HBEC2703 Sains DLM Pend Awal Kanak-Kanak

HBEC2703
Sains dalam Pendidikan Awal Kanak-kanak
Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

HBEC2703
SAINS DALAM
PENDIDIKAN AWAL
KANAK-KANAK
Nik Noraini Nik Abu Bakar
Prof Dr Lim Teck Meng

Penterjemah
Luqman Prof Datuk Dr A Hamid
Edisi ketiga 2021 (CS)

Edisi kedua 2019
Edisi pertama 2016
Dibangunkan oleh Pusat Reka Bentuk Pengajaran dan Teknologi, OUM.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM), HBEC2703
Hak cipta terpelihara. Tiada bahagian daripada bahan ini boleh disalin semula dalam mana-mana cara
tanpa kebenaran secara bertulis daripada Presiden Open University Malaysia (OUM).
www.oum.edu.my

Isi Kandungan
Panduan Kursus ix–xv
Topik 1 Pengenalan kepada Sains dalam Pendidikan Awal 1

Kanak-kanak
1.1 Cara Kanak-kanak Mempelajari Konsep Sains 2
1.2 Bermain dan Mempelajari Sains 7
1.3 Pendekatan Bersepadu yang Afektif dalam 19
Pembelajaran Sains
1.3.1 Kepelbagaian Kaedah Pembelajaran 20
1.3.2 Rangka Kerja Pembelajaran Bersepadu 22
Rumusan 24
Kata Kunci 24
Rujukan 25
Topik 2 Strategi Pengajaran dan Pembelajaran Sains pada Tahun Awal 26

Kanak-kanak
2.1 Teori Perkembangan Kognitif 27
2.2 Persekitaran yang Menggalakkan Pembelajaran Sains 32
2.2.1 Arahan yang Digunakan dalam Pembelajaran 33
Formal dan Tidak Formal
2.3 Peranan Guru, Keluarga dan Masyarakat 37
2.3.1 Peranan Guru 37
2.3.2 Peranan Keluarga 40
2.3.3 Peranan Masyarakat 42
Rumusan 43
Kata Kunci 44
Rujukan 44
Topik 3 Pendekatan dan Model Pengajaran Sains 45

3.1 Pendekatan dan Model Pengajaran Sains 46
3.1.1 Konsep Kartun sebagai Pendekatan untuk 48
Pengajaran dan Pembelajaran Sains
3.2 Teori Kognitif 51
3.2.1 Konstruktivisme 51
3.2.2 Pembelajaran Berasaskan Inkuiri 52
3.3 Proses Berorientasikan Inkuiri 55

iv  ISI KANDUNGAN
3.4 Integrasi antara Disiplin 58

Rumusan 60
Kata Kunci 61
Rujukan 61
Topik 4 Perancangan Pengajaran Sains 63

4.1 Model „Lima E‰ 64
4.2 Jaringan 67
4.3 Pemilihan Strategi Pengajaran 69
4.4 Rancangan Pengajaran 71
4.4.1 Soalan Terbuka dan Soalan Tertutup 76
4.4.2 Pelan Unit 77
Rumusan 81
Kata Kunci 81
Rujukan 82
Topik 5 Teknologi dan Pembelajaran dalam Pendidikan Sains Awal 83

Kanak-kanak
5.1 Teknologi Berasaskan Komputer 85
5.1.1 Perkara yang Patut Dilakukan dan Tidak Patut 85
Dilakukan
5.1.2 Pendidikan Kecerdasan Teknologi 92
(Technology Quotient)
5.2 Membaca dan Menulis dalam Sains 96
Rumusan 100
Kata Kunci 100
Rujukan 101
Topik 6 Konsep Sains Kehidupan 102

6.1 Tubuh Badan Manusia 103
6.1.1 Pembelajaran melalui Deria 107
6.1.2 Tulang Menyokong Tubuh Badan 107
6.1.3 Jantung sebagai Organ Utama 110
6.2 Kesihatan dan Pemakanan 111
6.2.1 Panduan Piramid Makanan dan Diet Manusia 115
6.3 Tumbuh-tumbuhan 117
6.3.1 Benih 121
6.4 Haiwan 124
Rumusan 128
Kata Kunci 129
Rujukan 129

ISI KANDUNGAN  v
Topik 7 Konsep Sains Alam Sekitar 131

7.1 Udara dan Air 133
7.1.1 Udara 133
7.1.2 Air 136
7.2 Cuaca 140
7.3 Batu dan Mineral 143
7.3.1 Batu 143
7.3.2 Mineral 146
7.4 Alam Sekitar Kita 148
Rumusan 152
Kata Kunci 152
Rujukan 153
Topik 8 Konsep Sains Fizikal 154

8.1 Kemagnetan 155
8.2 Kesan Graviti 159
8.3 Mesin Ringkas 163
8.3.1 Geseran 163
8.3.2 Tuil sebagai Mesin Ringkas 164
8.3.3 Tanjakan Membantu Kerja Mengangkat 166
8.3.4 Skru 168
8.3.5 Gandar dan Roda 168
8.4 Bunyi 170
8.5 Cahaya dan Bayang-bayang 173
Rumusan 176
Kata Kunci 177
Rujukan 178
Topik 9 Penilaian Pembelajaran Sains Awal Kanak-kanak 179

9.1 Tahap Pembangunan Konsep 181
9.2 Kaedah Penilaian 182
9.2.1 Penilaian Sahih 188
9.3 Menilai Kemahiran Saintifik 190
Rumusan 192
Kata Kunci 193
Rujukan 194

vi  ISI KANDUNGAN
Topik 10 Pendidikan Sains dan Perbezaan Murid 195

10.1 Modaliti Pembelajaran 196
10.1.1 Lokus Kawalan 199
10.1.2 Petua untuk Membangunkan Lokus Kawalan 200
Dalaman
10.1.3 Isu Gender 201
10.2 Perbezaan Budaya 202
10.2.1 Cara Mengajar tentang Perbezaan Budaya 203
di Prasekolah
10.3 Kecerdasan Pelbagai 204
10.3.1 Pelbagai Kecerdasan bagi Kanak-kanak 207
Berkeperluan Khas
Rumusan 210
Kata Kunci 211
Rujukan 211

"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
PANDUAN KURSUS
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
" Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
" Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

PANDUAN KURSUS  ix
DESKRIPSI PANDUAN KURSUS

Anda perlu membaca Panduan Kursus ini dengan teliti dari awal hingga akhir.
Ia menyatakan kandungan kursus dengan ringkas dan bertujuan membantu
anda memahami kandungan kursus. Ia juga mencadangkan jumlah tempoh masa
untuk anda habiskan bagi menyelesaikan kursus ini dengan jayanya. Sila rujuk
Panduan Kursus ini dari semasa ke semasa ketika anda membaca kandungan
kursus kerana ia dapat membantu anda dalam menjelaskan komponen
pembelajaran penting yang mungkin anda terlepas pandang.
PENGENALAN
HBEC2703 Sains dalam Pendidikan Awal Kanak-kanak ialah salah satu kursus
yang ditawarkan di Open University Malaysia (OUM). Kursus ini bernilai 3 jam
kredit dan harus dijalankan selama 8 hingga 15 minggu.
AUDIENS KURSUS
Kursus ini ditawarkan kepada semua pelajar yang mengambil program Sarjana
Muda Pendidikan Awal Kanak-kanak dengan Kepujian.
Sebagai pelajar terbuka dan jarak jauh, anda seharusnya mampu belajar secara
kendiri dan mengoptimumkan kaedah pembelajaran dan persekitaran sedia ada.
Sebelum anda memulakan kursus ini, sila pastikan anda mempunyai bahan
kursus yang betul serta memahami keperluan kursus dan cara kursus tersebut
dikendalikan.
PERUNTUKAN MASA PEMBELAJARAN

Berdasarkan piawaian amalan OUM, pelajar perlu memperuntukkan 40 jam
pembelajaran bagi setiap jam kredit. Oleh itu, kursus yang bernilai 3 jam kredit
memerlukan masa pembelajaran selama 120 jam. Rajah 1 menunjukkan masa
pembelajaran pelajar (SLT – student learning time).

x  PANDUAN KURSUS
Rajah 1: Masa Pembelajaran Pelajar
HASIL PEMBELAJARAN KURSUS

Pada akhir kursus ini, anda seharusnya dapat melakukan perkara berikut:
1. Membincangkan konsep asas pembelajaran sains awal dan bagaimana
kanak-kanak mempelajari sains.
2. Mencadangkan rancangan, strategi dan kaedah yang sesuai dalam mengajar
kemahiran saintifik kanak-kanak dan meningkatkan pemahaman mereka
tentang dunia melalui penerokaan konsep dan proses sains yang aktif.
3. Menerangkan konsep sains alam sekitar dan fizikal untuk menyokong
pembelajaran dan perkembangan kanak-kanak.
4. Menjalankan pemerhatian sebagai asas untuk menaksir perkembangan
kanak-kanak melalui pengalaman aktiviti sains.

PANDUAN KURSUS  xi
SINOPSIS KURSUS
Kursus ini dibahagikan kepada 10 topik. Sinopsis bagi setiap topik dinyatakan
seperti yang berikut:
Topik 1 memperkenalkan konsep sains dan bagaimana belajar sains sambil

bermain boleh membantu kanak kanak menguasai pembelajaran sains dengan
lebih cepat. Topik ini juga membincangkan pendekatan bersepadu afektif dalam
pembelajaran sains pada peringkat pendidikan awal kanak-kanak dan cara ia
mampu untuk mengintegrasikan pengalaman bidang sains dengan bidang
kurikulum lain.
Topik 2 memberi tumpuan kepada teori kognitif Piaget yang menjelaskan cara
minda kanak-kanak berfungsi dan memahami bagaimana tindak balas kanak-
kanak terhadap sains. Selain itu, topik ini juga mengenal pasti jenis persekitaran
yang menggalakkan pembelajaran sains dan membezakan peranan guru, keluarga
(ibu bapa) dan masyarakat dalam pembangunan sains yang dipelajari pada
peringkat awal kanak-kanak.
Topik 3 memberi tumpuan kepada mengenal pasti pendekatan yang diambil oleh
guru yang mengajar sains pada peringkat awal kanak-kanak yang belajar,
memahami maksud konstruktivisme dan perbezaan antara konstruktivisme
daripada pembelajaran berdasarkan siasatan. Topik ini juga menentukan faktor
yang mempengaruhi perkembangan kognitif kanak-kanak dan kepentingan
integrasi antara disiplin dalam pengajaran.
Topik 4 memberi satu gambaran menyeluruh tentang komponen utama satu

rancangan pengajaran yang melibatkan „Lima E‰ dan membangunkan konsep
menggunakan strategi jaringan dalam mereka bentuk unit sains. Topik ini
memberi tumpuan kepada enam langkah yang terlibat dalam perancangan konsep
pengalaman untuk kanak-kanak dan cara membina pelan unit, mengetahui
manfaat yang membawa kepada pembangunan sains dalam pembelajaran awal
kanak-kanak.
Topik 5 membincangkan pelbagai jenis aplikasi yang terdapat dalam komputer

seperti pemprosesan perkataan, penerbitan, hamparan dan aplikasi graf,
pangkalan data, mel elektronik, Internet dan jaringan sejagat (World Wide Web).
Topik ini juga menerangkan cara untuk menggunakan inventori teknologi bagi
mengukuhkan program pendidikan sains. Kepentingan membaca dan menulis
sains dalam pendidikan awal kanak-kanak turut dibincangkan dalam topik ini.

xii  PANDUAN KURSUS
Topik 6 memperkenalkan konsep sains kehidupan, piramid makanan dan

kepentingan penjagaan kesihatan dan makanan berkhasiat. Topik ini
memperkenalkan kanak-kanak kepada tulang dan fungsi pelbagai jenis tulang
yang sangat penting kepada manusia dan haiwan. Selain itu, topik ini menjelaskan
cara haiwan diklasifikasikan mengikut jenis makanan yang dimakan. Mereka
kemudiannya dikelaskan sebagai herbivor, karnivor dan omnivor.
Topik 7 memberikan gambaran tentang kepelbagaian disiplin sains alam sekitar

dan asas pengetahuan dalam konsep sains alam sekitar di samping memberi
tumpuan kepada unsur bumi, komposisinya dan aktiviti manipulasi yang sesuai
dengan konsep dalam topik ini.
Topik 8 memperkenalkan murid pendidikan awal kanak-kanak untuk

mempelajari prinsip dan pengetahuan yang mendalam tentang konsep sains
fizikal. Pengalaman aktiviti yang berkaitan dengan sains fizikal dan kajian
berkenaan konsep magnet, graviti, mesin ringkas, bunyi, cahaya dan bayang-
bayang dalam aktiviti kehidupan sehari-hari turut dibincangkan. Topik ini
menggalakkan kanak-kanak untuk lebih memahami konsep sains fizikal berkaitan
fenomena semula jadi.
Topik 9 memberi tumpuan kepada kepentingan penilaian pada peringkat

prasekolah dan perbezaan jenis penilaian dengan mengenal pasti tujuan setiap
kaedah penilaian dalam pendidikan awal kanak-kanak.
Topik 10 membincangkan kaedah dan ciri-ciri modaliti pembelajaran. Topik ini

juga menerangkan dua jenis lokus kawalan dan petua untuk membangunkan
lokus kawalan dalaman. Selain itu, pelajar juga mempelajari tentang perbezaan
budaya yang wujud dalam kanak-kanak di prasekolah dan aktiviti yang boleh
dijalankan untuk memberikan pendedahan kepada perbezaan budaya dan latar
belakang. Satu lagi faktor penting yang dibincangkan di sini adalah perbezaan
jenis kecerdasan pelbagai, ciri-ciri dan faedah yang boleh diberikan kepada
pembelajaran awal kanak-kanak.

PANDUAN KURSUS  xiii
PANDUAN SUSUN ATUR TEKS

Sebelum anda membaca modul ini, adalah penting bagi anda untuk maklum
mengenai susun atur teks modul. Dengan memahami susun atur teks akan
membantu anda untuk merencana pembelajaran kursus supaya menjadi lebih
objektif dan berkesan. Secara umumnya, susun atur teks bagi setiap topik
adalah seperti yang berikut:
Hasil Pembelajaran: Ia menyatakan perkara yang anda harus dapat lakukan atau
capai setelah selesai membaca sesuatu topik. Semasa anda membaca setiap topik,
anda digalakkan merujuk senarai hasil pembelajaran berkenaan. Ia membolehkan
anda meningkatkan pemahaman anda mengenai kandungan topik secara
berterusan.
Semak Kendiri: Komponen modul ini diselitkan di beberapa tempat strategik

tertentu di seluruh modul. Ia mungkin diletakkan selepas satu atau beberapa
subtopik. Ia biasanya berbentuk soalan. Apabila anda menemui komponen ini,
renungkanlah apa-apa yang telah anda pelajari sejauh ini. Dengan cuba menjawab
soalan tersebut, anda seharusnya dapat mengukur sejauh mana anda memahami
subtopik tersebut. Kebanyakan jawapan untuk soalan yang ditanya terdapat
dalam modul itu sendiri.
Aktiviti: Sebagaimana Semak Kendiri, komponen Aktiviti juga diselitkan pada

bahagian tertentu dalam topik di seluruh modul. Komponen ini mungkin
memerlukan anda untuk menjawab soalan, meneroka kajian kes pendek atau
melakukan pemerhatian atau penyelidikan. Anda juga mungkin perlu menilai
senario tertentu. Pada bahagian Aktiviti, anda harus berusaha merenungkan
apa-apa yang anda telah kumpulkan daripada modul ini dan mengguna pakainya
pada situasi sebenar. Pada masa yang sama, anda perlu mengaplikasikan
Kemahiran Berfikir Aras Tinggi (KBAT), iaitu dalam menganalisis,
mensintesiskan dan menilai, bukan hanya mengingat dan mendefinisikan sesuatu.
Rumusan: Pada akhir topik, pelbagai isi penting topik tersebut disenaraikan.
Komponen ini membantu anda untuk mengingat dan mengimbas semula
keseluruhan topik. Dengan membaca komponen ini, anda seharusnya dapat
mengukur tahap pengekalan pengetahuan anda tentang topik tersebut. Jika anda
dapati terdapat bahagian yang anda tidak faham dengan sepenuhnya, sila kembali
membaca topik berkenaan.

xiv  PANDUAN KURSUS
Kata Kunci: Pada akhir topik, disenaraikan beberapa perkataan dan frasa penting
yang digunakan dalam topik berkenaan. Anda seharusnya membaca komponen
ini untuk mengingat kembali perkataan dan frasa penting yang digunakan.
Jika terdapat perkataan atau terma yang anda tidak boleh jelaskan, sila kembali
mencari terma berkenaan dalam modul.
Rujukan: Bahagian ini menyatakan senarai buku teks, jurnal, artikel, kandungan
elektronik atau sumber yang boleh ditemui yang berkaitan dan bermanfaat.
Senarai ini boleh dilihat dalam beberapa bahagian seperti dalam Panduan Kursus
(pada bahagian Rujukan), pada akhir setiap topik atau pada akhir modul. Anda
digalakkan membaca bahagian yang berkaitan dalam senarai rujukan tersebut
untuk mendapatkan maklumat lanjut dan memperkukuhkan kefahaman anda
berkenaan kursus ini.
PENGETAHUAN ASAS
Tiada pengetahuan asas diperlukan.
KAEDAH PENILAIAN
Sila rujuk myINSPIRE.

PANDUAN KURSUS  xv
PERPUSTAKAAN DIGITAL TAN SRI

DR ABDULLAH SANUSI (TSDAS)
Perpustakaan Digital TSDAS mempunyai pelbagai sumber bercetak dan dalam
talian untuk kegunaan pelajar. Perpustakaan digital komprehensif ini yang
boleh dicapai melalui portal OUM, menyediakan akses kepada lebih daripada
30 pangkalan data dan sebahagiannya ditunjukkan dalam Rajah 2. Sebagai
pelajar OUM, anda digalakkan untuk menggunakan sepenuhnya sumber yang
terdapat di perpustakaan ini.
Rajah 2: Antara Pangkalan Data dalam Talian

yang Terdapat di Perpustakaan Digital TSDAS

Topik  Pengenalan
kepada Sains
1 dalam
Pendidikan
Awal
Kanak-kanak
HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir topik ini, anda seharusnya dapat:
1. Menghuraikan proses saintifik dan aplikasinya terhadap
persekitaran dalaman dan luaran pembelajaran awal kanak-kanak
yang berhubungan dengan sains;
2. Mengenal pasti kemahiran saintifik kanak-kanak dan pemahaman
mereka terhadap dunia melalui penerokaan konsep dan proses sains
secara praktikal;
3. Mengaplikasikan pendekatan konstruktivisme dan prinsip
pembelajaran berasaskan inkuiri dalam pengajaran sains awal
kanak-kanak;
4. Mengenal pasti proses yang digunakan dalam menyiasat fenomena
saintifik; dan
5. Menyenaraikan bidang lain kurikulum awal kanak-kanak yang
mungkin berkaitan dengan sains.

2  TOPIK 1 PENGENALAN KEPADA SAINS DALAM PENDIDIKAN AWAL KANAK-KANAK
 PENGENALAN
Kebolehan asas untuk pembelajaran sains boleh dan harus digalakkan, dan disokong
dalam kalangan kanak-kanak dalam tahun terawal kehidupan mereka kerana pada
peringkat usia ini, kanak-kanak mempunyai keupayaan untuk meneliti dan
meneroka apa yang ada di sekeliling mereka. Kita boleh menggalakkan rasa ingin
tahu dan minat kanak-kanak untuk meneroka dunia di sekeliling mereka sekali gus
dijadikan asas bagi perkembangan pembelajaran sains.
Kanak-kanak kecil mempunyai keupayaan untuk membina konsep pembelajaran,

dan dapat menguasai pertimbangan dan pertanyaan. Kita, sebagai pendidik dan
ibu bapa, cenderung memandang rendah terhadap keupayaan kanak-kanak untuk
mempelajari sains, dan gagal memberikan peluang dan pengalaman kepada
mereka dalam memupuk kemahiran sains dan membina konsep kefahaman. Kita
cenderung untuk memandang rendah terhadap kanak-kanak, berfikir bahawa
mereka mempunyai tempoh tumpuan yang terhad tetapi uji kaji sains yang
berkesan mampu meningkatkan tempoh tumpuan melebihi satu aktiviti atau sesi.
Murid hendaklah terlibat secara aktif dalam penerokaan fenomena yang

menarik minat mereka. Penyiasatan tersebut haruslah menyeronokkan dan
membuka pintu kepada perkara lain yang lebih banyak untuk diterokai.
American Association for Advancement of Science (1993)
1.1 CARA KANAK-KANAK MEMPELAJARI

KONSEP SAINS
Sains ialah cara untuk meneroka dan menyiasat dunia di sekeliling kita. Ia
bukanlah satu-satunya cara untuk mengetahui sesuatu tetapi ia cara untuk
melakukan sesuatu perkara atau menjalankan eksperimen. Sains melibatkan
penerokaan ilmu fakta tentang sesuatu yang benar, meneliti punca dan kesan
mengenai tatacara bagaimana sesuatu siasatan dilakukan.
Pendidikan sains ialah proses perubahan konsep yang kanak-kanak

menyusun semula pengetahuan sedia ada mereka untuk memahami konsep
dan proses yang lebih menyeluruh.
Havu-Nuutinen (2005)

TOPIK 1 PENGENALAN KEPADA SAINS DALAM PENDIDIKAN AWAL KANAK-KANAK  3
Perkataan „proses‰ merujuk kepada sesuatu yang berlaku berulang kali dari
semasa ke semasa.
Ia adalah penting untuk kanak-kanak diberi peluang membina pengetahuan

sendiri melalui penerokaan dengan alam semula jadi dan untuk membina konsep
saintifik; kemahiran mereka perlu dipertingkatkan. Kemahiran kanak-kanak dari
segi memerhati, mengelaskan, berkomunikasi, mengukur, meramal, membuat
kesimpulan, membuat hipotesis, perancangan, menyiasat, menjelaskan,
pentafsiran dan pertanyaan soalan harus diterapkan dan dibangunkan untuk
membolehkan mereka belajar sains.
Terdapat beberapa prinsip yang boleh digunakan sebagai panduan pembelajaran

sains. Mari kita bincang prinsip tersebut.
(a) Kanak-kanak mempunyai keupayaan untuk melibatkan diri dalam aktiviti
saintifik dan membangunkan pemahaman pada peringkat konsep.
(b) Kanak-kanak mempunyai keupayaan untuk pembelajaran konsep dan
mampu untuk menggunakan kemahiran penaakulan dan pertanyaan
semasa mereka menyiasat bagaimana dunia berfungsi.
Contohnya, semasa mereka bermain dengan blok, air dan pasir, mereka
berkongsi beberapa ciri sains yang berkaitan. Semasa proses pembelajaran,
kanak-kanak akan dapat belajar merancang dan menyampaikan apa-apa yang
mereka belajar, dan mengetahui perbezaan antara idea konkrit dan abstrak.
Di peringkat prasekolah, pendidik yang terlibat dalam eksperimen sains
melalui soal selidik, menyiasat dan membina penjelasan akan dapat
menyediakan persekitaran yang sesuai dan mengambil kesempatan itu
dalam kehidupan seharian kanak-kanak.
Kemahiran dan kebolehan yang ditunjukkan oleh kanak-kanak memberikan
titik permulaan yang berguna untuk membangunkan pemikiran saintifik
serta permulaan kepada kajian berdasarkan penyiasatan sains.
(c) Orang dewasa memainkan peranan yang penting dalam membantu kanak-
kanak mempelajari sains.
(d) Kehidupan sehari-hari kita kaya dengan pengalaman sains dan pengalaman ini
boleh menyumbang kepada pembelajaran sains. Orang dewasa dan pendidik
harus menyediakan persekitaran yang menumpukan terhadap penerokaan
sains berdasarkan penelitian kanak-kanak dan memberi masa kepada mereka
untuk bercakap tentang apa-apa yang telah dilakukan dan dilihat. Ia adalah
penting untuk orang dewasa menyokong waktu bermain kanak-kanak.
Mengarahkan perhatian mereka, menstrukturkan pengalaman mereka,
menyokong percubaan pembelajaran mereka, dan mengawal atur kerumitan

dan kesukaran mereka terhadap tahap maklumat. Ia adalah sama penting bagi
orang dewasa untuk memerhatikan perkembangan kanak-kanak dan
menyesuaikan pengalaman belajar mereka untuk menyokong rasa ingin tahu,
pembelajaran dan pemahaman mereka.
(e) Kanak-kanak kecil memerlukan pelbagai ruang dan peluang untuk
memupuk minat mereka dalam penerokaan dan penemuan sains.
(f) Apabila diberi pelbagai peluang untuk melibatkan diri dalam penerokaan
sains dan memperoleh pengalaman melalui siasatan, kanak-kanak akan
lebih memahami sains. Pelbagai pengalaman dapat memberi mereka asas
untuk melihat corak, membuat teori, memikirkan penjelasan alternatif dan
membina pengetahuan mereka.
Contohnya, penglibatan dengan persekitaran alam di pusat pembelajaran
luar boleh memberi peluang untuk kanak-kanak memeriksa dan mengajuk
habitat haiwan dan serangga, meneroka cara benda bergerak, menyiasat
aliran air, mengenal pasti kewujudan tekstur berbeza, membuat ramalan
tentang perkara yang mereka lihat dan menguji pengetahuan mereka.
(g) Kanak-kanak mengasah pengetahuan dan bakat dalam sains melalui
persekitaran formal dan tidak formal.
(h) Peluang untuk meneroka, bertanya, mencari dan membina dalam alam
semula jadi dan dengan bahan yang berada di sana, perlu disediakan dalam
pendidikan formal seperti di prasekolah dan pusat jagaan dan pendidikan
program melalui bilik darjah yang dirancang oleh orang dewasa yang
berpengetahuan.
Di samping itu, kanak-kanak perlu mempunyai peluang untuk melibatkan
diri dalam pembelajaran sains dalam situasi tidak formal, seperti di rumah
dengan aktiviti memasak dan bermain di luar atau meneroka dan memerhati
masyarakat dan alam sekitar.
(i) Kanak-kanak kecil membangunkan pengetahuan dan kemahiran sains dari
semasa ke semasa.

(j) Kanak-kanak perlu diberi peluang untuk mengekalkan penglibatan mereka

dengan menggunakan bahan dan perbualan yang memfokuskan idea yang
sama sepanjang minggu, bulan dan tahun untuk membina pemahaman sains
yang berkesan.
Contohnya, menyiasat konsep cahaya dan bayang-bayang untuk beberapa
minggu di dalam dan di luar bilik darjah dengan pelbagai bahan dan aktiviti
yang akan membolehkan kanak-kanak mengimbas kembali kandungan yang
lama-kelamaan, membina atas pemerhatian dan ramalan dari hari ke hari.
(k) Kanak-kanak kecil mengembangkan kemahiran sains dan pembelajaran
dengan melibatkan diri dalam pengalaman pembelajaran.
(l) Kanak-kanak kecil melibatkan diri dalam aktiviti sains apabila orang dewasa
dengan sengaja menyediakan persekitaran dan pengalaman untuk
membolehkan kanak-kanak melibatkan diri sepenuhnya dengan sesuatu
bahan. Aktiviti ini membolehkan kanak-kanak untuk menyoal, meneroka,
menyiasat, mencari makna, membuat penjelasan dan menguasai
pengetahuan dengan cara memanipulasi sesuatu bahan.
Kesimpulannya, cara yang paling berkesan untuk mempelajari sains bagi kanak-
kanak di prasekolah adalah dengan bermain. Menurut Gross (2012), bermain air
ialah kunci sains dan medium matematik bagi meningkatkan pembelajaran kanak-
kanak melalui penemuan dan merupakan sumber yang menarik dan
menyeronokkan bagi kebanyakan kanak-kanak kerana terdapat ramai kanak-kanak
yang suka bermain air.
Keadaan ini menjawab persoalan, apakah yang sedang berlaku di sini? Air adalah
menarik, menyeronokkan dan mempunyai pelbagai bentuk. Kanak-kanak boleh
bermain dengan air sepuas-puasnya.
Namun untuk bermain, demi permainan, nilai air adalah lebih daripada itu
(Crosser, 1994; Tovey, 1993 dipetik dalam Gross, 2012). Benarlah, bermain air
adalah suatu pengalaman yang menarik dan memberikan tumpuan pengajian
untuk kanak-kanak dalam pembelajaran sains mereka.

Bermain air secara bebas boleh membina asas untuk memahami pelbagai konsep
saintifik, termasuklah:
(a) Fizik (aliran, gerakan);
(b) Kimia (penyelesaian, kohesi);
(c) Biologi (kehidupan tumbuhan dan haiwan); dan
(d) Matematik (ukuran, kesetaraan, isi padu).
Oleh itu, marilah kita tidak menjadikan prasekolah seperti sekolah biasa.
Menggalakkan kanak-kanak untuk bermain permainan dan melaksanakan aktiviti
yang boleh menjana minda dan pemikiran mereka, dan kadangkala tanpa
kehadiran guru, kanak-kanak akan memperoleh pelbagai jenis maklumat dan
mempelbagaikan pilihan mereka.
Dalam topik ini, kita akan membincangkan bagaimana bermain air dapat
membolehkan kanak-kanak mendapatkan pengetahuan yang luas dalam
pembelajaran sains. Di samping itu, menurut Resnick (2004), integrasi dalam
bermain dan pembelajaran menjana motivasi diri, tanggungjawab dan tumpuan
yang lebih.
AKTIVITI 1.1
1. Aktiviti praktikal memberi pengalaman dan pengetahuan untuk
kanak-kanak kecil meneruskan penyelidikan mereka yang
melibatkan mengukur, meramal, membuat hipotesis dan
perancangan. Fikirkan aktiviti yang sesuai untuk pembelajaran
awal kanak-kanak yang boleh memupuk minat dalam
pembelajaran sains dan bincangkan bagaimana ia boleh
memberikan suatu pengalaman pembelajaran yang berfaedah
kepada mereka.
2. Bincangkan dengan rakan sekuliah anda bagaimana bermain boleh
menarik minat pembelajaran sains dalam kalangan kanak-kanak
dan fikirkan aktiviti yang mungkin mencetuskan minat kanak-
kanak untuk meneroka. Kongsikan jawapan anda dalam forum
myINSPIRE.

1.2 BERMAIN DAN MEMPELAJARI SAINS

Warga pengajar pendidikan awal kanak-kanak harus menyedari dan
mengamalkan konsep kanak-kanak belajar daripada bermain air. Topik ini
mengenal pasti konsep sains yang melibatkan pelbagai aktiviti bermain air dan
proses pembelajaran berteraskan guru sebagai pengantara yang boleh
meningkatkan pembelajaran sains.
Sebelum memulakan permainan air antara kanak-kanak, guru perlu terlebih dahulu:
(a) Membuat jadual aliran terbuka dengan jumlah masa fleksibel untuk meneroka;
(b) Mengenal pasti persekitaran bagi menentukan kurikulum;
(c) Melibatkan kanak-kanak dalam perbualan yang bermakna;
(d) Mendokumenkan kerja dan pembelajaran kanak-kanak; dan
(e) Mengakses proses dan kemajuan kanak-kanak.
Alat untuk pengalaman pertama kanak-kanak mempelajari sains tidak semestinya

mahal dan boleh didapati dengan mudah di rumah atau di kedai tempatan. Yang
berikut adalah penjelasan berkaitan alat untuk penerokaan air.
Alat untuk Penerokaan Air

Bahan kitar semula yang kecil, selamat, tidak mudah pecah dan kukuh seperti:
(a) Cawan sukatan;
(b) Bekas yang pelbagai bentuk dan saiz;
(c) Corong;
(d) Senduk;
(e) Penyedut minuman (belum digunakan oleh kanak-kanak);
(f) Penyedut berpam;
(g) Penitis;
(h) Ayak; dan
(i) Mangkuk penapis.
Kita boleh memperkenalkan beberapa konsep sains dalam kurikulum sains

prasekolah melalui permainan air. Sekarang, mari kita meneroka konsep sains
tersebut secara terperinci.

(a) Tenggelam dan Terapung

Konsep tenggelam dan terapung adalah kurikulum sains umum pada
peringkat pembelajaran awal kanak-kanak (lihat Rajah 1.1). Walau
bagaimanapun, „tenggelam dan terapung‰ merangkumi konsep yang lebih
mendalam dan memerlukan penjelasan daripada guru berkenaan.
Contohnya, mengapa sekeping kayu yang besar terapung, manakala duit

syiling sepuluh sen tenggelam. Kanak-kanak melibatkan diri dalam
perbincangan yang seterusnya menimbulkan pertanyaan daripada kanak-
kanak dan membantu mereka berfikir di luar kotak dan menggalakkan
minat untuk menerokai sains.
Rajah 1.1: Konsep sains berkenaan tenggelam dan terapung

Sumber: https://afeatheadrift.wordpress.com
Konsep sains berkenaan „tenggelam dan terapung‰ ditunjukkan dalam

Jadual 1.1.

Jadual 1.1: Konsep Sains Tenggelam dan Terapung
Konsep Hasil Pembelajaran Empat Tahun Lima Tahun Enam Tahun Kemahiran
Timbul/ Dapat menyimpulkan Kanak-kanak · ·  Pemerhatian
tenggelam apa-apa yang hanya mengambil  Kesimpulan
tenggelam dan apa-apa sahaja di  Komunikasi
terapung berdasarkan dalam bilik dan
pemerhatian mereka melemparkannya
ke dalam tab mandi
untuk melihat
apa-apa yang
dimaksudkan
dengan tenggelam
dan terapung
Memperkenalkan  Kanak-kanak dapat · Guru ·  Pemerhatian
keapungan menyimpulkan menyediakan  Ramalan
bahawa objek-objek Item dan kanak-  Rakaman
yang ringan untuk kanak cuba  Bahan yang
saiz mereka akan untuk meramal digunakan (klip
terapung dan berat jika ia tenggelam kertas logam,
untuk saiz mereka atau terapung gabus, kertas,
akan tenggelam lilin, plastik, bola
 Boleh meramal tenis, penutup
berdasarkan corak plastik, bolt,
kerajang
aluminium, dan

lain-lain)
TOPIK 1 PENGENALAN KEPADA SAINS DALAM PENDIDIKAN AWAL KANAK-KANAK 
9
Konsep Hasil Pembelajaran Empat Tahun Lima Tahun Enam Tahun Kemahiran
10
Keapungan dan  Boleh bertanya · · Guru memberi  Pemerhatian

ketumpatan dengan kritikal kanak-kanak item  Ramalan
mengapa kadang- yang berbeza dan  Komunikasi
kadang objek tidak senario yang  Inferens
tenggelam berbeza untuk  Rakaman
 Boleh menjelaskan membuat mereka
bahawa objek mula bertanya
adalah ringan tentang apa yang
dengan saiznya jika menyebabkan objek
ia mengandungi tenggelam
udara dan akan
terapung
Anjakan daya · · · Kanak-kanak ·
fizikal yang menggunakan tanah
mengalihkan liat atau kerajang
sesuatu dari aluminium untuk
posisi asalnya membina bot atau
rakit pelbagai
bentuk, menambah
objek kecil dan
meramalkan berapa
banyak objek yang
diperlukan untuk
menenggelamkan
bot mereka
Keliangan kadar · Span, kapas, tuala · · ·
resapan terhadap untuk pembersihan
cecair harian atau
penerokaan

menggunakan
bekas air yang
rendah
Sumber: www.southernearlychildhood.org
 TOPIK 1 PENGENALAN KEPADA SAINS DALAM PENDIDIKAN AWAL KANAK-KANAK
(b) Kohesi
Buih dicipta apabila kita mencampurkan sabun serbuk dengan air.
Kemudian dengan menggunakan mangkuk penapis, sudip dan sudu,
pemukul lalat yang belum digunakan, skrin dan butang berlubang besar,
tiup buih melaluinya (lihat Rajah 1.2).
Sebenarnya, buih terbentuk dalam mana-mana air tetapi ia mudah pecah

dengan cepat. Buih dapat bertahan apabila air bercampur dengan sabun
kerana sabun ini bertindak sebagai surfaktan yang membolehkan molekul
berkembang dengan lebih mudah. Keluarga dan pentadbir seharusnya
kagum jika kanak-kanak mampu mengingati perkataan itu. Mereka belajar
melalui bermain. Jadual 1.2 menjelaskan konsep sains bagi buih.
Rajah 1.2: Konsep sains bagi buih

Sumber: www.loupiote.com

Jadual 1.2: Konsep Sains bagi Buih
Konsep Definisi Penerokaan/ Aktiviti Soalan Pertanyaan
Kohesi Daya yang Umur empat hingga • Berapa titiskah

menyatukan molekul lima tahun diperlukan
pepejal atau cecair Dengan untuk
menggunakan menghasilkan
penitis, tambahkan limpahan?
air ke dalam cawan
• Apakah yang
hingga penuh untuk
berlaku
melihat berapa
terhadap air itu?
banyak titisan
diperlukan bagi • Apakah yang
menghasilkan menyebabkan
limpahan air bertindak
sedemikian?
Ketegangan Molekul pada Umur lima hingga • Berapa titiskah

permukaan permukaan akan enam tahun mampu
tertarik kepada Gunakan wang ditampung oleh
molekul dari semua syiling dan penitis wang syiling
arah, tepi dan bawah untuk mengira tersebut?
dan tidak dari arah jumlah titisan yang
• Berapa titiskah
atas diperlukan bagi
diperlukan
menutupi
untuk
keseluruhan
menghasilkan
permukaan wang
limpahan?
syiling
Surfaktan Bahan kimia yang Umur lima hingga • Bezakan buih
(surfactant ) mengurangkan enam tahun sebelum dan
ketegangan Tambahkan sabun selepas
permukaan cecair kepada air penambahan
yang dicampurkan sabun. Apakah
dengannya yang perlu kita
ubah untuk
menghasilkan
buih yang tahan
lebih lama?

Spektrum Pengagihan warna Umur empat hingga • Apakah warna

warna yang dihasilkan enam tahun asal buih?
apabila cahaya Cuba warnakan buih
• Apakah
disebarkan oleh menggunakan cat
kemungkinan
prisma atau buih atau pewarna
warna buih itu
makanan
jika ia
ditambahkan
pewarna?
• Apakah yang
berlaku?
• Mengapakah
pelangi terjadi?
Sfera Bentuk bulat tiga Umur empat hingga • Apakah bentuk

dimensi lima tahun buih yang akan
• Campurkan air dihasilkan oleh
dengan bahan alat ini?
pencuci pinggan
• Apakah bentuk
• Cipta buih buih yang
dengan semua terhasil?
jenis alat yang
mempunyai
lubang
Telus Pancaran cahaya Umur lima hingga • Kenapakah kita

dapat dilihat dan enam tahun boleh melihat
dapat menembusi Uji kaji menggunakan menembusi
objek lut sinar seperti sesuatu objek?
botol plastik dan buih
Sebati Menjadi sebahagian Umur lima hingga • Ke manakah

yang tidak boleh enam tahun perginya bahan
dipindahkan yang
Sediakan garam, air,
daripada bahan dicampurkan
minyak, tepung dan
utama itu?
cuka untuk dicampur
dengan air oleh • Bagaimanakah
kanak-kanak kita kembalikan
bahan tersebut
kepada bentuk
asalnya?

(c) Campuran dan Sebatian

Apabila dua atau lebih bahan dicampurkan bersama-sama atau dikacau,
campuran terbentuk. Campuran ialah gabungan bahan yang tidak
tergabung secara kimia, manakala sebatian ialah campuran khas yang
terbentuk apabila sesuatu itu larut dalam cecair. Sebatian tidak boleh ditapis
keluar atau dengan kata lainnya, bahan telah larut sepenuhnya dalam cecair.
Selain memahami konsep campuran dan sebatian, kanak-kanak juga akan

mempelajari konsep lain seperti penggantungan, emulsi, penyerapan,
pepejal, cecair, gas, penyejatan dan kelikatan. Kanak-kanak mungkin
menghadapi beberapa kesukaran dalam mengingati terma yang digunakan
dalam bidang sains tetapi dengan melakukan uji kaji atau bermain sambil
menjalankan eksperimen, kanak-kanak perlahan-lahan akan memahami
maksud terma sains tersebut.
Jadual 1.3 menerangkan pelbagai uji kaji campuran dan penyelesaian yang
boleh dilakukan oleh kanak-kanak di bawah pengawasan guru mereka.
Jadual 1.3: Konsep Sains Campuran dan Penyelesaian
Konsep Definisi Penerokaan/Aktiviti Soalan Pertanyaan

Campuran Apabila dua atau Umur tiga hingga • Mengapakah
lebih bahan empat tahun sesetengah
digabungkan, Bahan untuk digaul bahan boleh
masing-masing oleh kanak-kanak dan bercampur dan
mengekalkan identiti mangkuk untuk lain-lain tidak?
sendiri menggaul
Sebatian Campuran dua atau Umur empat hingga • Ke manakah
lebih bahan enam tahun perginya garam
homogen Botol atau mangkuk (tepung dan
menggaul oleh kanak- sebagainya)?
kanak; contohnya, air, • Bagaimanakah
lada hitam anda tahu
mengenainya?

