‫تاثیر موسیقی درمانی به شیوه اُرف بر تمرکز دیداری و ارتباط چشمی کودکان با‬

‫اختالالت طیف اوتیستیک‬

‫*‬
‫دکتر آنیتا باغداساریانس‬
‫**‬
‫دکتر کامبیز پوشنه‬
‫***‬
‫بیاینا عیسی قلیان هادانی‬

‫چکیده‬
‫هدف از این پژوهش بررسی تاثیر موسیقی درمانی به شیوه اُرف بر تمرکز دیداری و ارتباط چشممی کودکماب بما‬
‫اختالالت طیف اوتیستیک بوده است‪ .‬در مطالعه حاضر‪ ،‬جامعه مورد مطالعمه را کییمه کودکماب بما اخمتالالت طیمف‬
‫تشکیل داده اند‪ .‬حجم گروه نمونه شامل ‪ 1‬کودک پسمر در‬ ‫اوتیستیک یک مرکز توانبخشی در تهراب در سال ‪3‬‬
‫محدوده سنی ‪ 3-7‬سال بود که از طریق نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند ولی بدلیل عدم همکاری بما مرکمز و‬
‫نیز مشکالت رفتاری شدید‪ 4،‬کودک حذف شده و نمونه نهایی به ‪ 6‬نفر رسید‪ .‬ابزار پژوهش شمامل ززمموب "تمرکمز‬
‫دیداری تولوز‪-‬پیروب"‪ ،‬ثبت ارتباط چشمی و سازهای موسیقی بودند که از ساز ها در جیسات موسمیقی درممانی‪ ،‬و‬
‫ززموب تمرکز دیداری تولوز‪-‬پیروب و ثبت ارتباط چشمی به عنواب پیش ززموب‪ ،‬پس ززموب و ززمموب پیییمری بمرای‬
‫نمونه ها استفاده شد‪ .‬داده های پژوهش از طریق ززموب ‪ T‬وابسته و نیز اندازه گیری مکرر مورد تحییل قرار گرفمت‪.‬‬
‫یافته ها نشاب می دهد که موسیقی درمانی به شیوه اُرف بر تمرکز دیداری و ارتبماط چشممی کودکماب بما اخمتالالت‬
‫طیف اوتیستیک تاثیر دارد و موسیقی درمانی به شیوه اُرف باعث افزایش معنادار تمرکز دیداری و ارتباط چشمی زنها‬
‫شده است‪.‬‬

‫واژه های کلیدی‪ :‬موسیقی اُرف‪ ،‬اختالالت طیف اوتیستیک‪ ،‬تمرکز دیداری‪ ،‬ارتباط چشمی‪.‬‬

