Magtago sa isang matibay na mesa at manatili
roon upang maprotektahan ang sarili sa
maaaring bumagsak na bagay na nasa loob ng
gusali.
3. Siguraduhin na laging pumunta sa ligtas na
lugar.
4. At napakahalaga na kalmado at maging alerto
upang malaman ang dapat gawin sa mga
panahon na katulad nito.
Pagkatapos Lumindol:
1. Lumabas agad sa gusali, bahay, o paaralan
kapag huminto na ang pagyanig. Siguraduhing
ligtas ang mga kasama at alamin kung may
injury.
2. Magdala ng emergency kit kung kinakailangang
lumikas.
3. Lumikas kung pinalilikas.
Mga Dapat Gawin sa Pagputok ng Bulkan
1. Dapat sundin ang babala ng PHIVOCS, kung
pinalilikas, lumikas agad.
2. Sa paglikas, magdala lamang ng mahahalagang
kagamitan. Huwag kalimutang magdala ng
tubig, flashlight, at radio.
3. Laging alalahanin ang kaligtasan ng bawat isa
kaya laging sundin ang lahat ng paalala at
babala ng kinauukulan.
4. Manatili sa evacuation center hanggang hindi
nakasisiguro sa kaligtasan. Maaaring may mga
mahihinang pagsabog pati na rin ang paglindol.
Mga Dapat Gawin sa Banta ng Pagbaha at Flash
Flood
1. Maging handa sa posibilidad na pagbaha kung
patuloy ang pag-ulan.
2. Makinig sa radyo o manood sa TV para sa
emergency instructions.
3. Kinakailangang mag-imbak ng malinis na tubig
baka mawalan ng water supply.
4. Siguraduhing nasa maayos na lalagyan ang mga
kagamitan sa bahay, maaari itong ilagay sa
mataas na bahagi upang hindi maabot ng tubig-
baha.
5. Dalhin at isilong ang mga alagang hayop sa
mataas na bahagi ng lupa.
6. Manatili sa loob ng bahay hanggang matapos
ang bagyo.
 7. Kung kinakailangang lumikas, tiyaking
nakapatay ang kuryente ng bahay, nakasara ang
tangke ng gas, at nakasusi ang pinto.
8. Kung pinalilikas, gawin ito agad bago malubog
sa tubig-baha.
9. Bago lumikas, ibaba ang main switch ng
kuryente at isara ang buong kabahayan.
10. Huwag lumusong o tumawid sa mga tubig na
hindi alam ang lalim nito, iwasan ang mga lugar
na may tubig-baha.
11. Kung may dalang sasakyan at inabot ng baha,
huwag piliting tawirin ang baha lalo na kung
malakas ang agos nito at hindi matantiya ang
lalim.
12. Pakuluan ang tubig bago inumin.
13. Pagkatapos ng baha, bago pumasok sa bahay,
siguraduhing walang putol na kawad ng
kuryente upang maiwasan ang pagkakuryente o
pagsisimula ng sunog.
14. Huwag pumunta sa lugar ng sakuna (disaster
areas) nang hindi makasagabal sa rescue and
emergency operations.
15. Ipakita sa elektrisyan ang koneksiyon ng
kuryente bago buksan ang main switch o
paggamit ng mga de-kuryenteng mga
kagamitan.
Philippine Atmospheric Geophysical Astronomical
Services Administration (PAGASA) - nagbibigay ng mga
update tungkol sa mga paparating na bagyo at sama ng
panahon.
Philippine Institute of Volcanology and Seismology
(PHIVOLCS) - namamahala sa mga kalagayan ng mga
bulkan, lindol at mga tsunami.
National Disaster Risk Reduction Management Council
(NDRRMC) - nabuo upang mabawasan at maagapan ang
panganib na dulot ng kalamidad.
Ahensiyang Pang-impormasyon ng Pilipinas o
Philippine Information Agency (PIA) - nagbibigay ng
mga update tungkol sa mga rescue efforts at relief lalo
na sa mga lugar na naapektuhan ng kalamidad.
Tanod Baybayin ng Pilipinas (Philippine Coast Guard) -
sakop nito ang pagbibigay ng babala sa mga biyaheng
pandagat kasama na ang rescue and search operations.
Sinisiguro nito ang kaligtasang pandagat.
Unang Yugto (Disaster Prevention and Mitigation) -
Ang yugtong ito ay tatalakay kung paano
mapipigilan o mahahadlangan (prevention) at
mababawasan ang panganib (mitigation) na
maaaring maidulot ng kalamidad at hamong
pangkapaligiran.
2 BAHAGI :
Paghadlang sa kalamidad o Disaster Prevention
Mitigasyon ng Kalamidad o Disaster Mitigation
Pagtataya ng Panganib (Hazard Assessment) - Sa
yugtong ito sa pagbuo ng plano ng CBDRRM
gagawin ang pagtataya ng panganib. Ang
Pagtataya ng Panganib ay proseso ng pagtukoy o
pagkilala sa katangian ng panganib, pagsusuri sa
pinsala na maaaring maidulot nito at pamamahala
sa panganib upang maiwasan ang matinding
epekto nito sa isang lugar na makararanas ng
sakuna o kalamidad sa isang partikular na
panahon.
Pagtataya ng Kahinaan at Kakulangan
(Vulnerability Assessment) - Sa bahaging ito,
tatayahin ang kahinaan at kakulangan ng isang
komunidad maging ito ay sa mga mamamayaan o
sa mga impraestrukturang may mataas na antas
ng panganib.
Anderson at Woodrow (1990) - na pinamagatang
Rising from the Ashes - Pagtataya sa Kahinaan at
Kakulangan ay mayroong tatlong kategorya: ang
Pisikal o Materyal; Sosyal o Panlipunan; at Pag-
uugali ng tao tungkol sa panganib.
Pagtataya ng Kapasidad (Capacity Assessment) -
ay ang proseso ng pagsusuri sa kakayahan ng
komunidad na harapin ang iba’t ibang uri ng
hazard.
Pagtataya ng Peligro (Risk Assessment) - n ay
nararapat na isagawa bago ang pagtama ng
sakuna, kalamidad at banta ng panganib upang
maiwasan o mapigilan ang matindi at malawakang
pinsala sa tao at kalikasan.
Mitigasyong Estruktural - tumutukoy sa mga pisikal
na paghahanda na ginagawa ng isang komunidad
upang maging handa sa panahon ng pagtama ng
panganib.
Mitigasyong Di-estruktural - tumutukoy sa
paghahanda ng pamahalaan at komunidad
kabilang sa mga gawain ay ang pagbuo ng plano
sa pamamahala sa kalamidad, pagbibigay ng
wastong kaalaman sa mga mamamayan at
pagpapatupad ng mga programa upang
mahadlangan ang malawakang epekto ng
kalamidad.
impraestruktura at kabahayan.
Pagtatasa ng Pagkawala o Loss Assessment -
pagsusuri sa pansamantala o pangmatagalang
pagkawala ng serbisyo o produksyon dulot ng
kalamidad katulad ng pagkasira ng mga pananim.
IKAAPAT NA YUGTO: REHABILITASYON AT
PAGBAWI SA KALAMIDAD (Disaster
Rehabilitation and Recovery)