Suspensi Sistem yang zarah Umur empat hingga • Manakah yang

akan tersebar enam tahun bercampur?
melalui cecair atau Bekas dengan • Manakah yang
gas, mereka mudah minyak dan cuka, tidak bercampur?
ditapis tetapi tidak atau air dan garam, • Kenapakah ada
mudah sebati kayu manis atau yang bercampur
kerana kelikatan barangan lain untuk dan ada yang tidak
atau interaksi kanak-kanak cuba bercampur?
molekul gaulkan
Emulsi Campuran dua jenis Umur empat hingga • Apakah yang
cecair yang tidak enam tahun berlaku apabila kita
sebati apabila Minyak dan telur mencampurkannya?
dicampurkan untuk membuat • Bagaimanakah kita
mayones. boleh menjadikan
bahan ini untuk
benar-benar
bercampur (kacau
secara beransur-
ansur)?
Serapan Proses pengambilan Umur dua hingga • Ke manakah
sesuatu bahan oleh enam tahun perginya air
bahan yang lain Gunakan span, tuala tersebut?
atau tuala kertas • Bahan manakah
untuk mengelap air mengandungi
semasa pembersihan kandungan air
atau bermain. terbanyak?
Pepejal Jisim yang Umur dua hingga • Apakah rasa ais?
berbentuk dan isi enam tahun • Apakah yang
padu yang pasti Buat atau cari ais berlaku kepadanya?
untuk dipegang dan • Berapa lamakah
perhatikannya masa yang diambil
mencair untuk ais itu benar-
benar cair?
Cecair Jisim yang beraliran Umur dua hingga • Apakah yang anda
dan mempunyai enam tahun tahu mengenai
kecenderungan Semua permainan cecair?
yang sedikit atau air atau yang lain • Apakah contoh
tiada langsung seperti Oobleck, cecair yang lain?
untuk terurai ditunjukkan dalam
Rajah 1.3 (lihat
Bukan Newtonian)

Gas Jirim yang Umur lima hingga • Apakah yang terjadi

dibezakan daripada enam tahun kepada air?
pepejal dan cecair Letakkan mangkuk • Ke manakah ia
oleh kepadatan air di tempat yang pergi?
rendah dan berbeza (tepi • Bagaimanakah anda
kelikatan, tingkap, di luar, peti tahu mengenainya?
mengembang dan sejuk) untuk melihat
menguncup dengan mana yang tersejat
perubahan dalam dengan cepat
tekanan dan suhu,
meresap dengan
mudah dan
diedarkan secara
seragam
Penyejatan Proses untuk Umur dua hingga • Apakah yang
menjadi wap enam tahun berlaku terhadap air
Lakukan lakaran tersebut?
menggunakan air di
papan hitam, kaki
lima, pagar atau batu-
bata pada musim
panas
Bukan Cecair (yogurt, Umur dua hingga • Adakah ia cecair
Newtonian lumpur) dengan lima tahun atau pepejal?
sifat aliran yang Campuran tepung • Bolehkah kita
berbeza daripada jagung dan air membuat bebola
cecair Newtonian mengikut kadar menggunakan
(air), biasanya yang sama campuran ini?
dalam unsur
kelikatan
Kelikatan Jisim berunsur Umur dua hingga • Cuba sentuh air,
separa pepejal empat tahun sos, madu dengan
Menguji air, sos, cat, tangan (jangan
madu menyentuh cat
dengan tangan)

Rajah 1.3: Oobleck

Sumber: www.housingaforest.com
Semasa uji kaji dijalankan oleh kanak-kanak dan guru, adalah penting untuk
guru melibatkan diri dalam perbualan bermakna dengan kanak-kanak. Hal
ini akan membantu kanak-kanak mengetahui dan memahami proses sains
yang sedang mereka belajar dan lakukan.
(d) Cecair
Cecair merupakan satu lagi konsep yang kanak-kanak dapat fahami melalui
proses mudah dengan bermain bahan yang dipilih. Sediakan paip plastik yang
lut sinar dan penyambung yang boleh didapati di kedai perkakasan. Kanak-
kanak boleh membina sistem paip dan menuang air sambil memerhatikan air
mengalir ke bawah melalui sistem yang dibina oleh mereka ke dalam baldi
(Dinwiddie, 1993; Sible, 2000 dipetik dalam Gross, 2012).

Rajah 1.4 menunjukkan kanak-kanak membina sistem paip air.
Rajah 1.4: Pergerakan air dalam sistem paip air buatan

Sumber: http://breminale.sternkultur.de
Membuat saliran air ialah suatu aktiviti yang menarik untuk kanak-kanak.
Ia memberi mereka peluang untuk memahami bagaimana cecair berfungsi
dan apa yang menghentikannya melalui penyelesaian masalah berulang kali
dengan cara yang berbeza.
(e) Pengukuran
Kanak-kanak sudah tentu boleh belajar mengenai pengukuran dengan bermain
air. Bahan yang paling mudah ialah bekas pelbagai saiz untuk mencurahkan air.
Guru boleh menyoal berkenaan bekas mana mempunyai lebih banyak air atau
kurang dan mengapa ia memakan masa lebih lama untuk mengisi botol yang
lebih besar. Mereka akan melakukan aktiviti ini berulang kali. Aktiviti
mencurah air ke dalam bekas dapat melatih mengira, pecahan, isi padu,
pemuliharaan, dan banyak lagi konsep sains dan matematik.
Kanak-kanak kecil mungkin belum memahami konsep pemuliharaan tetapi

pengalaman mereka bermain air akan menggerakkan mereka lebih dekat ke
arah kefahaman tentang konsep pemuliharaan. Permainan/kajian ini akan
mengisi waktu penerokaan kanak-kanak dari berusia empat tahun ke umur
sekurang-kurangnya tujuh tahun.

(f) Penyejatan
Kanak-kanak boleh meneroka konsep penyejatan dalam pelbagai cara
melalui bermain. Seperti yang disebut lebih awal, mereka boleh mengkaji
semasa mencuci meja selepas makan tengah hari atau mana-mana aktiviti
yang perlu dibersihkan. Kanak-kanak boleh memeriksa penyejatan dalam
kelas dengan melakar papan hitam dengan air dan memerhatikan proses
penyejatan, walaupun prosesnya lebih perlahan. Tiada risiko lantai licin dan
penyejatan dapat diperhatikan sambil mengemop. Pastikan anda
mempunyai mop kecil supaya kanak-kanak boleh mengambil bahagian.
SEMAK KENDIRI 1.1

Bermain air membantu kanak-kanak memahami pelbagai aspek
pengajian sains. Bagaimanakah cara untuk mengaitkan bermain air
dalam sains kepada bermain air mengikut kurikulum matematik dalam
pendidikan awal kanak-kanak?
1.3 PENDEKATAN BERSEPADU YANG AFEKTIF

DALAM PEMBELAJARAN SAINS
Kanak-kanak pada awal usia belajar sambil bermain. Oleh yang demikian,
pembangunan saintifik perlu diserapkan ke dalam aktiviti bermain. Maka,
pengalaman bermakna yang bersepadu dalam bidang sains dengan kurikulum
lain akan membantu meningkatkan pencapaian mental kanak-kanak. Pengajaran
bersepadu akan membolehkan guru mewujudkan beberapa laluan terhadap
pembelajaran sains.
Walau bagaimanapun, apabila kanak-kanak mula berasa bosan, tidak suka atau
kecewa, ia memberikan kesan kepada pembelajaran. Kesedihan atau
kebimbangan akan melenyapkan rasa ingin tahu dan mengganggu perhatian,
ingatan dan menyebabkan kebuntuan, walaupun kebimbangan yang terkawal
boleh memotivasikan pembelajaran. Kemusykilan tentang perkara yang tidak
dapat dijelaskan, dibayangkan atau menakutkan boleh mengasah fokus dan
menggalakkan kanak-kanak mencari jawapan terhadap kemusykilan tersebut.

1.3.1 Kepelbagaian Kaedah Pembelajaran

Sekarang, mari kita lihat beberapa kaedah pembelajaran.
(a) Dua Cara Pemikiran

Saintis pakar saraf kognitif meyakinkan kita bahawa kita mempunyai dua
cara berfikir berbeza yang bekerja secara serentak: pemikiran sedar yang
dilakukan dalam keadaan sedar kerana kita menggunakan bahasa untuk
memproses dan pemikiran tanpa sedar yang berlaku secara berterusan
melampaui kesedaran kita tanpa melibatkan proses bahasa.
Kita menggunakan pemikiran sedar dan tanpa sedar dalam semua aktiviti
mental. Ia seperti sistem pengendalian cakera (DOS – disc operating system)
yang tidak kelihatan pada komputer yang sentiasa beroperasi menggunakan
perisian yang kita gunakan secara sedar.
Pencorakan merupakan satu daripada kunci kepada proses berfikir tanpa

sedar. Ia cara kanak-kanak kecil mengambil corak perlakuan yang kompleks
dan peraturan kelakuan sosial yang tidak termaktub dan belajar bercakap.
Kita mengukuhkan pembelajaran apabila kita menggalakkan kanak-kanak
meluahkan imaginasi tentang apa-apa yang mereka belajar dengan ciri-ciri
kreatif pemikiran tanpa sedar.
(b) Teori Kecerdasan Pelbagai

Kita telah lama mengetahui bahawa otak kita mempunyai pelbagai cara yang
luar biasa untuk mendapat dan memproses maklumat menjadikan ia sebagai
pengetahuan. Namun, pada tahun 1983, seorang pendidik dari Harvard,
iaitu Howard Gardner menerangkan teori Kecerdasan Pelbagai atau
Multiple Intelligences (MI) dalam bukunya Frame of Mind (2011). Ia telah
menimbulkan kontroversi dalam kalangan ahli psikologi. Walau
bagaimanapun, teori Gardner telah beransur-ansur mendapat penerimaan
antara pendidik, kerana ia menerangkan pemerhatian logik akal mereka. Ia
juga menawarkan pelbagai teori yang menyokong kepelbagaian kaedah
pembelajaran (Harlan & Rivkin, 2004).

Gardner (1993) mengakui bahawa kecerdasan adalah lebih daripada satu

logik matematik, iaitu proses untuk menyimpan fakta yang boleh dinilai
melalui ujian kecerdasan. Beliau melihat kecerdasan sebagai kebolehan
penyelesaian penciptaan dan pencarian masalah merentasi pelbagai situasi
dan keadaan. Beliau mengenal pasti sembilan jenis kecerdasan berbeza yang
jelas dimiliki oleh semua manusia walaupun berbeza tahapnya, iaitu:
(i) Matematik logikal – Kebolehan untuk memahami, dan menggunakan
konsep matematik, logik dan saintifik;
(ii) Linguistik – Kebolehan untuk menggunakan bahasa bagi menyatakan
idea;
(iii) Muzikal – Kebolehan untuk berfikir dengan menjadikan muzik sebagai
corak;
(iv) Spatial – Kebolehan mental mewakili dunia spatial;
(v) Pergerakan tubuh badan – Keupayaan menggunakan badan untuk
menyelesaikan masalah;
(vi) Interpersonal – Kebolehan untuk memahami orang lain dan
memahami diri sendiri;
(vii) Intrapersonal – Keupayaan untuk memahami perasaan orang lain dan
memahami perasaan sendiri;
(viii) Naturalistik – Kebolehan untuk mengenal, mengkategorikan dan
mengaitkan ciri-ciri tertentu dalam persekitaran; dan
(ix) Rohani – Kebolehan untuk menyatakan ciri-ciri rohani semula jadi
melalui pemikiran, sikap dan tingkah laku.
Memahami pelbagai jenis kecerdasan akan menyediakan asas yang kukuh untuk
pendidik awal kanak-kanak menjalankan tugas mereka dalam menyampaikan
kurikulum pendidikan sains awal kanak-kanak kepada murid dengan baik.

1.3.2 Rangka Kerja Pembelajaran Bersepadu

Apabila kita mengintegrasikan pengalaman sains yang relevan dengan bidang
kurikulum yang lain, kita membantu kanak-kanak meningkatkan prestasi mental
mereka. Otak manusia dapat menyimpan dan mengekod ciri-ciri pengalaman
yang berbeza. Ciri-ciri ini kemudiannya dihubungkan bersama-sama bagi
dijadikan sistem memori yang lebih baik dalam otak kita. Apabila maklumat yang
telah dikodkan disemak semula, ia akan bersambung dengan pengalaman baharu
akan mencipta suatu memori yang lebih baik.
Cara pengajaran kita perlu menyediakan pelbagai kaedah yang berbeza untuk
menyerap, mengaitkan dan menggunakan maklumat. Kita perlu membantu
kanak-kanak memikirkan tentang maklumat yang sedang dikumpulkan oleh
mereka dengan mengaitkannya dengan sesuatu yang mereka sudah tahu dan
membentuk pengalaman yang bermakna. Kita perlu membantu kanak-kanak
melihat bahawa konsep pemikiran abstrak sebenarnya berfungsi dalam dunia
harian mereka. Kita perlu menggunakan pelbagai kaedah untuk menarik minat
murid. Hasilnya, kanak-kanak dengan pelbagai bakat intelek boleh mencari
kaedah pembelajaran yang memuaskan emosi mereka dan bermakna.
Pendekatan pendidikan bersepadu ini menerapkan aktiviti fizikal, deria dan emosi
ke dalam proses pembelajaran. Ia menggalakkan penggunaan pemikiran sedar dan
tanpa sedar. Ia merangsang kebolehan imaginasi dan kreativiti kanak-kanak.
Akhirnya, kita boleh mengintegrasikan pengalaman sains yang bermakna dengan

bidang kurikulum lain seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 1.5.

Rajah 1.5: Perluasan rangka kerja bagi pembelajaran sains
AKTIVITI 1.2
Bagaimanakah dengan menjadikan kanak-kanak pemikir yang kritis

dan kreatif dapat membantu mereka dalam pembelajaran sains?
Kongsikan jawapan anda dalam forum myINSPIRE.

• Kanak-kanak mempelajari konsep sains melalui beberapa cara dan prinsip.
 Kanak-kanak harus diberi peluang untuk membina pengetahuan sendiri

melalui penerokaan alam semula jadi dan untuk membina konsep saintifik,
kemahiran mereka perlu dipertingkatkan.
• Bermain air ialah aktiviti yang paling biasa dalam pengajaran sains kepada
kanak-kanak.
 Pendidik di prasekolah telah mengenal pasti banyak prinsip sains yang

berkaitan dengan air dan bermain air. Bermain air bukan sahaja seronok kepada
kanak-kanak tetapi ia membantu mereka memperoleh pengetahuan sains.
• Pendekatan afektif bersepadu terhadap pembelajaran sains dalam bidang

pendidikan awal kanak-kanak memberi tumpuan kepada beberapa kaedah
pembelajaran yang merangkumi kedua-dua cara pemikiran dan teori
kecerdasan pelbagai. Oleh itu, ia boleh diringkaskan ke dalam konsep rangka
kerja yang berkaitan dengan pembelajaran sains bidang kurikulum lain.
Anjakan Ketumpatan
Bermain air Klasifikasi
Bukan Newtonian Kunci sains
Campuran Pembelajaran bersepadu
Keapungan Penyejatan
Keliangan Kohesi
Kelikatan Sebatian
Kemahiran saintifik Suspensi
Ketegangan permukaan

A framework for integrated early childhood development. (t. t.). Dicapai dari
http://deta.qld.gov.au/earlychildhood/pdfs/framework.pdf
Gross, C. M. (2012). Science concepts young children learn through water play.
Dimensions of Early Childhood, 40 (2), 3–12.
Gardner, H. (1993). Howard GardnerÊs theory of multiple intelligences. Dicapai
dari www.icels-educators-for-learning.ca/index.php?option=com
Gardner, H. (2011). Frames of mind: The theory of multiple intelligences. New
York, NY: Basic Books.
Harlan, J. D., & Rivkin, M. S. (2004). Science experiences for the early childhood
years: An integrated approach. Upper Saddle River, NJ: Merrill.
Havu-Nuutinen, S. (2005). Examining young childrenÊs conceptual change process
in floating and sinking from a social constructivist perspective. International
Journal of Science Education, 7 (3), 259–279.
NSTA Position Statement: Early Childhood Science Education. (t. t.). Dicapai dari
http://www.nsta.org/about/positions/earlychildhood.aspx
Southern Early Childhood Association. (2012). Dimensions of Early Childhood.
40 (2). Dicapai dari http://www.southernearlychildhood.org/upload/pdf/
Volume_40_Issue_2_FINAL.pdf

Topik  Strategi
Pengajaran dan
2 Pembelajaran
Sains pada
Tahun Awal
Kanak-kanak
HASIL PEMBELAJARAN
1. Membincangkan bagaimana teori kognitif Piaget menerangkan cara
minda kanak-kanak berfungsi;
2. Menerangkan persepsi kanak-kanak tentang sains dan sikap
mereka dalam menghargai sains;
3. Mengenal pasti dua jenis persekitaran yang menggalakkan
pembelajaran sains; dan
4. Membezakan peranan yang dimainkan oleh guru, keluarga (ibu
bapa) dan masyarakat dalam pembangunan sains bagi

TOPIK 2 STRATEGI PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN SAINS  27
PADA TAHUN AWAL KANAK-KANAK
 PENGENALAN
Sains membentuk asas kehidupan kita. Usaha untuk meningkatkan keupayaan
saintifik biasanya disasarkan bermula pada peringkat prasekolah, dan berfokus
pada strategi memperkasakan kurikulum sains dan kursus latihan guru serta
mengukuhkan aliran sains. Potensi pembelajaran di luar sekolah yang
kebanyakan masa dihabiskan sering kali diabaikan dan disalahertikan.
Fokus pembelajaran sains tidak wajar hanya ditumpukan kepada pembelajaran

dalam bilik darjah, dengan guru sebagai mentor menyatakan dan mengarahkan
murid mengenai perkara yang boleh dan tidak boleh dilakukan. Pembelajaran
sains ialah proses pembelajaran yang interaktif antara guru dan murid. Murid
perlu dibimbing untuk melaksanakan aktiviti secara amali dalam pembelajaran
mereka. Dengan strategi dan kurikulum yang betul, sains akan menjana masa
depan yang cerah bagi kanak-kanak.
2.1 TEORI PERKEMBANGAN KOGNITIF

Teori kognitif adalah berkaitan dengan proses pembangunan pemikiran
seseorang. Ia juga melihat bagaimana proses pemikiran ini mempengaruhi cara
kita memahami dan berinteraksi dengan dunia. Pemikir kognitif ulung, iaitu Jean
Piaget, mencadangkan idea yang telah membantu merevolusikan cara kita berfikir
tentang perkembangan kanak-kanak.
Cara pemikiran kanak-kanak adalah berbeza daripada orang dewasa. Teori

kognitif Piaget menerangkan peringkat yang berbeza dalam perkembangan
kognitif kanak-kanak yang melibatkan perubahan dalam proses dan kebolehan
kognitif tersebut.
Empat peringkat dalam teori perkembangan kognitif Piaget ialah:
(a) Peringkat Sensorimotor (Sejak Lahir Hingga Umur Dua Tahun)

Pada peringkat ini, bayi dan kanak-kanak bertatih belajar melalui
pengalaman deria seperti penglihatan dan pendengaran serta memanipulasi
objek menggunakan interaksi fizikal dengan objek seperti menggenggam,
menghisap dan melangkah.
Piaget membahagikan sensorimotor kepada enam subperingkat seperti yang

ditunjukkan dalam Jadual 2.1.

28  TOPIK 2 STRATEGI PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN SAINS
Jadual 2.1: Enam Subperingkat Sensorimotor
Subperingkat Umur Penerangan

Refleks Sejak lahir „Penyelarasan deria dan tindakan melalui tingkah laku
mudah hingga refleks.‰ Piaget telah menerangkan tiga jenis refleks
enam yang utama, iaitu:
minggu  Menghisap objek menggunakan mulut;
 Pergerakan mata mengikut objek yang menarik;
dan
 Menggenggam tangan apabila objek bersentuh
dengan tapak tangan.
Dalam enam minggu pertama kehidupan, refleks ini
mula menjadi tindakan secara sukarela. Contohnya,
refleks tapak tangan menjadi genggaman yang
disengajakan.
Tabiat Enam „Penyelarasan deria dan dua jenis skema: tabiat

pertama dan minggu (refleks) dan reaksi utama (peristiwa berulang yang
fasa reaksi hingga pada mulanya berlaku secara kebetulan). Fokus utama
berangkai empat masih pada tubuh bayi itu.‰
utama bulan
Contoh bagi tindak balas ini, bayi mungkin
mengulangi pergerakan tangan melintasi muka
mereka. Pada fasa ini juga, reaksi pasif, disebabkan
oleh pelaziman klasik atau operan boleh bermula.
Fasa reaksi Empat Perkembangan tabiat. „Tabiat bayi lebih

berangkai hingga berorientasikan objek, bergerak melampaui kendiri
sekunder lapan bulan dengan mengulangi tindakan yang membuahkan hasil
yang menarik atau menyeronokkan.‰
Peringkat ini mengaitkan perkembangan penglihatan
dan menangkap. Tiga kebolehan baharu akan berlaku
pada peringkat ini:
 Menggenggam objek yang dikehendaki dengan
sengaja;
 Reaksi berangkai sekunder; dan
 Pembezaan antara cara dengan hasil.
Pada peringkat ini, bayi akan memahami perjalanan ke
arah objek yang dikehendaki sebagai hiburan daripada
rakan dan keluarga. Reaksi berangkai sekunder atau
pengulangan sebagai satu tindakan yang melibatkan
objek luar bermula.

Misalnya, menggerakkan suis untuk menghidupkan

cahaya berulang kali. Perbezaan antara cara dengan
hasil juga berlaku. Hal ini mungkin salah satu daripada
peringkat perkembangan kanak-kanak yang paling
penting kerana ia melambangkan permulaan
pemahaman logik.
Penyelarasan 8 hingga 12 „Koordinasi penglihatan dan koordinasi sentuhan-

fasa reaksi bulan tangan-mata; koordinasi skema dan sukarela.‰
berangkai Peringkat ini berkait rapat dengan perkembangan logik
sekunder dan penyelarasan antara cara dan hasil.
Inilah peringkat yang sangat penting daripada
perkembangan, berdasarkan apa-apa yang dirujuk oleh
Piaget sebagai „kecerdasan teratur yang pertama.‰ Selain
itu, peringkat ini menandakan permulaan orientasi
bermatlamat, perancangan untuk mencapai objektif.
Reaksi 12 hingga „Bayi tertarik dengan kepelbagaian sifat objek dan

berangkai 18 bulan pelbagai perkara yang boleh dilakukan terhadap objek;
tertiari, mereka menjalankan eksperimen dengan tingkah laku
sesuatu yang yang baharu.‰
baharu dan
Peringkat ini melibatkan kaedah baharu untuk
rasa ingin
memenuhi matlamat. Piaget menamakan kanak-kanak
tahu
pada peringkat ini sebagai „saintis muda,‰
menjalankan eksperimen olok-olok untuk mencari cara
baharu menghadapi cabaran.
Penghayatan 18 hingga „Bayi membangunkan keupayaan untuk menggunakan

terhadap 24 bulan simbol primitif dan membentuk kefahaman mental yang
skema berkekalan.‰ Peringkat ini berkaitan terutamanya dengan
permulaan pengetahuan yang mendalam atau kreativiti
yang sebenar. Hal ini menandakan permulaan ke
peringkat praoperasi.
Sumber: http://en.wikipedia.org
(b) Peringkat Praoperasi (Umur Dua Hingga Tujuh Tahun)

Pada peringkat ini, kanak-kanak belajar melalui bermain olok-olok tetapi
masih sukar memahami logik dan mengambil sudut pandangan orang lain.
Semasa peringkat praoperasi pembangunan kognitif, kanak-kanak masih tidak
dapat membezakan antara yang nyata dan tidak nyata serta tidak mampu
untuk memanipulasi maklumat. Mereka masih hidup dalam dunia mereka
sendiri dan olok-olok. Mereka berpura-pura menjadikan kotak sebagai meja
dan cebisan kertas sebagai pinggan. Mereka bermain dengan sesuatu yang
melambangkan perhatian mereka tetapi tidak dengan objek sebenar.

Praoperasi masih belum melibatkan peringkat operasi mental yang tinggi

kerana kanak-kanak pada peringkat ini masih tidak mampu menyelesaikan
masalah mental berbanding fizikal. Mereka mempunyai kesukaran dalam
menerima pemahaman orang lain. Oleh itu, peringkat praoperasi
dibahagikan kepada dua subperingkat, iaitu fungsi simbolik dan pemikiran
intuitif. Kanak-kanak mempunyai keupayaan untuk mengingati objek tanpa
melihatnya. Ia termasuk dalam kategori peringkat simbolik yang kanak-
kanak biasanya bertanya soalan seperti „kenapa...‰ dan „bagaimana...‰ yang
dikategorikan sebagai intuitif. Kanak-kanak ini mempunyai gerak hati yang
kuat ke arah pengumpulan pengetahuan.
(c) Peringkat Operasi Konkrit (Umur Tujuh Hingga 11 Tahun)

Kanak-kanak pada peringkat ini mula berfikir secara logik tetapi pemikiran
mereka boleh juga menjadi sangat tegar. Mereka cenderung untuk
memperjuangkan konsep abstrak dan hipotesis. Pencapaian utama seorang
kanak-kanak peringkat operasi konkrit adalah seperti yang berikut:
(i) Kebolehan untuk melihat perbezaan antara idea mereka sendiri dan
pemikiran orang lain di sekeliling mereka.
(ii) Peningkatan kemahiran pengklasifikasian: Kebolehan kanak-kanak
untuk mengklasifikasikan objek berdasarkan nombor, jisim dan berat.
(iii) Keupayaan untuk berfikir dengan bijak tentang objek dan peristiwa.
(iv) Keupayaan untuk menyelesaikan masalah matematik yang melibatkan
penambahan dan penolakan.
Proses penting pada peringkat operasi konkrit termasuklah:
(i) Klasifikasi
Kanak-kanak ini dapat mengklasifikasikan set objek mengikut rupa,
saiz atau ciri-ciri lain yang satu set objek boleh melibatkan objek lain.
Keupayaan untuk menyusun objek ke dalam kelas. Kelas yang kecil
berdasarkan persamaan dan perbezaan antara kumpulan yang dikenal
sebagai klasifikasi hierarki.
(ii) Konservasi
Kanak-kanak ini dapat memahami bahawa objek tidak berubah dalam
bentuk, jisim, nombor atau jumlah. Seorang kanak-kanak tahu bahawa
jumlah cecair kekal sama apabila dituang ke dalam bekas berbeza saiz
dan bentuk yang berbeza.

(iii) Alternatif
Kanak-kanak ini dapat menyelesaikan masalah menggunakan pelbagai
cara.
(iv) Keterbalikan
Kanak-kanak memahami keterbalikan apabila dia tahu bahawa bola
yang diperbuat daripada plastisin boleh dileperkan ke dalam pinggan
dan dibentuk kembali kepada bentuk bola.
(v) Seriasi (Seriation)

Kemampuan kanak-kanak menyusun item mengikut saiz, bentuk dan
ciri-ciri lain. Contohnya, manik warna berbeza dikumpulkan dalam
empat pinggan berbeza mengikut warna merah, biru, putih dan hijau.
(vi) Susunan
Hal ini merujuk kepada kebolehan kanak-kanak untuk menyusun
objek secara mental dan mengenal hubungan dalam pelbagai perkara
dalam suatu susunan bersiri sama ada menaik atau menurun atau dari
besar ke kecil. Misalnya, kanak-kanak tahu cara untuk menyusun buku
ke rak buku apabila diminta untuk mengatur buku mengikut
ketinggian.
(d) Peringkat Operasi Formal (Umur 11 Hingga 15 Tahun)

Peringkat akhir teori Piaget melibatkan peningkatan pemikiran logik,
keupayaan menggunakan pertimbangan deduktif, dan pemahaman idea
abstrak yang sering diperlukan dalam bidang sains dan matematik.
(i) Pemikiran abstrak muncul semasa peringkat operasi formal. Kanak-
kanak cenderung untuk berfikir secara konkrit dan khususnya pada
peringkat awal, dan mula mempertimbangkan kemungkinan hasil dan
akibat daripada tindakan.
(ii) Peringkat ini juga melibatkan perkembangan kebolehan metakognisi
yang melibatkan keupayaan untuk „berfikir tentang pemikiran.‰ Ia
membolehkan remaja dan orang dewasa mempertimbangkan, dan
mengawasi proses pemikiran dan mengawasi mereka.
(iii) Penyelesaian masalah dibuktikan apabila kanak-kanak menggunakan
kaedah cuba jaya untuk menyelesaikan masalah. Keupayaan untuk
menyelesaikan masalah secara sistematik dengan cara yang logik dan
teratur akan bertambah.

AKTIVITI 2.1
Kenal pasti satu aktiviti yang boleh dijalankan dalam satu kelas
pendidikan awal kanak-kanak yang membolehkan kanak-kanak
menjalankan aktiviti amali yang menerangkan fenomena sains.
SEMAK KENDIRI 2.1
Bagaimanakah kanak-kanak boleh belajar menghargai sains dan

apakah yang boleh dilakukan untuk membantu membangunkan sikap
positif kanak-kanak agar menghargai sains? Jelaskan.
2.2 PERSEKITARAN YANG MENGGALAKKAN

PEMBELAJARAN SAINS
Pembelajaran sains boleh berlaku sama ada melalui pembelajaran formal yang
dijalankan di dalam bilik darjah atau pembelajaran tidak formal yang dijalankan
di luar bilik darjah yang berlaku dalam kehidupan seharian. Kedua-dua
persekitaran berbeza ini menentukan hasil pembelajaran sains. Pembelajaran sains
dalam persekitaran tidak formal yang memberi tumpuan kepada faktor yang
membolehkan kanak-kanak melakukan perkara berikut:
(a) Mengalami keseronokan, minat dan motivasi untuk belajar fenomena dalam
alam semula jadi dan dunia fizikal;
(b) Menjana, memahami, mengingati dan menggunakan konsep saintifik,
menerangkan dan berhujah, model dan fakta yang berkaitan dengan sains;
(c) Memanipulasi, menguji, meneroka, meramalkan, menyoal, memerhati, dan
memahami alam semula jadi dan dunia fizikal;
(d) Menggambarkan sains sebagai cara untuk mengetahui proses, konsep dan
institusi sains dan proses mereka sendiri dalam mempelajari fenomena;
(e) Mengambil bahagian dalam aktiviti dan amalan mempelajari sains dengan
orang lain menggunakan bahasa dan alatan saintifik; dan
(f) Menganggap diri mereka sendiri sebagai murid sains, membangunkan
identiti sebagai seseorang yang tahu menggunakan fakta saintifik dan
menyumbang kepada sains.

2.2.1 Arahan yang Digunakan dalam Pembelajaran

Formal dan Tidak Formal
Pengajaran sains melibatkan pengajaran konsep, soalan dan penyelesaian
masalah. Pembelajaran secara tidak langsung biasanya digunakan dengan
melibatkan kanak-kanak dalam mencari jawapan untuk menyelesaikan masalah.
Walau bagaimanapun, waktu pengajaran secara langsung juga diperlukan untuk
membimbing murid dalam arahan dan penerangan berkenaan konsep. Kedua-dua
jenis arahan diperlukan dalam pengajaran sains untuk menjadikannya suatu
pengajaran dan pengalaman yang lebih baik.
Soalan juga digunakan untuk membimbing murid menerokai dimensi baharu

permasalahan atau cara baharu untuk menyelesaikan dilema. Soalan mencapah
dan menumpu digunakan untuk menyokong kanak-kanak menggunakan
pemikiran lebih tinggi untuk mendalami dan memperluaskan skop perbincangan.
(a) Pengajaran Secara Tidak Langsung dan Langsung

Pengajar yang sedang belajar harus mempertimbangkan kaedah
pengajaran secara langsung atau tidak langsung. Walaupun sebahagian
besar daripada kita tidak terdedah kepada panduan kaedah pengajaran di
sekolah sendiri, adalah bermanfaat untuk mempertimbangkan dua teknik
ini dalam kaedah pengajaran.
Perbezaan antara pengajaran secara langsung dan tidak langsung


Jadual 2.2: Perbezaan antara Pengajaran Secara Langsung dan Tidak Langsung
Pengajaran Tidak Langsung Pengajaran Secara Langsung
Guru berlatih mendengar dengan Strategi pengajaran langsung memfokuskan

minat terhadap idea oleh kanak-kanak akademik dengan guru menyatakan matlamat
untuk membimbing dan mengekalkan untuk pelajaran dengan jelas. Guru memantau
minat mereka dalam pembelajaran pemahaman murid dan memberi maklum
melalui penerokaan. balas kepada murid tentang prestasi mereka.
Arahan secara langsung mempunyai empat
komponen utama, iaitu:
(a) Penentuan dan artikulasi matlamat yang
jelas;
(b) Guru memberikan arahan;
(c) Berhati-hati memantau hasil murid; dan
(d) Kaedah organisasi dan pengurusan bilik
darjah yang efektif dan konsisten.
Guru memulakan pelajaran dengan Guru memulakan pelajaran dengan mengulang

memberikan gambaran menyeluruh kaji kerja yang dilakukan pada hari
terlebih dahulu dan membenarkan sebelumnya.
pengembangan konsep.
Guru memfokus terhadap tindak Guru membentangkan kandungan baharu

balas murid menggunakan induksi dalam langkah-langkah kecil, memberi
dan/atau deduksi untuk menghalusi penjelasan dan contoh.
fokus am.
Guru mengemukakan contoh dan Guru memberi maklum balas dan pembetulan
penerangan am, mengenal pasti sifat mengikut sama ada jawapannya adalah betul,
yang kritikal dan tidak kritikal. cepat dan tegas; betul tetapi teragak-agak;
salah disebabkan kecuaian; atau tidak betul
kerana kekurangan pengetahuan.
Guru mendapatkan contoh tambahan Guru menyediakan peluang untuk amali yang
daripada pengalaman, minat dan berpandukan sebilangan kecil sampel
masalah murid sendiri. masalah.
Guru menggunakan soalan untuk Guru memberi peluang untuk aktiviti amali
panduan penemuan dan artikulasi am. bebas.
Guru melibatkan murid dalam Guru menyediakan ulasan mingguan dan

menilai maklum balas mereka sendiri. bulanan.

(b) Soalan Menumpu dan Mencapah

Persekitaran dalaman atau persekitaran formal untuk pembelajaran sains
secara tidak langsung berpandukan pertanyaan soalan yang sesuai.
Terdapat dua jenis soalan yang biasanya digunakan dalam bilik darjah
pembelajaran awal kanak-kanak seperti soalan menumpu dan mencapah.
Soalan menumpu mempunyai jawapan yang mudah dan nyata

berdasarkan fakta yang jelas dan kesedaran. Taraf pemikiran kognitif inilah
yang paling rendah.
Soalan yang mempunyai satu jawapan betul ialah soalan menumpu. Soalan
menumpu adalah kurang berkesan dalam merangsang pemikiran kreatif
atau sintesis tetapi berguna dan sesuai dalam menggalakkan pembelajaran.
Kelebihan soalan menumpu adalah:
(i) Menghalakan Perhatian

Soalan ini memerlukan jawapan spesifik. Contohnya, sama ada ya atau
tidak, biru atau merah seperti „Adakah cawan merah menampung air
sebanyak cawan biru?‰
(ii) Mengingat Kembali Susun Atur

Guru boleh bertanyakan soalan seperti „Apakah yang telah anda
lakukan terlebih dahulu?‰;„Apakah yang berlaku selepas itu?‰ dan
„Bilakah perkara ini berlaku?‰
(iii) Mengingat Kembali Keadaan Sebelumnya

Untuk membolehkan murid mengingat kembali keadaan sebelumnya,
guru boleh bertanyakan soalan seperti „Adakah balang kacang itu
kelihatan sama seperti semalam?‰
Soalan susulan kepada soalan menumpu boleh mencapah. Ia boleh

menyebabkan refleksi yang lebih lanjut atau penyiasatan yang baharu.
Contohnya, „Bagaimanakah anda boleh mengetahui...?‰
Soalan mencapah membenarkan murid untuk meneroka peluang dan boleh

membawa kepada kepelbagaian jawapan. Ketepatan boleh berdasarkan
unjuran yang logik. Soalan mencapah mungkin bertujuan tertentu seperti:
(i) Menggalakkan Penemuan

Aktiviti sains adalah cabaran yang perlu ditempuhi oleh kanak-kanak.
Soalan yang digunakan untuk memperkenalkan aktiviti dan
membantu kanak-kanak membuat kesimpulan mengenai aktiviti

mereka. Soalan dicetak dan ditampal pada papan kenyataan untuk

dibaca oleh kanak-kanak dan membantu mereka untuk terus fokus.
(ii) Membuat Ramalan

Hal ini melibatkan kanak-kanak untuk membuat satu hipotesis
mengenai penemuan dalam aktiviti dan merekodkan jawapan.
(iii) Penelitian Pemahaman

Hal ini melibatkan pertanyaan kepada kanak-kanak dengan soalan
seperti „Mengapakah anda rasa berlaku ketidakseimbangan?‰
(iv) Menggalakkan Pertimbangan

Dalam kaedah ini, guru bertanyakan kanak-kanak soalan yang
memerlukan pertimbangan. „Mengapakah lengan ini berasa kering
dan lengan ini berasa basah?‰
(v) Bertindak sebagai Pemangkin

Kadangkala soalan boleh menjadi pemangkin yang menimbulkan
minat dalam sesuatu permasalahan.
(vi) Menggalakkan Pemikiran Kreatif

Semasa perbincangan berkumpulan, guru bertanyakan soalan yang
memerlukan murid berfikir. Contohnya, „Bagaimanakah kehidupan
kita akan berbeza sekiranya tiada geseran berlaku?‰
(vii) Refleksi terhadap Perasaan

Guru boleh bertanyakan soalan seperti „Apakah perkara terbaik dalam
uji kaji kotak hitam?‰ Hal ini membuat kanak-kanak berefleksi tentang
perasaan mereka terhadap konsep tertentu.
AKTIVITI 2.2
1. Bincangkan dengan rakan-rakan anda bagaimana anda boleh
membezakan soalan menumpu daripada soalan mencapah.
2. Pada pendapat anda, apakah jenis soalan yang dapat membantu
kanak-kanak memperoleh lebih banyak pengetahuan daripada
pembelajaran sains? Kongsikan pendapat anda dalam forum
myINSPIRE.

2.3 PERANAN GURU, KELUARGA DAN

MASYARAKAT
Semasa tahun pembentukan, ia menjadi tanggungjawab guru untuk memupuk
pembangunan intelek dan sosial dalam kalangan kanak-kanak. Cara dan perkara
yang diajar oleh guru akan menentukan prospek masa hadapan generasi akan
datang. Kanak-kanak berbakat dalam aktiviti penerokaan dan penemuan dalaman
dan luaran. Oleh itu, guru memainkan peranan penting dalam membimbing dan
menyokong mereka.
Walaupun mengajar merupakan tanggungjawab yang besar, memainkan peranan

penting dan mencabar, ia memberikan ganjaran yang setimpal. Oleh itu, guru
harus menikmati proses pengajaran dan lebih fleksibel semasa mengajar kanak-
kanak. Kajian yang dibuat di dalam bilik darjah mengesahkan bahawa kanak-
kanak akan lebih terlibat dalam aktiviti pembelajaran apabila guru menunjukkan
emosi positif, mengambil tahu dan mesra.
2.3.1 Peranan Guru

Sekarang, mari kita lihat peranan guru.
(a) Guru perlu fleksibel dalam tugasnya dan mampu mengendalikan setiap
murid secara berbeza.
(b) Guru adalah sebagai pembimbing, membimbing murid melalui laluan

baharu sambil berjalan dengan mereka sepanjang perjalanan tanpa
mendahului mereka. Guru akan sentiasa memastikan pengikutnya selamat.
(c) Guru pendidikan awal kanak-kanak perlu mencari pengalaman baharu

untuk dikongsi dengan kanak-kanak. Pilih pengalaman yang akan menarik
minat mereka, bukannya membosankan mereka. Benarkan murid memilih
gaya pembelajaran mereka sendiri dan memilih cara mereka mahu bermain
sambil menjalankan aktiviti selagi ia selamat untuk mereka.
(d) Berhenti beranggapan bahawa guru tahu segala-galanya. Bekerjasama dengan

murid dan menggalakkan mereka untuk mencari jawapan mereka sendiri dan
bukannya memberikan mereka jawapan. Dengan demikian, guru belajar
bersama-sama murid dan berkongsi pengalaman masing-masing.