‫* استادیار دانشیاه ززاد اسالمی‪ ،‬واحد تهراب مرکزی‬

‫** استادیار دانشیاه ززاد اسالمی‪ ،‬واحد تهراب مرکزی‬
‫‪e-mail: beisagholian@gmail.com‬‬ ‫*** کارشناس ارشد کودکاب استثنایی دانشیاه ززاد اسالمی‪ ،‬واحد تهراب مرکزی‬
 ‫مقدمه‬
‫در مهارتهمای تعاممل‬ ‫اختالالت طیف اوتیستیک شامل گروهی از اختالالت روانی هسمتند کمه در زنهما تخریم‬
‫اجتماعی‪ ،‬رشد زباب و طیف ذخایر رفتاری وجود دارد‪ .‬اختالالت طیف اوتیستیک معموالً دربچه های کموچکتر از‬
‫سال ظاهر می شود و والدین معموالً در ‪ 1‬ماهیی کودک بدلیل عدم رشد مورد انتظمار زبماب نیمراب کمودک خمود‬
‫می شوند‪ .‬کودکاب مبتال به اختالالت طیف اوتیستیک غالباً عالقه شدید خاصی به طیفی باریک از فعالیمت هما نشماب‬
‫بمه محمیت اجتمماعی ابمراز نممی کننمد‪ .‬ایمن‬ ‫می دهند‪ ،‬در مقابل تغییر مقاومت به خرج می دهند و پاسم متناسم‬
‫اختالالت بر زمینه های مختیف رشد اثر می کنند و اختالل کارکرد مستمر به وجود می زورنمد (کماپالب و سمادوک‪،‬‬
‫‪ .) 117‬لین هال‪ ) 1 1( 4‬در پژوهش خود زورده‪ :‬چندین تشخیص متفاوت زیر چتمر اخمتالالت طیمف اوتیسمتیک‬
‫وجود دارد که شامل اختالل رت ‪ ،‬اختالل فروپاشنده کودکی‪ 6‬و سه اختالل شناخته شده اختالل اوتیسمم‪ ،7‬نشمانیاب‬
‫زسپرگر‪ 1‬و اختالل فراگیر رشدی که به گونه ای دییر مشخص نشده‪ 3‬می باشد‪.‬‬
‫بارز در رفتار های غیر کالمی الیوهمای محمدود تکمراری در عالیمق‪ ،‬رفتمار و فعالیمت هما‪ ،‬مشمکل در‬ ‫تخری‬
‫پردازش شنیداری‪ ،‬ارتباطات بیانی و داشتن پژواک کالم از دییر مشخصات کودکاب با این اختالالت است‪ .‬افمراد بما‬
‫اختالالت طیف اوتیستیک پردازش باالیی را نسبت به محرک دیداری ساده نشاب می دهنمد‪ ،‬در حمالی کمه پمردازش‬
‫پایینی را نسبت به محرک دیداری پیچیده دارند‪ .‬نسبت به حوزه دیداری‪ ،‬امتیاز و تشخیص شنوایی یکپارچه و تماثیر‬
‫محرک پیچیده در پردازش شنوایی افراد با اختالل طیف اوتیسم واضح نیست‪ .‬در همر صمورت یکمی از یافتمه همای‬
‫توجه زب است که بسیاری از افراد با اختالل طیف اوتیسم توانایی موسیقیایی باالیی دارند که می تمواب از زنهما‬ ‫جال‬
‫‪.) 1‬‬ ‫پردازش زیر و بمی‪ 1‬صداها را مثال زد (اویمت و همکاراب‪،‬‬
‫از زنجایی که رواب شناساب بیشتر دنبال شیوه های درمانی غیردارویی بوده اند موسیقی می تواند به عنواب یکی از‬
‫تقویت نقاط قوت این کودکاب و بهبمود‬ ‫شیوه های مکمل در کنار دییر شیوه های متعارف بکار گرفته شده و موج‬
‫عالئم و نقایص باشد‪ .‬این شیوه درمانی به دو شیوه فعال و یا غیر فعال صورت ممی گیمرد‪ .‬موسمیقی درممانی فعمال‬
‫اساس موسیقی خالقانه بوده و درمانجو در زب نقش فعالی دارد و با خواندب و یا استفاده از سازهای موسمیقی در زب‬
‫مشارکت می کند‪ .‬در حالی که شیوه دییر بیشتر برای بیماراب بستری و یا در حال استراحت انجام ممی گیمرد و ایمن‬
‫نوع غیر فعال موسیقی درمانی است (پاچتی و همکماراب‪ .) 111 ،‬اهمداف موسمیقی درممانی بهتمر کمردب یکمی از‬
‫عمیکردهای روانی بواسطه استفاده از تجارب موسیقیایی است‪ .‬اهداف برای تغییر در موسیقی درممانی ممی توانمد در‬
‫حوزه های توجه‪ ،‬تمرکز‪ ،‬کنترل تکانی‪ ،‬عمیکرد اجتماعی‪ ،‬احترام به خود‪ ،‬خود بیانیری‪ ،‬انییزش و شمناخت باشمد‬
‫(پییتری‪.) 111،‬‬
‫نتایج پژوهش نقش موسیقی درمانی در تشخیص و سنجش بالینی را نشاب می دهند‪ .‬موسمیقی درممانی قمادر بمه‬