IKALAWANG YUGTO: PAGHAHANDA SA - Ang huling yugto sa pagbuo ng plano ng

KALAMIDAD (DISASTER PREPAREDNESS)
- Ay tinatawag na Paghahanda sa Kalamidad. Ito
ay tumutukoy sa mga paghahandang ginagawa ng
mga mamamayan, komunidad at pamahalaan
bago ang panahon ng pagtama ng kalamidad o
sakuna.
CBDRRM ay nakatuon sa Rehabilitasyon at
Pagbawi sa Kalamidad. Sa bahaging ito, sinusuri
ang mga nararapat na hakbang at gawain para sa
mabilis na pagsasaayos ng mga napinsala ng
kalamidad
- Ang pagpapanumbalik sa dating kaayusan at
normal na daloy ng pamumuhay ng mga
mamamayang nasalanta ng kalamidad ang
pangunahing tunguhin ng yugtong ito.

- Mahalaga ang partisipasyon ng mga

mamamayan, Non- Government Organizations
(NGOs) at iba pang sektor ng lipunan sa
pagpaplano at implementasiyon ng mga programa
ng pamahalaan sa rehabilitasyon at pagbawi sa
kalamidad.

IKATLONG YUGTO: PAGTUGON SA

KALAMIDAD (Disaster Response)

- Sa yugtong ito sa paghahanda ng plano sa

pamamahala sa kalamidad o CBDRRM plan
tinataya kung gaano kalawak ang pinsalang
maaaring maidulot ng isang kalamidad.

Pagtatasa ng Pangangailangan o Needs

Assessment - ginagawa upang matukoy at
matugunan ang mga pangunahing
pangangailangan ng mga biktima ng kalamidad
tulad ng pagkain, tahanan, damit, at gamot.

Pagsusuri sa Pinsala o Damage Assessment - ay

pagtukoy sa lawak ng pinsalang dulot ng
kalamidad tulad ng pagkasira ng mga