Rajah 2.1 menunjukkan peranan guru sebagai pembimbing.
Rajah 2.1: Peranan guru
(e) Guru pendidikan awal kanak-kanak mestilah mampu menyediakan aktiviti

dan bahan yang menarik minat kanak-kanak. Apabila guru memudahkan
pembelajaran, dan membekalkan persekitaran yang sesuai, bahan yang
menarik, dan masa yang mencukupi untuk meneroka, bermain, dan
berinteraksi, kanak-kanak akan dapat belajar dengan mudah dan
menyeronokkan. Melalui cara ini, guru boleh menyokong pembelajaran
awal kanak-kanak.
(f) Guru perlu memupuk pertumbuhan dan pembangunan yang sesuai seperti
sosial, emosi, kognitif dan fizikal. Untuk memupuk adalah untuk
menggalakkan.
(g) Guru tidak harus mengabaikan kanak-kanak apabila mereka bercakap dan
mentafsirkan kata-kata atau tindakan. Mendengar percakapan mereka
membantu guru untuk menentukan keperluan dan bantuan perkembangan
kanak-kanak. Hal ini boleh dilakukan dengan mengamalkan perkara berikut:
(i) Mengikuti minat dan keperluan kanak-kanak;
(ii) Menyediakan persekitaran pendidikan yang menarik dan selamat;
(iii) Mengarahkan secara tidak langsung bagi kanak-kanak secara individu
atau dalam kumpulan kecil yang terlibat dalam aktiviti kendiri;

(iv) Memerhati, menganalisis, dan menyediakan bahan dan aktiviti yang

sesuai untuk tempoh sensitif pengajian kanak-kanak;
(v) Mengekalkan komunikasi yang berterusan dengan ibu bapa;
(vi) Merancang aktiviti berdasarkan kepentingan kanak-kanak;
(vii) Membantu pembelajaran melalui galakan;
(viii) Strategi interaksi positif antara orang dewasa dan kanak-kanak;
(ix) Bekerjasama dengan guru lain;
(x) Mengatur persekitaran yang kaya dengan kemungkinan dan menarik;
(xi) Bertindak sebagai perakam untuk kanak-kanak, membantu mereka
mengesan dan mengimbas kembali kata-kata dan tindakan mereka;
dan
(xii) Bertindak sebagai model dan berperanan mempamerkan nilai yang
murni.
Guru adalah seperti orang lain yang hidup dan berkomunikasi dengan ramai
orang dalam masyarakat sepanjang hari: ibu bapa, kanak-kanak, kakitangan
sokongan, masyarakat umum, pentadbir dan jiran mereka. Guru pendidikan awal
kanak-kanak mestilah bersedia untuk berkomunikasi dengan semua orang.
Sebagai pendidik awal kanak-kanak, anda harus berasa selesa bersifat terbuka,
bertanya soalan, mendapatkan nasihat dan berkongsi pengalaman anda. Walau
bagaimanapun, keluarga dan masyarakat mempunyai tanggungjawab dan
peranan sama dalam peringkat pendidikan awal kanak-kanak.
Kanak-kanak kecil, kakitangan sekolah dan keluarga akan mendapat manfaat

apabila terdapat penglibatan ibu bapa di dalam bilik darjah pendidikan awal
kanak-kanak. Hubungan rapat antara program pendidikan awal kanak-kanak dan
keluarga menjadi satu komponen kritikal bagi pembangunan pembelajaran awal
kanak-kanak.
Penglibatan keluarga boleh berlaku di dalam dan luar sekolah menggalakkan

komunikasi dua hala dengan guru dalam mempertingkatkan pembelajaran sains
dalam pendidikan awal kanak-kanak. Oleh itu, keluarga yang terlibat dalam
pendidikan awal anak mereka di dalam bilik darjah mempunyai pemahaman
yang lebih baik tentang pelajaran anak mereka.

2.3.2 Peranan Keluarga

Ahli keluarga ialah orang paling hampir dengan kanak-kanak (lihat Rajah 2.2).
Mereka mempunyai peluang berterusan untuk membimbing pertumbuhan
intelek kanak-kanak. Pelajaran terawal berkenaan sikap dan penghargaan berlaku
dalam keluarga, menjadikan ini hubungan utama kanak-kanak sebelum mereka
memasuki prasekolah, dan walaupun semasa di prasekolah, ibu bapa dan
keluarga masih memainkan peranan yang penting dalam menyokong pendidikan
kanak-kanak.
Oleh sebab itu, pendidikan awal kanak-kanak merupakan perkongsian

pengajaran dengan keluarga. Ia memberi keutamaan untuk menggalakkan ibu
bapa membantu anak mereka dengan melihat sains di kawasan sekitar,
melakukan aktiviti sains bersama-sama dan mengambil peluang untuk
menggunakan kepelbagaian sumber dalam masyarakat (Harlan & Rivkin, 2004).
Rajah 2.2: Peranan keluarga
Yang berikut adalah sebahagian daripada langkah-langkah yang boleh diambil

pendidik untuk menyokong peranan yang dimainkan oleh keluarga, terutamanya
kedua-dua ibu bapa dalam mempertingkatkan kajian dan pembangunan
seseorang kanak-kanak dalam bidang pendidikan awal kanak-kanak:
(a) Menyokong pembelajaran kanak-kanak (di rumah, di dalam bilik darjah dan
dalam masyarakat);
(b) Pertukaran maklumat mengenai pembelajaran kanak-kanak (kemajuan
kanak-kanak, kurikulum awal kanak-kanak, aktiviti pembangunan dan
kebudayaan dalam masyarakat);

(c) Memberi peluang untuk mengambil bahagian dalam kepimpinan yang

ditentukan oleh pihak sekolah mengenai pendidikan awal kanak-kanak; dan
(d) Membolehkan keluarga untuk menyokong kanak-kanak sebagai murid di
rumah masing-masing.
Epstein (1995) juga membentangkan perspektif menyeluruh mengenai

penglibatan keluarga yang merangkumi warga pendidik dan keluarga. Rangka
kerja itu termasuk enam jenis penglibatan berikut:
(a) Ibu bapa – Persekitaran rumah yang menggalakkan pencapaian;
(b) Komunikasi – Perkongsian maklumat dua hala antara sekolah dan rumah;
(c) Sukarela – Membantu dengan aktiviti yang telah dirancang di dalam dan di
luar bilik darjah;
(d) Pembelajaran di rumah – Ibu bapa membantu kanak-kanak dalam proses
pembelajaran di rumah;
(e) Membuat keputusan – Penglibatan ibu bapa dalam membuat keputusan di
sekolah; dan
(f) Bekerjasama dengan masyarakat – Penggunaan perkhidmatan dan sumber
tempatan untuk membantu kanak-kanak belajar.
Kajian menunjukkan bahawa murid yang mempunyai ibu bapa yang terlibat
dalam bidang pendidikan adalah lebih cenderung untuk:
(a) Menyesuaikan diri dengan persekitaran sekolah;
(b) Hadir ke sekolah lebih kerap;
(c) Melengkapkan kerja rumah dengan lebih konsisten;
(d) Mendapat gred dan markah ujian yang lebih tinggi;
(e) Berjaya dan melanjutkan pelajaran ke kolej;
(f) Mempunyai kemahiran sosial yang lebih baik;
(g) Menunjukkan tingkah laku yang lebih baik;
(h) Mempunyai hubungan yang lebih baik dengan ibu bapa; dan
(i) Mempunyai keupayaan kendiri yang baik.

2.3.3 Peranan Masyarakat

Semua masyarakat menghargai pendidikan anak mereka. Keluarga mempunyai
kuasa untuk sama ada memerintah dan menggunakannya untuk kesejahteraan
pendidikan anak mereka atau orang luar mengeksploitasi dan menguasai orang
yang kurang berkuasa dan meninggalkan mereka dalam keadaan yang lebih teruk.
Pendidikan ialah milik orang awam, oleh yang demikian, bukan sahaja mesti
dinilai oleh masyarakat tetapi perlu dimajukan, dilindungi atau dikekalkan. Ini
tanggungjawab dan peranan semua dalam masyarakat, pihak yang
berkepentingan serta institusi pendidikan. Penglibatan masyarakat oleh kanak-
kanak dan keluarga mereka boleh mengukuhkan pembelajaran kanak-kanak,
sementara mempengaruhi ahli keluarga dan pihak sekolah secara positif. Guru
yang melibatkan masyarakat dalam kurikulum dapat melanjutkan pembelajaran
kanak-kanak melangkau jauh ke luar bilik darjah.
Oleh itu, marilah kita memainkan peranan kita sebagai masyarakat dalam
meningkatkan pembelajaran sains dalam bidang pendidikan awal kanak-kanak.
Kita boleh mencari pelbagai sumber indah di luar bilik darjah yang diperlukan
untuk meningkatkan pembelajaran sains dalam pendidikan awal kanak-kanak.
Kanak-kanak boleh dibawa ke tempat seperti yang disenaraikan berikut untuk
berinteraksi dengan masyarakat dan apabila mereka memasuki persekolahan
formal, mereka juga dilengkapi dengan pengetahuan sains dan aktiviti yang
memanfaatkan mereka. Lawatan dan aktiviti yang dicadangkan termasuklah
sumber berikut:
(a) Pameran pendidikan dan maklumat;
(b) Sumber kesihatan dan kecergasan;
(c) Acara sukan yang melibatkan kanak-kanak;
(d) Acara kebudayaan seperti konsert dan drama kanak-kanak;
(e) Perkhidmatan perpustakaan awam;
(f) Acara oleh pusat komuniti; dan
(g) Organisasi yang menyediakan aktiviti dan perkhidmatan untuk kanak-kanak
dan keluarga mereka.

Menghubungkan aktiviti masyarakat dengan aktiviti di bilik darjah boleh:

(a) Meningkatkan tingkah laku berkaitan dengan sekolah;
(b) Memberikan impak positif terhadap pencapaian akademik; dan
(c) Mengurangkan kadar penggantungan sekolah.
SEMAK KENDIRI 2.2

Terangkan cara guru menggalakkan idea-idea sains di dalam bilik
darjah dan persamaan antara tanggungjawab guru, keluarga dan
masyarakat dalam memupuk idea-idea dan minat kanak-kanak
berhubung pembelajaran sains.
• Topik ini menekankan elemen penting yang dapat membina keyakinan diri
dan kecekapan kanak-kanak untuk memupuk minat mereka menyukai dan
menghargai sains.
• Topik ini juga membincangkan persekitaran yang berbeza yang boleh

menyokong kreativiti kanak-kanak, penyiasatan dan penyelesaian masalah
dan mencari bahan yang sesuai untuk diterokai dan dikaji.
• Sokongan dan bimbingan daripada guru, keluarga dan masyarakat

memainkan peranan yang penting dalam meningkatkan pendidikan sains.
 Guru akan berupaya untuk mengekalkan persekitaran di dalam bilik darjah

yang kondusif dan mesra yang menggalakkan pembelajaran yang lebih baik
untuk kanak-kanak.
 Ibu bapa memainkan peranan penting dalam memupuk minat dalam

kalangan kanak-kanak untuk menyayangi sekolah.
 Sebaliknya, masyarakat pula berfungsi sebagai medium, membantu sekolah

dengan aktiviti luar dan memberi sokongan sepenuh masa untuk sekolah dan
kanak-kanak.

Pembangunan kognitif Peranan masyarakat

Pengajaran secara langsung Persekitaran formal
Pengajaran tidak langsung Persekitaran tidak formal
Peranan guru Soalan mencapah
Peranan keluarga Soalan menumpu
Cherry, K. (t. t.). Cognitive theories of development. Childcare Education Institute,

3 (8).
Epstein, J. L. (1995). School/family/community partnerships. Phi delta kappan, 76(9),
701.
Morrison, J. W., Storey, P., & Zhang, C. (2011). Accessible family involvement in
early childhood programs. Dimensions of Early Childhood, 39(3), 21–26.
National Research Council. (2009). Learning science in informal environment:
People, places and pursuit. Washington, DC. The National Academies Press.
Piaget's theory of cognitive development: Educational. Dicapai dari
www.edpsycinteractive.org/topics/cognition/piaget.html
Why family and community involvement is important. Dicapai dari
http://www.education.nh.gov/instruction/school_health/health_coord_
family.htm

Topik  Pendekatan
dan Model
3 Pengajaran
Sains
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menerangkan pendekatan yang berbeza dalam mengajar sains
dalam pembelajaran awal kanak-kanak;
2. Menerangkan perbezaan antara konstruktivisme dengan
pembelajaran berasaskan siasatan;
3. Menentukan faktor yang mempengaruhi perkembangan kognitif
kanak-kanak; dan
4. Menerangkan kepentingan integrasi antara disiplin dalam
pengajaran.
 PENGENALAN
Pendidikan sains memanfaatkan rasa ingin tahu kanak-kanak yang wujud secara
semula jadi dan mereka mula melakukan sains dari saat kelahiran atau mungkin
lebih awal dengan cuba memahami dan menyesuaikan diri dengan dunia mereka.
Mereka bermain dengan tangan, kaki dan jari-jemari mereka, dengan selimut dan
mainan, dan dengan apa-apa sahaja berhampiran dengan mereka. Mereka
memerhati; memanipulasi; menggerakkan objek dengan cara itu dan ini,
membaling dan mengejar. Mata mereka memerhati dengan teruja ketika mereka
mempelajari sesuatu yang baharu. Mereka mempamerkan rasa ingin tahu semula
jadi mengenai semua perkara. Apa dan bagaimana perkara berfungsi, dan
46  TOPIK 3 PENDEKATAN DAN MODEL PENGAJARAN SAINS
berkaitan antara satu perkara dengan perkara yang lain. Keadaan ini menjadikan
dasar pengajaran sains pada peringkat awal sebagai sesuatu pengalaman yang
penuh warna-warni.
Guru yang kompeten dalam sains awal kanak-kanak menggalakkan kanak-kanak

untuk bersikap ingin tahu, bertanya soalan, meneroka kemungkinan jawapan
kepada persoalan dan untuk membuat kesimpulan sendiri. Walau bagaimanapun,
kebanyakan guru praperkhidmatan percaya mereka tidak mempunyai
pengetahuan sains yang cukup untuk mengajar. Tanpa model yang berbeza,
mereka akan cenderung untuk mengajar sains kepada murid dengan cara paksaan
yang sama di mana mereka diajar.
Ia penting bagi profesor dalam pendidikan sains awal kanak-kanak untuk

merangka cara yang lebih baik untuk pengajaran sains yang menggalakkan murid
bertanya, membentuk kesimpulan yang bermakna dan mudah difahami mereka.
Seterusnya, salah satu matlamat utama pendidikan sains adalah mengajar kanak-
kanak cara untuk mempraktikkan sains dalam mengenali diri sendiri.
Cara yang terbaik untuk guru menjadi selesa dalam mengajar sains adalah
meneroka sendiri beberapa aktiviti yang dikhaskan kepada kanak-kanak. Dalam
bilik darjah pada tahun awal, murid menjalankan aktiviti dan kemudian
membentuk cara yang boleh mereka praktik dalam bilik darjah sebenar. Dengan
melakukan sendiri aktiviti ini, mereka mendapat pengetahuan dan
menggunakannya dalam pengalaman mereka sendiri.
3.1 PENDEKATAN DAN MODEL PENGAJARAN

SAINS
Kanak-kanak datang ke sekolah dengan pelbagai pengalaman hidup dari rumah.
Guru perlu mengenal pasti terlebih dahulu pengetahuan dan pengalaman
terdahulu untuk melanjutkan dan mengesahkan serta mencabarkan pengalaman
dan pengetahuan semasa kanak-kanak. Mereka juga mungkin memerlukan
pelbagai pengalaman yang berkaitan untuk membantu mereka memperbaiki dan
menjelaskan konsep pada tahap tertentu.
Dalam masa guru membantu dalam hal ini, mereka perlu faham arah tuju dan
objektif utama aktiviti pembelajaran. Mengetahui latar belakang idea awal kanak-
kanak adalah sebahagian daripada penilaian formatif (yang merupakan
sebahagian daripada pengajaran dan bukannya sebahagian daripada penilaian).
Idea dahulu (rumusan alternatif dan salah faham) tidak boleh dilihat sebagai
sesuatu yang boleh dicabar secara langsung tetapi merupakan laluan untuk
membina model yang lebih baik dan diterima secara sosial. Oleh itu, gabungan

TOPIK 3 PENDEKATAN DAN MODEL PENGAJARAN SAINS  47
pengetahuan dan pengalaman akan membantu dan meningkatkan proses

pembelajaran kanak-kanak.
Pelbagai pendekatan pengajaran yang menggunakan idea juga dibangunkan

menggunakan Model Bertumpukan Permasalahan oleh Wheatley (1991) yang
mempunyai tiga komponen berikut:
(a) Guru memilih tugasan yang mempunyai kebarangkalian yang tinggi untuk
menjadi masalah bagi kanak-kanak;
(b) Kanak-kanak melakukan tugasan dalam kumpulan kecil. Pada masa ini
guru memudahkan kerja kolobrasi sebagai matlamat. Interaksi sosial juga
memberi manfaat; dan
(c) Ahli kelas dikumpulkan secara keseluruhan untuk berkongsi pengalaman.
Kumpulan membentangkan penyelesaian mereka kepada kawan-kawan
sebilik darjah untuk perbincangan, bukan kepada guru. Peranan guru dalam
perbincangan ini adalah sebagai fasilitator dan segala usaha dilakukan
untuk menggalakkan pembelajaran dan bukan berprasangka. Pendirian ini
digunakan supaya murid diberi kuasa dan mengawal pembelajaran mereka.
Dalam pengajaran interaktif, guru berusaha:

(a) Menjadi lebih sensitif kepada idea dan soalan kanak-kanak serta
menyediakan pengalaman penerangan yang akan membuatkan kanak-
kanak bertanya dan mencadangkan penjelasan yang bernas;
(b) Menjalankan aktiviti dengan seluruh bilik darjah atau kumpulan kanak-
kanak yang memberi tumpuan kepada soalan dan idea yang dikongsi
dengan kebanyakan kanak-kanak; dan
(c) Bertindak sebagai ketua penyelidikan pasukan dalam bilik darjah,
membantu mereka merancang dan menjalankan pencarian untuk
mendapatkan jawapan kepada soalan mereka, dan membantu mereka
membuat kesimpulan yang bernas dan bermanfaat daripada penemuan
mereka. Hal ini memerlukan guru membangunkan kemahiran berinteraksi
dengan kanak-kanak untuk mencabar, mengubah suai dan menyampaikan
idea mereka, dan bukannya memberikan jawapan „betul‰ dan membiarkan
murid mencari kesimpulan terhadap pengalaman mereka.

Kemudian, dicadangkan dalam pengajaran konstruktivisme, kita memerlukan

lima komponen seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 3.1.
Rajah 3.1: Lima komponen pengajaran konstruktivisme
Perbincangan di dalam bilik darjah dan kerjasama dalam kumpulan kecil dianggap
memberi peluang pembelajaran konstruktivisme. Ia menekankan nilai murid diberi
peluang untuk menjelaskan penyelesaian, untuk mendengar dan cuba memahami
penjelasan yang diberi oleh orang lain serta untuk menunjukkan persetujuan,
percanggahan atau kegagalan dalam memahami penerangan orang lain.
3.1.1 Konsep Kartun sebagai Pendekatan untuk

Pengajaran dan Pembelajaran Sains
Perspektif baharu dalam pengajaran dan pembelajaran dalam bidang sains telah
dibangunkan oleh Keogh dan Naylor (1996) dari Manchester Metropolitan
University sebagai cara menyampaikan konsep alternatif dalam pembelajaran sains.

Contoh tipikal konsep kartun yang dihasilkan ditunjukkan dalam Rajah 3.2 dan
3.3 (Keogh & Naylor, 1996).
Rajah 3.2: Bot di kawasan air dalam

Sumber: www.leeds.ac.uk
Rajah 3.3: Orang salji

Sumber: www.leeds.ac.uk

Menurut Keogh dan Naylor (1996), tindak balas positif daripada kanak-kanak
berkenaan membawa kepada keputusan menjalankan penyelidikan tentang
penggunaan konsep kartun secara sistematik. Konsep kartun didapati
menyediakan pendekatan yang inovatif dan berkesan untuk pengajaran dan
pembelajaran dalam bidang sains dengan nilai potensi yang besar untuk guru. Ia
juga boleh menangani sebahagian isu yang disebutkan tadi, meningkatkan
kemungkinan untuk menjadi pendekatan pengajaran dan pembelajaran sains
yang mengambil kira prinsip perspektif konstruktivisme dan yang berdasarkan
amalan biasa di dalam bilik darjah.
Konsep kartun yang telah dibentangkan kepada pelbagai lapangan termasuklah

persidangan antarabangsa dan pembangunan konsep kartun beralih daripada
penerimaan secara negatif kepada penerimaan secara positif, beralih daripada
penyata kepada persoalan dan beralih daripada satu kepada beberapa alternatif.
Penggunaan konsep kartun sebagai cara untuk membolehkan penstrukturan

semula idea yang akan berlaku menggambarkan ia sesuatu yang bermakna.
Membimbing cara untuk menstrukturkan semula idea murid kurang
didokumenkan berbanding membimbing idea yang diketahui oleh mereka dan
cara untuk mendapat maklum balas mereka. Konsep kartun menggambarkan
pandangan alternatif yang memberi sambungan yang penting kepada semua jenis
strategi yang tersedia pada masa ini kepada guru. Ia menawarkan strategi yang
baik dalam pelbagai situasi pengajaran dan meliputi murid daripada pelbagai
peringkat umur dan keupayaan.
Alternatif ini membolehkan pengajaran sains mencipta pencapaian yang lebih

tinggi dalam pembelajaran sains untuk pendidikan awal kanak-kanak kerana
biasanya kanak-kanak menyukai kartun.
AKTIVITI 3.1
1. Bincangkan dengan rakan-rakan anda bagaimana untuk mengenal

pasti sama ada kanak-kanak mempunyai akses dalam
membangunkan kemahiran dan konsep-konsep sains.
2. Perhatikan sekumpulan anak-anak kecil semasa mereka bermain
dan rakamkan aktiviti saintifik tidak formal yang dilakukan oleh
mereka. Kongsikan hasil kajian anda dalam forum myINSPIRE.

3.2 TEORI KOGNITIF

Dalam subtopik ini, kita akan meliputi konstruktivisme dan teori pembelajaran
berasaskan inkuiri. Mari kita membincangkan topik ini dengan lebih mendalam.
3.2.1 Konstruktivisme
Piaget mencadangkan teori perkembangan kognitif terhadap langkah-langkah
dan urutan perkembangan intelektual kanak-kanak. Pandangan ini mengatakan
kanak-kanak menjana pengetahuan secara dalaman dengan berinteraksi dengan
dunia untuk mengetahui bagaimana ia berfungsi dan memahaminya. Ia dikenal
sebagai konstruktivisme. Berdasarkan pandangan Piaget, perkembangan awal
kognitif melibatkan proses yang berasaskan tindakan dan kemudian berkembang
kepada perubahan dalam operasi mental.
Jadual 3.1 menunjukkan antara faktor yang mempengaruhi cara kanak-kanak

belajar dan berkembang.
Jadual 3.1: Faktor yang Mempengaruhi Cara Kanak-kanak Belajar dan Berkembang
Faktor Penerangan
Skema Skema menerangkan tindakan kedua-dua fizikal dan mental

yang terlibat dalam bentuk kefahaman dan pengetahuan.
Skema ini ialah kategori pengetahuan yang membantu kita
untuk mentafsir dan memahami dunia persekitaran.
Contohnya, seorang kanak-kanak mungkin mempunyai
skema berkenaan jenis binatang seperti kucing. Jika
pengalaman kanak-kanak itu hanya mengenali kucing kecil,
maka dia mungkin percaya bahawa semua kucing adalah
kecil, berbulu dan mempunyai empat kaki. Jika kanak-kanak
itu mengenali kucing yang sangat besar, maka dia akan
menyerap maklumat baharu dan mengubah suai skema yang
sedia ada.
Asimilasi Proses menyerap maklumat baharu ke dalam skema sedia ada

dikenal sebagai asimilasi. Proses ini agak subjektif kerana kita
cenderung untuk mengubah suai pengalaman dan maklumat
supaya sesuai dengan kepercayaan yang sedia ada.
Dalam contoh tadi, melihat kucing dan mengkategorikannya
sebagai „kucing‰ ialah contoh mengasimilasikan haiwan ke
atas skema kucing kanak-kanak itu.

Akomodasi Adaptasi secara lain melibatkan perubahan atau mengubah

skema yang sedia ada berdasarkan maklumat baharu. Proses
ini dinamakan akomodasi. Akomodasi melibatkan
perubahan skema sedia ada, atau idea berikutan maklumat
atau pengalaman baharu. Skema yang baharu juga boleh
dibentuk semasa proses akomodasi berlaku.
Pengimbangan Piaget mempercayai bahawa semua kanak-kanak cuba mencari

keseimbangan antara asimilasi dan akomodasi yang dicapai
melalui mekanisme yang Piaget sebut pengimbangan.
Oleh sebab kemajuan kanak-kanak melalui peringkat
perkembangan kognitif, dan ia adalah penting untuk
mengekalkan keseimbangan antara mengubah suai ilmu sedia
ada (asimilasi) dan perubahan tingkah laku terhadap
pengetahuan baharu (penyesuaian). Pengimbangan membantu
menjelaskan cara kanak-kanak dapat berfikir ke peringkat yang
seterusnya.
3.2.2 Pembelajaran Berasaskan Inkuiri

Pembelajaran berasaskan inkuiri ialah kaedah pengajaran yang dibangunkan
semasa pergerakan pembelajaran penemuan tahun 1960-an sebagai tindak balas
kepada bentuk tradisional pengajaran-pembelajaran yang kita dikehendaki
menghafal maklumat daripada bahan pengajaran.
Sejarah falsafah pembelajaran berasaskan inkuiri diperoleh daripada teori hasil

kerja terdahulu. Misalnya, Piaget, Dewey dan Vygotsky boleh dianggap sebagai
ahli falsafah konstruktif.

Pembelajaran berasaskan inkuiri meliputi pelbagai pendekatan untuk

pembelajaran dan pengajaran termasuk perkara berikut (lihat Rajah 3.4):
Rajah 3.4: Pendekatan pembelajaran berasaskan inkuiri
Proses pembelajaran secara khusus yang terlibat semasa pembelajaran berasaskan

inkuiri termasuklah:
(a) Menjana soalan mereka sendiri;
(b) Mendapatkan bukti sokongan untuk menjawab soalan tersebut;
(c) Menerangkan bukti yang dikumpulkan;
(d) Menyambungkan penjelasan dengan pengetahuan yang diperoleh daripada
hasil siasatan; dan
(e) Mewujudkan hujah dan justifikasi untuk penjelasan.

Namun, baru-baru ini, dalam artikel Banchi dan Bell (2008) yang bertajuk The
Many Levels of Inquiry mencadangkan bahawa terdapat empat tahap
pembelajaran berasaskan inkuiri dalam pendidikan sains. Perkembangan yang
dilihat daripada peringkat pertama ke peringkat keempat menyediakan panduan
yang baik bagaimana untuk membuat scaffolding kemahiran pembelajaran inkuiri
untuk kanak-kanak seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 3.5.
Rajah 3.5: Scaffolding kemahiran pembelajaran inkuiri
Banchi dan Bell (2008) juga menjelaskan bahawa guru harus memulakan arahan
inkuiri mereka pada peringkat yang lebih rendah dan berusaha untuk membuat
inkuiri yang berkesan bagi membangunkan kemahiran pertanyaan kanak-kanak.
Aktiviti inkuiri terbuka akan hanya berjaya jika kanak-kanak didorong oleh
kepentingan intrinsik dan jika mereka dilengkapi dengan kemahiran untuk
menjalankan kajian penyelidikan mereka sendiri.

AKTIVITI 3.2
1. Apakah faedah-faedah pengajaran interaktif?

2. Jelaskan konstruktivisme dan faktor-faktor yang mempengaruhinya.
3.3 PROSES BERORIENTASIKAN INKUIRI

Proses berorientasikan inkuiri ialah kaedah yang membimbing kanak-kanak
menyiasat fenomena secara saintifik. Kanak-kanak menggunakan proses sains
dalam bentuk format siasatan yang diarahkan oleh guru untuk menyiasat soalan,
situasi dan fenomena saintifik lain yang bahan itu dibentangkan kepada kanak-
kanak. Berorientasikan proses siasatan boleh membantu guru praperkhidmatan
dan dalam perkhidmatan melaksanakan pendidikan sains konstruktivisme di
dalam bilik darjah awal kanak-kanak.
Kaedah inkuiri berasaskan proses digunakan untuk pelbagai sebab seperti:

(a) Pengajaran dengan memberi arahan tidak berkesan bagi kebanyakan kanak-
kanak;
(b) Kanak-kanak yang merupakan sebahagian daripada masyarakat yang
interaktif akan lebih cenderung untuk berjaya;
(c) Ilmu adalah peribadi, dan murid lebih cenderung untuk memahami sendiri
jika diberi kawalan terhadap bahan tersebut dan diberi peluang untuk
membina pemahaman mereka sendiri;
(d) Ia juga boleh mengasah pemikiran murid dan memberi kesan yang
bermakna dan mendalam untuk pembelajaran mereka;
(e) Dari segi pengajaran, kaedah ini tidak memerlukan guru untuk
menyampaikan data atau maklumat penting yang diamalkan secara
konvensional;
(f) Proses inkuiri memerlukan penglibatan kanak-kanak dalam pembelajaran
secara sistematik yang telah dirancang oleh guru. Kaedah ini dianggap amat
relevan untuk memberikan kemahiran yang mengembangkan pembelajaran
bagi kanak-kanak;

(g) Kita boleh memupuk sikap positif murid terhadap pengajaran dan
pembelajaran sendiri dan dengan itu ia mewujudkan sikap terbuka dalam
proses pengajaran dan pembelajaran di dalam bilik darjah; dan
(h) Ia membolehkan murid menjadi lebih berdikari dan mampu mencari
maklumat sendiri serta tidak hanya mengharapkan guru memberi
maklumat kepada mereka.
Melalui proses inkuiri, pengetahuan diperoleh murid melalui pengenalpastian,

mencari dan menguji pengetahuan. Murid akan terlibat secara aktif dalam proses
penilaian secara soal siasat. Kaedah ini menekankan soalan yang terbuka dan
mencabar pemikiran murid.
Hal ini membolehkan guru untuk tidak terlalu terikat dalam menyampaikan data
atau maklumat seperti biasa. Sebaliknya, proses pengajaran dan pembelajaran
melalui proses siasatan yang memerlukan penglibatan murid. Murid sendiri akan
bertindak sebagai perancang dan si pelaku dalam proses pembelajaran. Dalam hal
ini, guru bertindak sebagai jurulatih dan penggalak dalam pengajaran, dan
pembelajaran serta sebagai penasihat sepanjang proses pengajaran dan
pembelajaran (lihat Rajah 3.6).
Rajah 3.6: Kaedah bagi proses berorientasikan inkuiri
Kaedah inkuiri boleh mencipta proses kognitif yang tinggi dalam kalangan murid.
Pengajaran dan pembelajaran menggunakan kaedah ini dapat melahirkan
individu yang berfikiran secara logik dan berani mempersoalkan kesahihan
pandangan atau pendapat seseorang mengenai sesuatu perkara atau peristiwa. Ia
juga boleh mematangkan idea murid melalui pemikiran kritikal. Murid juga
dilatih membuat penilaian sendiri mengenai sesuatu peristiwa atau kejadian
berasaskan bukti dan maklumat yang diperoleh mereka daripada sumber rujukan
yang sahih.
Kaedah pengajaran inkuiri boleh dibahagikan kepada dua pendekatan (lihat

Rajah 3.7).
Rajah 3.7: Kaedah pengajaran inkuiri
Kaedah pengajaran yang berubah daripada generalisasi ke contoh yang spesifik

dan kemudian membuat kesimpulan dikenal sebagai pendekatan deduktif.
Pendekatan konsep ini berdasarkan prinsip berikut:
(a) Mencadangkan masalah yang mencabar;
(b) Membantu murid menganalisis masalah;
(c) Membantu murid memilih tindakan atau pemikiran yang boleh diambil kira;
(d) Menjadi sumber maklumat kepada murid;
(e) Membimbing dan menunjuk murid menggunakan prinsip umum atau
prosedur yang betul sebelum mereka cukup mahir untuk meneruskannya;
(f) Mengelak daripada memberi jawapan kepada murid dan menggalakkan
mereka menggunakan langkah-langkah yang diketahui untuk
menyelesaikan masalah mereka sendiri; dan
(g) Memastikan murid menyelesaikan masalah tersebut dan mencadangkan
cara mereka boleh menentukan sama ada jawapan mereka tepat atau salah.
Oleh itu, berdasarkan prinsip tersebut yang menggunakan kaedah inkuiri melalui
pendekatan deduktif, murid dikehendaki mencari fakta atau maklumat tertentu
yang berkaitan dengan masalah yang dikenal pasti. Murid tidak perlu membuat
apa-apa generalisasi kerana ia akan diberi pada peringkat awal. Sebaliknya, murid
hanya perlu mencari fakta dan maklumat menurut kelaziman yang diberikan.

Sebaliknya, pendekatan induktif ialah pendekatan yang beralih daripada

mengumpul data ke generalisasi. Pendekatan ini memerlukan kita membuat satu
persamaan yang terdapat dalam kategori yang berbeza. Pendekatan induktif adalah
selaras dengan pemikiran sejarah, iaitu „meliputi undang-undang‰ yang dapat
menjelaskan fenomena seperti revolusi yang berlaku di negara yang berbeza.
Langkah-langkah pengajaran berdasarkan pendekatan induktif adalah seperti

yang berikut:
(a) Masalah dikemukakan dan ditakrifkan;
(b) Menyediakan pelbagai hipotesis atau penyelesaian;
(c) Hipotesis yang tidak munasabah akan ditolak;
(d) Data dikumpulkan secara sistematik;
(e) Data dianalisis bagi unsur yang saling berkaitan;
(f) Kesimpulan dibuat berdasarkan bukti yang dikumpulkan; dan
(g) Keputusan akan digunakan untuk menyelesaikan masalah atau situasi yang
sama.
SEMAK KENDIRI 3.1

1. Apakah perbezaan antara inkuiri melalui pendekatan deduktif
dengan melalui pendekatan induktif? Jelaskan.
2. Mengapakah proses berasaskan inkuiri digunakan dalam
pengajaran sains? Jelaskan.
3.4 INTEGRASI ANTARA DISIPLIN

Menurut Malik dan Malik (2011), intergrasi antara disiplin melibatkan organisasi
bahan pengajaran yang biasanya diajar secara berasingan. Campbell dan Henning
(2010) pula percaya bahawa intergrasi antara disiplin adalah kurikulum
bersepadu yang berkembang di sekitar isu dan masalah kanak-kanak. Pada
mulanya, istilah intergrasi antara disiplin digunakan di dalam pendidikan dan
latihan pedagogi untuk menjelaskan kajian yang menggunakan kaedah dan
pandangan beberapa disiplin atau bidang pengajian tradisional.

Ringkasnya, ia adalah satu cara untuk memasukkan berbagai subjek dalam satu
topik. Walau bagaimanapun, mengubah kurikulum boleh menjadi sangat sukar.
Ia memerlukan kolaborasi dan penerimaan perubahan oleh guru, ibu bapa dan
pentadbir. Sesetengah guru dan murid mungkin mengalami kesukaran untuk
menyesuaikan dengan jangkaan dan peranan yang baru. Mungkin terdapat
penentangan oleh mereka yang telah berjaya dalam struktur kurikulum lama.
Contoh berikut menunjukkan keadaan yang memerlukan guru bertindak dengan
bijak dalam bekerjasama dengan subjek Pendidikan Jasmani dan Sains.
Pada suatu hari, setelah kanak-kanak selesai bermain di luar, beberapa kanak-
kanak membincangkan apa-apa yang telah terjadi pada bola getah dan bola
sepak mereka. Semasa mereka mengambil bola daripada almari, ia „masih
cukup keras‰ tetapi setelah selesai bermain dengannya dalam waktu singkat ia
menjadi lembut. Kanak-kanak berasa hairan tetapi guru mengakhirkan
perbincangan mereka dengan berkata, „Tempoh bermain sudah berakhir.
Simpan bola anda dan bersiap sedia untuk kelas Sains. Kita akan memulakan
unit ini dengan pembelajaran mengenai udara.‰
Petikan tadi menunjukkan bagaimana sesetengah guru menumpukan kepada

disiplin mereka dan melepaskan peluang menarik hubungan antara mata
pelajaran. Sebaliknya, guru perlu mengambil kesempatan daripada keadaan yang
baru dialami oleh kanak-kanak itu untuk menjelaskan proses sains yang mungkin
terdapat kaitan dengan pelajaran semasa.
Integrasi antara disiplin dalam pendidikan sains bertujuan:

(a) Memberi tumpuan membantu murid belajar menggunakan otak mereka
sepenuhnya;
(b) Membantu kanak-kanak mengait pembelajaran antara disiplin;
(c) Membolehkan kanak-kanak mengambil bahagian sebagai pencipta masalah
dan penyelesai masalah; dan
(d) Mewujudkan kanak-kanak yang kreatif dan bertanggungjawab, dan
memberi kanak-kanak peluang untuk memenuhi minat dan keperluan
dalam piawai kurikulum mereka.

Integrasi antara mata pelajaran seperti Seni dan Sains, Matematik dan Sains atau
Bahasa Inggeris dan Matematik membantu kanak-kanak menyambung dua
disiplin dalam kurikulum mereka dan membolehkan mereka menjadi pemikir
yang lebih kreatif dan berfikir di luar kotak.
SEMAK KENDIRI 3.2

Berikan satu contoh subjek yang boleh disepadukan dengan sains dan
jelaskan bagaimana dua mata pelajaran ini dapat membawa faedah
kepada pembelajaran sains.
• Pelbagai pendekatan pengajaran menggunakan idea konstruktif telah

dibangunkan termasuk oleh Wheatley (1991) (Model Bertumpukan Masalah),
Biddulph dan Osborne (1984), Driver dan Oldham (1986) serta Cobb, Yackel
dan Wood (1995). Semua bersetuju bahawa guru perlu berwibawa dan
bukannya hanya menggunakan kuasa dan pengajaran secara paksaan.
• Proses pembangunan kognitif seperti yang dihuraikan oleh Piaget

menekankan teori konstruktivisme yang membawa kepada faktor seperti
skema, asimilasi, akomodasi dan pengimbangan.
• Proses siasatan terbahagi kepada dua pendekatan iaitu deduktif dan induktif.
• Dalam pendekatan deduktif, kanak-kanak dikehendaki mencari fakta atau

maklumat tertentu yang berkaitan dengan masalah tertentu.
• Pendekatan induktif beralih daripada mengumpul data kepada generalisasi.
• Integrasi disiplin dalam sains membolehkan kanak-kanak menjadi pencipta

dan pemikir serta membolehkan mereka untuk menerokai minat dalam subjek
yang mereka suka.

Asimilasi Pendekatan induktif

Integrasi antara disiplin Penyesuaian
Keseimbangan Proses siasatan
Konstruktivisme Skema
Pendekatan deduktif
Banchi, H., & Bell, R. (2008). The many levels of inquiry. Science and Children, 46(2),
26.
Biddulph, F., & Osborne, R. (1984). Making sense of our world: An interactive
teaching approach. Centre for Science and Mathematics Education Research,
University of Waikato.
Campbell, C., & Henning, M. B. (2010). Planning, teaching, and assessing elementary
education interdisciplinary curriculum. International Journal of Teaching and
Learning in Higher Education, 22(2), 179-186.
Cobb, P., Yackel, E., & Wood, T. (1995). The teaching experiment classroom. The
Emergence of Mathematical Meaning: Interaction in Classroom Cultures, 17–24.
Driver, R., & Oldham, V. (1986). A constructivist approach to curriculum
development in science. Studies in Science Education, 13, 105–122.
Harlan, J. D., & Rivkin, M. S. (2004). Science experiences for the early
childhoodyears: An integrated approach. Upper Saddle River, NJ: Merrill.
Harlan, J. D. (2004). Science experiences for the early childhood years: An integrated
affective approach (Ed. ke-8). New Jersey, NJ. Prentice Hall.
Keogh, B., & Naylor, S. (1996, September). Teaching and learning in science: A new
perspective. Dlm. Lancaster: British Educational Research Association
Conference. Dicapai dari http://www.leeds.ac.uk/educol/documents/
000000115.htm

Martin, D. J., Jean-Sigur, R., & Schmidt. E. (2005). Process-oriented inquiry –

A constructivist approach to early childhood science education: Teaching
teachers to do science. Journal of Elementary Science Education, 17(2), 13–26.
National Institute for Health. (2005). Doing science: The process of science inquiry.
Dicapai dari http://science.education.nih.gov/supplements/process%2004%
20Scientific%20Inquiry.pdf
Wheatly G. (1991). Constructivist perspective on science and mathematics learning.
Science Education, 75(1), 9–21.

Topik  Perancangan
Pengajaran
4 Sains
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menggunakan „Model Lima E‰ dalam perancangan pelajaran sains;
2. Menghuraikan „jaringan‰ dan cara ia boleh diaplikasikan dalam
mereka bentuk unit sains;
3. Mengenal pasti enam langkah yang terlibat dalam perancangan
konsep pengalaman untuk kanak-kanak; dan
4. Menerangkan pelan unit dan manfaat yang membawa kepada
pembangunan sains dalam pembelajaran awal kanak-kanak.
 PENGENALAN
Perancangan pengajaran sains untuk kanak-kanak memerlukan aktiviti yang
menyeronokkan yang bukan sahaja mendidik tetapi menarik kerana kanak-kanak
belajar melalui bermain. Pengajaran sains yang direka dengan baik dan terancang
akan membantu memupuk pembelajaran sains pada peringkat awal kanak-kanak.
Guru harus menggunakan pengajaran yang berbeza untuk memenuhi keperluan

pembelajaran awal kanak-kanak. Kanak-kanak berbeza dari segi pencapaian,
kebolehan, gaya pembelajaran dan kognitif serta sikap, kadar pembelajaran,
personaliti dan motivasi. Guru mesti berupaya untuk mereka bentuk pengajaran
sains khususnya untuk kanak-kanak supaya mereka dapat membangunkan
kemahiran saintifik dan keupayaan untuk menyelesaikan masalah.