‫‪4‬‬
‫‪. Lynne Hall‬‬
‫‪. Rett’s syndrome‬‬
‫‪6‬‬
‫‪. childhood disintegrative disorder‬‬
‫‪7‬‬
‫‪. autism disorder‬‬
‫‪1‬‬
‫‪. Asperger’s syndrome‬‬
‫‪3‬‬
‫)‪. pervasive developmental disorder not otherwise specified(PDD-NOS‬‬
‫‪1‬‬
‫‪. pitch‬‬
‫‪. Pacchetti‬‬
‫تشخیص و شناختن نقاط قوت و ضعف در کودکاب است‪ ،‬همانیونه که پتانسیل کودکماب را نشماب ممی دهمد‪ .‬تماثیر‬
‫معناداری در این پژوهش ها با گروه نمونه ی بسیار کوچک یافت شد و یافته ها بسیار مهم بودند زیرا زنهما پتانسمیل‬
‫موسیقی در کودکاب با اختالل اوتیستیک را نشاب دادند‪ .‬در پژوهش های تک موردی با موسمیقی درممانی خالقانمه و‬
‫رفتار اجتماعی ‪ ،‬رشد زباب‪ ،‬پاس دهی هیجانی عاطفی‪ ،‬فراخنمای توجمه و کنتمرل رفتمار تاثیرگمذار اسمت و موجم‬
‫‪.) 11‬‬ ‫افزایش و گسترش این موارد در حین جیسات موسیقی درمانی خالقانه شد (وییرام و گید‪،‬‬
‫در سال ‪ 367‬راتر این نظریه را بیاب کرد که تقریباً تمام کودکاب اوتیستیک دارای نقص شناختی هسمتند کمه ایمن‬
‫هماب نقص در زباب و ادراک است‪ .‬بنابراین حداقل در ابتمدای مراحمل زموزشمی بمرای زنماب فعالیمت همایی کمه بمر‬
‫محرک های بینایی متکی هستند سودمند نمی باشند و همچنین به نظر می رسید این کودکاب از نقص در فهم فراینمد‬
‫منطقی رنج می برند‪ .‬اگر چه تا حدی عیت و معیول را در یک موقعیت غیر انتزاعی می فهمنمد‪ .‬موسمیقی در چنمین‬
‫موقعیتی ارزشمند است زیرا از یک سو لذت بخش است و از سوی دییر در حالتی غیر انتزاعمی قابمل فهمم اسمت‪،‬‬
‫همچنین شیوه ای چند حسی است (زلوین‪ 4‬و وارویچ ‪.) 33 ،‬‬
‫در پژوهشی که تاثیر استفاده از مداخیه موسیقیایی و غیر موسیقیایی بر پاس اجتماعی و رفتمار اجتنمابی کودکماب‬
‫پیش دبستاب اوتیستیک انجام گرفت‪ ،‬نتایج نشاب داد که موسیقی تاثیر بیشتری را در افزایش همه رفتارهمای مسموالنه‬
‫اجتماعی هم در درماب متناوب و هم در درماب ثانویه داشته است‪ .‬عالوه بر این هیچ رفتار اجتنابی در طی دوره های‬
‫موسیقیایی دیده نشد و این نشاب دهنده این موضوع است که موسیقی برای کودکاب اوتیستیک بیشتر از محرک همای‬
‫رفتار مسوالنه اجتماعی بیشتری می شود (فینینیاب‪.) 1 1 6،‬‬ ‫غیر موسیقیایی ایجاد انییزه می کند در نتیجه موج‬
‫در پژوهشی که تاثیر زموزش موسیقی‪ ،‬زموزش گفتار و کالم و دوره هایی بدوب هیچیونه زموزش در تولید گفتار‬
‫در کودکاب اختالل اوتیسم انجام گرفت‪ ،‬هر دو گمروه از کودکماب بما اخمتالالت طیمف اوتیسمتیک (عمیکمرد بماال و‬
‫عمیکرد پایین) پیشرفت بیشتری را در تولید گفتار در هر دو گروهی که زموزش گفتار و زموزش موسیقیایی داشمتند‪،‬‬
‫دیده شد‪ .‬گر وه اوتیستیک با عمیکرد پایین پیشرفت بیشتری را پس از دوره زموزش موسیقی نشاب دادند‪ .‬کودکاب بما‬
‫تولیمد گفتمار‬ ‫اختالالت طیف اوتیستیک اطالعات زبانی مهمی را از محرک موسیقیایی دریافت می کنند کمه موجم‬
‫عمیکردی می شود (لیم‪.) 1 1 7،‬‬
‫مطالعات موردی انجام شده از طرف انجمن میی اوتیسم‪ ) 113( ، 1‬نشاب داده کمه موسمیقی ممی توانمد موجم‬
‫برقراری و توسعه ی ارتباط معنادار بیندتر و بیشتری باشد‪.‬‬
‫نتایج پژوهش تاثیر موسیقی درمانی خالقانه را بر رفتار اجتماعی کودکاب ‪ 3-6‬سماله نشماب داد موسمیقی درممانی‬
‫افزایش رفتار اجتاعی این کودکاب شد و تفماوت معنماداری در نممرات رفتمار‬ ‫خالقانه انفرادی برای ‪ 1‬هفته موج‬
‫‪3‬‬
‫اجتماعی موسیقیایی و غیر موسیقیایی دیده شد‪( .‬ادگارتن ‪.) 334 ،‬‬
‫با توجه به مبانی نظری مطرح شده‪ ،‬پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر موسیقی درمانی به شیوه اُرف بر تمرکمز‬

‫‪. Wigram‬‬
‫‪. Gold‬‬
‫‪4‬‬
‫‪. Alvin‬‬
‫‪. Warwich‬‬
‫‪6‬‬
‫‪. Finingan‬‬
‫‪7‬‬
‫‪. Lim‬‬
‫‪1‬‬
‫‪. national autism association‬‬
‫‪3‬‬
‫‪. Edgerton‬‬
 ‫دیداری و ارتباط چشمی کودکاب با اختالالت طیف اوتیستیک انجام شده است‪.‬‬

‫روش‬
‫جامعه زماری این پژوهش شامل کییه کودکاب با اختالالت طیف اوتیستیک (دختمر و پسمر) کمه در سمال جماری‬
‫به مرکز توانبخشی روزانه به زرا برای کار درمانی مراجعه می کردند بوده است ‪ .‬نمونه مورد بررسی بمه شمیوه‬ ‫‪3‬‬
‫نمونه گیری در دسترس و هدفمند انتخاب شد‪ .‬معیار انتخاب و گمارش کودکاب به عنواب شمرکت کننمدگاب در ایمن‬
‫پژوهش شامل موارد زیر بود‪:‬‬
‫‪ -‬کودک توست رواب شناس بالینی و رواب پزشک کودک بمه عنمواب کمودک بما اخمتالالت طیمف اوتیسمتیک‬
‫تشخیص داده شده باشد‪.‬‬
‫‪ -‬سن کودکاب گروه‪ ،‬در محدوده ای نزدیک به هم باشد‪.‬‬
‫‪ -‬هوش بهر کیی کودکاب گروه‪ ،‬در محدوده ای نزدیک به هم باشد‪.‬‬
‫از اینرو از بین پرونده های پزشکی کودکاب مرکمز توانبخشمی تعمداد ‪ 1‬پرونمده انتخماب شمد‪ .‬امما بمدلیل عمدم‬
‫همکاری با مرکز و نیز اختالف رفتاری شدید در حین جیسات‪ 4،‬کودک از گروه نمونه حذف شده‪ ،‬نمونه نهمایی بمه‬
‫‪ 6‬نفر رسید‪ .‬پس از اجرای ززموب "تمرکز دیداری تولوز‪ -‬پیروب" و ثبمت ارتبماط چشممی بمه عنمواب پمیش ززمموب‬
‫موسیقی درمانی اعمال شد‪.‬‬
‫ابزار مورد نیاز این پژوهش به دو دسته کیی تقسیم می شد که شامل ابزار ارزیابی و ابزار درمانی بودند‪.‬‬
‫ابزار ارزیابی‪:‬‬
‫ززموب تمرکز دیداری‬ ‫‪-‬‬
‫دستیاه تصویربرداری‬ ‫‪-‬‬
‫ابزار درمانی‪:‬‬
‫سازهای موسیقی اُرف‬ ‫‪-‬‬
‫آزمون "تمرکز دیداری تولوز‪ -‬پیرون"‬
‫ززموب تمرکز دیداری تولوز‪ -‬پیروب که تحت عنواب های ززموب مربع های دنبالمه دار یما ززمموب دقمت تولموز‪-‬‬
‫پیروب‪ 1‬نیز مورد استفاده قرار می گیرد‪ ،‬از چند صفحه مربع دنباله دار تشکیل شده است‪ .‬در باالی صفحه سمه مربمع‬
‫بممه عنممواب الیممو قممرار دارد کممه ززمممودنی همما بایممد کییممه مربممع هممایی را کممه بممه زب سممه مربممع شممباهت دارنممد‪،‬‬
‫در یک زماب محدود‪ ،‬خمت بزننمد(گنجمی‪ .) 17،‬این ززموب یکی ازکاربردی ترین تستهای استاندارد برای بررسی‬
‫عمیکرد توجه بوده و ززمونی مستقل از فرهنﮓ میباشد (رضاییاب و همکاراب‪ .) 13،‬پایایی این ززموب با اسمتفاده‬
‫از ززموب زلفای کرانباخ عبارت بود از ‪ 1/7‬و اعتبار زب با استفاده از اجرای همزماب بما ززمموب حافظمه وکسمیر روی‬
‫هماب نمونه ‪ 1/1‬بدست زمد که معنادار بود (اخواب وپاشا‪.) 13 ،‬‬
‫دستگاه تصویربرداری‬
‫برای ثبت و اندازه گیری ارتباط چشمی از دستیاه تصویربرداری که دوربین فییم برداری دیجیتمال بمود‪ ،‬اسمتفاده‬
‫شد‪ .‬در این روش دستیاه تصویربرداری بر روی پایه و در جایی ثابت (روبروی ززممودنی)‪ ،‬بما فاصمیه ی ثابمت ‪.‬‬
‫متری از ززمودنی‪ ،‬با درجه زاویه ای ثابت و یکساب در اتاق درممانی قمرار گرفمت‪ .‬بنمابر پمژوهش کمیم و همکماراب‬

‫‪1‬‬
‫‪. Attention test of toulous-pieron‬‬
‫‪. culture free‬‬
‫ثبت شد‪ .‬بنابر اطالعات دریافتی‪ ،‬مدت زماب ارتباط چشمی و نیمز تعمداد دفعمات‬ ‫(‪ ،) 113‬دقایق ‪ 7-‬و نیز ‪- 1‬‬
‫نیاه و ارتباط چشمی ثبت‪ ،‬بررسی ومورد تحییل قرار داده شد‪.‬‬
‫ساز های موسیقی اُرف‬
‫سازهای موسیقی اُرف سازهایی هستند با ساختاری ساده‪ ،‬صدایی خوش وزهنیین‪ ،‬که از زنها ممی تمواب چوبمک‪،‬‬
‫ماراکاس (شیکر) ‪ ،‬دایره زنیی‪ ،‬سنج‪ ،‬مثیث و نیز ساز نت دار زیالفوب‪ ،‬را نام برد که در این پژوهش از زنهما اسمتفاده‬
‫شده است (عیسی قییاب‪.) 13،‬‬
‫جیسه‪ ،‬به صورت دوبار در هفته و بمه ممدت‪ 41‬دقیقمه انجمام‬ ‫جیسات موسیقی درمانی به طور انفرادی و در‬
‫گرفت و پس از اتمام جیسات‪ ،‬ززموب "تمرکز دیداری تولوز‪ -‬پیروب" و ثبت ارتباط چشمی برای پس ززموب ممورد‬
‫استفاده قرار گرفته شد و پس از یک ماه نیز هماب ززموب به عنواب پس ززموب برای بار دوم (پیییری) از ززمودنی هما‬
‫گرفته شد‪.‬‬

‫یافته ها‬
‫‪ 1-‬و‬ ‫شاخص های توصیفی مربوط به نمرات تعداد دفعات ارتباط چشمی و مدت زماب زب دردقایق‪ -7‬و‬
‫کارزیی تمرکز دیداری در کودکاب با اختالالت طیف اوتیستیک در دو مرحیه پیش ززموب و پس ززموب ( قبل و بعمد‬
‫از موسیقی درمانی) محاسبه شد و نتایج در جدول ارائه شده است‪.‬‬
‫جدول ‪ :1‬نمرات تعداد دفعات ارتباط چشمی در حالت های مختلف آزمایش‬
‫پس آَزمون(‪)n=6‬‬ ‫پیش آزمون(‪)n=6‬‬
‫انحراف استاندارد‬ ‫میانگین‬ ‫انحراف استاندارد‬ ‫میانگین‬ ‫متغیر‬
‫‪9.70‬‬ ‫‪19.17‬‬ ‫‪10.89‬‬ ‫‪21.33‬‬ ‫تعداد دفعات دقایق ‪-7‬‬
‫‪10.97‬‬ ‫‪19.67‬‬ ‫‪6.18‬‬ ‫‪9.17‬‬ ‫‪1-‬‬ ‫تعداد دفعات دقایق‬
‫‪6.41‬‬ ‫‪14.50‬‬ ‫‪9.81‬‬ ‫‪14.33‬‬ ‫مدت زماب دقایق ‪-7‬‬
‫‪4.05‬‬ ‫‪12.00‬‬ ‫‪3.93‬‬ ‫‪7.33‬‬ ‫مدت زماب دقایق ‪1-‬‬
‫‪9.37‬‬ ‫‪11.42‬‬ ‫‪9.36‬‬ ‫‪7.33‬‬ ‫تمرکز دیداری‬