64  TOPIK 4 PERANCANGAN PENGAJARAN SAINS
Oleh sebab proses sains melibatkan pemerhatian, penerokaan, penemuan,

percubaan, komunikasi dan aplikasi, perancangan pelajaran sains harus melibatkan
proses ujian dan menjalankan eksperimen dengan idea daripada data yang
diperoleh daripada alam semula jadi. Kanak-kanak belajar melalui bermain. Oleh
itu, aktiviti amali akan mewujudkan minat dalam kalangan kanak-kanak. Terdapat
pelbagai cara untuk memupuk minat sains dalam pendidikan awal kanak-kanak.
Yang paling penting, perancangan pelajaran sains mestilah menyeluruh dan sesuai
dengan umur murid dan kepentingan kanak-kanak prasekolah.
Keberkesanan pengajaran tidak hanya bergantung kepada guru yang baik dan
terpilih tetapi ia juga mengenai kandungan mata pelajaran yang diajar. Alatan
pengajaran seperti „jaringan‰ (webbing) akan membantu meningkatkan
kefahaman subjek dalam kalangan kanak-kanak prasekolah.
4.1 MODEL “LIMA E”

Mengajar sains pada abad ke-21 perlu melengkapkan kanak-kanak dengan
kemahiran yang sewajarnya. Bagaimanakah kita sebagai guru sains dapat
menyepadukan kemahiran abad ke-21 ini dalam pelajaran sains kita? Pada akhir
1980-an, Kajian Kurikulum Sains Biologi atau lebih dikenal sebagai Biological
Sciences Curriculum Study (BSCS) memperkenalkan model 5E dalam kebanyakan
programnya (Bybee, 2009). Model ini mempunyai lima fasa yang juga dikenal
sebagai „Lima E‰, iaitu:
(a) Engage (Melibatkan diri)

Engage bermaksud menjadikan murid teruja dan berminat dalam pelajaran
dan pembelajaran yang akan diikuti. Ia mungkin demonstrasi, aktiviti
pantas, suatu bacaan yang menarik atau mungkin perbincangan yang
tertumpu kepada topik yang sudah diketahui oleh murid. Ideanya adalah
melibatkan diri murid mengenai topik itu. Aktiviti melibatkan diri ini juga
boleh membantu guru untuk mengetahui apa-apa yang murid sudah tahu
berkenaan topik itu dan mendedahkan beberapa salah faham.
(b) Explore (Meneroka)

Selepas aktiviti melibatkan diri, ia diikuti dengan aktiviti explore. Idea
meneroka adalah membolehkan murid merasai pengalaman berdasarkan
konsep yang terlibat dalam pelajaran. Campur tangan daripada guru secara
berlebihan harus dielakkan. Murid akan bekerjasama untuk menyiasat dan
menyelidik konsep. Melalui penerokaan, murid mula membangunkan
pemahaman idea yang terlibat dalam pengajaran atau unit.

TOPIK 4 PERANCANGAN PENGAJARAN SAINS  65
(b) Explain (Penerangan)

Semasa peringkat explain, guru boleh memberikan maklumat lanjut kepada
semua murid supaya mereka boleh mendapat penjelasan berkenaan konsep
dengan lebih mendalam dan dengan menggunakan perkataan mereka sendiri.
Aktiviti pada peringkat penerangan mungkin melibatkan perbincangan
tambahan, video, nota yang interaktif atau bacaan lanjut. Guru melakukan
penerangan terlebih dahulu tanpa melakukan peringkat melibatkan diri dan
penerokaan. Sebaik sahaja murid mendapat peluang untuk meneroka, mereka
akan lebih berminat untuk mendapatkan penjelasan.
(d) Elaborate (Huraian)

Dalam peringkat elaborate, murid mengaplikasikan pengetahuan ke situasi
yang baharu. Murid mungkin perlu melakukan penyiasatan tambahan atau
menyelesaikan masalah yang berkaitan. Mereka mungkin menjalankan projek
atau melibatkan diri dalam membuat keputusan (contohnya, perbahasan
bioetika). Semasa peringkat ini, murid meneliti dan menambah pemahaman
mereka terhadap konsep melalui pengamatan dan juga pengecualian.
(e) Evaluate (Menilai)

Dalam peringkat „menilai,‰ guru menaksir pembelajaran yang telah berlaku.
Walaupun guru cenderung untuk menggunakan ujian tradisional, penilaian
boleh dilakukan menggunakan pelbagai kaedah lain, kedua-dua bentuk
formal atau tidak formal. Penilaian melalui laporan makmal, penyampaian
atau perbincangan yang guru boleh mencari keupayaan murid untuk
mengaplikasikan kemahiran konsep baharu ini. Ia adalah penting bagi
murid untuk menilai pengetahuan mereka sendiri dalam mengaplikasikan
pengalaman pelajaran mereka dalam situasi yang berkaitan.

Model Lima E dapat dirumuskan dalam Rajah 4.1.
Rajah 4.1: Model Lima E

Sumber: http://esparzaclass.weebly.com
AKTIVITI 4.1
Bincangkan dengan rakan-rakan anda cara untuk memulakan
pengajaran sains dengan merangsang minat kanak-kanak supaya
mereka menyukai subjek ini dan kemudian menilai tindak balas
mereka. Kongsikan jawapan anda dalam forum myINSPIRE.

4.2 JARINGAN
Terdapat pelbagai cara untuk mengajar sains, terutamanya dalam pendidikan
awal kanak-kanak. Pengajaran prasekolah kelihatan mudah dari luar. Hakikatnya,
guru prasekolah hadir dalam kehidupan seorang kanak-kanak pada usia
perkembangan yang penting. Apa-apa yang berlaku di dalam bilik darjah yang
akan menjadi asas bagi kerjaya akademik murid itu. Terdapat beberapa strategi
utama yang perlu dipraktikkan oleh guru prasekolah yang berdedikasi. Kuncinya
adalah menggunakan pelbagai strategi dan teknik untuk memastikan minat dan
penglibatan murid.
Jaringan ialah satu teknik yang digunakan dalam pengajaran yang memerlukan
guru untuk merangka pengajaran mereka. Jaringan menggambarkan pelbagai
kemungkinan konsep dan pengalaman kokurikulum bagi kegunaan guru.
Jaringan ialah kaedah visual mewakili hubungan antara idea, konsep atau
peristiwa. Semasa prosedur ini, idea dan maklumat akan diterokai dan disusun.
Bagi tujuan ini, jaringan yang terhasil atau corak perhubungan ditentukan oleh
pengetahuan dan pengalaman sedia ada murid.
Sekarang, mari kita lihat tujuan dan kelebihan jaringan. Tujuan jaringan adalah
(a) Membangunkan keupayaan murid untuk menghubungkan idea, konsep
atau peristiwa;
(b) Menjana dan menyusun idea sebelum atau selepas, membaca, menulis atau
menyelidik;
(c) Menggalakkan murid untuk mengimbas pengetahuan dan pengalaman
terdahulu; dan
(d) Meningkatkan pengetahuan murid dan kosa kata dalam semua mata
pelajaran.

Contoh jaringan ditunjukkan dalam Rajah 4.2.
Rajah 4.2: Contoh jaringan
Kelebihan jaringan ialah:

(a) Mendedahkan tahap pengetahuan murid mengenai topik kajian. Proses ini
boleh menjadi panduan bagi perancangan pengajaran dan unit pengajian;
(b) Strategi ini mengikut satu unit pengajian atau penyelidikan memaklumkan
murid dan guru tentang apa yang telah dipelajari;
(c) Menyediakan garis panduan kepada ulasan dan penulisan penerangan
untuk murid; dan
(d) Menjelaskan hubungan antara plot cerita, watak, persekitaran dan tema.

AKTIVITI 4.2
1. Bagaimanakah jaringan boleh diaplikasikan dalam membentuk unit

sains?
2. Hasilkan satu contoh sains menggunakan konsep jaringan.
4.3 PEMILIHAN STRATEGI PENGAJARAN

Dalam pengajaran sains bagi kanak-kanak prasekolah, terdapat pelbagai strategi
yang boleh dilaksanakan oleh guru seperti strategi berkumpulan, demonstrasi,
syarahan, persoalan dan perbincangan, pembelajaran penemuan, pembelajaran
koperatif, kerja bebas, pertanyaan dan menyelesaikan masalah serta bahan grafik.
Strategi yang dipilih harus bergantung pada beberapa faktor seperti keperluan
dan minat murid, peringkat objektif kognitif, jenis kandungan dan masa, dan
sumber yang tersedia.
Salah satu pendekatan umum dalam strategi pengajaran ialah pendekatan

penyelesaian masalah yang melibatkan kanak-kanak bergerak secara berasingan
dan dalam kumpulan semasa guru berfungsi sebagai fasilitator dan membimbing
kanak-kanak. Oleh itu, kita akan mempelajari empat dan tujuh peringkat kitaran
penyelesaian masalah (PSC – problem solving cycle) bagi kanak-kanak, kitaran ini
direka untuk menyediakan peluang bagi guru untuk meningkatkan pengetahuan
profesional mereka dan menghasilkan kaedah pengajaran yang baharu. Model ini
dipengaruhi oleh teori pembelajaran konstruktivisme dan situasi (situative).
(a) Kitaran Penyelesaian Masalah Empat Peringkat

Penyelesaian masalah ialah proses mental yang melibatkan penemuan,
analisis dan menyelesaikan masalah. Matlamat utama penyelesaian masalah
adalah untuk mencari penyelesaian yang terbaik bagi menyelesaikan
sesuatu isu. Walau bagaimanapun, terdapat banyak definisi lain berkenaan
menyelesaikan masalah. Rajah 4.3 menunjukkan kitaran asas penyelesaian
masalah yang merangkumi perancangan, pengumpulan, pemprosesan dan
penemuan. Kitaran yang semakin kompleks telah dijana oleh Kendra
(dipetik daripada Cherry, t. t.).

Rajah 4.3: Kitaran penyelesaian masalah empat peringkat
(b) Kitaran Penyelesaian Masalah Tujuh Peringkat

Kendra (2012) memasukkan peringkat pembangunan strategi dan
pembentukan pengetahuan dalam kitaran penyelesaian masalahnya dan
menghasilkan kitaran penyelesaian masalah tujuh peringkat seperti yang
Jadual 4.1:Kitaran Penyelesaian Masalah Tujuh Peringkat
Peringkat Penerangan
Mengenal Walaupun ia mungkin kelihatan seperti langkah yang jelas,

pasti masalah mengenal pasti masalah tidak selalunya semudah itu. Dalam
sesetengah kes, seseorang mungkin tersalah mengenal pasti punca
masalah dan ini akan menyebabkan percubaan untuk
menyelesaikannya tidak berhasil atau sia-sia.
Mentakrifkan Selepas masalah telah dikenal pasti, adalah penting untuk

masalah mentakrifkan masalah sepenuhnya supaya ia boleh diselesaikan.
Membentuk Langkah seterusnya adalah untuk membangunkan strategi bagi

strategi menyelesaikan masalah. Pendekatan yang digunakan berbeza-
beza bergantung pada situasi dan pilihan individu tersendiri.

Mengurus Sebelum menghasilkan penyelesaian, kita perlu mengatur

maklumat informasi sedia ada.
 Apakah yang kita tahu tentang masalah itu?
 Apakah yang kita tidak tahu?
Lebih banyak maklumat yang boleh didapati, lebih baik dalam
mencari jalan penyelesaian yang tepat.
Pengagihan Sudah tentu kita kadangkala tidak mempunyai wang, masa dan
sumber sumber lain yang mencukupi untuk menyelesaikan sesuatu
masalah. Sebelum anda mula menyelesaikan sesuatu masalah,
anda perlu menentukan tahap keutamaan. Jika ia masalah yang
penting, ia mungkin bernilai memperuntukkan lebih banyak
sumber untuk menyelesaikannya.
Walau bagaimanapun, jika ia masalah yang agak tidak penting,
maka anda tidak mahu menghabiskan terlalu banyak sumber yang
anda ada dalam mencari penyelesaian.
Pemantauan Penyelesai masalah yang efektif cenderung untuk memantau

kemajuan kemajuan mereka mencari penyelesaian. Jika tiada kemajuan yang
baik dicapai, mereka akan menilai semula pendekatan mereka atau
mencari strategi baharu.
Penilaian Selepas penyelesaian dicapai, ia adalah penting untuk menilai

keputusan keputusan dalam menentukan jika ia merupakan penyelesaian
terbaik untuk masalah tersebut. Penilaian ini mungkin tidak serta-
merta seperti menyemak keputusan matematik merupakan
masalah untuk memastikan jawapan itu betul atau ia boleh
ditangguhkan seperti menilai kejayaan program terapi selepas
beberapa bulan rawatan.
SEMAK KENDIRI 4.1

Apakah perbezaan antara kitaran penyelesaian masalah empat
peringkat dengan kitaran penyelesaian masalah tujuh peringkat?
4.4 RANCANGAN PENGAJARAN

Rancangan pengajaran membantu guru mengenal pasti pembangunan konsep.
Asas rancangan pengajaran sains harus merangkumi komponen berikut:
(a) Konsep – Apakah yang anda mahu murid belajar?
(b) Objektif – Apakah yang anda mahu murid fahami tentang konsep ini?

(c) Bahan – Apakah bahan yang diperlukan untuk mengajar?

(d) Prosedur dan lanjutan – Bagaimanakah anda akan memperluaskan
pengalaman atau aktiviti yang dijalankan?
(e) Bagaimanakah anda akan merangsang minat kanak-kanak?
Melalui sains, kanak-kanak belajar kemahiran inkuiri: penerokaan, pemerhatian,

uji kaji, meramalkan hasil dan penyelesaian masalah. Kanak-kanak mesti belajar
daripada pengalaman sebenar dan perkara yang konkrit. Dalam merancang
rancangan pelajaran sains prasekolah, anda harus menekankan kemahiran ini:
bertanya soalan, menjalankan penyelidikan, berkomunikasi dengan orang lain,
meramalkan hasil, mengklasifikasikan dan memerhati. Kemahiran ini adalah
penting bagi individu menjadi celik secara saintifik.
Yang berikut ialah enam langkah untuk membimbing kita membuat rancangan
pengajaran pertama. Setiap langkah diiringi dengan satu set soalan, bertujuan
mengimbas dan membantu kita dalam mereka bentuk pengajaran kita dan
aktiviti pembelajaran.
Mari kita lihat enam langkah merancang aktiviti pengajaran dan pembelajaran.
(a) Objektif Pembelajaran

Langkah pertama adalah menentukan perkara yang kita mahu murid belajar
dan dapat lakukan pada akhir kelas. Untuk membantu kita menentukan
objektif pembelajaran, kita mesti berupaya menjawab soalan berikut:
(i) Apakah topik pelajaran?
(ii) Apakah yang saya mahu murid belajar?
(iii) Apakah yang saya mahu mereka faham dan dapat lakukan pada
akhir kelas?
(iv) Apakah yang saya mahu mereka peroleh daripada pelajaran tertentu ini?
Setelah kita menggariskan objektif pembelajaran untuk kelas, tentukan

kedudukan mereka dari segi kepentingan mereka. Langkah ini akan
menyiapkan kita untuk menguruskan masa dan mencapai objektif, jika
berdepan situasi kekurangan masa. Pertimbangkan soalan berikut:
(i) Apakah konsep, idea atau kebolehan paling penting yang boleh
difahami dan diaplikasikan oleh murid?
(ii) Mengapakah ia penting?

(iii) Jika saya kesuntukan masa, mana satukah tidak boleh diabaikan?
(iv) Sebaliknya, mana yang boleh diabaikan?
(b) Membangunkan Pengenalan

Sekarang kita mempunyai objektif pembelajaran mengikut kedudukan
mereka dari segi kepentingan mereka, kita akan merangka aktiviti yang
khusus untuk murid memahami dan mengaplikasikan apa-apa yang telah
mereka pelajari. Kita mempunyai murid dengan pengalaman peribadi dan
akademik yang berbeza, mereka mungkin sudah biasa dengan topik. Itulah
sebabnya mengapa kita memulakan dengan soalan atau aktiviti untuk
mengukur pengetahuan murid tentang subjek atau tafsiran mereka
mengenainya. Apabila kita mempunyai idea tentang latar belakang
pengetahuan murid mengenai topik ini, kita akan mampu menentukan
perkara yang perlu diberikan fokus.
Sediakan pengenalan yang kreatif dalam topik untuk merangsang minat dan
menggalakkan murid berfikir. Kita boleh menggunakan pelbagai
pendekatan untuk melibatkan murid (misalnya, anekdot peribadi, peristiwa
bersejarah, dilema memprovokasi fikiran, contoh sebenar, klip video
pendek, aplikasi praktikal dan mengumpan soalan). Kita akan
mempertimbangkan soalan berikut apabila merancang pengenalan:
(i) Bagaimanakah saya akan menyemak sama ada murid tahu apa-apa
tentang topik tersebut atau mana-mana idea sedia ada tentang hal itu?
(ii) Apakah idea yang biasa diutarakan (atau mungkin salah faham)
tentang topik ini, murid mungkin biasa dengan atau percaya?
(iii) Apakah yang akan saya lakukan untuk memperkenalkan topik ini?
(c) Merancang Aktiviti Khusus Pembelajaran (Isi Kandungan Utama Pelajaran)

Sediakan beberapa cara menjelaskan bahan (contoh kehidupan nyata,
penggunaan analogi, visual dan lain-lain) untuk memperoleh perhatian
murid yang sesuai dengan gaya pembelajaran yang berbeza. Sambil
merancang aktiviti, anggarkan berapa banyak masa yang kita akan habiskan
bagi setiap aktiviti. Rangkumkan masa untuk penjelasan atau perbincangan
tetapi bersedia untuk bergerak dengan pantas ke aplikasi atau masalah lain
dan mengenal pasti strategi untuk menyemak pemahaman murid. Soalan
berikut akan membantu kita merangka aktiviti pembelajaran yang akan kita
gunakan:
(i) Apakah yang akan saya lakukan untuk menerangkan topik ini?
(ii) Apakah yang akan saya lakukan untuk menggambarkan topik dengan
cara yang berbeza?
(iii) Bagaimanakah saya boleh membuatkan murid tertarik dengan topik

ini?
(iv) Apakah contoh sebenar yang relevan, penggunaan analogi atau situasi
yang boleh membantu murid memahami topik?
(v) Apakah yang perlu murid lakukan untuk membantu mereka
memahami topik ini dengan lebih baik?
(d) Merancang untuk Menyemak Pemahaman

Setelah kita menjelaskan topik itu dan menggambarkannya dengan contoh
lain, kita perlu menyemak pemahaman murid – bagaimana kita tahu bahawa
murid sedang belajar? Berfikir tentang soalan khusus dan meminta murid
untuk menyemak pemahaman, tulisan dan kemudian parafrasa mereka
supaya kita bersedia untuk bertanya soalan dengan cara yang berbeza. Cuba
untuk meramalkan jawapan yang akan dijana. Tentukan sama ada kita mahu
murid bertindak balas secara lisan atau secara bertulis.
(i) Soalan apakah yang saya akan gunakan untuk menyemak pemahaman
murid?
(ii) Apakah yang perlu murid tunjukkan untuk memastikan bahawa
mereka memahami pelajaran?
(iii) Mengenai senarai objektif pembelajaran, aktiviti apakah yang boleh
saya minta murid lakukan untuk menyemak sama ada ia telah dicapai?
Strategi penting yang juga akan membantu kita dengan pengurusan masa
adalah untuk menjangka soalan murid. Apabila kita merancang pelajaran,
tentukan jenis soalan apa yang akan menjadi lebih produktif untuk
perbincangan dan soalan apa mungkin mengganggu tumpuan kelas.
Fikirkan dan buat keputusan tentang keseimbangan antara liputan
kandungan (mencapai objektif pembelajaran anda) dalam memastikan
pemahaman murid.
(e) Membangunkan Kesimpulan dan Prebiu

Imbas kembali bahan yang telah diajar dengan membuat kesimpulan tentang
perkara utama berkenaan mata pelajaran. Kita boleh melakukannya melalui
beberapa cara: kita boleh menyatakan perkara utama („Hari ini kita
berbincang mengenai...‰), kita boleh meminta murid untuk membantu kita
merumuskan perkara utama atau dengan menulis pada sehelai kertas. Kita
boleh menyemak jawapan murid untuk mengukur pemahaman mereka
terhadap topik ini dan kemudian menjelaskan apa-apa yang memerlukan
penjelasan. Merumuskan pelajaran bukan sahaja dengan ringkasan perkara
utama tetapi juga dengan melakukan prebiu berkenaan pelajaran berikutnya.

Bagaimanakah topik itu berkait dengan topik akan datang? Prebiu ini akan
merangsang minat murid dan membantu mereka menghubungkan idea yang
berbeza dalam konteks yang lebih besar.
(f) Mencipta Garis Masa yang Realistik

Senarai 10 objektif pembelajaran adalah tidak realistik, jadi senarai
pendekkan objektif pembelajaran menjadi dua atau tiga konsep utama, idea
atau kemahiran yang kita ingin murid pelajari. Guru juga perlu sering
melaraskan rancangan pelajaran mereka semasa kelas, bergantung pada
keperluan murid. Senarai objektif pembelajaran yang diutamakan akan
membantu kita membuat keputusan dengan serta-merta dan mampu
menyesuaikan rancangan pengajaran seperti yang kita perlukan.
Mempunyai contoh tambahan atau aktiviti alternatif juga akan

membolehkan kita bersikap fleksibel. Jadual masa yang realistik akan
mencerminkan fleksibiliti dan kesediaan kita untuk menyesuaikan diri
dengan keadaan di dalam bilik darjah yang tertentu. Yang berikut ialah
beberapa strategi untuk mewujudkan jadual masa yang realistik:
(i) Menganggar berapa banyak masa akan diambil bagi setiap aktiviti,
kemudian sedikit masa tambahan bagi setiap perancangan.
(ii) Apabila kita menyediakan rancangan pengajaran, di sebelah setiap
aktiviti menunjukkan berapa banyak masa yang kita jangkakan akan
diambil.
(iii) Merancang beberapa minit pada akhir kelas untuk menjawab sebarang
soalan lain dan untuk meringkaskan perkara utama.
(iv) Merancang soalan aktiviti atau perbincangan tambahan jika kita
mempunyai masa yang lebih.
(v) Mengambil sikap yang fleksibel – bersedia untuk menyesuaikan
rancangan pengajaran untuk keperluan murid dan fokus pada apa-apa
yang kelihatan lebih produktif dan bukannya berpegang pada
rancangan asal kita.

4.4.1 Soalan Terbuka dan Soalan Tertutup

Jenis soalan yang ditanya kepada murid adalah dalam dua bentuk yang berbeza
(lihat Rajah 4.4). Jenis soalan yang diminta menentukan keupayaan murid itu
untuk menjawab soalan.
Rajah 4.4: Soalan terbuka dan soalan tertutup

Yang berikut ialah contoh soalan tertutup dan satu soalan terbuka yang
menggunakan masalah yang sama dalam Sains (lihat Rajah 4.5).
Rajah 4.5: Contoh soalan terbuka dan soalan tertutup
Semakin mendalam perbincangan, soalan terbuka boleh mendorong kanak-kanak

untuk berfikir dengan mendalam sama ada idea mereka akan menjadi atau tidak.
Guru perlu menyediakan bahan yang mencukupi dan sesuai untuk kanak-kanak
melakukan eksperimen sendiri bagi mengesahkan idea alat rekaan mereka yang
akan membuat objek terapung atau tenggelam.
Soalan yang baik boleh merangsang dan mewujudkan motivasi dalam kalangan
kanak-kanak kecil dan mereka akan mula mengembangkan kapasiti inkuiri dan
penyelesaian masalah pembelajaran mereka.
4.4.2 Pelan Unit

Pelan unit ialah lanjutan dan gambaran yang lebih terperinci mengenai peta
pengajaran. Ia pelan jangka pendek. Pelan unit dapat menyediakan hala tuju
organisasi yang membantu kita dan kelas mencapai pencapaian akademik yang
ketara dalam tempoh masa yang tertentu. Oleh itu, pelan unit juga boleh bertindak
sebagai rancangan jangka panjang. Pelan unit diwujudkan dengan mengenal pasti
kandungan tertentu yang akan diajar serta matlamat dan hasil pembelajaran.

Secara khususnya, mewujudkan pelan untuk mencapai matlamat jangka pendek

mempunyai manfaat berikut:
(a) Memaksa Anda Membuat Keputusan yang Sukar

Pelan unit memaksa anda untuk membuat keputusan yang sukar mengenai
apa-apa yang perlu diajar dan bagaimana untuk mengajar. Selepas
mengambil masa untuk membangunkan pelan unit, anda tidak akan
terpengaruh dengan objektif, pembelajaran dan aktiviti yang tidak
membawa manfaat dalam pencapaian akademik. Anda tidak akan
melencong daripada matlamat anda jika anda mempunyai matlamat yang
telah ditetapkan untuk murid dalam jangka masa empat hingga enam
minggu.
(b) Memastikan Anda Mencapai Matlamat Unit

Pelan unit memastikan anda mencapai matlamat arah tuju (dan matlamat
jangka panjang). Pelan unit anda yang perlu dirujuk dengan kekerapan yang
hampir setiap hari ialah titik rujukan kepada anda apabila anda bertanyakan
kepada diri anda:
(i) „Adakah saya berada pada peringkat yang dikehendaki dalam
minggu kedua (atau keempat atau keenam)?
(ii) Adakah saya menghabiskan terlalu banyak masa ke atas kemahiran
dan konsep yang diberikan dalam kemahiran dan konsep yang patut
dimasukkan ke dalam minggu X atau hari X?‰
Disebabkan bilangan minggu, hari dan pengajaran yang terhad dalam satu
unit, setiap saat menjadi lebih berharga, memaksa anda mengendalikan diri
anda dengan sewajarnya bagi memenuhi matlamat akhir anda.
(c) Merangsang Minat Murid

Pelan unit memberi peluang untuk merangsang minat murid melalui
kandungan menyeluruh yang berkaitan dengan murid. Apabila anda
mereka bentuk pelan unit anda, pertimbangkan apa kandungan yang akan
melibatkan murid anda mengikut kepentingan dan latar belakang mereka.
Seperti kenyataan yang diberi oleh Brophy (2001) dalam TomorrowÊs
Teachers:
Sama ada dalam buku teks atau arahan oleh guru, maklumat lebih
mudah untuk dipelajari pada tahap ia koheren (iaitu, urutan idea atau
peristiwa yang logik dan hubungan antara idea yang jelas). Kandungan
biasanya akan disusun secara koheren apabila ia dipilih mengikut
prinsipnya, berdasarkan idea mengenai apa-apa yang murid harus
pelajari daripada topik berkenaan.

Mengikut Brophy (1996), pelan unit anda adalah tepat – ia patut mencipta segmen
pengajian berbeza yang mempunyai perpaduan yang kukuh. Selain itu, anda akan
membantu murid anda melibatkan diri dalam pembelajaran kerana setiap unit
akan mempunyai idea rangkuman yang relevan dan menarik untuk murid
(dipetik dalam artikel Unit Planning, t. t.).
Ia agak sukar untuk menghadapi semua tanggungjawab menulis pelan unit

yang baik yang boleh memenuhi keperluan setiap murid dalam bilik darjah.
Terdapat lapan perkara yang penting perlu dilakukan untuk menulis pelan
unit yang baik, iaitu:
(a) Menentukan Objektif Kita

Menulis matlamat yang jelas untuk setiap pelajaran dan aktiviti akan
membantu fokus pembelajaran murid dan pengajaran untuk guru.
(b) Mengikut Templat Standard untuk Menyediakan Unit

Kebiasaannya, ia bermula dengan objektif tetapi merangkumi juga piawaian
yang dialamatkan, bahan, pengajaran, penilaian, sumber dan penginapan
untuk semua murid dalam bilik darjah.
(c) Meninjau Sumber Kita

Mengambil sedikit masa untuk mengkaji sumber apa-apa yang sudah
tersedia kepada kita. Selalunya terdapat sumber yang baik sudah digunakan
dan meluangkan masa untuk menggunakan pengajaran sebelumnya atau
metodologi pembelajaran akan menjimatkan banyak masa dalam jangka
masa panjang.
(d) Mengkaji Piawaian

Mengkaji piawaian negeri yang ditetapkan dalam kurikulum dan menjadi
berpengetahuan tentang kandungan sebenar atau perkara daripada pelan unit.
(e) Menyenaraikan Konsep Utama

Menyenaraikan dalam urutan bagi konsep utama dalam bentuk rangka
supaya ia mengikut konsep yang anda rancang untuk mengajar dalam
jangka masa yang diberikan.
(f) Merancang dan Mereka Alat Penilaian

Setelah mengkaji sumber yang kita boleh dapati, seterusnya mewujudkan
kepelbagaian alat penilaian untuk menilai pembelajaran. Langkah-langkah
penilaian formatif dan sumatif hendaklah disediakan bagi memastikan
penilaian yang luas terhadap objektif dicapai oleh murid.

(g) Memilih Pelajaran

Berdasarkan masa dan keperluan murid kita, pilih apa-apa yang sesuai
dengan gaya pembelajaran dan pendekatan mereka supaya dapat menarik
rasa ingin tahu dan minat mereka.
(h) Menetapkan Piawaian

Setelah pelan unit dimulakan, piawai diperlukan sebagai ukuran dalam
pelan unit. Ia akan membantu kita berada pada landasan yang betul dan
mengikut garis masa yang ditetapkan serta memastikan objektif
pembelajaran dipenuhi.
Jadual 4.2 menunjukkan templat rancangan unit yang boleh dilakukan oleh
pendidik yang baharu dalam perancangan jadual pengajarannya.
Jadual 4.2: Templat Pelan Unit
Templat Pelan Unit

Perkara:
Tajuk Unit:
Jarak Tarikh:
Ringkasan Unit:
[Menghuraikan pelan unit/atau apa-apa murid mungkin perlu lakukan dalam unit]
Nyatakan Piawaian:
[Menyatakan piawaian yang perlu diikuti untuk unit ini, jika berkaitan]
Matlamat Murid:
[Menyenaraikan maklumat yang murid harus fahami selepas pelan unit ini]
Objektif Murid:
[Senaraikan kerja murid yang harus dilakukan untuk melengkapkan pelan unit ini]
Bahan:
[Senarai bahan yang diperlukan]
Minggu 1
[Memecahkan unit mengikut hari atau minggu]
Minggu 2
[Masukkan apa-apa yang akan dipelajari sepanjang kuliah, apa-apa tugasan murid yang
perlu dilengkapkan dan mana-mana kuiz atau ujian yang akan berlaku]
Sumber: http://www.wikihow.com.

SEMAK KENDIRI 4.2

1. Apakah yang anda faham dengan soalan tertutup dan soalan
terbuka?
2. Berikan contoh bersesuaian soalan terbuka dan soalan tertutup.
• Topik ini menyatakan bahawa guru diminta untuk merancang apa-apa yang
diajar oleh mereka melalui pelbagai teknik seperti jaringan dan aktiviti lain
yang sesuai.
• Pendekatan penyelesaian masalah ialah salah satu strategi pengajaran yang

digunakan dalam perancangan pengajaran yang melibatkan murid yang
belajar secara berasingan dan secara berkumpulan, manakala guru hanya
membantu muridnya sahaja.
• Pelan mengajar membantu guru merancang pengalaman yang akan

memudahkan pembangunan konsep dalam pembelajaran sains untuk murid.
• Kefahaman dan pengetahuan dalam merangka pelan unit adalah penting

kerana ia membantu dalam pembelajaran dan pengajaran bagi
membangunkan pendidikan awal kanak-kanak untuk jangka masa panjang.
Jaringan Soalan terbuka

Kitaran penyelesaian masalah Soalan tertutup
Merancang pelajaran Strategi pengajaran
Pelan unit

Brophy, J. (2001). Generic aspects of effective teaching. Dlm M. C. Wong & H. J.

Walberg (Pnyt.). TomorrowÊs Teachers, 3–45. Richmond, CA: McCuthchan.
Bybee, R. W. (2009). The BSCS 5E instructional model and the 21st century skills.
A commisioned paper prepared for a workshop on exploring the intersection
of science education and the development of the 21st century skills.
Cherry, K. (t. t.). Problem solving strategy. Dicapai dari http://psychology.
about.com/od/cognitivepsychology/a/problem-solving.htm
Effect of webbing instructional strategy on students. (t. t.). Dicapai dari
www.transcampus.org/.../JournalsV8NO2Dec20105.html
Effective teaching strategies in preschool. (t. t.). Dicapai dari
http://www.ehow.com/list_5856458_effective-teaching-strategies
preschool .html
Three ways to write a unit plan. (t. t.). Dicapai dari http://www.wikihow.com/
Write-a-Unit-Plan
Unit Planning. (t. t.). Dicapai dari http://teachingasleadership.org/sites/default
/files/Related-Readings/

Topik  Teknologi dan
Pembelajaran
5 dalam
Pendidikan
Sains Awal
Kanak-kanak
HASIL PEMBELAJARAN
1. Mengenal pasti pelbagai jenis aplikasi komputer;
2. Menghuraikan aplikasi yang terdapat dalam komputer dan cara
aplikasi tersebut boleh digunakan untuk mengukuhkan program
pendidikan sains;
3. Mereka bentuk aktiviti menggunakan kecerdasan (quotient) teknologi
dalam teknologi maklumat (IT – information technology); dan
4. Menyatakan kepentingan membaca dan menulis dalam bidang sains
dalam pendidikan awal kanak-kanak.
 PENGENALAN
Kanak-kanak yang jarang berinteraksi dengan persekitaran mereka mengenal
literasi pada usia awal. Pelbagai pembelajaran literasi kanak-kanak pada abad
ke-21 yang bermula di rumah, dalam masyarakat dan di dalam bilik darjah awal
kanak-kanak membentuk pengetahuan mereka dalam membaca, menulis dan

84  TOPIK 5 TEKNOLOGI DAN PEMBELAJARAN DALAM PENDIDIKAN SAINS
AWAL KANAK-KANAK
lain-lain tingkah laku literasi. Ia mungkin dipengaruhi oleh pertambahan

kepentingan teknologi digital dan peningkatan penyerapan kanak-kanak kecil
dalam media interaktif (lihat Rajah 5.1).
Rajah 5.1: Kanak-kanak dan teknologi digital
Perbezaan antara barangan asli dan buatan manusia boleh meningkatkan

pemahaman kanak-kanak dalam sains dan teknologi terutamanya alat teknologi
yang telah menjadi sebahagian daripada kehidupan kita. Mesin yang ringkas
seperti pengupas epal, mesin ais krim dan pemasa telur menyebabkan penerokaan
secara amali tentang cara mesin berfungsi. Peluang untuk kanak-kanak
menggunakan perisian yang sesuai dan kamera digital boleh menjadi pemangkin
untuk rasa ingin tahu dan tertanya-tanya.
Dengan perubahan pesat teknologi, kanak-kanak terdedah kepada teknologi

maklumat (IT – information technology) pada usia awal berbanding masa dahulu
semasa telefon masih disambung dengan wayar dan bukannya tanpa wayar
seperti hari ini. Telefon telah digantikan dengan telefon bimbit! Menerokai sains
dan teknologi pada peringkat awal kanak-kanak membantu mematangkan minda
kanak-kanak, pemikiran dan sikap terhadap kehidupan. Internet menyediakan
ilmu tanpa sempadan.
Kanak-kanak seawal usia tiga tahun sudah mahir dalam pengendalian iPad dan
dapat melayari Internet untuk mencari permainan aplikasi. Walau bagaimanapun,
ibu bapa perlu sedar bahawa kanak-kanak dengan secara tidak sengaja boleh
membuka kandungan Internet yang boleh membawa salah faham dan
membahayakan kanak-kanak.

TOPIK 5 TEKNOLOGI DAN PEMBELAJARAN DALAM PENDIDIKAN SAINS  85
AWAL KANAK-KANAK
5.1 TEKNOLOGI BERASASKAN KOMPUTER

Kebanyakan pakar percaya bahawa perkembangan komputer tidak sesuai untuk
kanak-kanak di bawah umur tiga tahun. Namun, masih terdapat ramai ibu bapa
yang sengaja dan tanpa sedar menawarkan alat ini seperti komputer, komputer
riba, iPad, terutamanya telefon pintar kepada anak kecil untuk bermain dengan
harapan anak mereka akan menjadi celik komputer pada usia awal mereka.
Beberapa prasekolah akan memulakan penggunaan komputer dan iPad di sekolah

masing-masing sebagai pembangunan awal teknologi kepada kanak-kanak. Walau
bagaimanapun, persoalannya adalah sejauh manakah benar dan tepat kepercayaan
ibu bapa dan penyelidik tentang kesan teknologi terhadap kanak-kanak?
Gardner (1987) telah menunjukkan bahawa anak muda mempamerkan

kepelbagaian gaya pembelajaran dan cara optimum untuk kanak-kanak belajar
bukanlah dengan pendekatan guru, iaitu secara lisan. Malah menurut Gardner,
terdapat perkara yang boleh dan tidak boleh yang harus dipertimbangkan apabila
memperkenalkan komputer kepada kanak-kanak kecil.
5.1.1 Perkara yang Patut Dilakukan dan Tidak Patut

Dilakukan
Mari kita lihat perkara yang boleh dilakukan dan tidak boleh dilakukan dengan
menggunakan komputer dalam program awal kanak-kanak seperti yang

AWAL KANAK-KANAK
Jadual 5.1: Perkara yang Boleh Dilakukan dan Tidak Boleh Dilakukan bagi Penggunaan
Komputer dalam Pendidikan Awal Kanak-kanak
Patut Dilakukan Tidak Patut Dilakukan
Menyediakan sebuah pusat komputer Jangan gunakan komputer sebagai

sebagai salah satu daripada banyak pusat ganjaran untuk aktiviti lain, tingkah laku
pembelajaran yang sama penting di dan tugas yang diselesaikan. Jangan
dalam bilik darjah. Membenarkan hanya membenarkan kanak-kanak yang
penggunaan, akses dan pilihan seperti berkelakuan baik sahaja untuk mengakses
dilakukan di pusat lain. komputer.
Memberikan banyak masa kepada kanak- Jangan mengorbankan sumber asas yang
kanak untuk meneroka cara penting seperti bahan seni, blok, buku,
menggunakan komputer: apa-apa yang plastisin, teka-teki, meja air, peralatan
akan/tidak akan terjadi dan meneroka taman permainan di luar untuk membeli
medium itu. dan menyelenggarakan komputer.
Berhati-hati menilai semua perisian dari Tidak menerima perisian yang dibawa
segi perkembangan mental, tiada unsur dari rumah tanpa penilaian yang sama.
seksis, tiada unsur perkauman, tiada
unsur stereotaip dan tiada unsur
keganasan.
Perisian itu dinilai oleh Haugland (2000)
dan hanya 25 peratus daripada tajuk yang
dikaji boleh diterima. Gunakan skala
Perisian Pembangunan Haugland untuk
menilai perisian (Haugland, 1997).
Jangan gunakan makmal komputer. Jangan gunakan komputer untuk aktiviti

Sekolah awam seolah-olah suka makmal latihan dan kemahiran. Hal ini ialah salah
komputer tetapi mengikut definisi, satu penyalahgunaan komputer terbesar
adalah mustahil untuk mengintegrasikan anak kecil.
kurikulum bilik darjah yang berterusan
jika komputer diasingkan di makmal di
mana kanak-kanak mesti hadir pada
masa tertentu pada siang hari.
Menyediakan latihan yang cukup untuk Jangan gunakan perisian yang

guru supaya mereka berasa selesa dengan memperkukuhkan stereotaip jantina dan
penggunaan komputer di dalam bilik perkauman atau menggalakkan
darjah dan perisian yang dipilih. keganasan sebagai cara yang boleh
diterima untuk menyelesaikan masalah.
Ini termasuklah permainan komputer.

AWAL KANAK-KANAK
Pilih program komputer yang bermakna Jangan membenarkan penggunaan

kepada kanak-kanak perempuan dan komputer untuk mengalihkan perhatian
minoriti. dan masa kanak-kanak daripada aktiviti
kritikal awal kanak-kanak seperti seni,
muzik, permainan, interaksi sosial,
penerokaan buku, memanjat di taman
permainan kanak-kanak dan lain-lain.
Komputer tidak dapat meniru
pengalaman sebenar, belajar secara amali,
mentor oleh orang dewasa dan rakan
yang lebih tua, dan penerokaan dunia
fizikal sebenar dan semula jadi.
Menyediakan cara untuk kanak-kanak Tidak membenarkan pengeluar,

berkeperluan khas menggunakan penyelidik dan pakar untuk
komputer; menggalakkan Pelan membentangkan komputer sebagai
Pendidikan Individu (IEP – Individual penyelesaian ajaib kepada cabaran
Education Plans) yang menggunakan pendidikan kita dan sebagai ibu bapa.
teknologi untuk menangani masalah Membantu ibu bapa menjadi pengguna
pembelajaran yang khusus. perisian komputer yang kritikal.
Memastikan pengeluar perisian mencipta

bahan yang sesuai dengan perkembangan
mental yang memaju dan memupuk
pengetahuan dan kepekaan kanak-kanak
terhadap kepelbagaian.
Memastikan latihan dan sokongan untuk

program komputer tidak mengurangkan
latihan dan sokongan lain yang penting
seperti bekerja dengan kanak-kanak
berkeperluan khas, arahan literasi dan
penyelesaian konflik.
Menggunakan perisian pemeriksaan

apabila menggunakan Internet. Kid Desk,
Internet Safe, Net Nanny dan Cyber Patrol
ialah beberapa perisian pemeriksaan yang
tersedia (Haugland, 2000).