‫نتایج جدول نشانیر زب است که میانیین تعداد دفعات ارتباط چشمی در دقمایق ‪ -7‬در مرحیمه پمس ززمموب‬
‫‪ 1-‬در مرحیمه پمس‬ ‫نسبت به پیش ززموب کاهش یافته است اما میانیین تعداد دفعات ارتباط چشمی در دقمایق‬
‫ززموب نسبت به پیش ززموب افزایش یافته است همچنین میانیین مدت زمماب ارتبماط چشممی در دقمایق ‪ -7‬و در‬
‫‪ 1-‬در مرحیه پس ززموب نسبت به پیش ززموب افزایش یافته است‪ .‬میانیین کمارزیی تمرکمز دیمداری در‬ ‫دقایق‬
‫مرحیه پس ززموب نسبت به پیش ززموب افزایش یافته است‪.‬‬
 ‫جدول ‪ :2‬نتایج آزمون ‪ t‬برای مقایسه ارتباط چشمی در حالت های مختلف آزمایش‬

‫‪Sig‬‬ ‫‪df‬‬ ‫‪t‬‬ ‫انحراف استاندارد‬ ‫میانگین‬ ‫مراحل‬ ‫متغیر‬

‫‪5‬‬ ‫‪10.89‬‬ ‫‪21.33‬‬ ‫پیش ززموب‬
‫‪0.719‬‬ ‫‪0.381‬‬ ‫تعداد دفعات دقایق ‪-7‬‬
‫‪9.70‬‬ ‫‪19.17‬‬ ‫پس ززموب‬
‫‪5‬‬ ‫‪6.18‬‬ ‫‪9.17‬‬ ‫پیش ززموب‬
‫‪0.045‬‬ ‫‪-2.65‬‬ ‫تعداد دفعات دقایق ‪1-‬‬
‫‪6.41‬‬ ‫‪14.50‬‬ ‫پس ززموب‬
‫‪5‬‬ ‫‪9.81‬‬ ‫‪14.33‬‬ ‫پیش ززموب‬
‫‪0.951‬‬ ‫‪0.065‬‬ ‫مدت زماب دقایق ‪-7‬‬
‫‪10.97‬‬ ‫‪19.67‬‬ ‫پس ززموب‬
‫‪0.024‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪-3.21‬‬ ‫‪3.93‬‬ ‫‪7.33‬‬ ‫پیش ززموب‬ ‫‪-‬‬ ‫مدت زماب دقایق‬
‫‪4.05‬‬ ‫‪12.00‬‬ ‫پس ززموب‬

‫با توجه بمه نتمایج جمدول ‪ t ،‬همای محاسمبه شمده بمرای میمانیین تعمداد دفعمات ارتبماط چشممی در دقمایق‬
‫‪ 1-‬در سمطح ‪ 1/1‬معنما دار هسمتند ‪ .‬بنمابراین بمین‬ ‫‪ 1-‬و میانیین مدت زماب ارتبماط چشممی در دقمایق‬
‫‪ 1-‬در کودکماب بما اخمتالل فراگیمر‬ ‫نمرات تعداد دفعات ارتباط چشمی و مدت زماب ارتباط چشممی در دقمایق‬
‫رشدی در مراحل پیش ززموب و پس ززموب ( قبل و بعد ازموسیقی درمانی ) تفاوت معنی دار وجود دارد بطوری که‬
‫تعداد دفعات ارتباط چشمی و مدت زماب ارتباط چشمی در مرحیه پس ززموب ( بعد از موسیقی درمانی ) بماالتر از‬
‫مرحیه پیش ززموب است‪ .‬بنابراین موسیقی درمانی با شمیوه اُرف بمر ارتبماط چشممی کودکماب بما اخمتالالت طیمف‬
‫‪ 1-‬شمده‬ ‫افزایش تعداد و مدت زماب ارتبماط چشممی در دقمایق‬ ‫اوتیستیک موثر بوده است به طوری که موج‬
‫است‪.‬‬
‫جدول ‪ :3‬شاخصهای توصیفی نمرات کارآیی تمرکز دیداری در حالت های مختلف آزمایش‬
‫پیگیری(‪)n=6‬‬ ‫پس آزمون(‪)n=6‬‬ ‫پیش آزمون(‪)n=6‬‬
‫انحراف‬ ‫انحراف‬
‫میانیین‬ ‫انحراف استاندارد‬ ‫میانیین‬ ‫میانیین‬
‫استاندارد‬ ‫استاندارد‬
‫‪13.49‬‬ ‫‪15.33‬‬ ‫‪9.37‬‬ ‫‪11.42‬‬ ‫‪9.36‬‬ ‫‪7.33‬‬