AWAL KANAK-KANAK
Walau bagaimanapun, beberapa isu berkaitan dengan penggunaan teknologi dan

kanak-kanak kecil berumur tiga hingga lapan tahun telah timbul seperti:
(a) Peranan penting guru dalam menilai penyesuaian penggunaan teknologi;
(b) Potensi yang menguntungkan dengan penggunaan teknologi sewajarnya
dalam program pendidikan awal kanak-kanak;
(c) Integrasi teknologi ke dalam persekitaran pembelajaran yang biasa;
(d) Kesaksamaan akses kepada teknologi termasuk kanak-kanak berkeperluan
khas;
(e) Stereotaip dan keganasan dalam perisian;
(f) Peranan guru dan ibu bapa sebagai pembela; dan
(g) Implikasi teknologi untuk pembangunan profesional.
AKTIVITI 5.1
Menurut pandangan anda, adakah relevan untuk kanak-kanak berusia

seawal tiga tahun terdedah kepada teknologi komputer? Kongsikan
pendapat anda dalam forum myINSPIRE.
Guru yang menggunakan komputer untuk mengajar kanak-kanak prasekolah

perlu didedahkan dengan pelbagai perisian yang berada di pasaran. Contoh
perisian yang terdapat di pasaran untuk kumpulan usia prasekolah adalah seperti
yang ditunjukkan dalam Rajah 5.2.

AWAL KANAK-KANAK
Rajah 5.2: Perisian untuk murid prasekolah

AWAL KANAK-KANAK
Guru sendiri mesti mahir dalam menggunakan teknologi dalam bilik darjah
semasa pengajaran sains (lihat Rajah 5.3). Beschorner dan Hutchison (2013)
menyatakan iPad telah menjadi alat untuk pembelajaran di prasekolah.
Rajah 5.3: Guru dan teknologi
Menurut Beschomer dan Hutchison (2013), sebab iPad dipilih sebagai alat
pembelajaran di dalam bilik darjah untuk murid prasekolah adalah seperti yang
ditunjukkan dalam Rajah 5.4.
Rajah 5.4: iPad sebagai alat pembelajaran

AWAL KANAK-KANAK
Rajah 5.5 menunjukkan bagaimana bayi tertarik dan asyik melihat kandungan
melalui iPad yang mesra pengguna walaupun kepada bayi kecil dan kanak-kanak.
Rajah 5.5: Bayi bermain dengan iPad

Sumber: http://cyprus-mail.com
Rajah 5.6, menunjukkan keputusan bagaimana menyepadukan iPad ke dalam

kehidupan kanak-kanak membawa manfaat dan kelebihan kepada
pembelajaran mereka.
Rajah 5.6: Kepentingan iPad

AWAL KANAK-KANAK
AKTIVITI 5.2
Berikan satu contoh program yang ditemui di iPad yang akan menarik
minat kanak-kanak ke arah pembelajaran dengan menggunakan iPad.
5.1.2 Pendidikan Kecerdasan Teknologi

(Technology Quotient)
Kepercayaan bahawa pengetahuan dibentuk sejak awal tahun kanak-kanak (sejak
lahir hingga enam tahun) adalah penting dalam perkembangan kanak-kanak yang
telah menyebabkan konsep revolusi yang bertujuan menggabungkan Kecerdasan
Teknologi (TQ – Technology Quotient) bagi keupayaan pembelajaran kanak-
kanak di prasekolah.
„Istilah TQ telah dibangunkan untuk membolehkan kanak-kanak prasekolah

mengetahui alat yang digunakan dalam dunia IT dan menghapuskan kebencian
mereka terhadap komputer,‰ jelas Peter Fernandez, naib presiden kanan Bahagian
Pengurusan Pendidikan Sains, Teknologi dan Inovasi. „Pada peringkat awal
kehidupan kanak-kanak, kami menggalakkan kanak-kanak untuk menjadi cekap
dengan komputer kerana ia tidak lagi dianggap sebagai barangan mewah dan tidak
berbeza daripada barangan berharga seperti set televisyen. Pengetahuan dalam
komputer juga dianggap sebagai kemahiran yang standard pada hari ini; zaman
teknologi dan maklumat. Semoga dengan menggabungkan TQ dengan
perkembangan IT dalam kalangan kanak-kanak kecil dapat melahirkan kanak-kanak
kecil untuk masa hadapan.
Penyelidik telah mencirikan peranan teknologi dalam literasi kepada tiga

bidang, iaitu:
(a) Teknologi sebagai penyelamat literasi;
(b) Teknologi adalah asas interaksi berdasarkan teks; dan
(c) Teknologi sebagai medium untuk memberi makna.

AWAL KANAK-KANAK
Jadual 5.2 menunjukkan penemuan teknologi dan literasi dalam kalangan murid
awal kanak-kanak oleh beberapa penyelidik.
Jadual 5.2: Penemuan Penyelidik terhadap Penggunaan Teknologi
Penyelidik Penemuan
Verhallen, Bus dan Cerita animasi komputer yang menggambarkan watak
DeJong (2006) kartun kegemaran kanak-kanak adalah lebih berkesan
daripada beberapa siri imej pegun dalam menyokong
perkembangan bahasa dan pemahaman naratif.
Macaruso, Hook dan Program audio dan visual boleh digunakan untuk
McCabe (2006) memberi sokongan lisan dan maklum balas bagi perkataan
serangan kemahiran.
Campbell dan Mechling Pengajaran berbantukan komputer ini digunakan untuk
(2009) menyokong pengajaran bunyi huruf melalui sebuah
papan putih interaktif yang kanak-kanak boleh
berinteraksi dengan memberikan jawapan dan soalan.
Lefever-Davis dan Meneroka penglibatan kanak-kanak dalam penggunaan
Pearman (2005) buku cerita CD-ROM, iaitu dalam bentuk animasi.
Perhatikan bagaimana kanak-kanak seolah-olah menukar
tingkah laku membaca daripada konteks lain, menyatakan
bahawa kanak-kanak menggunakannya dalam cara yang
sesuai dengan keutamaan membaca mereka.
Lee dan OÊRourke (2005) Penggunaan pengajaran bacaan berasaskan komputer,
menggunakan animasi untuk mengajar perkataan sasaran
bagi kanak-kanak berusia enam hingga tujuh tahun yang
dianggap mempunyai ketidakupayaan dalam kemajuan
kajian pembelajaran mereka.
Clements dan Nastasi Dalam matematik khususnya, komputer boleh
(1993) menyediakan latihan dalam proses aritmetik dan
memupuk pemikiran konseptual yang lebih mendalam,
membuat kajian matematik lebih menarik kepada murid
awal kanak-kanak. Perisian juga boleh membantu kanak-
kanak kecil membangunkan kecekapan dalam mengira
dan menyusun.

AWAL KANAK-KANAK
Penggunaan komputer dalam kalangan kanak-kanak menggalakkan pengetahuan

mereka agar lebih jelas, ia membantu mereka dalam membina pengetahuan
bersepadu dan konkrit. Teori dan empirik secara spesifik berasaskan kelebihan
menggunakan komputer melalui manipulatif adalah seperti yang berikut:
(a) Mudah diurus dan mudah untuk memanipulasi peranti;
(b) Menawarkan fleksibiliti;
(c) Boleh mengubah susunan atau gambaran;
(d) Boleh menyimpan dan mendapatkannya kembali konfigurasi;
(e) Merakam dan memainkan semula aktiviti murid;
(f) Mengaitkan maklum balas secara konkrit dan simbolik;
(g) Ia secara dinamik menghubung berbilang ilustrasi;
(h) Boleh menukarkan sifat manipulasi;
(i) Mengaitkan yang khusus kepada umum;
(j) Menggalakkan masalah yang samar dan spekulasi;
(k) Menyediakan rangka kerja untuk penyelesaian masalah, menumpukan
perhatian dan meningkatkan motivasi; dan
(l) Menggalakkan dan memudahkan penjelasan yang lengkap dan tepat.
Aplikasi komputer yang akan membantu memupuk proses berorientasikan

inkuiri dalam program pendidikan sains awal kanak-kanak adalah seperti yang
ditunjukkan dalam Rajah 5.7:

AWAL KANAK-KANAK
Rajah 5.7: Aplikasi komputer
Kelebihan pemprosesan kata berbanding mesin taip ialah kita boleh membuat
perubahan tanpa menaip semula seluruh dokumen. Jika kita membuat kesilapan
ketika menaip, kita hanya mematah balik kursor dan membetulkan kesilapan. Jika
kita ingin menghapuskan satu perenggan, kita hanya keluarkan, tanpa
meninggalkan kesan. Ia semudah memasukkan perkataan, ayat atau perenggan di
tengah-tengah dokumen.
Pemprosesan kata juga membuat ia mudah untuk menggerakkan bahagian teks

dari satu tempat ke tempat lain dalam dokumen atau antara dokumen. Apabila
kita telah membuat semua perubahan yang kita mahu, kita boleh menghantar fail
kepada pencetak untuk mendapatkan salinan.
Pakej penerbitan atas meja seperti Microsoft Publisher akan lebih sesuai
digunakan bagi menghasilkan akhbar, majalah, surat, berita dan risalah. Grafik
boleh dibuat dengan menggunakan MS Paint.
Pangkalan data direka untuk menawarkan mekanisme yang teratur bagi

menyimpan, mengurus dan mendapatkan maklumat. Hal ini dilakukan melalui
penggunaan jadual. Jika anda biasa dengan hamparan seperti Microsoft Excel,
anda mungkin sudah biasa untuk menyimpan data dalam bentuk tabular.

AWAL KANAK-KANAK
Menghantar mel dan maklumat lain melalui cara tradisional memerlukan sampul
surat dan setem serta menghantarnya ke pejabat pos tetapi teknologi maklumat
(IT) telah menjadikan kehidupan kita lebih mudah. Penghantaran mel melalui mel
elektronik adalah lebih cepat, mudah dan murah.
Internet secara ringkasnya ialah rangkaian di seluruh dunia daripada rangkaian

komputer yang saling berkaitan yang boleh diakses oleh masyarakat umum.
Komputer ini saling berkaitan dengan data melalui sejenis pensuisan bingkisan
(switching packet) yang dikenali sebagai Internet Protokol (IP). Ia mengelirukan
dengan menyatakan bahawa Internet dan jaringan sejagat (World Wide Web)
ialah istilah yang sama. Sebenarnya, terdapat perbezaan yang besar antara
kedua-dua istilah.
Kedua-dua Internet dan jaringan sejagat ialah rangkaian, namun Internet ialah
rangkaian beberapa komputer berbeza yang disambungkan melalui hubungan
aksesori seperti wayar tembaga, gentian optik dan juga sambungan tanpa wayar.
Walau bagaimanapun, jaringan sejagat mengandungi koleksi yang saling berkait

maklumat dan dokumen yang dicari sebagai sumber untuk orang awam. Ia
kemudian dikaitkan dengan Pelokasi Sumber Seragam (URL – Uniform Resource
Locator) laman web dan hiperpautan (hyperlink). Oleh yang demikian, jaringan
sejagat ialah salah satu perkhidmatan yang ditawarkan oleh rangkaian yang rumit
dan besar di Internet. Yang paling penting, kita boleh menggunakannya untuk
berhubung dengan orang, masyarakat dan negara di seluruh dunia.
5.2 MEMBACA DAN MENULIS DALAM SAINS

Membaca dan menulis boleh digabungkan dalam program sains bagi proses
berorientasikan inkuiri untuk memupuk pertanyaan dalam kanak-kanak dan
membantu mereka membina konsep sains secara sah dan tersendiri. Sastera
kanak-kanak dan majalah boleh digunakan sebagai alat untuk memperkenalkan
pengajaran sains. Sesetengah kanak-kanak sudah biasa dengan keadaan ibu bapa
membaca buku cerita kepada mereka sewaktu tidur.
Oleh itu, bercerita di sekolah adalah sesuatu yang menyeronokkan bagi mereka.
Membaca dan menulis dalam bidang sains menyediakan pendekatan untuk
membina literasi secara disiplin supaya mereka boleh belajar daripada teks sains,
memikirkan tentang kandungan, menjana idea baharu dan berkongsi fikiran
berasaskan kandungan.

AWAL KANAK-KANAK
Membaca dan menulis dalam bidang sains membantu:

(a) Membina pengetahuan latar belakang dan mendisiplinkan murid
khususnya dalam kosa kata;
(b) Membina kemahiran membaca murid semasa mereka mengakses
kandungan sains;
(c) Menggunakan kerangka penulisan, menyusun grafik, menulis sambil
belajar, dan menulis secara protokol untuk kanak-kanak yang bermula
menulis sains;
(d) Memperbaiki arahan dan keperluan sasaran khusus melalui penilaian
sumatif; dan
(e) Membiasakan murid dan meningkatkan kemahiran dalam unsur abstrak
bagi bahasa tulisan serta pemahaman penulisan yang kedua-dua sesuai dan
perlu.
Terdapat tiga cara untuk membaca dan menulis dalam bidang sains yang boleh
diterapkan dalam program pendidikan sains awal kanak-kanak:
(a) Rakaman Jawapan

Amalan sains yang baik memerlukan penyimpanan rekod yang baik.
Rakaman jawapan membantu menggalakkan akauntabiliti dan integriti
dalam aktiviti sains. Rekod aktiviti perlu disimpan secara terperinci untuk
membolehkan kanak-kanak atau guru melihat rekod penyelidikan
selanjutnya.
(b) Jurnal Sains

Jurnal sains boleh digunakan di dalam bilik darjah prasekolah sebagai alat
untuk menyokong dan menilai pembelajaran kanak-kanak dan kandungan
literasi sains yang berkaitan dan prosedur. Yang berikut ialah beberapa
contoh hasil penggunaan jurnal sains:
(i) Jurnal sains menyediakan peluang untuk kanak-kanak meningkatkan
kefahaman dalam bidang sains.
(ii) Ia juga memberi guru penjelasan terhadap pemikiran kanak-kanak
berkenaan pemahaman konsep sains dan fenomena sains.
(iii) Memerlukan murid menyampaikan kefahaman mereka tentang sains
dan mengimbas kembali idea ini ketika memilih aspek yang mewakili
pengalaman mereka.

AWAL KANAK-KANAK
(iv) Jurnal sains menyediakan pendidik dalam pendidikan awal kanak-

kanak alatan yang diperlukan dan maklumat mengenai cara murid
secara individu menghasilkan konsep pengalaman sains tertentu dan
mentafsirkannya dalam konteks pengetahuan dan pengalaman yang
dibawa oleh mereka kepada situasi pembelajaran.
(c) Penulisan Kreatif

Penulisan kreatif penting kerana terdapat banyak faedahnya. Kreativiti
bermaksud menggunakan otak kita dan apa-apa jua yang kita lakukan
menggunakan otak kita akan meningkatkan kebijaksanaan dan membantu
kita belajar cara untuk berfikir dengan lebih baik.
Penulisan kreatif adalah bercerita dan manusia sememangnya suka cerita.

Penulisan kreatif boleh memberikan maklumat dengan cara yang lebih
menarik dan boleh membantu menjadikan pembelajaran maklumat tersebut
lebih menyeronokkan. Penulisan kreatif membantu kita menjadi penulis
yang baik kerana amalan menulis akan membuat kita menghasilkan
penulisan yang lebih sempurna. Menjadi kreatif adalah menyeronokkan,
jelas dan mudah. Kreativiti membuatkan kita ingin melakukan dan
meneroka pemikiran dan idea baharu.
Sekarang, mari kita membincangkan perbezaan jenis program membaca dan

menulis. Program membaca dan menulis terdiri daripada jenis berikut:
(a) Dialogic Reading

Dialogic Reading (DR) ialah program membaca cerita secara interaktif yang
bertujuan memperbaiki bahasa lisan dan mendengar kebolehan kefahaman
kanak-kanak. Kanak-kanak dalam program DR digalakkan untuk bertukar
peranan dengan guru mereka menjadi pencerita dalam kumpulan kecil yang
berlatih membaca bersama-sama. Guru memainkan peranan aktif sebagai
pendengar dan secara spontan, membantu kanak-kanak meningkatkan
kemahiran lisan dan bahasa dalam proses membaca. Penglibatan ibu bapa
dalam program DR dengan membaca buku sama yang kanak-kanak
gunakan semasa membaca dalam DR di dalam bilik darjah akan membantu
mempercepatkan proses pembelajaran kanak-kanak tersebut.
Dalam DR, guru secara aktif terlibat dengan murid mereka pada waktu
membaca dengan berkongsi dan bertanya soalan terbuka, menggalakkan
mereka menggunakan kosa kata yang baharu diperoleh daripada buku, dan
menyediakan peluang untuk menghuraikan apa yang kanak-kanak baca dan
dengar. Guru diberi set buku perdagangan dan mewakili sasaran
perbendaharaan kata menggunakan buku perdagangan ini.

AWAL KANAK-KANAK
Di samping itu, guru menerima arahan khusus bagi strategi membaca buku
secara interaktif mentakrifkan perkataan sasaran, menyediakan peluang
kepada kanak-kanak menggunakan kosa kata daripada buku, bertanya
soalan terbuka, dan memberi peluang kepada kanak-kanak untuk bercakap
dan untuk didengari.
Sebelum membaca, guru memperkenalkan kepada murid satu set

perkataan sasaran dengan bantuan objek konkrit. Selepas membaca cerita
itu, kanak-kanak digalakkan untuk menggunakan perkataan sasaran ini
dalam aktiviti seterusnya.
(b) Direct Instruction

Direct Instruction (DI) ialah program yang mula-mula dibangunkan oleh
Bereiter dan Englemann (1966) sebagai kaedah pengajaran untuk kanak-
kanak berisiko. DI ialah program perguruan khusus yang secara kognitif dan
kemahiran literasi akan dipecahkan kepada unit kecil dan diajar secara jelas.
Guru mengikuti pelan pelajaran pengajaran mereka. Fokus utama program
ini ialah konsep akademik asas seperti aritmetik dan membaca.
SEMAK KENDIRI 5.1

1. Apakah yang boleh dilakukan apabila memperkenalkan
komputer kepada murid awal kanak-kanak?
2. Mengapakah pendidikan Kecerdasan Teknologi (Technology
Quotient) telah diperkenalkan dalam pendidikan sains awal
kanak-kanak?
3. Apakah kepentingan membaca dan menulis dalam program sains
awal kanak-kanak?

AWAL KANAK-KANAK
• Teknologi berasaskan komputer menawarkan pelbagai aplikasi yang

digunakan dalam program pendidikan sains.
• Prasekolah di negara Barat kini menggunakan iPad sebagai salah satu alat
yang boleh digabungkan dalam pembelajaran sains.
• Untuk meningkatkan pembelajaran sains di prasekolah yang menggunakan

teknologi kecerdasan atau lebih dikenali sebagai Technology Quotient (TQ),
pelbagai jenis perisian dipasang dalam sistem komputer seperti perisian
pembelajaran lain dan bercerita.
• Membaca dan menulis sains adalah sepenting aktiviti amali.
 Penulisan boleh diterapkan dalam program pendidikan sains awal kanak-

kanak melalui rakaman respons, jurnal dan penulisan kreatif.
Aplikasi grafik Mel elektronik (e-mel)

Dialogic Reading (DR) Pangkalan data
Direct Instruction (DI) Pemproses kata
Hamparan Penerbitan atas meja
Internet Literasi Penulisan kreatif
Jaringan sejagat Perisian komputer
Jurnal sains Teknologi berasaskan komputer
Kecerdasan Teknologi (TQ – Technology
Quotient)

AWAL KANAK-KANAK
Beschomer, B., & Hutchison, A. (2013). iPads as a literacy teaching tool in early
childhood. International Journal of Education in Mathematics, Science and
Technology, 1(1), 16–24.
Bosse, S., Jacobs, G., & Anderson, T. L. (2009). Science in the early years. Young
Children. 10-14. Dicapai dari http://www.naeyc.org/tyc/files/tyc/file
/V4N5/Science%20in%20the%20Air.pdf
Bereiter, C., & Engelmann, S. (1966). Teaching disadvantaged children in the
preschool. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
Bowers, P. (2000). Reading and writing in the science classroom. Dicapai dari
http://mesacc.libguides.com/content.php?pid=38266&sid=281078
Gardner, H. (1987). The mindÊs new science: A history of the cognitive revolution.
New York, NY: Basic Books.
Glynn, S., & Muth, K. D. (1994). Reading and writing to learn science: Achieving
scientific literacy. Journal of Research in Science Teaching, 31(9), 1057–1073.
Grant, M. C., & Fisher, D. (2010). Reading and writing in science: Tools to develop
disciplinary literacy. Thousand Oaks, CA: Corwin Press.
Haugland, S. W. (1997). The developmental scale of software. Cape Girardeau,
MO: K.I.D.S. & Computers.
Haugland, S. W. (2000). Early childhood classrooms in the 21st century: Using
computers to maximize learning. Young Children, 55(1), 12–18.
Technology and Young Children: TechKnowLogia. (t. t.) Dicapai dari www.
techknowlogia.org/
Wardle, F. (2000). How children learn: The order in mess. Children and Families,
14(4), 82–83.
What is the importance of creative writing? Dicapai dari www.answers.com
What is a database? About databases. Dicapai dari www.databases.about.com
What is Internet?: Your Main Domain. Dicapai dari www.yourmaindomain.com

Topik  Konsep Sains
Kehidupan
6
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menghuraikan bahagian tubuh badan manusia dan fungsinya;
2. Membincangkan kepentingan penjagaan kesihatan dan makanan
berzat;
3. Membezakan antara jenis tumbuh-tumbuhan dan faedahnya kepada
persekitaran, manusia dan haiwan; dan
4. Mengenal pasti haiwan melalui jenis makanan dan minuman yang
dimakan oleh mereka.
 PENGENALAN
Konsep sains kehidupan dalam pendidikan awal kanak-kanak termasuklah kajian
biologi tentang tubuh badan manusia, tumbuh-tumbuhan dan haiwan. Dengan
memahami badan manusia, tumbuh-tumbuhan dan haiwan akan menggalakkan
kanak-kanak menghargai alam semula jadi dan haiwan serta tidak mendera atau
merosakkan alam semula jadi. Alam semula jadi perlu dilindungi daripada
kemusnahan kerana tumbuh-tumbuhan ialah komponen utama atas permukaan
bumi yang menyediakan oksigen untuk manusia bernafas.
Melalui pemerhatian, kanak-kanak kecil boleh menggubal soalan tentang ciri-ciri

benda hidup dan mengukur, merekodkan, berbincang dan berfikir tentang
pemerhatian mereka. Menanam benih dan melihat perubahan yang berlaku dari
semasa ke semasa merupakan aktiviti yang bermakna untuk kanak-kanak. Oleh
itu, kita boleh menggalakkan mereka untuk mencuba dan meramalkan kesan
daripada keadaan yang berbeza ke atas tumbuh-tumbuhan, meningkatkan
pemahaman mereka terhadap pengaruh cahaya, tanah dan air pada pertumbuhan

TOPIK 6 KONSEP SAINS KEHIDUPAN  103
dan perkembangan kehidupan tumbuh-tumbuhan. Memerhatikan haiwan dalam

habitat semula jadi mereka (seperti burung, serangga, cacing) atau menjaga
haiwan peliharaan di dalam bilik darjah membantu kanak-kanak untuk lebih
memahami benda hidup.
6.1 TUBUH BADAN MANUSIA

Tujuan utama topik ini ialah membantu kanak-kanak belajar menghargai diri
mereka sebagai individu yang unik, menghormati perbezaan antara individu dan
penjagaan tubuh badan mereka sendiri. Secara praktikal, tubuh manusia terdiri
daripada kepala, leher, batang tubuh, dua belah tangan dan sepasang kaki. Purata
ketinggian seorang manusia dewasa adalah antara lima hingga enam kaki tinggi.
Badan manusia dijadikan untuk berdiri tegak, berjalan di atas dua kaki dan
menggunakan tangan untuk membawa dan mengangkat, dan ibu jari yang
bertentangan kedudukannya (berupaya untuk menggenggam).

104  TOPIK 6 KONSEP SAINS KEHIDUPAN
Terdapat banyak sistem dalam tubuh badan manusia (lihat Rajah 6.1):
Rajah 6.1: Sistem tubuh badan manusia

Sumber: www.cocoon-designs.com

Rajah 6.2 menunjukkan struktur tubuh badan kanak-kanak.
Rajah 6.2: Sistem tubuh badan kanak-kanak

Sumber: http://edushop.edu4kids.com
Struktur tubuh badan manusia sama ada besar atau kecil, kanak-kanak atau
dewasa, lelaki atau perempuan (kecuali sistem reproduktif) adalah sama. Organ
luaran kita ialah dua belah kaki dan tangan, wajah dengan sepasang mata dan
telinga, mulut dan hidung. Setiap badan mempunyai ciri-ciri dan fungsi yang
tersendiri. Organ dalaman kita ialah hati, buah pinggang, paru-paru, pundi
hempedu, pankreas dan sistem reproduktif. Manakala, seluruh badan disokong
oleh struktur yang dipanggil tulang. Seperti dalam Rajah 6.1 sebelum ini, rajah ini
turut menunjukkan contoh organ luar, organ dalaman dan sistem rangka yang
terdiri daripada struktur tulang utama badan kita.
Melalui pelbagai konsep yang direka bentuk oleh Harlan dan Rivkin (2004), guru
akan dapat menunjukkan dan menjelaskan tubuh badan manusia dan keunikan
setiap individu serta membincangkan faktor kesihatan dan pemakanan. Jadual 6.1
menunjukkan konsep yang berbeza dan objektif pembelajaran mereka.

Jadual 6.1: Konsep Tubuh Badan Manusia dan Objektif Pembelajarannya
Konsep: Setiap Individu adalah Unik

Soalan Inkuiri Objektif Pembelajaran
Saya kelihatan seperti Berasa bangga dengan proses pembesaran.
apa?
Apakah yang dapat Menghargai keunikan individu.
dilihat pada hujung jari
saya?
Konsep: Kita Belajar Melalui Deria
Apakah yang boleh Bersyukur dengan pendengaran dan bersimpati pada
dipelajari melalui orang kurang upaya pendengaran.
pendengaran?
Apakah yang boleh Bersyukur dengan penglihatan dan bersimpati pada
dipelajari melalui orang kurang upaya penglihatan.
penglihatan?
Apakah yang boleh Mengenali cara luar biasa sesetengah deria berfungsi.
dipelajari melalui deria
bau dan rasa?
Apakah yang boleh Menghargai deria sentuhan.
dipelajari melalui
sentuhan kulit?
Konsep: Tulang Membantu Menyokong Tubuh Badan
Apakah kegunaan Menjamin bahawa tulang membantu kita berdiri dan
tulang kita? bergerak.
Apakah fungsi otot? Menghargai fungsi pergerakan otot.
Apakah yang dilakukan Menghargai kekuatan dan fungsi jantung.
oleh jantung?
Ke manakah perginya Menikmati fungsi otot ketika menarik nafas.
udara dalam badan
kita?
Sumber: Harlan dan Rivkin (2004)

6.1.1 Pembelajaran melalui Deria

Pancaindera kita merupakan anugerah daripada Tuhan yang perlu dihargai.
Setiap, walaupun tidak semua, manusia diberikan lima deria, iaitu deria melihat,
mendengar, menyentuh, bau dan rasa.
Jadual 6.2 menunjukkan apa yang akan kita pelajari melalui deria kita.
Jadual 6.2: Pembelajaran melalui Deria
Deria Tubuh Hasil Pembelajaran

Penglihatan Kita menggunakan Membezakan objek dan mengukur persamaan
mata untuk melihat dan perbezaan alam, dan apa-apa yang ada di
sekeliling kita melalui deria penglihatan.
Sentuhan Kita menggunakan Memahami bahawa sentuhan tangan dapat
kedua-dua belah membezakan ciri-ciri badan seperti haba dan
tangan (kulit) untuk sejuk, kekerasan dan kelembutan, kekasaran
menyentuh dan kelancaran.
Bau Kita menggunakan Memahani hidung adalah organ deria yang
hidung untuk kita gunakan untuk membezakan bau.
menghidu
Rasa Kita menggunakan Memahami bahawa lidah membolehkan kita
lidah untuk merasa rasa dan membuat pemilihan makanan yang
makanan betul.
Pendengaran Kita menggunakan Telinga adalah organ deria yang kita gunakan
telinga untuk untuk membezakan bunyi dan mampu
mendengar menikmati muzik.
6.1.2 Tulang Menyokong Tubuh Badan

Kerja utama rangka adalah untuk memberi sokongan kepada tubuh badan kita.
Tanpa rangka, badan kita akan runtuh menjadi timbunan. Rangka kuat tetapi
ringan dan terdiri daripada sejumlah 270 tulang sejak lahir dan 206 semasa dewasa
selepas beberapa tulang bergabung bersama.
Rajah 6.3 menunjukkan beberapa jenis rangka manusia. Manakala Jadual 6.3 pula
menjelaskan lima fungsi utama rangka manusia.

Rajah 6.3: Beberapa jenis rangka manusia

Jadual 6.3: Lima Fungsi Utama Rangka Manusia
Fungsi Rangka
Sokongan
Rangka menyokong dan mengekalkan bentuk tubuh.
Pergerakan
Sendi antara tulang membolehkan pergerakan. Sesetengahnya boleh memberikan pergerakan
yang luas berbanding sesetengah yang lain seperti tulang lesung mempunyai pergerakan yang
luas berbanding pergerakan tengkuk. Pergerakan dihasilkan oleh otot tetulang yang melekat
pada rangka pada sesuatu posisi. Otot, tulang dan sendi merupakan prinsip mekanikal
pergerakan yang dikoordinasi oleh sistem saraf.
Perlindungan
Rangka melindungi kebanyakan organ dalaman:
 Tengkorak melindungi otak, mata, dan telinga tengah dan telinga dalam.
 Tengkuk melindungi saraf tunjang.
 Sangkar tulang rusuk, tulang belakang dan sternum melindungi paru-paru, jantung
dan salur darah utama.
 Klavikel dan skapula melindungi bahu.
 Ilium dan tulang belakang melindungi organ penghadaman, sistem urogenital dan
pinggul.
 Patela dan ulna masing-masing melindungi lutut dan siku.
 Karpal dan tarsal, masing-masing melindungi pergelangan tangan dan buku lali.
Pengeluaran sel darah

Rangka ialah pusat hematopoiesis, iaitu pembentukan sel darah yang mengambil tempat
dalam tulang sum-sum. Bagi kanak-kanak, hematopoiesis berlaku terutamanya dalam
sum-sum tulang yang panjang seperti tulang paha dan tibia. Dalam badan orang
dewasa, ia berlaku, terutamanya dalam pelvis, kranium, tengkuk dan sternum.
Penyimpanan ion dan regulasi endokrin

Tulang menyimpan kalsium semasa hormon dikeluarkan melalui sel tulang.

6.1.3 Jantung sebagai Organ Utama

Jantung ialah organ terpenting dalam sistem tubuh badan kita. Ia bertindak
sebagai pam yang mengepam darah ke semua sel di seluruh badan, membekalkan
sel dengan oksigen dan semua mineral penting, dan hormon yang diperlukan oleh
badan kita. Jantung pada dasarnya ialah otot (lebih besar sedikit daripada
penumbuk). Seperti mana-mana otot dalam tubuh badan manusia, ia
mengembang dan mengecut. Tidak seperti otot rangka, jantung berkerja
berasaskan hukum semua atau tiada langsung (all-or-nothing law), iaitu otot
jantung akan berfungsi berterusan atau pun berhenti berfungsi terus. Setiap kali
jantung dipamkan, setiap otot dalam jantung akan bekerja. Pada otot rangka
terdapat prinsip penggredan. Proses mengepam jantung dipanggil kitaran jantung
yang berlaku kira-kira 72 kali seminit.
Fakta mengenai jantung kita:

(a) Jantung manusia bersaiz penumbuk yang besar;
(b) Berat jantung antara 250 hingga 350 gram;
(c) Jantung berdegup kira-kira 100,000 kali sehari (kira-kira tiga bilion degupan
seumur hidup);
(d) Jantung orang dewasa berdegup kira-kira 60 hingga 80 kali seminit;
(e) Bayi baru lahir mempunyai degupan jantung lebih cepat daripada orang
dewasa, kira-kira 70 hingga 190 denyutan seminit;
(f) Jantung mengepam kira-kira 5.7 liter darah ke seluruh badan; dan
(g) Jantung terletak di tengah dada, biasanya sedikit ke kiri.
AKTIVITI 6.1
Konsep sains kehidupan termasuk kajian tentang tumbuh-tumbuhan,

haiwan serta manusia adalah penting untuk perkembangan
pembelajaran awal kanak-kanak. Bincangkan mengapa ia penting diajar
dalam pendidikan awal kanak-kanak. Kongsikan jawapan anda dalam
forum myINSPIRE.

6.2 KESIHATAN DAN PEMAKANAN

Pengetahuan tentang penjagaan kesihatan dan pemakanan boleh menyebabkan
kanak-kanak mengamalkan amalan yang sihat. Sikap positif tentang kesihatan
mengarah kepada tindakan positif.
Jadual 6.4 menunjukkan konsep kesihatan dan pemakanan dengan objektif

pembelajaran yang berkaitan untuk aktiviti yang dijalankan.
Jadual 6.4: Konsep Kesihatan dan Pemakanan
Konsep: Kita Membantu Diri Kita Kekal Sihat dan Menjadi Kuat
Kenapakah badan kita memerlukan Menunjukkan pentingnya berehat dan

rehat dan senaman? bersenam.
Kenapakah kita mencuci menggunakan Menyedarkan kanak-kanak tentang

sabun? kepentingan mencuci dengan sabun dan air.
Bagaimanakah imunisasi membantu Membantu kanak-kanak menghadapi

kita? imunisasi.
Bagaimanakah kita menjaga gigi? Memberi inspirasi agar terus menjaga gigi
supaya gigi dan gusi sentiasa bersih dan
sihat.
Apakah yang gigi kita boleh lakukan? Menghargai fungsi gigi.
Apakah diet seimbang yang sihat? Mempelajari tentang makan makanan yang
berkhasiat.
Bagaimanakah setiap kumpulan Menghargai bagaimana makanan yang

makanan membantu kita? berbeza membuatkan kita sihat.
Kesihatan yang baik bergantung pada pemakanan yang baik sehinggakan doktor
mengesan penyakit fizikal dan emosi dikaitkan dengan diet yang kurang vitamin
dan mineral. Makanan ialah sumber utama untuk kesihatan dan pemakanan,
walaupun vitamin dan suplemen boleh bertindak sebagai pengganti. Kombinasi
makanan seimbang biasanya boleh memberikan kesihatan dan pemakanan yang
diperlukan untuk kebanyakan aktiviti harian. Pemakanan yang betul penting
bagi semua untuk mengekalkan kesihatan yang baik tetapi pemakanan kanak-
kanak perlu diutamakan kerana mereka mengalami perkembangan fizikal dan
mental yang pesat semasa zaman kanak-kanak. Setiap manusia memerlukan

nutrien yang sama tanpa mengira umur tetapi kanak-kanak memerlukan jumlah
yang berbeza disebabkan umur mereka. Protein, lemak, karbohidrat, vitamin
dan mineral membekalkan khasiat yang badan kita perlukan. Didapati daripada
sumber yang sihat, ia boleh membantu mencegah penyakit dan masalah obesiti
kanak-kanak. Seperti kata-kata hikmah, "kita adalah apa-apa yang kita makan‰
(you are what you eat).
Tubuh badan kita cukup menakjubkan. Hari demi hari, ia bekerja keras
mengepam darah dan oksigen, menghantar isyarat dari otak kita dan saraf, serta
banyak lagi. Walau bagaimanapun, terdapat sekumpulan kecil penceroboh yang
boleh menjadikan badan kita sakit ia dikenal sebagai kuman.
Sesetengah kanak-kanak mungkin berfikir bahawa kuman ialah pepijat atau

benda lain yang menjijikkan. Sebenarnya, kuman ialah organisma kecil atau benda
hidup yang boleh menyebabkan penyakit. Kuman begitu kecil dan mereka
merayap ke dalam badan kita tanpa disedari. Malah, kita perlu menggunakan
mikroskop untuk melihat mereka. Apabila mereka masuk ke dalam badan kita,
kita tidak tahu apa melanda diri kita sehingga ada tanda yang menunjukkan kita
telah diserang.
Sebaik sahaja kuman menyerang tubuh kita, mereka akan lama berada di situ.
Mereka mengambil nutrien dan tenaga, dan boleh menghasilkan toksin, iaitu
protein yang sebenarnya seperti racun. Racun ini boleh menyebabkan tanda
jangkitan yang biasa seperti demam, selesema, ruam, batuk, muntah-muntah dan
cirit-birit (lihat Rajah 6.4).
Rajah 6.4: Contoh kanak-kanak yang mengalami sakit perut akibat daripada cirit-birit

Kebanyakan kuman boleh merebak melalui:

(a) Udara yang kita hirup;
(b) Batuk;
(c) Peluh;
(d) Air liur;
(e) Darah;
(f) Menyentuh sesuatu yang dicemari; dan
(g) Berjabat tangan dengan seseorang yang selesema dan kemudian menyentuh
hidung kita sendiri.
Untuk melawan kuman, kita boleh mengamalkan perkara berikut:

(a) Membasuh tangan dengan sabun, dan air sebelum dan selepas menyentuh
makanan;
(b) Melindungi mulut dan hidung kita apabila kita bersin dan batuk supaya
tidak menyebarkan kuman;
(c) Menggunakan tisu untuk bersin dan selesema adalah satu lagi senjata yang
hebat terhadap kuman. Jangan buang tisu di lantai. Buang tisu ke dalam tong
sampah dan cuci tangan anda; dan
(d) Berjumpa doktor untuk mendapatkan suntikan imunisasi.
Penjagaan gigi adalah sepenting menjaga kesihatan dengan makan makanan

berkhasiat. Mineral seperti kalsium dan fosforus yang terkandung dalam
makanan yang kita makan diperlukan untuk gigi dan gusi agar menjadi kuat dan
sihat.
Lima perkara penting yang boleh kita lakukan untuk menjaga gigi ditunjukkan
dalam Rajah 6.5.

Rajah 6.5: Lima perkara penting dalam penjagaan gigi

6.2.1 Panduan Piramid Makanan dan Diet Manusia

Panduan piramid makanan menunjukkan kepada kita bagaimana memilih
makanan untuk kesihatan yang baik. Diet yang sihat merangkumi pelbagai jenis
makanan daripada setiap kumpulan makanan adalah penting untuk mengekalkan
kesihatan yang baik dan mencegah penyakit.
Piramid panduan makanan menekankan pengambilan makanan daripada lima

kumpulan makanan utama (lihat Rajah 6.6):
Rajah 6.6: Panduan piramid makanan yang sihat

Sumber: www.hsph.harvard.edu

Makanan yang terletak pada bahagian atas piramid perlu dimakan dalam kuantiti
minimum. Manakala makanan yang terletak pada bahagian bawah piramid boleh
diambil dalam kuantiti yang lebih. Diet yang sihat perlu mengandungi kumpulan
makanan yang diambil dalam kuantiti yang betul untuk memberikan manfaat yang
maksimum pada badan. Jadual 6.5 menunjukkan butiran mengenai diet yang sihat.
Jadual 6.5: Diet yang Sihat
Kuantiti
Kumpulan Makanan Manfaat pada Badan
Hidangan
Susu: 3 hingga 4 Bahan utama ialah kalsium yang membina

Makanan yang hidangan tulang dan gigi yang kuat
termasuk susu, yogurt
dan keju
Buah-buahan 2 hingga 4 Buah-buahan ialah sumber vitamin C yang

hidangan sangat baik bagi menyembuhkan luka dan
mengekalkan kulit yang sihat dan serat
yang membantu penghadaman anda.
Oleh itu, makanlah buah-buahan  buah-
buahan segar, kering, beku dan dalam tin.
Kesemuanya baik untuk anda
Sayur-sayuran 3 hingga 5 Sayur-sayuran ialah sumber serat dan

hidangan vitamin A. Cuma ingat bahawa sayuran
berwarna gelap seperti lobak merah dan
brokoli mempunyai lebih nutrien
Daging: 2 hingga 3 Kumpulan makanan ini menyediakan zat

Makanan termasuklah hidangan besi dan protein yang menjadikan otot kuat
daging (lembu, ayam,
ayam Belanda, ikan,
khinzir (tetapi bukan
bakon) dan kacang
(beans, nuts)
Bijirin: 6 hingga 11 Kumpulan makanan ini memberikan anda

Termasuk roti, bijirin, hidangan tenaga kerana ia mengandungi karbohidrat
nasi dan pasta

AKTIVITI 6.2
Kumpulkan beberapa jenis makanan seperti pisang, salad, sepinggan

nasi, sepotong ayam goreng, keju, kacang, segelas susu, epal dan
sepotong roti. Bagaimanakah anda akan mengatur makanan yang
sewajarnya mengikut piramid makanan? Jelaskan jawapan anda dalam
forum myINSPIRE.
6.3 TUMBUH-TUMBUHAN
Tumbuh-tumbuhan membantu alam sekitar dan juga kita! Terdapat beberapa cara
tumbuh-tumbuhan melakukannya. Contohnya:
(a) Tumbuh-tumbuhan Menghasilkan Makanan

Tumbuh-tumbuhan ialah organisma yang boleh menukarkan tenaga cahaya
daripada matahari kepada makanan. Selain itu, tumbuh-tumbuhan
menghasilkan semua makanan yang dimakan oleh haiwan dan manusia.
Malahan, haiwan yang memberi kita daging seperti ayam dan lembu makan
rumput, oat, jagung atau tumbuh-tumbuhan lain.
(b) Tumbuh-tumbuhan Menghasilkan Oksigen

Salah satu bahan dihasilkan oleh tumbuhan ialah gas oksigen. Gas oksigen
ini yang merupakan bahagian penting dalam udara, ialah gas yang
diperlukan oleh tumbuh-tumbuhan dan haiwan untuk terus hidup. Apabila
kita bernafas, oksigen yang kita hirup dari udara akan memastikan fungsi
sel dan badan kita masih hidup. Semua oksigen untuk organisma hidup
datang daripada tumbuh-tumbuhan.
(c) Tumbuh-tumbuhan sebagai Habitat untuk Haiwan

Tumbuh-tumbuhan ialah habitat utama untuk beribu-ribu organisma lain.
Haiwan hidup di dalam, di atas atau di bawah pokok. Tumbuh-tumbuhan
memberi perlindungan dan keselamatan untuk haiwan. Tumbuh-tumbuhan
juga menyediakan tempat untuk haiwan mencari makanan. Sebagai habitat,
tumbuh-tumbuhan mengubah iklim. Dalam skala kecil, tumbuh-tumbuhan
memberi tempat berteduh, suhu yang sederhana dan melindungi haiwan
daripada angin. Pada skala yang lebih besar seperti di hutan hujan tropika,
tumbuh-tumbuhan sebenarnya menukar corak hujan di kawasan
permukaan bumi yang besar.

(d) Tumbuh-tumbuhan membantu menghasilkan dan memelihara tanah

Di kawasan hutan dan padang rumput, akar tumbuh-tumbuhan membantu
memegang tanah bersama-sama. Ini mengurangkan hakisan dan membantu
memelihara tanah. Tumbuh-tumbuhan juga membantu menghasilkan tanah.
Tanah terdiri daripada banyak zarah batu yang dipecahkan kepada serpihan
yang kecil. Apabila tumbuhan mati, ia reput dan akan menjadi sebahagian
daripada tanah. Ini membantu untuk menjadikan tanah kaya dengan nutrien.
(e) Tumbuh-tumbuhan menyediakan produk berguna bagi semua orang

Tumbuh-tumbuhan ialah sumber penting produk yang digunakan orang
ramai, termasuk makanan, gentian (untuk kain) dan ubat-ubatan. Tumbuh-
tumbuhan juga membantu menyediakan beberapa keperluan tenaga kita. Di
beberapa tempat di dunia, kayu ialah bahan api utama digunakan untuk
memasak makanan dan memanaskan rumah. Banyak bahan api jenis lain
yang kita gunakan hari ini seperti arang batu, gas asli dan petrol, dibuat
daripada tumbuh-tumbuhan yang hidup berjuta-juta tahun yang lalu.
(f) Tumbuh-tumbuhan mencantikkan pemandangan

Oleh sebab kecantikannya, tumbuh-tumbuhan menjadi elemen penting
dalam dunia kita. Apabila kita membina rumah, bangunan dan lain-lain, kita
tidak pernah fikir kerja selesai sehingga kita berjaya menanam pokok, seperti
pokok renek dan pokok bunga agar alam sekitar kita kelihatan lebih cantik.
Tumbuh-tumbuhan adalah benda hidup, sama seperti manusia dan haiwan.

Benda hidup melakukan perkara tertentu yang sama dan itulah sebabnya
mengapa kita tahu bahawa mereka hidup.
Oleh itu, tumbuh-tumbuhan adalah benda hidup kerana:

(i) Membesar dan mati;
(ii) Memerlukan tenaga, nutrien, udara dan air;
(iii) Menghasilkan generasi muda;
(iv) Terdiri daripada sel;
(v) Bertindak balas kepada apa yang ada di sekeliling mereka; dan
(vi) Bergerak (contohnya, menjalar).

Kebanyakan tumbuh-tumbuhan terdiri daripada empat bahagian yang berbeza

(lihat rajah 6.7).
Rajah 6.7: Bahagian tumbuh-tumbuhan

Sumber: www.mbgnet.net
Mari kita bincangkan bahagian tumbuh-tumbuhan ini dengan lebih mendalam.
(a) Akar
Akar bertindak seperti straw yang menyerap air dan mineral dari tanah.
Bulu kecil yang keluar dari akar, membantu dalam penyerapan air. Akar
membantu memantapkan pegangan dalam tanah supaya pokok tidak
tumbang. Akar juga menyimpan makanan tambahan untuk kegunaan
masa depan.
(b) Batang
Batang mempunyai banyak fungsi. Mereka menyokong dan bertindak
seperti sistem paip, menyalurkan air dan nutrien daripada akar dan
makanan dalam bentuk glukosa dari daun ke bahagian tumbuhan yang lain.
Batang boleh menjadi herba seperti batang daisi yang boleh bengkok.
Misalnya, batang sebuah pokok oak.
(c) Daun
Kebanyakan makanan tumbuh-tumbuhan dibuat dalam daun. Daun yang
direka untuk memerangkap cahaya matahari, yang digunakkan oleh
tumbuh-tumbuhan untuk membuat makanan melalui proses yang dikenal
sebagai fotosintesis.

(d) Bunga
Bunga ialah bahagian reproduktif kebanyakan tumbuh-tumbuhan. Bunga
mengandungi debunga dan telur kecil yang disebut ovul. Selepas
pendebungaan bunga dan pembajaan ovul, ovul berkembang menjadi buah.
Buah-buahan melindung benih. Buah-buahan boleh berserabut seperti epal
atau keras seperti kekacang. Biji mengandungi benih tumbuh-tumbuhan
baharu. Benih akan menjadi tumbuhan dan buah.
Jadual 6.6 menyediakan beberapa konsep yang digunakan semasa pengajaran dan
pembelajaran tentang tumbuh-tumbuhan.
Jadual 6.6: Konsep Tanam-tanaman dan Pertumbuhannya
Konsep: Terdapat Pelbagai Jenis Tumbuh-tumbuhan dan Masing-masing Adalah Unik

Bagaimanakah bentuk bahagian Mencari persamaan dan perbezaan bahagian
tumbuhan? tumbuh-tumbuhan dan pokok
Bagaimanakah tumbuh- Mendapatkan pemahaman berkenaan perubahan
tumbuhan berehat pada musim musim
sejuk?
Konsep: Kebanyakan Tumbuh-tumbuhan Membuat Benih untuk Tanaman Baharu
Apakah maklumat yang boleh Mengetahui bahawa kebanyakan tumbuh-
didapati tentang benih buah- tumbuhan membentuk benih untuk mewujudkan
buahan? lebih banyak spesies yang sama
Bagaimanakah benih Tertarik dengan cara berbeza benih ditaburkan
ditaburkan?
Konsep: Biji Benih Tumbuh-tumbuhan Menjadi Pokok dengan Akar, Batang,
Daun dan Bunga
Apakah yang ada dalam sebiji Memahami proses kejadian tumbuh-tumbuhan
benih? daripada biji benih
Bagaimanakah benih mula Memberi tumpuan kepada keajaiban permulaan
tumbuh?
Bagaimanakah akar dan batang Mengesahkan kecenderungan akar berkembang ke
tumbuh? bawah dan pucuk tumbuh ke atas

Konsep: Kebanyakan Tumbuh-Tumbuhan Memerlukan Air, Cahaya,

Mineral, Kehangatan dan Udara
Apakah yang benih perlukan Memahami proses pertumbuhan tanaman
untuk mula berkembang?
Bagaimanakah tumbuh- Memerhati dengan cara yang menarik air bergerak
tumbuhan mengambil air? ke atas batang
Konsep: Sesetengah Tumbuh-tumbuhan Tumbuh dari Akar
Apakah boleh kita tahu tentang Mematuhi cara ubi dan pucuk menghasilkan
penanaman kentang? tumbuh-tumbuhan baharu
6.3.1 Benih
Bahagian tumbuh-tumbuhan yang boleh dimakan ialah buah-buahan dan
beberapa yang lain dikenali sebagai sayur-sayuran. Benih berada di dalam buah-
buahan dan sayur-sayuran. Tumbuh-tumbuhan baharu kemudian akan tumbuh
daripada benih yang akan membentuk akar, batang, daun dan bunga. Proses
dimana benih membentuk tumbuhan baharu dipanggil percambahan. Rajah 6.8
menunjukkan struktur benih.
Rajah 6.8: Struktur benih

Sumber: http://drawingforkids.org

(a) Ciri-ciri Utama Benih

Ciri-ciri utama benih adalah seperti yang diterangkan berikut:
(i) Kot Benih (Testa)

Testa, iaitu kot pada bahagian luar yang kuat dan keras melindungi
benih daripada kulat, bakteria dan serangga. Ia perlu dibuka oleh
radikal sebelum percambahan boleh berlaku.
(ii) Plumul
Plumul ialah pucuk embrio. Di dalamnya terdapat dua daun atau lebih
yang biasanya dapat dilihat dengan mata kasar.
(iii) Hipokotil Paksi Radikal

Hipokotil paksi radikal ialah akar embrio yang membangun dan
berkembang ke dalam sistem akar pokok.
(iv) Hilum
Hilum ialah parut yang ditinggalkan oleh batang yang melekat pada
ovul di dinding ovari.
(v) Liang Biji

Liang biji ialah liang kecil di testa yang bertentangan dengan hujung
radikal. Ia menyalurkan air kepada embrio sebelum percambahan
aktif.
(vi) Kotiledon
Rumput dan tumbuh-tumbuhan nipis seperti iris dan blubel
mempunyai benih dengan hanya satu kotiledon. Dalam tumbuh-
tumbuhan berbunga yang lain semua mempunyai dua kotiledon. Ia
daun yang melekat pada plumul dan radikal melalui tangkai pendek,
dan mengandungi simpanan makanan yang digunakan semasa
peringkat awal percambahan.
(b) Percambahan
Rajah 6.9 menunjukkan benih bunga matahari pada peringkat awal
percambahan. Dalam kebanyakan tumbuhan, kotiledon akan dibawa keluar
dari testa tersebut dan di atas tanah di mana ia menjadi hijau dan mula
membuat makanan melalui proses fotosintesis. Kotiledon akhirnya jatuh,
biasanya selepas daun yang pertama tumbuh. Daun kotiledon tidak ada
sebarang persamaan dengan dedaun pucuk. Bentuk yang pertama adalah
jelas apabila plumul terbuka dan berkembang.

Syarat-syarat untuk percambahan dijelaskan seperti yang berikut:
(i) Air
Sebelum ia boleh mula bercambah, biji benih memerlukan bekalan air.
Ini melembutkan dinding kulit benih atau buah-buahan dan
membolehkan radikal untuk berkembang dan membuka jalan. Air
mengaktifkan enzim yang menukarkan kanji yang disimpan dalam
kotiledon atau endosperma ke dalam gula larut yang kemudian akan
diangkut ke bahagian pertumbuhan yang memerlukan.
(ii) Oksigen
Pada peringkat ini, benih juga memerlukan bekalan oksigen. Gas ini
perlu untuk pernafasan aerobik dari mana benih mendapat tenaga
untuk semua proses bahan kimia yang menyumbang kepada
pertumbuhan.
(iii) Kehangatan
Benih tidak akan mula bercambah jika suhu terlalu rendah. Suhu
minimum yang diperlukan berbeza mengikut spesies benih.
(iv) Cahaya
Hanya sebilangan kecil spesies tumbuh-tumbuhan mempunyai benih
yang memerlukan cahaya untuk memulakan percambahan. Apabila
kotiledon atau plumul berada di atas tanah, cahaya diperlukan untuk
proses fotosintesis.
Rajah 6.9: Pencambahan benih bunga matahari

Sumber: http://en.wikipedia.org
(c) Penjagaan Benih dan Pengubahan (Transplanting)

Apabila benih bercambah dan pasangan pertama daun muncul, sedikit
cahaya matahari diperlukan untuk proses pembuatan makanan sendiri
(fotosintesis). Kotiledon menyusut dan mengeluarkan zat pemakanan untuk
tumbuh-tumbuhan baharu tumbuh.
Sebaik sahaja pasangan kedua daun muncul, tumbuh-tumbuhan baharu

bersedia untuk menghasilkan makanannya sendiri. Sembur sedikit air ke
atas tumbuh-tumbuhan supaya ia boleh mengekalkan kelembapan.
Sekarang tumbuhan bersedia untuk dipindahkan ke dalam tanah dan menerima

cahaya matahari sepenuhnya (redup). Langkah yang paling penting adalah
memastikan bahawa tanah itu sedikit panas. Pengubahan tumbuh-tumbuhan ke
tanah biasa akan menghasilkan lebih banyak nutrien dan air kerana akar bebas
bergerak mencari air di dalam tanah. Pucuk tumbuh-tumbuhan akan tumbuh
menghala ke atas dalam mencari cahaya matahari yang diperlukan untuk proses
fotosintesis.
SEMAK KENDIRI 6.1
1. Akar menyerap air dan mineral terlarut, dan mengedarkannya

kepada semua bahagian pokok. Bincangkan bagaimana dan di
mana pokok mengambil makanan mereka.
2. Proses apakah yang berlaku dalam Soalan 1? Nyatakan.
6.4 HAIWAN
Kanak-kanak kecil mudah tertarik dengan haiwan dan bersemangat untuk
menyentuh dan menjaga mereka. Sebagai organisma hidup, anak-anak diajar
untuk menghormati haiwan dan tidak disalahgunakan. Jadual 6.7 menunjukkan
beberapa konsep yang boleh diterokai oleh kanak-kanak.

Jadual 6.7: Konsep Haiwan
Konsep: Terdapat Banyak Jenis Haiwan

Apakah yang dimaksudkan Mengembangkan minat terhadap ciri-ciri serangga
dengan serangga?
Bagaimanakah badan serangga Memerhati proses metamorfosis serangga yang
bertukar ketika membesar? menarik. Contohnya, rama-rama
Konsep: Haiwan Bergerak dengan Cara yang Berbeza
Bagaimanakah cacing tanah Tertarik dengan pergerakan haiwan yang tidak
bergerak? berkaki
Bagaimanakah ikan bergerak? Berasa seronok memerhati pelbagai bahagian ikan
yang digunakan dalam pergerakan
Konsep: Setiap Haiwan Perlu Makanannya yang Tersendiri
Bagaimanakah beruang makan Mengetahui cara haiwan liar makan pada musim
pada musim sejuk? sejuk
Konsep: Banyak Haiwan Membuat Sarang untuk Anak Mereka
Bagaimanakah kita boleh Berasa seronok memberi sokongan kepada burung
membantu membuat sarang liar dengan menyediakan bahan untuk membina
burung? sarang
Konsep: Manusia dan Haiwan Sering Hidup Bersama-sama
Mengapakah manusia Berasa seronok memperoleh maklumat mengenai
mempunyai haiwan haiwan peliharaan
peliharaan?
Saintis menganggarkan terdapat kira-kira tiga hingga 30 juta spesies binatang

yang terdapat di planet kita. Jika kita baru sahaja bermula untuk belajar tentang
haiwan dan hidupan liar, ia akan menjadi tugas yang sangat besar untuk mencuba
dan menghafal nama setiap spesies. Sebaliknya, pemahaman bagi kumpulan
utama haiwan menyediakan asas yang baik untuk terus belajar. Haiwan boleh
diklasifikasikan mengikut sama ada mereka mempunyai tulang belakang
(vertebrata) atau tidak mempunyai tulang belakang (invertebrata).

Kita kemudian mengelaskan mereka ke dalam pelbagai jenis, masing-masing

dengan ciri-ciri tersendiri seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 6.8.
Jadual 6.8: Jenis Haiwan dan Ciri-cirinya
Jenis Haiwan Ciri-ciri

Mamalia (contohnya,  Badan dilitupi dengan rambut atau bulu
kucing)  Berdarah panas
 Menghasilkan susu
 Bertulang belakang
 Melahirkan anak mereka
Reptilia (contohnya,  Badan dilitupi dengan sisik
ular)  Berdarah sejuk
 Kebanyakannya bertelur di atas tanah
Burung (contohnya,  Badan dilitupi dengan bulu
tiung)  Berdarah panas
 Bertelur
Serangga (contohnya,  Kebanyakannya haiwan kecil yang bernafas
belalang)  Mempunyai enam kaki
 Mempunyai dua antena
 Mempunyai tiga bahagian badan (kepala, toraks dan
abdomen)
Amfibia (contohnya,  Hidup di darat atau di dalam air
katak)  Berdarah sejuk
 Bertelur
 Mempunyai kulit yang lembap
 Mempunyai kaki berselaput
Ikan (contohnya, ikan  Kebanyakannya mempunyai insang
emas)  Ditemui di dalam tasik, sungai dan lautan
 Bersisik
(a) Bagaimana Haiwan Bergerak

Manusia bergerak dengan berjalan atau berlari, manakala bayi bergerak
dengan merangkak sehinggalah mampu berjalan seperti orang dewasa.
Walau bagaimanapun, haiwan mempunyai pelbagai cara untuk bergerak
sama ada sewaktu mencari makanan, mencari tempat tinggal baharu,
mencari perlindungan daripada musuh atau mencari rakan. Malah haiwan
bergerak dengan melompat (hopping, skipping, jumping), berlari, menjalar,
meluncur, menggelongsor, berenang, mengorek lubang, mendaki,
mengapung, merayap, merangkak, bergoyang-goyang dan lain-lain.

Haiwan menggunakan bahagian badannya untuk bergerak. Haiwan

vertebrata menggunakan kakinya untuk bergerak, burung akan
menggunakan sayapnya untuk terbang dari satu destinasi ke destinasi lain,
dan ikan akan menggunakan sirip dan ekor untuk berenang. Haiwan seperti
ular meluncur melalui penggunaan otot badannya. Siput bergantung pada
kaki palsu (pseudofoot) untuk bergerak. Cecair ditemui pada ekor cacing
dan ulat bulu membantunya untuk bergerak dan atas sebab ini, cacing boleh
ditemui di tempat yang lembap untuk mengelakkan kehilangan bendalir
dalam badannya.
(b) Pemakanan Haiwan

Pelbagai jenis haiwan mempunyai tabiat makan yang berbeza. Maka, haiwan
dikelaskan kepada tiga kumpulan utama, iaitu:
(i) Herbivor
• Haiwan yang makan tumbuh-tumbuhan dan daun.
• Contohnya, kambing, lembu dan arnab.
(ii) Karnivor
• Haiwan yang hanya makan daging haiwan lain.
• Contohnya, harimau, singa dan buaya.
(iii) Omnivor
• Haiwan yang makan tumbuh-tumbuhan dan daging.
• Contohnya, kucing, khinzir dan burung gagak.
SEMAK KENDIRI 6.2
1. Apakah persamaan antara tumbuh-tumbuhan dan haiwan?

2. Mengapakah kanak-kanak mudah tertarik dengan haiwan,
terutamanya haiwan kecil seperti kucing dan anak kucing, anjing
dan anak anjing, hamster atau ikan?

• Bahagian awal topik ini mentakrifkan ilmu kajian tentang tubuh manusia,
tumbuh-tumbuhan dan haiwan. Penting bagi kanak-kanak untuk belajar
tentang sains kehidupan supaya mereka membesar untuk menghargai alam
semula jadi dan tidak menyalahgunakannya.
• Kita juga membincangkan bahagian tubuh manusia, organ dalaman dan

luaran yang biasa kepada kanak-kanak, dan menekankan betapa pentingnya
jantung sebagai organ utama dalam badan.
 Kita juga didedahkan kepada lima pancaindera, iaitu melihat, mendengar,

merasa, bau dan deria sentuhan.
• Makanan yang sihat diambil oleh orang dewasa dan kanak-kanak

menyediakan badan dengan pemakanan yang mencukupi yang akan
membuatkan badan kita sihat.
 Panduan piramid makanan membantu kita mengenal pasti jenis makanan

yang harus dimakan dan jumlah pelbagai jenis makanan yang diperlukan oleh
badan kita.
• Kita juga mengenal pasti empat bahagian tumbuhan dan fungsi utamanya.
Kajian tentang ciri-ciri benih membantu kanak-kanak kecil memahami
pertumbuhan awal dan bagaimana akar berfungsi sebagai sebuah paip air dan
mineral untuk bahagian tumbuhan lain.
 Tumbuh-tumbuhan tidak mencari makanan kerana ia mempunyai

kemampuan untuk mengeluarkan sendiri makanan melalui proses yang
dikenali sebagai fotosintesis.
• Sesetengah tumbuh-tumbuhan tumbuh daripada biji benih. Benih boleh

didapati dalam buah-buahan atau sayur-sayuran.
 Pertama sekali, benih memerlukan air dan udara untuk bercambah sebelum ia
boleh membentuk tumbuhan baharu. Tumbuhan ini akan mula tumbuh secara
matang apabila ia dapat mengeluarkan makanan sendiri melalui proses
fotosintesis.

• Kanak-kanak kecil mesti diajar untuk menghormati makhluk lain seperti

haiwan.
• Mengetahui lebih lanjut tentang kehidupan haiwan, cara haiwan bergerak dan
pemakanan haiwan akan membuatkan kanak-kanak berasa lebih dekat
dengan haiwan.
 Tabiat pemakanan haiwan membantu kita mengkategorikannya kepada

karnivor, omnivor dan herbivor.
Fotosintesis Omnivor
Herbivor Paru-paru
Invertebrata Percambahan
Jantung Pseudofoot
Karnivor Vertebrata
Kesihatan dan pemakanan
Basic animal groups: Animals and wildlife. About.com. (t. t.). Dicapai dari
animals.about.com
Biology of plants; plants and life on earth. (t. t.). Dicapai dari http://www.
mbgnet.net/bioplants/earth.html
Food Guide Pyramid | Healthy Eating | Tips | Kids | Teens ... (t. t.). Dicapai dari
www.kidzworld.com
Human skeleton: Wikipedia, the free encyclopedia. (t. t.). Dicapai dari
http://en.wikipedia.org/wiki/Human_skeleton
Technology and young children: TechKnowLogia. (t. t.). Dicapai dari
www.techknowlogia.org

What are germs. (t. t.). Dicapai dari http://kidshealth.org/kid/talk/qa/

germs.html#
Wardle, F. (2000). How children learn: The order in mess. Children and Families,
14(4), 82-83.
What is the importance of creative writing? (t. t.). Dicapai dari www.answers. com
What is a Database? About Databases. (t. t.). Dicapai dari www.databases.about.
com
What is Internet? - Your Main Domain. (t. t.). Dicapai dari www.yourmain
domain.com/.../what-is-internet.as.

Alam Sekitar
7
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menerangkan pelbagai sifat dan disiplin sains alam sekitar;
2. Menghuraikan konsep utama dalam bidang sains alam sekitar;
3. Menghuraikan unsur bumi dan komposisinya; dan
4. Merancang aktiviti pengajaran dan pembelajaran yang sesuai
dengan bidang sains alam sekitar.
 PENGENALAN
Alam sekitar merupakan sesuatu yang sangat kita kenali (lihat Rajah 7.1). Ia adalah
segala-galanya yang membentuk persekitaran kita dan memberi kesan kepada
keupayaan kita untuk hidup di bumi, udara yang kita hirup, air yang menutupi
kebanyakan permukaan bumi, tumbuh-tumbuhan, haiwan di sekeliling kita dan
banyak lagi. Keadaan ini melibatkan banyak faktor; iklim dan suhu sesuatu
kawasan, jenis tanah yang ada, berapa banyak air boleh didapati, dan haiwan dan
benda lain yang tinggal di sana.

132  TOPIK 7 KONSEP SAINS ALAM SEKITAR
Rajah 7.1: Alam sekitar
Faktor yang mempengaruhi alam sekitar terdiri daripada empat faktor utama
iaitu:
(a) Proses biotik;
(b) Proses geomorfologi;
(c) Proses hidrologi; dan
(d) Proses atmosfera.
Selalunya, proses-proses ini berkait rapat dan boleh juga bertindih. Proses biotik
melibatkan organisma hidup. Proses geomorfologi ialah proses yang membentuk
tanah. Hal ini termasuklah proses luluhawa, hakisan, pengangkutan dan
pemendapan. Proses hidrologi merujuk kepada cara air memberi kesan kepada
persekitaran. Tumbuh-tumbuhan dan haiwan memerlukan air untuk terus hidup.
Maka kewujudan air mempunyai kesan ke atas jenis organisma yang boleh tinggal
di sekitarnya. Air juga mempengaruhi kualiti tanah dan boleh menjadi agen
hakisan. Air boleh terkumpul dalam sungai, kolam, tasik dan juga mengisi lautan.
Air boleh wujud dalam pelbagai bentuk, iaitu sebagai wap di awan, cecair di
permukaan bumi dan sebagai ketulan ais. Proses atmosfera ialah apa yang berlaku
di udara. Ini termasuklah corak cuaca, iklim dan angin.
Apabila faktor ini dikaitkan bersama, ia mencipta persekitaran yang boleh ditemui
di seluruh dunia. Perubahan dalam mana-mana faktor ini akan memberi kesan
kepada alam sekitar.

TOPIK 7 KONSEP SAINS ALAM SEKITAR  133
7.1 UDARA DAN AIR

Air merupakan komposisi kimia dan campuran nitrogen, oksigen, karbon
dioksida dan jejak argon serta komponen lain. Peratusan wap air dalam udara
berbeza-beza. Persekitaran yang lembap akan mengandungi lebih banyak wap air
berbanding persekitaran yang kering. Bumi terdiri daripada 71 peratus air yang
meliputi seluruh lautan tetapi seperti kata pepatah "air, air ada di mana-mana
tetapi tiada setitis air pun boleh diminum‰ (water, water everywhere but not a
drop to drink). Petikan ini menggambarkan kewujudan jumlah garam yang tinggi
di lautan. Walau bagaimanapun, kita boleh minum air dari sungai, tasik, mata air
dan air hujan yang telah ditapis dan bebas daripada bakteria.
7.1.1 Udara
Udara ada di mana-mana sahaja di sekeliling kita. Ia tidak boleh dilihat tetapi kita
dapat melihat kesan udara. Sebelum memperkenalkan topik udara untuk kanak-
kanak kecil, adalah lebih baik untuk membiarkan kanak-kanak mengalami kesan
udara. Minta kanak-kanak mengeluarkan tapak tangan mereka dan minta mereka
meniup tapak tangan mereka. Apa-apa yang dirasai pada tapak tangan mereka
ialah kesan udara. Selerakkan kepingan kecil, renyukkan kertas di atas meja dan
minta kanak-kanak itu meniup kertas tersebut. Kertas renyukan kecil bergerak
akibat udara yang menolak. Jadual 7.1 menerangkan beberapa konsep udara, soalan
dan objektif pembelajaran yang berkaitan untuk mempelajari konsep udara.

Jadual 7.1: Konsep Udara
Konsep: Udara Berada Hampir di Mana-mana

Soalan Inkuiri Hasil Pembelajaran
Apakah yang keluar daripada tin Menjelaskan bahawa udara yang tidak
kosong? kelihatan boleh berada hampir di mana-mana
Bagaimanakah udara memasuki badan Memberitahu yang manusia sentiasa
kita? memerlukan udara untuk bernafas
Konsep: Udara Memang Wujud; Ia Mengambil Ruang
Bagaimanakah kita boleh merasa Menjelaskan udara sebagai sesuatu yang
udara? ketara
Apakah yang boleh dilakukan oleh Menerangkan cara tekanan udara boleh
gelas yang dipenuhi udara? terhasil
Apakah yang boleh dilakukan dengan Menjelaskan konsep tekanan udara
sebuah beg udara?
Konsep: Udara Memberi Tekanan kepada Semua Benda Melalui Semua Arah
Apakah yang boleh menolak air naik di Menjelaskan udara boleh memberi tekanan
dalam tiub yang sempit? kepada semua benda melalui semua arah
seperti cecair boleh memasuki tiub yang
sempit
Konsep: Udara yang Bergerak Menolak Sesuatu Benda
Apakah yang dapat kita rasakan Menjelaskan bahawa udara boleh menolak
menekan kita? sesuatu
Konsep: Udara Melambatkan Pergerakan Objek
Bagaimanakah payung terjun boleh Menjelaskan bagaimana tekanan udara boleh
membantu kita? memastikan kita selamat
Konsep: Udara yang Panas Meningkatkan Suhu
Apakah yang berlaku apabila udara Menjelaskan kesan suhu kepada udara
panas?

Terdapat lima komponen utama udara:

(a) Nitrogen (78.0842 peratus);
(b) Oksigen (20.9463 peratus);
(c) Wap air (kira-kira 1 peratus);
(d) Argon (0.93422 peratus); dan
(e) Karbon dioksida (0.03811 peratus).
Trace components yang membentuk satu lagi 0.002 peratus udara. Haiwan
(termasuk manusia) memerlukan oksigen untuk terus hidup, manakala tumbuh-
tumbuhan memerlukan karbon dioksida dan nitrogen.
Kita perlu bernafas setiap enam saat kerana oksigen digunakan oleh sel dalam
badan kita. Apabila kita bernafas keluar, udara itu mengandungi lebih banyak
karbon dioksida (lihat Rajah 7.2).
Rajah 7.2: Gambaran seorang kanak-kanak sedang bernafas

Sumber: https://www.planetprudence.com/shop/inhale-exhale
Kita tidak dapat melihat udara tetapi dapat melihat kesan udara yang boleh
membuatkan kanak-kanak teruja untuk mempelajari dan melihat apa yang udara
boleh lakukan. Guru boleh menyuruh kanak-kanak meniup belon dan memerhati
bagaimana belon itu mengembang. Kini udara wujud dalam belon. Kemudian
guru boleh meminta kanak-kanak untuk melepaskan belon itu. Belon itu akan
terbang tinggi di sekeliling bilik kerana udara di dalamnya dikeluarkan dan

memaksa belon untuk bergerak ke hadapan. Inilah konsep udara yang bergerak
menolak sesuatu benda.
7.1.2 Air
Sepertimana yang anda ketahui, bumi ialah tempat yang berair. Namun banyak
manakah air wujud pada, di dalam dan di atas planet kita? Kira-kira 71 peratus
permukaan bumi diliputi air dan lautan mewakili sekitar 96.5 peratus daripada
semua air di bumi. Walau bagaimanapun, air juga wujud dalam udara sebagai
wap air di sungai dan tasik, bongkah ais dan glasier, di dalam tanah seperti
kelembapan tanah. Malah air wujud di dalam badan kita dan haiwan seperti
kucing peliharaan kita.
Air tidak bersifat pegun. Kitaran air menjelaskan bagaimana bekalan air planet
kita sentiasa bergerak dari satu tempat ke tempat lain dan daripada satu bentuk
kepada bentuk lain.
Semua benda hidup memerlukan air untuk terus hidup. Tumbuh-tumbuhan,

haiwan dan manusia memerlukan air setiap hari. Kanak-kanak kecil seronok
menyembur, mencurah dan memercik air tanpa mengetahui bahawa dengan
menyimpan air boleh menyelamatkan nyawa. Oleh itu, kanak-kanak perlu
memahami kepentingan air untuk membina rasa hormat yang berkekalan
terhadap sumber yang berharga.
Topik ini akan mendedahkan kepada kanak-kanak tentang ciri-ciri air dan
kegunaannya.
(a) Air Mempunyai Berat

Letakkan dua cawan plastik kosong di atas meja. Isikan satu cawan dengan
air. Minta kanak-kanak mengangkat cawan kosong dan bersetuju
dengannya bahawa cawan kosong adalah ringan. Sekarang, minta mereka
mengangkat cawan yang berisi air. Tanya mereka sama ada ia ringan atau
lebih berat daripada cawan kosong. Sudah tentu ia lebih berat! Air
mempunyai berat.
(b) Berat Air dan Tujahan Menyebabkan Apungan

Sediakan besen air, bola pingpong dan duit syiling 50 sen. Minta murid
jatuhkan duit syiling ke dalam air. Lihat duit syiling yang tenggelam ke
bawah. Seterusnya, minta murid jatuhkan bola pingpong. Ia terapung!
Ketumpatan bola pingpong adalah kurang daripada air dan keapungan
menjadikannya terapung. Cuba tolak bola pingpong ke dalam air itu
sehingga bahagian bawah lembangan dan lepaskannya. Bola pingpong
muncul ke permukaan. Ini kerana daya tujahan membantu bola pingpong

kekal terapung (lihat Rajah 7.3).
Rajah 7.3: Bola pingpong terapung, manakala duit syiling 50 sen tenggelam
(c) Air yang Hilang ke Udara

Proses air yang hilang ke udara dipanggil penyejatan. Basahkan sehelai sapu
tangan. Gunakan pengering rambut dan keringkan sapu tangan itu. Biarkan
kanak-kanak merasa udara panas pengering rambut apabila dihidupkan.
Selepas beberapa ketika sapu tangan itu kering. Ke mana air itu pergi? Udara
panas dari pengering rambut membantu proses penyejatan.
(d) Air Boleh Berubah Bentuk dan Sebaliknya

Air (cecair) boleh mengubah bentuknya menjadi ais (pepejal) disebabkan
perubahan suhu persekitaran dan begitu juga daripada ais kepada air.
Masukkan air ke dalam bekas plastik dan letakkannya di bahagian beku
dalam peti sejuk. Ambil satu lagi bekas plastik yang sama saiz dan isikan
dengan jumlah air yang sama dan biarkan di atas meja dalam bilik darjah.
Pada akhir sesi, periksa bekas di dalam peti sejuk.
Air telah bertukar menjadi ais ketika bekas yang ditinggalkan di atas meja
masih lagi air. Suhu yang sangat rendah dalam penyejuk beku (-10ÀC) telah
mengubah bentuk cecair (air) kepada pepejal (ais). Mari kita tinggalkan ais
di atas meja dan lihat apa yang akan berlaku pada keesokan harinya. Ais
mencair menjadi air sekali lagi disebabkan oleh peningkatan suhu (suhu
bilik 30ÀC).

(e) Air ialah Pelarut Pelbagai Bahan

Pelarut ialah bahan yang dapat melarutkan sesuatu (sifat kimia berbeza bagi
cecair, pepejal atau gas), menghasilkan larutan. Pelarut biasanya cecair tetapi
boleh juga menjadi pepejal atau gas. Kuantiti maksimum bahan larut dalam
pelarut berbeza-beza berdasarkan isi padu tertentu dan suhu. Kita akan
menggunakan air sebagai pelarut dan bahan lain seperti gula, garam,
minyak, benih dan kanji jagung untuk memerhatikan sama ada semua bahan
larut tersebut larut di dalam pelarut (air). Air dirujuk sebagai pelarut
universal kerana keupayaannya untuk melarutkan pelbagai bahan pelarut
(lihat Rajah 7.4).
Rajah 7.4: Air ialah pelarut
Letakkan satu sudu teh garam ke dalam gelas yang penuh berisi air. Kacau
sehingga semua garam melarut. Celup jari dan rasa air. Ia masin. Garam
masih dalam air tetapi menjadi zarah yang sangat kecil dan tidak dapat
dilihat. Ia telah dilarutkan di dalam air. Tidak semua bahan larut menjadi
larut di dalam air. Minyak hanya akan membentuk lapisan pada permukaan
air. Minyak tidak akan larut dalam air melainkan beberapa bahan lain
ditambah kepadanya.
(f) Air Melekat pada Dirinya Sendiri

Gunakan sekeping kertas lilin (20cm2) dan penitis yang diisi dengan air.
Titikkan setitik air atas kertas lilin dan setitik lagi kira-kira jarak 2cm.
Condongkan kertas dan perhatikan bahawa dua titisan air tertarik dan
bergabung untuk menjadi setitik air yang lebih besar.

(g) Air Melekat pada Bahan Lain

Sekarang kita menjalankan eksperimen dengan proses yang dikenal sebagai
pemeluwapan. Prosedur ini memerlukan air untuk dipanaskan, pastikan
anda menjalankan aktiviti sendiri bukannya oleh kanak-kanak.
Keputusannya boleh ditunjukkan kepada kanak-kanak. Letakkan tudung
periuk di atas periuk ketika mula merebus air. Selepas satu minit, angkat
tudung periuk dan kita boleh lihat titisan air pada tudung periuk tersebut.
Tunjukkan kepada kanak-kanak. Seterusnya, minta kanak-kanak untuk
mencelup jari mereka ke dalam air bersuhu bilik dan kemudian angkat jari
mereka. Air menitis dari hujung jari mereka.
(h) Air Boleh Diserap ke Dalam Bahan Lain

Sesetengah bahan mampu untuk menyerap air. Gunakan empat dulang dan
setiap dulang diletakkan tuala kecil, kapas, batu/kerikil dan span kering.
Titiskan setitik air menggunakan penitis di sebelah objek dalam setiap
dulang. Air hilang kerana ia menyentuh tuala, tisu, kapas dan span kering
tetapi air masih boleh dilihat di sebelah batu. Batu tidak dapat menyerap air.
Anda boleh menyanyikan lagu ini kepada kanak-kanak awal, dalam nada
lagu Twinkle, Twinkle Little Star:
Air, air dari sungai,

Bila didih menjadi wap,
Air, air sangat menarik,
Membeku menjadi ais,
Sejukkan air, panaskan ais,
Air kembali jernih, menarik.
AKTIVITI 7.1
1. Senaraikan elemen yang membentuk alam sekitar.
2. Bincangkan dengan rakan-rakan anda tujuan mengajar kanak-
kanak tentang konsep-konsep sains bumi.
3. Anda akan diberikan beberapa bahan iaitu air, gula, susu tepung,
serbuk roti, batu kerikil dan pasir. Apakah bahan larut yang boleh
larut dalam pelarut? Kongsikan jawapan anda dalam forum
myINSPIRE.

7.2 CUACA
Cuaca ialah bahagian penting dalam alam semula jadi. Ia secara langsung atau
tidak langsung mempengaruhi pelbagai aktiviti kita. Kita cenderung untuk
mengetahui tentang cuaca apabila kita berhadapan dengan fenomena luar biasa
atau berbahaya yang boleh mengancam harta benda, keselamatan atau kehidupan
kita. Contohnya, angin kencang, hujan batu, hujan lebat, salji, ais dan fros. Iklim
merujuk kepada purata cuaca dan kepelbagaian jangka masa tertentu dan tempat
yang ditetapkan. Iklim adalah apa yang anda harapkan, cuaca adalah apa yang
anda peroleh! Jadual 7.2 menunjukkan perbezaan antara cuaca dan iklim.
Jadual 7.2: Perbezaan antara Cuaca dengan Iklim
Cuaca Iklim
Ia keadaan atmosfera yang berlaku serta- Ia keadaan atmosfera yang purata.
merta.
Ia boleh berubah dengan pantas dalam Ia kekal dalam tempoh 30 tahun,
tempoh kurang dari sejam. sebagaimana ditakrifkan oleh Pertubuhan
Meteorologi Sedunia (WMO – World
Meteorological Organization).
Ia berlaku di kawasan yang kecil. Ia berlaku di wilayah yang besar.
Ia mempunyai kebolehramalan yang Ia hampir malar.
terhad.
Ia bergantung terutamanya pada Ia bergantung pada latitud longitud, jarak
ketumpatan (suhu dan kelembapan) antara ke laut, tumbuh-tumbuhan, kehadiran
satu tempat dengan tempat yang lain. atau ketiadaan gunung dan faktor
geografi lain.
Sumber: www.arso.gov.si
Fenomena semula jadi cuaca adalah sangat berkaitan dengan kewujudan

matahari, angin dan ribut, berlakunya kilat, dan penyebab terdapat ada hujan dan
panas. Cuaca dapat dipelajari dan difahami melalui pembelajaran konsep seperti
yang disenaraikan berikut:
(a) Matahari Memanaskan Bumi

Pada hari yang cerah (kira-kira jam 12 tengah hari), bawa kanak-kanak ke
padang atau taman. Mereka akan berasa tidak selesa kerana panas dan mahu
berada di dalam bilik darjah yang lebih sejuk kerana ia mempunyai kipas
angin atau penyaman udara. Beritahu mereka bahawa ia menjadi panas
kerana matahari bersinar terang pada waktu tengah hari dan tidak terdapat
kipas untuk menghilangkan haba. Cuba minta mereka menyentuh tanah

sekiranya terdapat pasir atau logam yang boleh ditemui sepanjang pagar
sekolah. Ia panas! Matahari memberi haba kepada bumi dan semua perkara
termasuk logam dan pasir.
(b) Perubahan Suhu Menghasilkan Angin

Apabila anda bertanya kepada kanak-kanak di mana angin, sudah tentu
mereka tidak dapat menjawabnya kerana angin tidak dapat dilihat. Walau
bagaimanapun, kita boleh lihat apa yang angin boleh lakukan. Angin
meniup rambut kita. Angin memadamkan lilin atas kek hari jadi. Apa yang
sebenarnya berlaku adalah apabila haba meningkat, udara sejuk bergerak ke
dalam menggantikan udara panas. Pergerakan udara ini kita panggil angin.
(c) Penyejatan dan Pemeluwapan Menyebabkan Pemendakan

Penyejatan dan pemeluwapan wap air dalam atmosfera menghasilkan
hujan. Tuang air panas yang mendidih dalam satu gelas dan tutup dengan
penutup kaca (pastikan sekurang-kurangnya pada suhu bilik). Wap
daripada air panas naik dan apabila menyentuh penutup kaca sejuk ia akan
meluap dan membentuk titisan air.
(d) Air Hujan Boleh Memisahkan Cahaya Matahari

Air hujan yang turun apabila matahari sedang bersinar boleh menghasilkan
pelangi. Kanak-kanak teruja untuk memerhatikan pelangi di udara kerana ia
berwarna-warni dan besar. Setiap titisan air hujan bertindak sebagai prisma.
Apabila sinaran cahaya dari matahari melalui titisan air hujan (prisma),
cahaya dibiaskan dan tersebar sebagai set spektrum warna yang dikenal
sebagai pelangi. Itulah sebabnya kita biasa melihat pelangi muncul selepas
hujan reda dan matahari baru kelihatan di sebalik awan.
(e) Cuaca Boleh Diukur

Menggunakan termometer ialah pengalaman baharu untuk kanak-kanak.
Ajar mereka kaedah yang mudah menggunakan termometer. Gunakan pen
penanda, tanda angka suhu bilik (biasanya ia akan kekal malar pada kira-
kira 30ÀC), kemudian beritahu kanak-kanak jika tahap merkuri dalam
termometer yang naik melepasi penanda yang menunjukkan peningkatan
suhu dan persekitaran yang semakin panas. Jika ia berada di bawah penanda
itu, bermakna persekitaran menjadi semakin sejuk.