‫نتایج جدول نشاب می دهد که میانیین کارزیی تمرکز دیداریدر مرحیه پمس ززمموب نسمبت بمه پمیش ززمموب‬
‫افزایش یافته است‪ .‬و همچنین در مرحیه پیییری نسبت به مراحل پیش ززموب و پس ززموب افزایش داشته است‬
‫به منظور بررسی تفاوت بین میانیین نمرات کارزیی تمرکز دیداری در سه مرحیمه پمیش ززمموب‪ ،‬پمس ززمموب و‬
‫پیییری‪ ،‬از ززموب تحییل واریانس با اندازه گیری مکرر استفاده شد‪.‬‬
‫بدین منظور ابتدا مفروضه کرویت با ززموب کرویت ماچیی بررسی شد‪ .‬که در جدول ‪ 4‬ارائه شده است‪.‬‬
 ‫جدول ‪ :4‬نتایج آزمون ماچلی برای بررسی مفروضه کرویت‬

‫‪Sig‬‬ ‫‪df‬‬ ‫خی دو‬ ‫آزمون ماچلی‬ ‫عامل درون گروهی‬

‫‪0.101‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4.584‬‬ ‫‪0.318‬‬ ‫موسیقی درمانی‬

‫نتایج جدول ‪ 4‬نشاب می دهد که مفروضه کرویت برقراراست‪ ،‬بنابراین کاربرد تحییل واریانس اندازه گیری مکمرر‬
‫بدوب تعدیل درجه ززادی امکاب پذیر است‪ .‬نتایج تحییل واریانس اندازه گیری مکرر با برقراری مفروضه کرویمت در‬
‫جدول ارائه شده است‪.‬‬
‫جدول‪ : 5‬نتایج تحلیل واریانس برای کارآیی تمرکز دیداری‬
‫میانگین‬ ‫مجموع‬
‫معنا داری‬ ‫‪F‬‬ ‫درجه آزادی‬ ‫منابع تغییر‬
‫مجذورات‬ ‫مجذورات‬
‫‪0.006‬‬ ‫‪8.744‬‬ ‫‪96.014‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪192.028‬‬ ‫مراحل‬
‫‪10.981‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪109.806‬‬ ‫خطا‬

‫مقدار‪ F‬محاسبه شده برای اثر موسیقی درمانی (سه مرحیه) معنادار است ( ‪.)P<1/1‬‬ ‫با توجه به نتایج جدول‬
‫در نتیجه بین میانیین نمرات پیش ززموب‪ ،‬پس ززموب و پیییری کارزیی تمرکز دیداری تفماوت معنمادار وجمود دارد‪.‬‬
‫نتایج ززموب تعقیبی بونفرونی به منظور بررسی تفاوت بین میانیین های سه مرحیه محاسبه شد‪ .‬نتمایج در جمدول ‪6‬‬
‫مشاهده می شود‪.‬‬
‫جدول‪ :6‬خالصه نتایج آزمون تعقیبی بونفرونی‬
‫‪Std.‬‬ ‫تفاوت میانیین ها‬ ‫مراحل‬
‫‪Sig.‬‬
‫‪Error‬‬
‫‪0.065‬‬ ‫‪2.446‬‬ ‫‪-8.000‬‬ ‫پیش ززموب‪ -‬پیییری‬
‫‪0.303‬‬ ‫‪2.043‬‬ ‫‪-3.917‬‬ ‫پس ززموب‪ -‬پیییری‬
‫‪*P=>0.05‬‬