Angin merupakan sebahagian daripada ramalan cuaca. Jadual 7.3

menghuraikan kelajuan angin bertiup.
Jadual 7.3: Carta Angin
Apa yang Perlu Dicari Penerangan Batu Setiap Jam

Daun tidak bergerak. Asap keluar dari Tenang Kurang daripada 1bsj
cerobong.
Bendera yang ringan berkibar; daun Angin sepoi- 8bsj hingga 12bsj
dan ranting bergerak secara malar. sepoi bahasa
Dahan besar bergoyang. Sukar untuk Angin kencang 25bsj hingga 31bsj
memegang payung yang dibuka.
Seluruh pokok besar bergerak. Sukar Angin ribut 32bsj hingga 38bsj
untuk berjalan menentang arah angin.
Seluruh pokok tercabut. Ribut taufan 55bsj hingga 63bsj
(f) Kilat ialah Elektrik Statik

Kilat ialah fenomena semula jadi dan berlaku sebelum guruh. Sebenarnya,
kilat dan guruh berlaku hampir pada masa yang sama tetapi
memandangkan cahaya boleh bergerak lebih laju daripada bunyi, kita
terlebih dahulu melihat kilat dan kemudian kita mendengar bunyi guruh.
Menurut Harlan dan Rivkin (2004), kilat ialah percikan elektrik statik yang
kuat. Ia terjadi apabila titisan air hujan pada kuantiti yang besar dan zarah
kecil ais di awan bergeseran sesama sendiri. Aktiviti yang disebabkan oleh
geseran ini dikenali sebagai pengecasan elektron. Kita tidak dapat melihat
elektron tetapi kita boleh melihat bagaimana mereka bertindak.
Elektrik statik adalah berkaitan dengan kilat, aktiviti mudah yang boleh
ditunjukkan bagi memudahkan pemahaman kanak-kanak. Kita akan
menerangkan elektrik statik yang berkaitan dengan petir dalam bentuk yang
mudah difahami oleh kanak-kanak. Koyakkan kepingan kertas sekecil yang
boleh dan selerakkannya di atas meja. Ambil satu pembaris plastik dan
gunakan kain nilon, gosokkan pembaris dengan bersungguh-sungguh
selama satu minit. Dengan pantas bawa pembaris menghampiri (tidak
menyentuh) kepingan kertas yang dikoyakkan tadi. Cebisan kertas tadi
dapat dilihat melompat dari meja dan melekatkan dirinya pada pembaris.
Elektron yang ditemui dalam kertas yang dikenakan cas negatif akan tertarik
kepada pembaris yang dikenakan cas positif.

SEMAK KENDIRI 7.1
1. Apakah ciri-ciri air?

2. Bolehkah air menukar bentuknya? Jika tidak, mengapa? Jika ya,
nyatakan peringkat-peringkat perubahan tersebut.
AKTIVITI 7.2
Hujan boleh direkodkan dan diukur. Terokai dengan kanak-kanak

mengapa mengukur hujan adalah penting bagi sesetengah orang,
terutamanya petani dan nelayan. Kongsikan jawapan anda dalam
forum myINSPIRE.
7.3 BATU DAN MINERAL

Seluruh bumi diperbuat daripada batu dan mineral. Di dalam bumi terdapat teras
batu yang lebur dan terdapat kerak yang keras di luar. Jika kita membandingkan
bumi dengan telur, kulit pada telur seperti kerak di bumi. Kerak ini terdiri
daripada batu dan mineral. Kebanyakan kerak dilindungi oleh air, tanah, pasir
dan ais. Sekiranya kita menggali dengan lebih dalam, alat galian akan sentiasa
mengenai batu.
7.3.1 Batu
Batu di sekeliling kita seperti gunung, ngarai dan dasar sungai, kesemuanya
diperbuat daripada mineral. Batu terdiri daripada dua atau lebih mineral.
Fikirkan kuih cip coklat sebagai batu. Kuih itu diperbuat daripada tepung,
mentega, gula dan coklat. Kuih adalah seperti batu; dan tepung, mentega, gula
dan coklat adalah seperti mineral. Kita memerlukan mineral untuk membuat
batu tetapi kita tidak memerlukan batu untuk membuat mineral. Semua batu
diperbuat daripada mineral.
Jenis Pembentukan Batu

Mineral yang berbeza membentuk jenis batu yang lain seperti batu igneus, batu
sedimen dan batu metamorfik. Setiap jenis batu ini terbentuk dengan cara yang
berbeza.

(a) Batu Igneus

Batu jenis ini terbentuk apabila lava cair (magma) menjadi sejuk dan berubah
menjadi batu yang kukuh. Terdapat lima jenis batuan igneus, bergantung pada
campuran galian dalam batu. Sekarang, mari kita lihat perbezaannya.
(i) Granit mengandungi kuarza, feldspar dan mika;
(ii) Diorit mengandungi feldspar dan satu atau lebih mineral gelap.
Feldspar adalah dominan;
(iii) Gabro mengandungi feldspar dan satu atau lebih mineral gelap.
Mineral gelap yang dominan;
(iv) Peridotit mengandungi besi hitam atau gelap; dan
(v) Pegmatit ialah granit halus dengan hablur kuarza besar, feldspar dan
mika.
Rajah 7.5 menunjukkan sekeping batu igneus.
Rajah 7.5: Batu igneus

Sumber: http://geology.com
(b) Batu Sedimen
Sepanjang masa, lapisan pasir dan lumpur di bawah lautan tasik bertukar
menjadi batu. Ini dikenali sebagai batu sedimen. Batu sedimen sering
mempunyai fosil di dalamnya. Terdapat enam jenis batu sedimen,
bergantung pada rupa batu yang utama.
(i) Batu konglomerat mempunyai batu bulat (batu kerikil, batu besar)
yang dikumpulkan bersama dalam matriks.
(ii) Batu pasir ialah batu lembut yang terhasil apabila biji pasir
dikumpulkan bersama. Kadangkala batu pasir dimasukkan ke dalam
lapisan pasir yang mempunyai warna yang berbeza.

(iii) Syal ialah tanah liat yang menjadi keras dan bertukar menjadi batu. Ia
sering pecah menjadi bahagian yang rata dan besar.
(iv) Batu kapur ialah batu yang mengandungi banyak fosil dan diperbuat
daripada kalsium karbonat dan/atau cangkerang mikroskopik.
(v) Gipsum, garam biasa atau garam epsom, boleh didapati di mana air
laut memendakkan garam apabila air tersejat.
(vi) Breksia ialah cebisan batu sumbing yang diraih bersama-sama dalam
satu matriks.
Rajah 7.6 menunjukkan batu sedimen.
Rajah 7.6: Batu sedimen

(c) Batu Metamorfik

Batu metamorfik ialah batu yang telah berubah. Batu metamorfik ialah batu
igneus atau sedimen yang telah diubah oleh haba atau tekanan yang
melampau. Jenis batu metamorfik ialah:
(i) Batu metamorfik yang mengalami proses pemendapan mempunyai
lapisan atau jalur.
(ii) Slat (slate) ialah transformasi syal. Ia diceraikan ke dalam slab yang
licin.
(iii) Syis ialah batu metamorfik yang paling biasa.
(iv) Mika ialah mineral yang paling biasa.
(v) Gneis mempunyai rupa menarik kerana lapisan bersilih mineral.

(vi) Batu metamorfik bebas pemendapan tidak berlapis.

(vii) Marmar ialah batu kapur yang berubah.
(viii) Kuarzit adalah sangat keras.
Rajah 7.7 menunjukkan batu metamorfik.
Rajah 7.7: Batu metamorfik

7.3.2 Mineral
Mineral terdiri daripada bahan yang sama. Kalau kita memotong sampel mineral,
ia akan kelihatan sama. Terdapat kira-kira 3,000 jenis mineral di dunia. Mineral
diperbuat daripada bahan kimia yang tunggal atau kombinasi bahan kimia.
Kristal
Kebanyakan kristal bumi telah terbentuk kira-kira berjuta-juta tahun yang lalu.
Kristal terbentuk apabila batu cair dari dalam bumi menjadi sejuk dan mengeras.
Kadangkala kristal terbentuk apabila cecair bawah tanah mencari jalan keluar
melalui rekahan dan perlahan-lahan menghasilkan mineral. Kristal mineral
kebanyakannya mengambil beribu-ribu tahun untuk „terbentuk‰' tetapi garam
kristal (halit) boleh terbentuk begitu cepat. Anda boleh melihatnya berkembang
di rumah!
Mari kita jalankan satu eksperimen. Ikuti pautan berikut untuk melihat
eksperimen: https://www.youtube.com/watch?v=9zoh-COQAQM

Untuk mengembangkan garam kristal:

(a) Sediakan larutan sangat tepu garam di dalam sebuah bikar yang jelas.
(b) Tinggalkan larutan garam selama beberapa hari pada suhu bilik.
(c) Garam membentuk kristal pada permukaan dan rim bikar.
Aktiviti dalam bilik darjah mengenai batu dan mineral:

(a) Sediakan satu dulang batu dan mineral yang akan dilabelkan A, B, C.
(b) Minta setiap kanak-kanak untuk mengambil satu batu.
(c) Minta kanak-kanak untuk mencuba dan menggaru batu itu menggunakan
kuku mereka (berhati-hati, jangan mencederakan jari).
(d) Benarkan kanak-kanak menggunakan paku untuk mencalarkan batu.
(e) Senaraikan semua pemerhatian.
Beberapa batu boleh tercalar hanya menggunakan kuku dan beberapa sahaja akan
tercalar dengan paku. Kekerasan ialah salah satu ciri mineral dan diukur
menggunakan skala yang dinamakan skala kekerasan Moh. Moh mereka bentuk
10 skala mineral daripada yang paling sukar (10) kepada yang paling lembut (1).
Lihat Jadual 7.4 yang memaparkan skala kekerasan Moh.
Jadual 7.4: Skala Kekerasan Moh
Mineral Kekerasan Kesamaan Kekerasan

Berlian 10 –
Korundum 9 –
Topaz 8 –
Kuarza 7  Porselin: 7
Ortoklas 6  Fail keluli: 6.5
 Bilah pisau atau kuku: 5
Apatit 5
 Kaca tingkap: 5.5
Fluorit 4 –
Kalsit 3 –
Gipsum 2  Kuku: 2
Talkum 1 –
Sumber: http://flexiblelearning.auckland.ac.nz

Terminologi kekerasan batu dan mineral adalah seperti yang berikut:

(a) Lembut – Boleh dicalarkan dengan kuku, skala Moh 1 hingga 2;
(b) Medium – Boleh dicalarkan dengan sebilah pisau atau kuku, skala Moh 3
hingga 5;
(c) Keras – Tidak boleh dicalarkan dengan sebilah pisau tetapi boleh
mencalarkan kaca, skala Moh 6 hingga 9; dan
(d) Berlian ialah mineral yang paling keras, skala Moh 10.
SEMAK KENDIRI 7.2
1. Bagaimanakah anda membezakan antara batu igneus, batu

sedimen dan batu metamorfik?
2. Setelah diberikan beberapa sampel batu, bagaimana anda
menentukan kekerasannya?
7.4 ALAM SEKITAR KITA

Unsur semula jadi yang terdapat di persekitaran kita ialah cahaya matahari, udara,
air, cuaca, batu, tumbuh-tumbuhan, haiwan dan manusia. Kita perlu membantu
kanak-kanak kecil membangunkan kasih sayang yang berkekalan terhadap
persekitaran dan menjadikan mereka memahami alam sekitar. Oleh sebab ada
kaitan antara elemen alam sekitar dan semua elemen utama yang telah
dibincangkan dalam topik yang terdahulu, akan membantu kanak-kanak
memahami topik ini dengan lebih baik.

Bina soalan yang akan membantu kanak-kanak memahami hubungan perkataan

seperti yang berikut (rujuk Rajah 7.8):
Rajah 7.8: Contoh soalan yang boleh membantu kanak-kanak

memahami hubungan perkataan
Satu lagi cara untuk mengajar kanak-kanak tentang hubungan adalah dengan
melakukan aktiviti menggunakan tali sepanjang satu meter. Minta seorang murid
memegang satu hujung dan murid lain untuk memegang hujung satu lagi.
Terangkan kepada murid bahawa mereka berdua kini saling berhubung melalui
tali itu.

Sekarang mari kita cuba membina jaringan untuk menyambung unsur alam sekitar
dan mengkaji bagaimana ia dihubungkan antara satu sama lain (lihat Rajah 7.9).
Rajah 7.9: Jaringan mewakili unsur alam sekitar yang saling berhubung
Sekarang, kita akan membincangkan secara terperinci jalinan unsur alam sekitar
seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 7.9.
(a) Tumbuh-tumbuhan menggunakan karbon dioksida yang dibebaskan oleh
haiwan dan manusia untuk melakukan proses fotosintesis;
(b) Herbivor bergantung pada tumbuh-tumbuhan untuk makanan mereka;
(c) Udara dan air diperlukan oleh manusia, tumbuh-tumbuhan dan haiwan untuk
meneruskan hidup;
(d) Batu membentuk bumi, habitat manusia, tumbuh-tumbuhan dan haiwan;
(e) Perubahan cuaca menyebabkan hujan (air);

(f) Angin daripada perubahan suhu menyebabkan batu mengalami hakisan; dan
(g) Kehidupan manusia dipengaruhi oleh cuaca. Contohnya, nelayan tidak pergi
ke laut jika lautan terlalu bergelora dan angin bertiup terlalu kencang.
Menyelamatkan alam sekitar bermakna menyelamatkan bumi. Kita harus sedar

bahawa sebahagian daripada bahan yang kita buang ke dalam tong sampah tidak
terbiodegradasikan (tidak akan mereput), manakala ada yang terbiodegradasikan
(akan mereput) dan akan mudah dilupuskan. Bahan tidak terbiodegradasikan harus
digunakan semula atau dikitar semula untuk membantu menyelamatkan alam
sekitar. Tiga suku daripada dunia terdiri daripada air. Walau bagaimanapun, jika
sumber air tidak dijaga dan manusia mencemarinya, maka pada satu hari nanti tidak
ada air yang mencukupi untuk kita atau tumbuh-tumbuhan dan haiwan. Oleh itu,
kita mesti belajar menjimatkan air.
Ia adalah penting untuk kita mula mendidik kanak-kanak kecil tentang

kepentingan memelihara dan memulihkan alam sekitar sama ada dengan
menyimpan semula, menggunakan semula, membaiki semula dan kitar semula
unsur yang terdapat di bumi. Yang berikut ialah beberapa cadangan untuk
membantu menyelamatkan persekitaran yang boleh dipraktikkan bersama kanak-
kanak di dalam bilik darjah mereka.
(a) Apabila menggunakan tuala kertas, potong dua tuala kertas itu untuk
menjimatkan penggunaannya;
(b) Simpan kertas yang telah digunakan (satu bahagian kosong) dalam kotak
untuk digunakan oleh kanak-kanak;
(c) Hargai pensil dan krayon;
(d) Jangan biarkan air paip mengalir semasa mencuci tangan. Ajar cara yang
betul untuk menggunakan air dari paip; dan
(e) Menggalakkan kanak-kanak untuk membawa makanan dalam bekas plastik
yang boleh dibasuh dan bukannya bungkusan makanan dalam beg kertas
yang akan dibuang seperti sampah.
SEMAK KENDIRI 7.3

1. Bagaimanakah unsur-unsur alam sekitar berhubung antara satu
sama lain?
2. Apakah pengalaman pembelajaran topik cuaca dan alam sekitar
yang boleh anda bincangkan?

• Sains alam sekitar cuba untuk menjelaskan kelestarian kehidupan di bumi, apa
yang menyumbang kepada masalah alam sekitar dan cara masalah ini boleh
diselesaikan.
• Udara dan air merupakan keperluan asas utama untuk hidup kita dan
tumbuh-tumbuhan serta haiwan.
• Air adalah pelarut yang baik dan juga dikenali sebagai pelarut universal
kerana ia boleh melarutkan banyak bahan terlarut.
• Kerak bumi terdiri daripada sebatian pepejal dan bukan organik yang dikenali
sebagai mineral dan satu atau lebih mineral yang dikenal sebagai batu.
Memahami dan mengenali pelbagai jenis batu memberikan keseronokan dan
mempesonakan kanak-kanak kecil.
• Cuaca memainkan peranan yang penting dalam membezakan iklim di dunia.

Kanak-kanak kecil akan sentiasa bersemangat untuk mengetahui tentang
matahari dan pelangi, sebanyak mana mereka suka bermain hujan.
• Kita anak bumi. Kita bertanggungjawab melindungi bumi dan alam sekitar,
dan orang dewasa perlu berusaha untuk mengurangkan kerosakan terhadap
alam sekitar, menunjukkan teladan yang baik untuk generasi akan datang.
• Cara menyelamatkan alam sekitar harus bermula di dalam bilik darjah.
Bahan larut Proses biotik

Menyerap Proses geomorfologi
Pelarut Proses hidrologi
Pelarut universal Saling berhubung
Pemeluwapan Skala Moh
Penyejatan Terbiodegradasikan
Proses atmosfera Tidak terbiodegradasikan

Flexiblelearning. (t. t.). Geology: Rocks and minerals. Dicapai dari

https://flexiblelearning.auckland.ac.nz/rocks_minerals/minerals/hardnes
s.html
Rocksforkids.com. (t. t.). How rocks are formed. Dicapai dari
https://www.rocksforkids.com/RFK/howrocks.html
Wikipedia.org. (t. t.). Solvent. (t. t.). Dicapai dari https://en.wikipedia.org/wiki/
Solvent

Fizikal
8
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menghuraikan konsep utama sains fizikal;
2. Mereka bentuk aktiviti berkaitan sains fizikal;
3. Merancang aktiviti untuk kajian konsep kemagnetan, graviti, mesin
yang ringkas, bunyi, cahaya dan bayang-bayang dalam aktiviti
kehidupan seharian; dan
4. Menerangkan konsep sains fizikal berkaitan fenomena semula jadi.
 PENGENALAN
Sains fizikal adalah kajian terhadap objek yang tidak hidup, tenaga dan sifat fizikal
alam semesta seperti fizik, kimia, astronomi dan geologi. Kajian sains fizikal pada
peringkat awal pembelajaran kanak-kanak, mendedahkan mereka kepada
fenomena semula jadi yang berlaku dan menjelaskan konsep yang ditemui dalam
kajian fizik, kimia, astronomi atau geologi. Topik yang berkaitan dengan fizik
termasuklah kemagnetan, cahaya, bunyi, graviti dan mesin yang ringkas. Batu dan
mineral telah dibincangkan lebih awal di bawah kajian bidang geologi.
Kanak-kanak kecil selalu tertanya-tanya tentang apa yang dilihat dan didengar
oleh mereka. Memupuk minat dalam sains melalui aktiviti dan pengalaman akan
membantu mereka memahami alam semula jadi dan kehidupan di sekeliling
mereka. Sains fizikal mengajar kanak-kanak bukan sahaja untuk menggunakan
teknologi moden tetapi turut memberikan mereka pengalaman praktikal dalam
menggunakan beberapa peralatan saintifik.

TOPIK 8 KONSEP SAINS FIZIKAL  155
8.1 KEMAGNETAN
Magnet „ajaib‰ yang mempunyai daya lekatan dengan senang dapat menarik
minat kanak-kanak prasekolah. Kanak-kanak akan tertanya-tanya bagaimana
magnet berfungsi dan mengapa ia melekat kepada sesetengah objek sahaja. Guru
boleh menggabungkan penggunaan magnet dalam pelbagai bentuk dan saiz
untuk mendapatkan perhatian kanak-kanak semasa aktiviti pembelajaran. Mari
kita memupuk semangat kanak-kanak ini menyukai semua perkara berkenaan
magnet dengan mempelajari aktiviti yang berkaitan dengannya. Walau
bagaimanapun, pertama, kita perlu belajar lebih banyak butiran mengenai magnet
dan kemagnetan.
Magnet ialah objek yang diperbuat daripada bahan tertentu yang mewujudkan
medan magnet. Setiap magnet mempunyai sekurang-kurangnya satu kutub utara
dan satu kutub selatan. Magnet terdapat dalam pelbagai bentuk termasuk cakera,
cincin, blok, segi empat tepat, arca, rod dan bar. Ia diperbuat daripada bahan
seperti seramik (strontium ferit), alniko (aluminium, nikel dan kobalt), nadir bumi
(samarium kobalt dan neodimium) dan bahan yang fleksibel seperti getah. Lihat
Rajah 8.1 untuk pelbagai bentuk magnet. Kemagnetan merujuk kepada fenomena
fizikal yang timbul daripada daya antara magnet, benda yang menghasilkan
medan yang menarik atau menangkis benda lain.
Rajah 8.1: Bentuk magnet

Sumber: www.google.com.my

156  TOPIK 8 KONSEP SAINS FIZIKAL
Terdapat dua jenis magnet, iaitu:
(a) Magnet Sementara

Magnet sementara mengekalkan medan magnet mereka bagi tempoh masa
yang panjang. Biasanya, ia objek yang mendapat medan magnet daripada
magnet yang mempunyai medan magnet yang lebih kuat yang tidak akan
kehilangan medan magnetnya. Contoh biasa adalah dengan menggosok klip
kertas berkali-kali pada magnet. Akhirnya, klip kertas akan mendapat medan
magnet dan ia boleh menarik klip kertas lain dengan medan magnetnya.
Medan kemagnetan pada klip kemudian berkurang dan seterusnya hilang.
Elektromagnet juga ialah magnet sementara.
Elektromagnet menerima sifat magnet daripada arus elektrik melalui wayar.
Apabila wayar digulung, sifat magnet menjadi tertumpu; apabila arus
elektrik terputus, elektromagnet akan kembali menjadi sekadar sekeping
logam lengai.
(b) Magnet Kekal

Magnet kekal biasanya mengekalkan medan magnet mereka sebaik sahaja
mereka memperolehnya. Magnet kekal terdiri daripada empat kategori asas.
Dua daripadanya mempunyai bahan nadir bumi magnetik, iaitu neodimium
besi boron dan samarium kobalt. Jenis magnet ini menghasilkan medan
magnet yang sangat kuat, dan ia tidak mudah hilang sifat kemagnetan.
Magnet jenis ketiga ialah alniko yang kebanyakannya aluminium, nikel dan
kobalt. Jenis keempat dipanggil seramik atau ferit. Magnet yang dihasilkan
daripada besi oksida dan barium atau strontium karbonat.
Ciri-ciri magnet boleh diterangkan kepada kanak-kanak melalui beberapa aktiviti

menarik yang dijalankan oleh guru atau kanak-kanak sendiri seperti yang
Jadual 8.1: Aktiviti dengan Magnet
Ciri-ciri Aktiviti
Magnet akan Paparkan beberapa objek seperti kunci, skru, paku, klip kertas,
menarik logam, duit syiling, getah dan plastik di atas meja. Bawa magnet dekat
besi dan keluli kepada setiap objek (ia boleh dilakukan oleh kanak-kanak), dan
membiarkan kanak-kanak memberitahu anda sama ada objek itu
tertarik bersama magnet atau tidak. Labelkan dua dulang dan
minta kanak-kanak untuk masukkan benda yang tertarik kepada
magnet dalam dulang A dan yang tidak tertarik dalam dulang B.

Magnet Dengan menggunakan magnet bar, magnet ladam kuda dan

mempunyai magnet cincin, cuba angkat beberapa klip kertas. Setiap jenis
kekuatan magnet yang berbeza akan dapat mengangkat bilangan klip
berbeza kertas yang berbeza.
Magnet yang Letakkan klip kertas ke dalam segelas air, kemudian gunakan
mampu menarik satu magnet untuk membimbing klip kertas sehingga bahagian
melalui bahan atas air (rujuk Rajah 8.2).
lain
Rajah 8.2: Aktiviti menggunakan magnet

Sumber: www.pinterest.com
Magnet yang Rajah 8.3 menunjukkan aktiviti yang tiga jenis magnet
kuat pada tiang digunakan. Setiap magnet menunjukkan kemampuannya untuk
(utara dan kutub menarik klip kertas kebanyakannya pada kutub tersebut.
selatan)
Rajah 8.3: Kekuatan magnet

Sumber: www.pinterest.com

Kutub yang Dekatkan magnet (bar magnet) dengan bar magnet lain. Jika ia
sama menangkis; menangkis antara satu sama lain, maka kedua-dua hujung
kutub berbeza mungkin utara/utara atau selatan/selatan. Jika ia menarik
menarik antara satu sama lain, hujung kedua-dua magnet adalah
bertentangan (utara/selatan). Rujuk contoh dalam Rajah 8.4.
Rajah 8.4: Magnet yang menarik dan yang menangkis

Sumber: https://slideplayer.com/slide/4280077/
Magnet yang Kumpul magnet (magnet peti sejuk), klip kertas dan pin. Gosok
boleh dibuat magnet pada klip kertas. Pastikan menggosok dalam satu arah
dengan sahaja sekurang-kurangnya 30 kali. Uji jika klip kertas telah
menggunakan menjadi magnet dengan membawanya dekat dengan pin.
satu lagi magnet
(magnet
sementara)
AKTIVITI 8.1
1. Bincangkan dengan rakan-rakan mengapa kita harus

menggalakkan kanak-kanak belajar sains fizikal semasa
2. Namakan beberapa fenomena semula jadi yang berkaitan dengan
kajian fizik. Kongsikan jawapan anda dalam forum myINSPIRE.

8.2 KESAN GRAVITI

Apakah yang menghalang kita daripada terapung ke angkasa? Mengapakah
sesuatu yang kita lepaskan akan jatuh ke bawah? Kanak-kanak awal sering
bertanya soalan seperti ini yang biasanya menyebabkan ibu bapa menyatakan
sesuatu tentang graviti atau memberitahu mereka yang mereka akan belajar
tentangnya apabila mereka semakin besar.
Graviti menarik semua objek terhadap satu sama lain. Graviti telah wujud sejak
azali dan ia berfungsi dengan cara yang sama di mana-mana alam semesta, pada
semua jenis objek yang berbeza. Objek yang lebih besar mempunyai tarikan graviti
yang lebih kuat. Di bumi, graviti memastikan udara sekitar kita (dan segala-
galanya) tidak hanyut ke angkasa. Graviti juga menyebabkan objek jatuh ke tanah,
menyebabkan pasang surut lautan, dan menyebabkan udara panas menaik dan
udara lebih sejuk menurun (yang seterusnya menyebabkan angin).
Aktiviti untuk kanak-kanak mengenai kesan graviti adalah seperti yang berikut:
(a) Tunjukkan demonstrasi „apa yang naik ke atas, pasti akan turun ke bawah.‰
Minta kanak-kanak melambung bola tinggi ke udara untuk memahami
bagaimana graviti menarik objek ke bumi;
(b) Bandingkan graviti pada objek yang berbeza. Pilih dua biji bola yang berbeza
saiz, sehelai bulu ayam dan sehelai kertas. Berdiri atas kerusi dengan lengan
lurus keluar ke sisi. Jatuhkan kedua-dua bola pada masa yang sama dan
bincang dengan kanak-kanak mengapa kedua-dua objek mendarat pada
masa yang sama atau berbeza;
(c) Sekarang jatuhkan sebiji bola dengan bulu ayam, dan kemudian sebiji bola
dengan sekeping kertas. Biarkan kanak-kanak yang menerangkan apa-apa
yang berlaku dan bagaimana graviti berfungsi; dan
(d) Kukuhkan lagi idea dengan berbincang tentang rintangan dan geseran.
Teroka cara graviti berfungsi untuk memperlahankan kelajuan objek yang
lebih ringan. Bawa kanak-kanak bermain di taman permainan yang ada
buaian. Minta seorang kanak-kanak duduk di atas buaian dan kanak-kanak
lain membantu menolaknya. Buaian akan berbuai tetapi secara beransur-
ansur ia akan perlahan dan akhirnya berhenti.
Jelaskan aktiviti yang memperlahankan buaian dengan adanya geseran, rintangan

dan graviti.

Kestabilan Menjadikan Objek Seimbang

Kestabilan ialah ukuran kemungkinan sesuatu objek untuk terbalik apabila
ditolak atau bergerak. Objek yang stabil amat sukar untuk diterbalikkan,
manakala objek yang tidak stabil terbalik dengan mudah (lihat Rajah 8.5).
Rajah 8.5: Kestabilan
Kestabilan objek dipengaruhi oleh dua faktor, iaitu:

(a) Lebar pangkal objek; dan
(b) Ketinggian pusat jisim atau pusat graviti.

Objek dengan lebar tapak yang luas dan pusat jisim atau graviti yang rendah
adalah lebih stabil daripada objek tirus yang pusat jisim atau gravitinya yang
tinggi (rujuk Rajah 8.6).
Rajah 8.6: Lebar pangkal objek
Objek Rajah 8.6(a) kurang stabil kerana pangkalannya tirus berbanding objek
Rajah 8.6(b). Kedudukan pusat graviti objek menjejaskan kestabilan. Lebih rendah
pusat graviti (G), maka lebih stabil objek. Semakin tinggi pusat graviti, objek akan
lebih cenderung untuk terbalik jika ditolak. Kereta lumba mempunyai pusat
graviti sangat rendah supaya ia boleh mengambil selekoh dengan pantas tanpa
terbalik (rujuk Rajah 8.7).

Rajah 8.7: Pusat graviti
Rajah 8.7(a) dan 8.7(b) mempunyai kawasan asas yang sama tetapi ketinggian
yang berbeza, maka pusat graviti yang berbeza. Rajah 8.7(b) adalah lebih stabil
kerana pusat gravitinya adalah lebih rendah.
AKTIVITI 8.2
1. Apakah objek yang anda fikir akan tertarik kepada magnet? Cuba
senaraikan beberapa objek yang boleh ditemui di sekitar anda
yang akan tertarik kepada magnet.
2. Bagi satu magnet berbentuk donat, bahagian mana pada magnet
adalah berkutub utara dan berkutub selatan? Jelaskan.
3. Gumpalkan sekeping kertas dan bincangkan kenapa perubahan
permukaan objek menyebabkan jatuh dengan lebih cepat.
Bagaimanakah graviti mempunyai kaitan dengan luas
permukaan? Kongsikan jawapan anda dalam forum myINSPIRE.

8.3 MESIN RINGKAS

Kereta ialah mesin tetapi ia bukanlah mesin ringkas. Kereta terdiri daripada
beberapa mesin berbeza yang ringkas seperti roda, skru, tuil dan gear. Dalam
subtopik ini, kita meneroka mesin yang ringkas dan konsep berikut:
(a) Geseran menyebabkan haba, melambatkan dan mengurangkan efisien
sesuatu objek;
(b) Tuil membantu mengangkat benda berat;
(c) Tanjakan membantu kerja mengangkat;
(d) Skru adalah tanjakan melengkung;
(e) Mesin ringkas membantu menggerakkan objek bersama-sama;
(f) Sesetengah roda berpusing sendirian, sesetengah yang lain berpusing
bersama;
(g) Sebiji roda boleh menghidupkan roda lain; dan
(h) Sebiji roda boleh membantu kita menarik ke bawah untuk mengangkat
sesuatu.
8.3.1 Geseran
Kanak-kanak gembira bermain dalam kehidupan mereka sehari-hari, termasuk
semasa mereka belajar. Minta kanak-kanak untuk menggosok tapak tangan
sehingga mereka boleh berasa tapak tangan semakin hangat. Perkara yang
menyebabkan tapak tangan berasa hangat adalah geseran yang disebabkan oleh
aktiviti geseran. Geseran mempunyai kelebihan dan kekurangan seperti yang
Jadual 8.2: Kelebihan dan Kekurangan Geseran
Kelebihan Kekurangan
Geseran menyebabkan brek membantu Geseran mencipta percikan antara
memperlahankan kenderaan dan tayar kenderaan berat yang bergerak
mengelakkan kemalangan. di jalan raya yang boleh menyebabkan
kebakaran dalam kenderaan.
Geseran membolehkan kita memegang Geseran boleh merosakkan objek
segelas air tanpa tergelincir dan seperti tapak kasut.
menjatuhkannya.

Geseran membolehkan mata kita melihat Geseran akan memperlahankan

apa-apa yang kita tulis pada sehelai kertas pergerakan.
dengan menggunakan pen.
Geseran membantu kita berjalan kaki dan Disebabkan geseran, bunyi juga
tidak jatuh ke atas lantai. terhasil dalam mesin.
Geseran membolehkan kayu mancis Disebabkan geseran, enjin kereta
menghasilkan api. menggunakan lebih banyak bahan api,
maka merugikan wang.
Geseran yang tidak diingini boleh dikurangkan atau dihapuskan secara:
(a) Roda
Terdapat pelbagai objek beroda seperti kasut roda, troli, kerusi dan papan
luncur. Ia mengurangkan geseran dengan mengurangkan hubungan antara
permukaan bergerak.
(b) Bedak Talkum, Minyak, Lilin dan Gris

Minyak, lilin, gris dan bedak talkum digunakan sebagai pelincir untuk
mengurangkan geseran supaya bergerak meluncur permukaan dengan
lancar antara satu sama lain. Contohnya, minyak digunakan untuk
mengurangkan geseran pada engsel pintu.
(c) Kusyen Udara

Kusyen udara (lapisan udara) di bawah hoverkraf yang membolehkan
hoverkraf meluncur dengan mudah di atas air.
(d) Bentuk Aerodinamik

Pesawat dan kereta api direka untuk mempunyai bentuk aerodinamik bagi
mengurangkan geseran supaya udara mengalir dengan lancar. Aliran udara
yang lancar bermaksud bahawa bahan api yang kurang diperlukan untuk
kelajuan yang lebih tinggi.
8.3.2 Tuil sebagai Mesin Ringkas

Tuil ialah mesin ringkas yang membolehkan kita mendapatkan kelebihan
mekanik dalam menggerakkan objek atau mengaplikasikan daya pada objek. Ia
dianggap mesin ringkas yang „tulen‰ kerana geseran tidak menjadi faktor untuk
diatasi seperti mesin ringkas lain.

Tuil terdiri daripada fulkrum, daya dan beban. Terdapat tiga jenis tuil, bergantung
pada kedudukan fulkrum dan daya diletakkan:
(a) Tuil kelas pertama;
(b) Tuli kelas kedua; dan
(c) Tuli kelas ketiga.
Kelebihan mekanikal menggunakan sebuah tuil adalah kita boleh memindahkan

benda berat menggunakan tenaga kurang daripada berat objek, kita boleh
menggerakkan objek lebih cepat dengan menggunakan kuasa pada kelajuan
perlahan atau kita boleh menggerakkan objek daripada jarak yang digerakkan
oleh daya pada tuil. Tuil adalah berguna kerana kita boleh mengatur fulkrum,
input (objek) dan lengan output (daya) untuk melaraskan kelebihan mekanikal
tuil. Dengan mengubah kedudukan fulkrum, kita boleh mengubah jumlah daya
input yang diperlukan berbanding daya output yang dikehendaki.
Contoh objek dengan tuil ialah (lihat Rajah 8.8):
Rajah 8.8: Tuil sebagai mesin yang ringkas

Rajah 8.9 menunjukkan jongkang-jongket yang merupakan tuil kelas pertama, di

mana fulkrum terletak pada bahagian tengah. Beban (gadis B) mungkin lebih berat
daripada daya (gadis A), namun semakin jauh daya daripada fulkrum, semakin
mudah ia mengangkat beban. Aktiviti ini boleh dilaksanakan dan diuji pada
kedudukan yang berbeza daripada usaha sama kanak-kanak kecil di taman
permainan. Kanak-kanak akan gembira apabila mampu mengangkat rakan yang
lebih besar dan lebih berat daripadanya.
Rajah 8.9: Jongkang-jongket ialah tuil kelas pertama

Sumber: http://scienceforkids.kidipede.com
8.3.3 Tanjakan Membantu Kerja Mengangkat

Tanjakan ialah permukaan menaik menyambung peringkat yang berbeza.
Bagaimanakah cara membuat tanjakan?
(a) Buat tanjakan dengan mengampu satu hujung papan permainan, sebuah
buku bergambar atau sekeping kadbod. Cuba gunakan kotak atau timbunan
blok untuk meninggikan tanjakan anda seperti yang ditunjukkan dalam
Rajah 8.10.
Rajah 8.10: Tanjakan

(b) Kemudian, kumpulkan beberapa objek seperti kereta mainan, pemadam,

bola, cawan plastik dan botol plastik, kertas, sarung kaki (satu dan
sepasang), gumpalan kertas dan blok kecil.
Minta kanak-kanak untuk meramalkan apa-apa yang mungkin berlaku apabila

anda cuba untuk menghantar salah satu daripada objek ini menyusuri tanjakan
ini. Anda fikir apakah yang akan berlaku apabila anda meletakkannya pada
bahagian atas tanjakan? Adakah ia akan menggelongsor? Berpusing? Pegun?
Mengapakah anda berfikir sedemikian? Biarkan kanak-kanak mencubanya.
Ketika bermain, susun objek yang akan berpusing menuruni tanjakan dan objek-
objek yang tidak.
Cuba eksperimen tambahan ini dengan kanak-kanak. Bincangkan penemuan

anda. Kemudian buat eksperimen baharu bersama-sama!
(a) Sejauh manakah objek bergolek pada tanjakan anda? Bagaimanakah anda
boleh membuatkannya pergi lebih jauh?
(b) Apakah yang berlaku apabila anda menaik atau merendahkan tanjakan
tersebut?
(c) Bagaimanakah anda boleh membuat objek bergolek dengan lebih cepat?
Bagaimanakah anda boleh memperlahankannya?
(d) Letakkan sesuatu seperti buku telefon di bawah tanjakan. Biarkan dua objek
berlumba menuruni tanjakan dan lihat mana satu akan terkena buku telefon
terlebih dahulu.
(e) Bolehkah anda mencari cara untuk meletak kereta mainan di susur tanjakan
tanpa bergolek turun, atau cara untuk membuat kereta mainan tersebut
berhenti bergolek pada pertengahan tanjakan?
Membenarkan kanak-kanak untuk bermain dan bereksperimen dengan sains

boleh membuka fikiran mereka. Tanpa kita sedari, kanak-kanak sudah berfikir di
luar kotak dan menjadi kreatif dengan cara mereka yang tersendiri. Guru
bertanggungjawab untuk membimbing kanak-kanak kecil menterjemahkan
pendapat dan tindakan mereka.

8.3.4 Skru
Skru ialah tanjakan yang condong dan melengkung. Skru digunakan untuk
mengetatkan dua atau lebih objek bersama-sama. Contohnya, dua keping kayu
atau logam boleh diikat bersama-sama dengan skru (rujuk Rajah 8.11). Garisan
pada skru menghalangnya daripada tergelincir keluar dari lubang.
Rajah 8.11: Skru
8.3.5 Gandar dan Roda

Gandar dan roda ialah mesin ringkas yang berfungsi sebagai dasar kepada tuil.
Rod panjang (gandar) melekat pada roda untuk membantu menggerakkan objek.
Roda dan gandar ialah mesin dua dalam satu kerana kita boleh menggunakan
setiap bahagian dengan cara yang berbeza. Cara pertama adalah untuk
menggerakkan sesuatu bersama-sama. Roda membantu menggerakkan objek
merentasi tanah kerana ia mengurangkan jumlah geseran antara apa yang kita
cuba untuk gerakkan dengan permukaan.

Gandar ialah objek yang melekat pada roda yang membantu roda itu bergerak
(lihat Rajah 8.12). Oleh sebab hanya bahagian bawah roda yang menyentuh tanah,
terdapat kurang permukaan sentuhan dan kurang geseran. Bayangkan menarik
kereta sorong kecil tanpa roda! Secara umumnya, lebih besar roda, semakin
mudah untuk membuat sesuatu berputar.
Rajah 8.12: Roda dan gandar

Sumber: http://mocomi.com
Cara kedua menggunakan roda adalah seperti tuil yang bulat. Tombol pintu atau
hos pada singki ialah tuil yang bulat dan „fulkrum‰ di tengah-tengahnya di mana
gandar berputar. Bayangkan jika tombol pintu telah digantikan dengan batang
kecil. Ia akan menjadi lebih sukar untuk membuka pintu! Sekali lagi, ada timbal
balik. Lebih besar diameter roda, semakin kurang daya untuk memutarkannya
tetapi kita perlu menggerakkan roda pada jarak yang lebih besar untuk
mendapatkan kerja yang sama dilakukan.
SEMAK KENDIRI 8.1

1. Cadangkan satu aktiviti untuk menerangkan salah satu konsep
pembelajaran geseran.
2. Mengapakah kita menggunakan mesin yang ringkas?
3. Apakah mesin ringkas yang ada pada basikal?