‫نتایج جدول ‪ 6‬نشاب می دهد تفاوت بین نمرات کارزیی تمرکز دیداری در مراحل پیش ززموب با پمس ززمموب و‬
‫پیییری معنادار است ولی تفاوت بین پس ززموب با پیییری معنادار نیست‪ .‬مقایسه میانیین هما نشماب ممی دهمد کمه‬
‫نمرات کارزیی تمرکز دیداری در مرحیه پیش ززموب پایین تر از مراحل پس ززموب و پیییری است‪ .‬بنابراین می تواب‬
‫نتیجه گرفت که موسیقی درمانی با شیوه اُرف بر کارزیی تمرکز دیداری کودکاب با اختالالت طیف اوتیسمتیک مموثر‬
‫افزایش کارزیی تمرکز دیداری شده است و این افزایش بعمد از ممدت یمک مماه نیمز‬ ‫بوده است به طوری که موج‬
‫مشاهده می شود‪.‬‬
 ‫بحث‬
‫موسیقی درمانی می تواند درماب بالینی برای کودکاب با گستره ای از ناتوانی هما و تنموع نیازهما بموده (پییتمری ‪،‬‬
‫‪ ) 111‬و به فعال کردب و نیز حمایت از کودکاب با نقایض ذهنی یا روانی– جسمی کمک کند‪.‬‬
‫زلدریج و همکاراب‪ ) 33 ( ،‬با استفاده از موسیقی درمانی برای کودکاب با تاخیر رشدی را توضیح دادند‪ .‬دافمی‬
‫و فولر‪ ) 11 ( ، 4‬موسیقی درمانی را شیوه ای برای تسریع صحبت کردب‪ ،‬تقیید و خواندب کودکاب کم تمواب هوشمی‬
‫تربیت پذیر دانسته‪ .‬عیسی قییاب‪ ) 13( ،‬موسیقی درمانی به شیوه اُرف را بمرای ادراک دیمداری کودکماب کمم تمواب‬
‫هوشی زموزش پذیر موثر دانسته‪ .‬ساواریموتو و همکاراب‪ ) 11 ( ،‬در نتایج پژوهش های خود تاثیر موسیقی را در‬
‫افراد با ناتوانی یادگیری به منظور کاهش رفتار ناسازگارانه و پرخاشیری‪ ،‬وییمرام و گیمد‪ ) 116( ،‬در بهبمود رفتمار‬
‫تعامیی‪ ،‬رشدزبانی‪ ،‬حساسیت عاطفی‪ ، 6‬ظرفیت توجمه‪ 7‬و کنتمرل رفتماری را کودکماب بما اخمتالالت فراگیمر رشمد‪،‬‬
‫فینییاب‪ 1‬و استار‪ ) 1 1( 3‬در افزایش رفتارهای مسوالنه اجتماعی کودکاب با اختالالت فراگیر رشد‪ ،‬لیم‪) 1 1( ، 1‬‬
‫اجرای پژوهش حاضمر و‬ ‫در تولید گفتار عمیکردی کودکاب با اختالالت فراگیر رشد‪ ،‬نشاب داده اند که همین موج‬
‫پی بردب به تاثیر موسیقی به شیوه اُرف بر ادراک دیداری و ارتباط چشمی شده است‪.‬‬
‫‪ 1-‬و میانیین مدت زماب ارتباط چشممی در‬ ‫با توجه به نتایج‪ ،‬میانیین تعداد دفعات ارتباط چشمی در دقایق‬
‫‪ 1-‬معنا دار هستند‪ .‬بنابراین بین نمرات تعداد دفعات ارتباط چشممی و ممدت زمماب ارتبماط چشممی در‬ ‫دقایق‬
‫‪ 1-‬در کودکاب با اختالل فرا گیر رشدی در مراحل پیش ززموب و پس ززموب تفاوت معنی دار وجمود دارد‬ ‫دقایق‬
‫وهم تعداد دفعات ارتباط چشمی و هم مدت زماب ارتباط چشمی در مرحیه پس ززموب موسمیقی بماالتر از مرحیمه‬
‫پیش ززموب است‪ .‬بنابراین موسیقی درمانی با شیوه اُرف برارتباط چشمی کودکاب با اختالالت طیف اوتیستیک موثر‬
‫بوده است‪.‬‬
‫در مقایسه با یافته های این پژوهش‪ ،‬کیم و همکاراب (‪ ) 111‬نیز ارتباط چشمی معنادار و نیز مشارکت بیشمتری‬
‫را از کودکاب با اختالل فراگیر رشد در حین جیسات موسیقی درممانی خالقانمه نسمبت بمه جیسمات بمازی درممانی‬
‫افمزایش‬ ‫گزارش کرده اند‪ .‬همچنین نتاایج پژوهش ستار و زنکمر‪ ) 331( ،‬نمواختن سماز کییمدی کیبمورد را موجم‬
‫مهارت های اجتماعی و افزایش ارتباط چشمی کودکاب با اختالل اوتیسم نشاب داده است‪ .‬ویمپموری و همکماراب‪،‬‬
‫افزایش ارتباط چشمی و شروع تعامل کودک با ممادر گردیمده اسمت‬ ‫( ‪ ) 33‬نشاب دادند که موسیقی درمانی موج‬
‫که همه ی این نتایج‪ ،‬نتایج ای همسو با پژوهش حاضر است‪.‬‬
‫از یافته های بدست زمده از این پژوهش می تواب نتیجه گیری کرد که موسیقی می تواند بمرای تنظمیم نظمام منمد‬

‫‪. Pellitteri‬‬
‫‪. Aldridge‬‬
‫‪4‬‬
‫‪. Duffy &Fuller‬‬
‫‪. Saverimuttu‬‬
‫‪6‬‬
‫‪. emotional responsiveness‬‬
‫‪7‬‬
‫‪. attention span‬‬
‫‪1‬‬
‫‪. Finnegan‬‬
‫‪3‬‬
‫‪. Starr‬‬
‫‪1‬‬
‫‪. Lim‬‬
‫‪. Wimpory‬‬
‫رفتار کودکاب استفاده شود‪ .‬نواختن در گروه های کوچک برای کارکردب بر مفاهیمی همچوب همکماری بما دییمراب‪،‬‬
‫هماهنیی و حس پیشرفت و دستاورد خوب و مفید باشد‪.‬‬
‫با توجه به نتایج‪ ،‬بین میانیین نمرات پیش ززموب ‪ ،‬پس ززموب و پیییری کارزیی تمرکز دیداری تفماوت معنمادار‬
‫وجود دارد‪ .‬مقایسه میانیین ها نشاب داد که نمرات کارزیی تمرکز دیداری در مرحیه پیش ززموب پایین تر از مراحمل‬
‫پس ززموب و پیییری است‪ .‬بنابراین می تواب نتیجه گرفت که موسیقی درمانی با شیوه اُرف بر کارزیی تمرکز دیداری‬
‫افزایش کارزیی تمرکز دیداری شده است و‬ ‫کودکاب با اختالالت طیف اوتیستیک موثر بوده است به طوری که موج‬
‫این افزایش بعد از مدت یک ماه نیز مشاهده می شود‪ .‬ولی بما توجمه بمه بررسمی انجمام شمده پژوهشمیر نتوانسمت‬
‫پژوهشی را در این زمینه پیدا کند‪.‬‬
 ‫منابع‬
‫ تاثیر موسیقی فعال بر حافظه و توجه بیمماراب اسمکیزوفرب زب و ممرد‬.)1331(.‫گیتی‬،‫و اخوان‬.‫ غالمرضا‬،‫ پاشا‬-
.‫ پایاب نامه چاپ نشده کارشناسی ارشد‬.‫مرکز شفا دزفول‬
‫ تاثیرمصرف مکملخوراکیزهن برظرفیت توجه‬.)1333( .‫ مهسا‬،‫ و بهزادفر‬.‫ مهدی‬،‫ و رضاییان‬.‫ اکرم‬،‫ رضاییان‬-
. - 47 ‫ دوره اول‬، ‫ مجیه دانشیاه عیوم پزشکیخراسابشمالیشماره‬.‫دانشزموزاب دختر دبیرستانی‬
.‫رواب پزشمکی بمالینی‬-‫ عیوم رفتاری‬: ‫ خالصه رواب پزشکی‬.) 11(.‫ هارولد‬،‫ و کاپالب‬.‫ بنجامین جیمز‬،‫ سادوک‬-
.) 117( ‫انتشارات شهر زب‬:‫ تهراب‬.)‫(ترجمه نصرت اهلل پور افکاری‬
‫ تاثیر موسیقی درمانی به شیوه اُرف بر ادراک دیمداری کودکماب کمم تمواب هوشمی‬.)1331(.‫ بیاینا‬،‫ عیسی قلیان‬-
.‫ دانشیاه ززاد واحد تهراب مرکز‬.‫ پایاب نامه چاپ نشده کارشناسی‬.‫زموزش پذیر‬
.‫بعثت‬:‫ تهراب‬.‫ رواب شناسی تجربی و کاربردی‬.)1334(.‫ حمزه‬،‫ گنجی‬-

- Aldridge, D. (1994). Alzheimer’s disease: rhythm, timing and music as therapy.

Science direct, biomedicine and pharmacotherapy 48(7)275-281.
- Alvin, J., Warwick, A. (1991). Music Therapy for the Autistic Child, 2nd edition.
Oxford: Oxford. University Press.
- Bruscia, K., E. (1988). A Survey of Treatment Procedures in improvisational
Music Therapy, psychology of music, 16,1-24.
- Duffy, B., Fuller, R., (2000).Role of music therapy in social skills development
in children with moderate intellectual disability, journal of applied research in
intellectual disabilities.13 (2):77-89.
- Edgerton, C. (1994). The effect of improvisational music therapy on the
communicative behaviors of autistic children. Journal of Music Therapy, 21(1), 31–
62.
- Finnigan E, Starr E.(2010). Increasing social responsiveness in a child with
autism. A comparison of music and non-music interventions. Autism
journal. ;14(4):321-48.available in http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20591958
- Firth, U., Hill, E.,(2003). Understanding autism: insights from mind and brain.
vol 358 no. 1430p281-289.
- Fix, J. (2008). The use of music education in oral schools for children who are
deaf or hard of hearing.10-16.
- Gold, C., Voracek, M.,Wigram, T. (2005). Effect of music therapy for children
and adolescents with psychopathology: a meta-analysis. Journal of child psychology
and psychiatry 45(6)1054-1063.
- Kim, J., Wigram, T., Gold, Ch.,(2008).The Effects of Improvisational Music
Therapy on Joint Attention Behaviors in Autistic Children: A Randomized Controlled
Study. Journal of Autism Development Disorder 38:1758–1766.
- Lim HA. (2010). Effect of "developmental speech and language training through
music" on speech production in children with autism spectrum disorders. Music
Therapy. Journal ;47(1):2-26.available in
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20635521
- Ouimet, T., Foster, NE., Tryfon, A., Hyde, KL.,(2012). Auditory-musical
processing in autism spectrum disorders: a review of behavioral and brain imaging
studies. Ann NY Acad Science. ;1252:325-31.
- available inhttp://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22524375
- Paccetti, C., Mancini, F., Aglieri, R., Fundaro, C., Martignoni, E., Nappi, G.
(2000). Active music therapy in Parkinson’s disease: An integrative method for motor
and emotional rehabilitation. American psychosomatic Medicine ,62,386-393
- Pellitteri, J. (2000). Music therapy in the special education setting, journal of
educational and psychological consultation. 11(3&4), 379-391.
- Starr, E., and Zenker, E. (1998). Understanding autism in the context of music
therapy: Bridging theory and practice. Canadian Journal of Music Therapy, 6, 1-19.
- Savarimuthu, D., Bunnell, T., (2002). The effects of music on clients with
learning disabilities : a literature review, Complementary Therapies in Nursing and
Midwifery. 8(3), 160-165.
- Staum, M.J.,(2008). Education: Music therapy and language: Autism research
institute
- Wimpory, D., Chadwick, P., and Nash, S. (1995). Brief report: Musical
interaction therapy for children with autism: An evaluative case study with two-year
follow-up. Journal of Autism and Developmental Disorders, 25, 541-552.