8.4 BUNYI
Bunyi berada di sekeliling kita tetapi apakah yang dimaksudkan dengan bunyi?
Kanak-kanak kecil tahu apabila mereka menepuk tangan mereka atau
menghentakkan kaki akan menghasilkan bunyi. Mereka juga suka menjerit, bagi
orang dewasa ia bunyi yang kurang menyenangkan.
Sebelum kita pergi lebih jauh dalam topik bunyi, marilah kita membuat muzik
menggunakan konsep bunyi. Kanak-kanak boleh membuat muzik mereka sendiri
dengan loceng air untuk aktiviti ini. Muzik daripada loceng air menghasilkan
bunyi yang hebat dan kanak-kanak boleh menggunakan sisa air untuk menyiram
tumbuh-tumbuhan setelah konsert tamat.
Mari kita membuat bunyi-bunyian air (water chimes). Bahan yang kita perlukan
ialah:
(a) Lapan gelas yang sama bentuk dan saiz;
(b) Sudu teh;
(c) Air; dan
(d) Pewarna makanan.
Ikut arahan langkah demi langkah berikut:

(a) Bariskan lapan gelas yang sama saiz dan bentuk;
(b) Isikan gelas pertama kira-kira 1/8 penuh air untuk nota tinggi, kaca kedua
harus 1/4 penuh, kaca ketiga harus 3/8 penuh untuk nota berikutnya dan
seterusnya;
(c) Setiap gelas seharusnya berbunyi seperti nota pada skala muzik (do, re, mi,
fa, so, la, ti, do). Kita mungkin perlu melakukan penalaan muzik (tambah
atau alih keluar air dengan sudu teh) sehingga mendapat nota muzik yang
tepat; dan
(d) Minta kanak-kanak mengetuk perlahan-lahan menggunakan sudu teh jenis
logam untuk meneroka melodi yang mereka tahu (Mary Had a Little Lamb,
Twinkle Twinkle).
Petua bagi bunyi-bunyian air:

(a) Jangan gunakan gelas kristal yang mahal untuk membuat bunyi-bunyian
air. Ia mungkin pecah apabila kanak-kanak mengetuk gelas tersebut (lihat
Rajah 8.13);

(b) Tambah sedikit pewarna makanan untuk kanak-kanak mengenal pasti

cawan kaca yang membuat bunyi tertentu. Jika boleh gunakan lapan warna
berbeza; dan
(c) Menukar jumlah air akan mengubah nota muzik. Jumlah air dalam gelas
kaca mengubah gelombang bunyi.
Rajah 8.13: Kanak-kanak mencipta bunyi-bunyian air

Sumber: www.creativekidsathome.com
Apakah yang Dimaksudkan dengan Bunyi?

Bunyi ialah sejenis tenaga yang dihasilkan oleh getaran. Apabila sebarang objek
bergetar, ia menyebabkan pergerakan zarah udara. Zarah ini berlanggar antara
satu sama lain membuatkan lebih banyak zarah udara bergetar. Gerakan ini
dipanggil gelombang bunyi yang akan berterusan sehingga ia kehabisan tenaga.
Jika telinga kita berada dalam julat getaran, kita mendengar bunyi. Beberapa
getaran mudah untuk dilihat.
Sebagai contoh, jika kita meregang dan membelit gelang getah, kita dapat melihat
ia bergerak ke depan dan ke belakang. Getaran lain adalah kurang jelas tetapi kita
dapat merasainya juga. Mari kita cuba letakkan tangan pada sekitar tekak dan
alunkan satu lagu (lihat Rajah 8.14). Bolehkah anda rasa getaran? Itu adalah kotak
suara yang bergerak pantas ke depan dan belakang. Tanpa getaran, dunia akan
menjadi sunyi sepi.

Rajah 8.14: Bunyi dihasilkan daripada getaran
Bagi membolehkan tenaga getaran bergerak melalui telinga kita, ia perlu bergerak
melalui medium seperti udara, pepejal atau cecair. Bunyi boleh bergerak paling
cepat melalui pepejal. Contohnya, koboi meletakkan telinga mereka di atas tanah
untuk mendengar bunyi tapak kaki kuda musuh mereka. Dengan berbuat demikian
mereka dapat menganggar sejauh mana lokasi musuh mereka. Bunyi boleh
bergerak melalui cecair (air). Minta kanak-kanak untuk menepuk tangan mereka
dalam besen air dan tanya sama ada mereka boleh mendengar bunyi tepukan.
Bunyi yang berlainan akan didengari daripada alat muzik yang berbeza. Kita
boleh mendengar bunyi yang dihasilkan oleh sebuah gitar adalah berbeza
daripada bunyi yang dihasilkan oleh piano. Gendang akan menghasilkan bunyi
yang berbeza daripada wisel. Cara menghasilkan bunyi juga berbeza. Kita
memukul gendang untuk menghasilkan bunyi tetapi kita meniup wisel.
Bunyi dapat dilihat. Bawa kanak-kanak ke dalam sebuah dewan atau mana-mana
bilik darjah yang kosong, tanpa sebarang perabot, kerusi, meja atau almari. Tutup
pintu dan tingkap. Minta seorang murid untuk menyeru nama kawannya dengan
kuat. Sesaat selepas dia berhenti memanggil nama, suara yang lain juga
memanggil nama yang sama. Minta kanak-kanak itu jangan panik. Ia bukannya
hantu! Ia fenomena yang disebut gema. Bunyi itu dipantul oleh dinding keras
dalam bilik.

Aktiviti lain yang membawa keseronokan kepada kanak-kanak adalah bersiar-siar

di taman dan sekitar sekolah. Setiap kanak-kanak perlu merakam bunyi yang
didengar dan membandingkannya semasa pengajaran sains di dalam bilik darjah.
Anda boleh bertanya jika mereka boleh meniru suara yang didengari oleh mereka.
SEMAK KENDIRI 8.2

Bagaimanakah bunyi boleh memberikan kesan terhadap kehidupan
manusia?
8.5 CAHAYA DAN BAYANG-BAYANG

Di mana ada cahaya, di situ ada kegelapan. Kita dapat melihat apa-apa yang ada
di sekeliling kita apabila terdapat cahaya tetapi dalam kegelapan kita akan
tersadung semasa berjalan. Tutup mata kanak-kanak dengan kain dan minta
mereka berjalan-jalan di dalam bilik darjah. Pastikan tiada sebarang objek yang
berbahaya yang boleh mencederakan kanak-kanak. Tanya kepada mereka
bagaimana mereka rasa. Beritahu mereka bagaimana perasaan orang buta dan kita
harus bersyukur kepada Tuhan kerana memberikan penglihatan, melihat cahaya
dan benda di sekeliling kita. Matahari ialah sumber cahaya semula jadi kita.
Sumber tiruan pula ialah mentol, lilin, lampu picit, unggun api, dapur dan
pemetik api.
Konsep cahaya adalah seperti yang berikut:

(a) Tiada apa-apa yang boleh dilihat tanpa cahaya dalam kehidupan seharian;
(b) Cahaya bergerak dalam garisan yang lurus;
(c) Bayang-bayang akan dihasilkan apabila gelombang cahaya disekat;
(d) Malam adalah bayang-bayang bumi;
(e) Semua yang kita lihat menunjukkan beberapa cahaya;
(f) Cahaya mengandungi pelbagai warna; dan
(g) Pembiasan cahaya menjadikan objek kelihatan berbeza.

Kita akan menumpukan pada konsep dan pengalaman pembelajaran kanak-kanak

awal seperti yang dibincangkan dalam Jadual 8.3.
Jadual 8.3: Konsep Cahaya
Konsep Perbincangan dan Pengalaman

Tidak boleh Sorokkan mainan dalam kotak kasut. Buat lubang kecil untuk kanak-kanak
melihat apa- mengintai melaluinya dan memberitahu anda mainan apa yang ada dalam
apa tanpa kotak itu. Sudah tentu, kanak-kanak tidak dapat melihat apa-apa kerana ia
cahaya gelap tetapi mereka masih akan meneka apa yang ada di dalamnya.
Sekarang buka kotak dan sebaik sahaja ia terang, tunjukkan mainan
tersebut. Ini menguja kanak-kanak.
Cahaya Untuk setiap kad manila, tebuk lubang di tengah. Selarikan kad
bergerak menggunakan plastisin dalam garisan lurus. Halakan lampu picit pada
dalam satu hujung kad (rujuk Rajah 8.15). Perhatikan apa-apa yang berlaku
garisan lurus sekiranya kad yang di tengah beralih sedikit ke kanan.
Rajah 8.15: Cahaya bergerak lurus

Sumber: www.ducksters.com
Bayang- Bermain bayang-bayang ialah permainan yang paling menarik bagi
bayang kanak-kanak. Halakan lampu yang terang pada dinding yang kosong dan
dihasilkan biarkan kanak-kanak menjalankan eksperimen dengan melihat apa-apa
apabila yang berlaku apabila mereka menghalang sebahagian daripada cahaya
gelombang dengan pelbagai objek atau badan mereka sendiri. Biarkan mereka
cahaya menggunakan prop yang berlainan untuk mencipta bentuk bayang-
disekat oleh bayang yang berbeza pada dinding atau namakannya sebagai Teater
objek yang Bayang-bayang.
legap
Malam ialah Konsep bumi mengalami malam atau kegelapan adalah sama seperti
bayang- konsep bayang-bayang. Apabila bumi telah disekat oleh bulan, cahaya
bayang bumi matahari tidak mampu untuk sampai ke bumi, sekali gus membentuk
bayang-bayang bumi. Untuk menjelaskan konsep ini kepada kanak-kanak
kecil, kita memerlukan glob, bola pingpong dan sumber cahaya daripada
lampu picit.

Cahaya Apabila cahaya melalui medium (prisma), ia akan dibiaskan dan tersebar
mengandungi menjadi tujuh warna yang berbeza (warna pelangi). Hal ini membuktikan
pelbagai bahawa cahaya putih yang boleh dilihat mengandungi tujuh komponen
warna warna. Pegang prisma di hadapan pancaran cahaya dan putar sehingga
spektrum warna dapat dilihat (rujuk Rajah 8.16).
Rajah 8.16: Cahaya mempunyai pelbagai warna
Pada peringkat prasekolah, tidak semua ciri cahaya akan dibincangkan. Yang
berikut ialah ciri-ciri cahaya:
(a) Cahaya ialah satu bentuk tenaga yang dihasilkan oleh benda yang
bercahaya;
(b) Cahaya boleh bergerak melalui vakum;
(c) Cahaya boleh menembusi bahan yang telus tetapi tidak dapat melepasi objek
legap;
(d) Cahaya bergerak dalam garisan yang lurus dalam medium optik yang
homogen;
(e) Lampu melantun kembali apabila jatuh pada permukaan yang digilap
seperti cermin atau permukaan logam. Sifat ini dikenali sebagai refleksi;
(f) Perubahan halaju cahaya apabila ia bergerak dari satu media telus kepada
yang lain disebut pembiasan cahaya;

(g) Cahaya mengambil jalan tersingkat untuk bergerak dari satu tempat ke
tempat lain. Pertimbangkan prinsip Fermat yang menyatakan jarak
tersingkat antara dua tempat ialah garisan lurus. Oleh itu, Fermat
membuktikan prinsip penyebaran cahaya adalah lurus; dan
(h) Cahaya nampaknya bersifat dwi. Semasa penyebaran, cahaya
mempamerkan ciri-ciri gelombang tetapi apabila ia berinteraksi dengan
sesuatu, ia berkelakuan seperti zarah.
SEMAK KENDIRI 8.3

Cahaya putih boleh dilihat membiaskan tujuh warna pelangi.
Bagaimanakah pula dengan cahaya dari matahari? Apakah fenomena
semula jadi yang dicipta oleh penyebaran sumber cahaya dari
matahari?
• Permulaan topik ini membincangkan magnet, sifat magnet, kemagnetan dan

ciri-cirinya. Magnet mempunyai bentuk dan kekuatan berbeza dan ini dapat
dibuktikan melalui eksperimen yang mudah.
 Terdapat dua jenis magnet, iaitu magnet kekal dan magnet sementara.
• Graviti tidak boleh dicipta atau dimusnahkan. Ia fenomena semula jadi yang
wujud di muka bumi. Graviti memainkan peranan penting dalam kestabilan
objek dan memastikan objek di bumi tidak melayang keluar ke atmosfera.
• Manusia telah mencipta pelbagai jenis mesin, dan mesin ringkas membantu
meringankan beban kerja dan menjadikan hidup kita lebih mudah. Sebagai
contoh, kita mampu untuk membawa objek berat menggunakan troli yang
dihasilkan menggunakan konsep roda, gandar dan tuil.
 Mesin ringkas lain ialah skru dan gear.
 Topik ini juga membincangkan kebaikan dan keburukan geseran.
• Getaran menghasilkan bunyi dan peralatan berbeza menghasilkan pelbagai jenis

bunyi yang berbeza.
• Bunyi yang dipantulkan akan menghasilkan gema sebaik sahaja ia mencecah

permukaan yang keras dan licin.
• Memahami ciri-ciri cahaya membolehkan kita mengetahui bagaimana dan

mengapa bayang-bayang terhasil.
• Oleh sebab cahaya bergerak dalam garisan lurus, ia akan membentuk bayang-
bayang di bumi jika cahaya matahari dihalang oleh bulan.
• Penyebaran cahaya putih (cahaya matahari) akan menghasilkan pelangi.
• Tiga fenomena yang dibincangkan dalam topik ini ialah bayang-bayang bumi,
pelangi dan gema.
Bermain bayang-bayang Magnet kekal

Bercahaya Magnet sementara
Elektromagnet Menarik
Fulkrum Menangkis
Gema Pembiasan cahaya
Geseran Prinsip Fermat
Getaran Prisma
Graviti Pusat graviti
Halaju Refleksi
Homogen Spektrum
Kemagnetan Susur

Ducksters.com. (t. t.). Science experiments: Light travels. Dicapai dari

www.ducksters.com/science/experiment_light_travel.php
EHow.com. (t. t.). Characteristics of magnets. Dicapai dari http://www.ehow.
com/facts_5479177_characteristics-magnets.html
EHow.com. (t. t.). How to explain gravity to a child. Dicapai dari
http://www.ehow.com/how_2100456_explain-gravity-child.html
Mocomi.com. (t. t.). Wheel and axle. Dicapai dari http://mocomi.com/wheel-and-
axle
Pinterest.com. (t. t.). Preschool science/magnets. Dicapai dari https://www.
pinterest.com/marybethcol/preschool-science-magnets/
Sciencekidsathome.com. (t. t.). What is sound? Dicapai dari http://www.
sciencekidsathome.com/science_topics/what_is_sound.html
Teacher.scholastic.com. (t. t.). Dirtmeister: Simple machines – The wheel and axle.
Dicapai dari teacher.scholastic.com/dirtrep/simple/wheel.htm
Tutorvista.com. (t. t.). Characteristics of light. Dicapai dari http://www.tutorvista.
com/content/physics/physics-ii/light-reflection/light-characteristics.php
Tvdsb.ca. (t. t.). The screws. Dicapai dari www.tvdsb.ca
Wheel and Axle: Physics17_14years/Animation, Video. (t. t.) Dicapai dari
Mocomi.com/wheel-and-axle

Topik  Penilaian
Pembelajaran
9 Sains Awal
Kanak-kanak
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menghuraikan mengapa penilaian diperlukan dalam pendidikan
awal kanak-kanak;
2. Menyatakan kepentingan pelbagai jenis penilaian;
3. Menerangkan tujuan penilaian dalam pendidikan awal kanak-kanak;
dan
4. Membezakan antara kebaikan dengan keburukan penilaian dalam
 PENGENALAN
Terdapat banyak sebab mengapa kanak-kanak kecil perlu menjalani penilaian.
Antaranya adalah untuk mengetahui cara kanak-kanak belajar sama ada
terdapat kemajuan dan memenuhi penanda aras kemahiran atau adakah mereka
diajar secara berkesan. Data daripada penilaian menyediakan maklumat
berharga untuk perancangan pengajaran keseluruhan secara kumpulan dan
individu bagi menentukan kualiti program, dan berkomunikasi dengan orang
lain. Amalan penilaian meliputi pelbagai instrumen dan teknik termasuk
penilaian kanak-kanak secara berstruktur, penilaian yang seragam, portfolio,
skala penilaian dan pemerhatian.

180  TOPIK 9 PENILAIAN PEMBELAJARAN SAINS AWAL KANAK-KANAK
Petikan daripada Penilaian Awal Kanak-kanak;

Adalah disyorkan bagi guru menggunakan pendekatan pemeriksaan dan
penilaian formal dan tidak formal secara sistematik bagi menilai pertumbuhan
kanak-kanak merentasi semua domain perkembangan dan pembelajaran dalam
konteks semula jadi termasuk dalam bilik darjah kanak-kanak.
Bordignon dan Lam (2004);
National Association for the Education of Young Children (2005)
Semasa menjalankan pemerhatian, guru mesti mengambil perhatian tertentu

untuk mengelakkan sebarang prasangka atau ketidakadilan terhadap sebarang
pandangan mereka. Apabila menilai, guru harus menggunakan pemahaman
mereka terhadap perkembangan kanak-kanak sebagai penapis bagi mengenal
pasti tingkah laku yang dijangka serta memerhati masalah yang menunjukkan
tanda kanak-kanak mungkin bergelut dengan pembelajaran. Penggunaan
penilaian dan pemerhatian berpandu dapat membantu untuk memastikan
bahawa pemerhatian yang dijalankan oleh guru dan ibu bapa akan dijalankan
dengan cara yang sistematik dan berobjektif.
Menilai pembelajaran awal kanak-kanak haruslah:

(a) Dilakukan beberapa kali dalam satu tempoh masa, contoh setiap hari selama
seminggu;
(b) Mengumpul maklumat daripada pelbagai sumber seperti guru dan ibu bapa;
dan
(c) Mengumpul maklumat dari bilik darjah, taman permainan dan rumah.
Penilaian yang dirancang dengan baik dan berkesan menunjukkan

penambahbaikan pengajaran dan program serta menyumbang kepada hasil yang
lebih baik untuk kanak-kanak. Jika tidak, penilaian ini boleh memberikan kesan
negatif bagi kedua-dua pihak, iaitu kanak-kanak dan program. Nilai penilaian
memerlukan perhatian yang asas terhadap tujuan dan reka bentuk sistem yang
lebih besar yang digunakan.
Penilaian bagi kanak-kanak prasekolah seperti penilaian strategi, campur tangan,

ramalan kecekapan pada masa hadapan atau penilaian kemahiran adalah asas
untuk kejayaan dalam persekitaran bilik darjah, dan boleh mendapatkan
perhatian dan kebolehan kanak-kanak untuk mengekalkannya.

TOPIK 9 PENILAIAN PEMBELAJARAN SAINS AWAL KANAK-KANAK  181
Guru mestilah mempunyai visi yang jelas dan cara terperinci untuk menilai setiap
kanak-kanak. Guru mesti tahu cara untuk menganggar tahap sasaran dan
pencapaian setiap kanak-kanak.
9.1 TAHAP PEMBANGUNAN KONSEP

Tahap pembangunan konsep kanak-kanak kecil dinilai melalui pengamatan
tugasan konsep yang mereka mampu lakukan secara bebas. Hasilnya digunakan
untuk merancang sesuatu program berdasarkan arahan yang direka untuk setiap
kanak-kanak, dan menilai setiap kemajuan kanak-kanak dan keberkesanan
kaedah pembelajaran.
Pada masa yang sama ia membantu untuk mencapai beberapa objektif tambahan
(a) Membina minat kanak-kanak terhadap matematik dan sains;
(b) Membina keyakinan kanak-kanak tentang kebolehannya melakukan aktiviti
matematik dan sains; dan
(c) Membina sikap suka bertanya sebagai tindak balas kepada rasa ingin tahu
kanak-kanak mengenai masalah matematik dan sains.
Untuk meningkatkan perkembangan kanak-kanak melalui penilaian, ia harus

merangkumi unsur berikut:
(a) Penilaian pembelajaran kanak-kanak harus menjadi sebahagian daripada
arahan harian;
(b) Penilaian tugasan yang serupa atau sama seperti tugas pengajaran yang
boleh menunjukkan kebolehan dan pemahaman sebenar kanak-kanak;
(c) Kemahiran komunikasi kanak-kanak kecil dapat dipertingkatkan apabila
penilaian dibuat melibatkan pemerhatian, perbualan, temu bual, laporan
lisan dan jurnal; dan
(d) Panduan penilaian (atau rubrik) boleh menjelaskan kepada kanak-kanak
dengan tepat tentang kekuatan dan kelemahan mereka, dan membolehkan
penilaian kendiri.

Proses penilaian di dalam bilik darjah adalah berdasarkan anggapan bahawa

murid mencapai kemajuan yang berterusan, dilaksanakan melalui empat langkah
proses penilaian (rujuk Rajah 9.1).
Rajah 9.1: Empat langkah proses penilaian di dalam bilik darjah

Sumber: http://peoplelearn.homestead.com
AKTIVITI 9.1
1. Bincangkan dengan rakan-rakan sama ada kanak-kanak yang
berusia empat hingga enam tahun patut dinilai menggunakan
kaedah yang berbeza berbanding kanak-kanak berumur tujuh
hingga10 tahun. Kongsikan jawapan anda dalam forum
myINSPIRE.
2. Keputusan penilaian menunjukkan apa yang murid tahu dan boleh
lakukan. Kenal pasti satu aktiviti dengan sekumpulan murid dan
dengan bantuan minimum yang diberikan kepada mereka; nilai
pengetahuan mereka mengenai proses yang dijalankan.
9.2 KAEDAH PENILAIAN

Tujuan penilaian sepanjang program pendidikan awal kanak-kanak adalah
menyokong pertumbuhan, pembelajaran dan perkembangan kanak-kanak kecil.
Sistem penilaian awal kanak-kanak juga bertujuan mengumpul maklumat
berkenaan pencapaian harian kanak-kanak kecil. Penilaian untuk menyokong
pengajaran dan pembelajaran adalah berasaskan penglibatan kanak-kanak dalam
kehidupan seharian, interaksi di rumah, pusat jagaan kanak-kanak, masyarakat
dan di dalam bilik darjah.
Tujuan penilaian dalam pembelajaran awal kanak-kanak adalah seperti yang

dipaparkan dalam Jadual 9.1.

Jadual 9.1: Tujuan Penilaian
Tujuan Deskripsi
Saringan  Mengenal pasti potensi masalah dalam perkembangan; memastikan
perkembangan menepati sasaran.
 Peralatan saringan dapat digunakan dengan pantas dan mudah
diuruskan untuk mengenal pasti kanak-kanak yang memerlukan
penilaian yang lebih teliti.
 Saringan ialah aktiviti penilaian yang penting dalam hampir semua
program awal kanak-kanak kerana hasil perkembangan dan
akademik yang positif akan dikaitkan dengan mengenal pasti
masalah dengan lebih awal.
 Boleh diakses oleh semua murid.
 Menilai konsep dan kemahiran kritikal.
 Ringkas (kurang 10 minit), mudah untuk diuruskan dan skor.
 Diberi kepada semua murid (iaitu daerah, sekolah, tahap gred dan
jurusan).
 Mengambil masa yang cepat (satu hingga tiga hari) untuk
mengumpul dan mengagihkan data kepada guru kelas.
 Berulang.
 Boleh dipercayai (penilaian komersial telah menjalani analisis
psikometrik untuk menentukan kebolehpercayaannya. Penilaian
yang „dibuat oleh guru‰ tidak boleh dirujuk sebagai boleh dipercayai
jika ia tidak dianalisis oleh pakar psikometrik).
 Sah.
Arahan  Menyokong pembelajaran dan perkembangan awal.
 Menghasilkan maklumat tentang apa yang kanak-kanak tahu dan
mampu lakukan pada masa tertentu, panduan langkah dalam
pembelajaran, dan memberi maklum balas tentang kemajuan ke arah
matlamat.
 Menyokong arahan dalam proses yang berterusan yang berkaitan
secara langsung dengan kurikulum.
Diagnostik  Mendiagnosis kekuatan dan bahagian yang memerlukan sokongan
untuk perkembangan kanak-kanak, arahan dan/atau tingkah laku.
 Mendiagnosis tahap dan keperluan khas dan mewujudkan program
khusus.
 Diberi kepada murid terpilih.
 Boleh dipercayai.
 Sah.

Program  Menilai program dan memberikan data yang akauntabiliti tentang

penilaian/ hasil program bagi tujuan penambahbaikan.
akauntabiliti
Kebolehpercayaan merujuk kepada setakat mana penilaian adalah konsisten.

Sama seperti kita gembira memiliki kereta yang berkualiti (kereta yang sentiasa
hidup setiap kali kita memerlukannya), kita berusaha untuk mempunyai
instrumen yang boleh dipercayai dan konsisten untuk mengukur pencapaian
murid.
Kesahan merujuk kepada ketepatan penilaian sama ada ia mengukur apa-apa

yang sepatutnya diukur ataupun tidak. Walaupun ujian boleh dipercayai, ia tidak
boleh memberikan pengukuran yang sah.
Penilaian membantu menilai perkembangan kanak-kanak dan menilai

keberkesanan program pendidikan. Walau bagaimanapun, kanak-kanak
prasekolah menunjukkan cabaran yang unik dalam mereka bentuk penilaian yang
kedua-dua berkesan dan beretika. Ia adalah penting bagi pendidik untuk
mengingati bahawa kanak-kanak prasekolah mempunyai keupayaan dan
keperluan yang unik, dan untuk menggunakan penilaian yang memenuhi
keperluan mereka. Terdapat beberapa jenis penilaian yang boleh digunakan oleh
guru prasekolah untuk mengesan kemajuan murid mereka.
Ketika melakukan perancangan arahan, laporan kemajuan atau menilai program

pengajaran, keputusan penilaian boleh digunakan dalam pelbagai cara, tanpa
mengira kaedah penilaian yang digunakan. Jadual 9.2 menerangkan kaedah
penilaian.
Jadual 9.2: Kaedah Penilaian
Kaedah Penerangan
Penilaian
Keseragaman Dilakukan dalam persekitaran yang terkawal di mana setiap murid
ujian diminta untuk melengkapkan tugas yang sama.
Penilaian (i) Ia bukan sekadar melihat kanak-kanak menjalankan tugas mereka.
melalui (ii) Alat yang digunakan semasa menjalankan pemerhatian ialah
pemerhatian senarai semak dan skala penarafan.
(iii) Ia adalah penting bagi sekolah menyimpan rekod mengenai bila
dan di mana pemerhatian dijalankan termasuk tempoh masa.
(iv) Pemerhatian digunakan untuk mengetahui bagaimana kanak-
kanak menggunakan konsep semasa menjalankan aktiviti
harian mereka.

(v) Pemerhatian boleh dilakukan semasa aktiviti naturalistik,

tidak formal dan berstruktur.
(vi) Guru harus mengingati konsep yang kanak-kanak harus
lakukan dan mencatatkan dalam rekod peribadi kanak-kanak
apabila terlihat mereka melakukan sesuatu konsep.
(vii) Maklumat pemerhatian juga boleh direkodkan menggunakan
senarai semak.
(viii) Konsep boleh disenaraikan dan setiap kali kanak-kanak yang
diperhatikan menunjukkan salah satu daripada tingkah laku
konsep, catatkan tarikh bersebelahan dengan tingkah laku itu.
Penyimpanan (i) Portfolio ialah koleksi hasil kerja kanak-kanak dan digunakan
rekod dan untuk menilai pertumbuhan dan perkembangan kemajuan
laporan/portfo mereka. Ia mengandungi rekod anekdot dan senarai semak.
lio (ii) Portfolio merangkumi lukisan dan tulisan kanak-kanak serta
bahan lain yang disumbangkan oleh guru. Ia boleh dikongsi
untuk ditunjukkan kepada ibu bapa.
(iii) Ia koleksi sistematik bahan yang direka untuk memberikan
bukti persefahaman dan memantau perkembangan.
(iv) Portfolio menyediakan perantara bagi penilaian „ketulenan‰:
 Contoh kerja murid yang dilakukan dalam konteks dunia
sebenar; dan
 Murid dan guru bekerjasama untuk mengumpulkan kerja
yang dibuat, berbincang dan menilainya.
Penarafan oleh (i) Ia kaedah baharu untuk menilai kanak-kanak prasekolah
ibu bapa menggunakan laporan dan pemerhatian yang dilakukan oleh
ibu bapa yang menggunakan skala dan penarafan yang
seragam.
(ii) Ibu bapa membantu mengumpul data di rumah dan diberi
kepada guru untuk memudahkan pertumbuhan tingkah laku
akademik.
Penilaian (i) Dijalankan secara individu atau berkumpulan.
melalui temu (ii) Membolehkan kanak-kanak menyatakan pandangan mereka
bual mengenai subjek pembelajaran.
(iii) Temu bual individu digunakan untuk mencari maklumat
tertentu secara langsung:
 Guru boleh mengemukakan tugas kepada kanak-kanak
dan memerhati dan merekodkan cara kanak-kanak itu
menyiapkan tugas itu serta penyelesaian masalah yang
diberi; dan
 Betul atau salah jawapan tidak penting. Yang penting
adalah bagaimana kanak-kanak memperoleh jawapan
tersebut.

(iv) Faktor penting dalam sesuatu temu bual ialah ia mesti dilakukan
dengan cara yang boleh diterima oleh orang dewasa:
 Dia harus menghargai dan menerima jawapan kanak-kanak
sama ada mereka betul atau salah dari sudut pandangan
orang dewasa;
 Jika boleh, temu bual perlu dilakukan di tempat yang
senyap di mana tiada perkara lain yang mungkin
mengganggu tumpuan kanak-kanak;
 Orang dewasa haruslah mesra, selesa dan tenang; dan
 Membiarkan kanak-kanak itu tahu bahawa mereka
melakukannya dengan baik melalui senyuman, gerak
isyarat dan pujian yang khusus.
(v) Jika orang lain selain guru melakukan penilaian melalui temu
bual itu, guru harus memastikan bahawa mereka meluangkan
masa dengan kanak-kanak sebelum sesi tersebut:
 Jika penemu bual memberi perhatian kepada kanak-
kanak dan menunjukkan minat terhadap mereka dan
aktiviti mereka, mereka akan berasa selesa dan bebas
untuk melakukan yang terbaik pada hari penilaian
melalui temu bual mereka.
 Jika guru melakukan penilaian sendiri, dia juga harus
menekankan kepentingan aktiviti ini baginya dan setiap
kanak-kanak.
Penarafan oleh (i) Penarafan oleh guru ialah cara untuk mengaturkan persepsi
guru guru terhadap perkembangan kanak-kanak dalam skala yang
kebolehpercayaan dan kesahan boleh dinilai.
(ii) Gred pada kad laporan adalah jenis yang lazim bagi sistem
penarafan guru untuk kanak-kanak yang lebih besar. Bagi
prasekolah, penilaian guru paling biasa digunakan untuk
menilai pembangunan sosial dan emosi kanak-kanak.
(iii) Walau bagaimanapun, penilaian guru juga boleh digunakan
untuk menilai kognitif dan kebolehan bahasa kanak-kanak.

Fail penilaian (i) Guru perlu mempunyai soalan yang sesuai dengan setiap
tugasan peringkat umur kanak-kanak kecil yang guru mungkin
berdepan dengannya.
(ii) Tugas baharu juga perlu ditambah seiring dengan
pengetahuan baharu mengenai kanak-kanak dan
perkembangan mereka.
(iii) Mewujudkan kad fail nota penilaian tugasan.
(iv) Tiga kelebihannya adalah:
 Guru terlibat secara peribadi dalam mewujudkan tugas
penilaian, dan lebih cenderung untuk menggunakan,
memahami dan menghargai tugasan tersebut;
 Format kad fail atau nota memudahkan penambahan
baharu atau pengeluaran nota lama; dan
 Terdapat ruang untuk guru untuk menggunakan
kreativiti sendiri bagi menambah soalan dan membuat
bahan baharu.
Di dalam bilik darjah, portfolio menyediakan peluang bagi murid untuk

mempamerkan kerja terbaiknya di satu tempat. Ia juga memberi guru peluang
untuk terus menjejaki kerja dan menilai kanak-kanak secara individu berdasarkan
kebolehan mereka. Walau bagaimanapun, portfolio mempunyai kelemahan dan
tidak boleh berdiri sendiri sebagai alat penilaian sesuatu kursus.
Jadual 9.3 membincangkan kebaikan dan keburukan penilaian portfolio.
Jadual 9.3: Kelebihan dan Keburukan Penilaian Portfolio
Kebaikan Penilaian Portfolio Keburukan Penilaian Portfolio

Setiap murid mempunyai bakat Penggredan portfolio boleh menjadi sukar
tersendiri. Oleh itu, portfolio kerana setiap portfolio adalah berbeza.
membenarkan murid untuk
memaparkan kerja mereka di satu
tempat untuk penilaian.
Menyediakan guru dengan cara Setiap portfolio adalah subjektif dan sukar
untuk membezakan penilaian untuk membuat perbandingan dengan
berdasarkan kebolehan murid. portfolio lain.
Membolehkan murid memilih kerja Murid mungkin menunjukkan kebolehan
terbaik untuk mempamerkan mereka tetapi menyembunyikan
kebolehan mereka. kelemahannya seterusnya memberi gambaran
yang tidak lengkap berkenaan keseluruhan
proses pembelajaran murid.

Menyediakan cara untuk guru Portfolio tidak mengandungi kebolehan

menunjukkan perkembangan murid mengingat fakta. Oleh itu, portfolio sahaja
dalam sesuatu kursus kerana tidak mencukupi dan perlu disertakan dengan
portfolio termasuk kerja yang bentuk penilaian tradisional lain.
dihasilkan dari awal hingga akhir
pembelajaran.
Membolehkan murid menunjukkan Memakan masa untuk mengumpul semua
bakat. kerja.
Menunjukkan kemajuan murid Guru memerlukan masa tambahan untuk
dalam pembelajaran secara kumulatif menggredkan portfolio yang terdiri daripada
pelbagai barangan.
Jika guru memberi tugas di luar kelas, ia
mungkin membuka peluang untuk
ketidakjujuran akademik yang agak sukar
untuk dikenal pasti dan kesan.
9.2.1 Penilaian Sahih

Penilaian sahih ialah penilaian tidak formal yang berterusan dan bersepadu
dengan kaedah pengajaran di dalam bilik darjah; termasuk aktiviti khas seperti
projek berkumpulan atau individu, eksperimen, pembentangan lisan, demonstrasi
atau persembahan. Beberapa penilaian tidak formal boleh diraih daripada aktiviti
bilik darjah yang tipikal seperti tugasan, jurnal, esei, laporan, perbincangan
berkumpulan atau membaca.
Penilaian sahih melibatkan guru sebagai pemerhati dan penyelidik, bekerja

daripada latar belakang pendidikan yang kukuh dan latihan khusus,
pengumpulan data dari semasa ke semasa, memilih dan menganjurkan
keterangan (portfolio), menyediakan hipotesis yang boleh diuji (kurikulum),
berkongsi kesimpulan dengan ibu bapa dan orang lain untuk memperhalus apa
yang terbaik dalam membimbing kanak-kanak mengembangkan potensinya, dan
membangunkan rancangan pengajaran yang akan membantu perkembangan
kanak-kanak secara individu ke arah memenuhi jangkaan pembelajaran.
Menurut Wiggins (1989), penilaian sahih bererti:

(a) Ujian harus melibatkan kehidupan sebenar, tugas, persembahan atau
cabaran yang bersamaan dengan masalah yang dihadapi oleh saintis, ahli
sejarah atau pakar dalam bidang tertentu. Oleh itu, ia tugas yang kompleks
dan bukannya latihan, lembaran kerja atau soalan yang terpencil;

(b) Murid perlu memahami terlebih dahulu kriteria kerja mereka yang akan
dinilai dan boleh menggunakan kriteria itu dalam menjalankan tugas
mereka; dan
(c) Murid perlu diminta untuk menunjukkan penguasaan ilmu penting yang
diajar dengan menggunakannya dengan cara ia akan mendedahkan tahap
pemahaman mereka.
Bagaimanakah penilaian sahih berfungsi? Penilaian sahih ini dijalankan seperti

yang berikut:
(a) Penilaian sahih meminta murid untuk menggunakan kemahiran dan
pengetahuan mereka dalam cara yang bermakna seperti laporan keputusan
percubaan, menulis surat yang sebenar, menilai pembelajaran atau menulis
puisi mereka;
(b) Murid dikehendaki mewujudkan jawapan, bukan memilih jawapan yang
sesuai daripada senarai;
(c) Murid dikehendaki menyatupadukan maklumat yang telah ditetapkan dan
untuk menilai pembelajaran mereka serta menunjukkan pengetahuan dan
kefahaman berkenaan kurikulum;
(d) Membolehkan murid untuk menjalankan projek holistik yang membolehkan
mereka mencipta konteks pembelajaran mereka sendiri dan melihat
hubungan antara cebisan maklumat yang berbeza. Contohnya, memainkan
peranan sebagai tokoh sejarah memerlukan murid berfikir tentang fakta
setiap individu serta maksud fakta itu terhadap individu tersebut;
(e) Merangkumi pelbagai teknik penilaian yang boleh mendedahkan murid
terhadap kebolehan dalam pelbagai dimensi seperti lisan, visual, dan kinetik
melalui prestasi, portfolio, jurnal dan projek;
(f) Membolehkan penilaian sumatif dan yang boleh meliputi pelbagai objektif
pembelajaran seperti sikap dan kemahiran yang sukar untuk dinilai
menggunakan ujian bertulis; dan
(g) Murid boleh terlibat dalam menilai kerja mereka sendiri dan meminta
mereka berfikir tentang pembelajaran mereka (metakognisi) dan
membangunkan satu strategi metakognisi.

Terdapat beberapa jenis penilaian sahih, iaitu:

(a) Aktiviti maklum balas terbuka atau lanjutan, soalan atau sesuatu yang
spontan yang memerlukan murid untuk mengupas topik secara lisan atau
bertulis (contohnya, eksperimen pemerhatian dan main peranan);
(b) Tugasan lanjut yang memerlukan perhatian berterusan di satu kawasan
kerja dan dijalankan selama beberapa jam atau lebih (contohnya, menulis
puisi, membangunkan, menjalankan dan menerangkan keputusan
eksperimen sains dan membina bot);
(c) Portfolio yang terdiri daripada koleksi terpilih pelbagai kerja yang
berasaskan prestasi (contohnya, penghasilan terbaik, penilaian murid, jurnal
dan kerja yang sedang dijalankan); dan
(d) Prestasi tugas seperti lakonan, persembahan, poster atau model.
SEMAK KENDIRI 9.1
1. Bagaimanakah penilaian melalui temu bual boleh membantu

pembangunan murid dalam pembelajaran sains awal kanak-kanak?
2. Apakah kepentingan portfolio dalam menilai murid melalui proses
pembelajaran mereka?
9.3 MENILAI KEMAHIRAN SAINTIFIK

Pendidikan sains awal kanak-kanak dilaksanakan untuk memupuk minat kanak-
kanak tentang sains seawal tiga tahun sama ada di rumah atau di prasekolah.
Kanak-kanak kecil sentiasa berminat untuk mengetahui lebih lanjut tentang
perkara yang dilihat oleh mereka dan pengalaman dalam kehidupan seharian
mereka. Kita boleh mendengar kanak-kanak yang bertanya ibu mereka dengan
soalan seperti „Mengapakah burung boleh terbang tetapi kita tidak boleh?‰, „Di
manakah matahari bersembunyi pada waktu malam?‰ atau „Bayi datang dari
mana?‰ dan banyak soalan lain yang memerlukan penjelasan daripada ibu bapa
dan pembelajaran sains di prasekolah. Kanak-kanak kecil menunjukkan sikap
cenderung ke arah pembelajaran sains tetapi bagaimanakah kita ingin menilai
sikap kanak-kanak terhadap sains?
Menilai kemahiran saintifik kanak-kanak dapat dilakukan dengan menilai

kemahiran mereka memproses. Perkara yang akan dinilai ialah sifat ingin tahu,
sikap, kandungan pembelajaran dan portfolio pendidikan sains awal kanak-kanak.

Terdapat sikap positif dan negatif yang berkaitan dengan pembelajaran sains
kanak-kanak pada peringkat prasekolah.
(a) Sikap Positif

(i) Kanak-kanak meminati sains, terutamanya apabila ia melibatkan
pengalaman amali dan konsep bermain ketika belajar atau bekerja.
(ii) Kanak-kanak belajar untuk menghargai kepentingan pembelajaran
sains.
(iii) Kanak-kanak akan menyedari bahawa mereka mempunyai keupayaan
untuk melakukan sains.
(b) Sikap Negatif

Jika guru tidak yakin dan tidak mempunyai pengetahuan saintifik yang
mencukupi serta latar belakang yang lemah dalam mata pelajaran sains, ini
akan mengurangkan minat kanak-kanak dalam pembelajaran sains.
Beberapa soalan boleh dikemukakan untuk mengetahui tentang sikap murid

terhadap sains seperti:
(a) Bagaimanakah sikap kanak-kanak terhadap sains?
(b) Topik sains manakah yang disukai oleh kanak-kanak?
(c) Apabila diberi peluang untuk membincangkan sains secara tidak rasmi,
apakah yang dibincangkan oleh mereka?
Penyelidik telah melaporkan bahawa umur dan jantina juga memainkan faktor
penting dalam menentukan sikap murid terhadap sains. Murid yang berumur
antara lapan hingga sembilan tahun menunjukkan semangat yang lebih ke arah
pembelajaran sains berbanding murid antara 10 ke 11 tahun tanpa mengira jantina.
Walau bagaimanapun, kanak-kanak perempuan seolah-olah lebih menyukai sains
berbanding kanak-kanak lelaki dan lebih menghargai kesan sains pada kehidupan
mereka di luar sekolah.
Kandungan kurikulum sains adalah penting dalam membangunkan minat kanak-

kanak terhadap pembelajaran sains. Pengajaran tanpa memahami kandungan
adalah sama negatif seperti tidak mempunyai sebarang kandungan sains dalam
kurikulum. Kekurangan pengetahuan dan kefahaman mengenai kandungan
pembelajaran dalam kalangan guru sains pada peringkat prasekolah telah
menimbulkan ketidaksamarataan standard, khususnya dalam kalangan murid di
bawah umur 10 atau 11 tahun. Hasilnya, kanak-kanak didapati menghadapi
kesukaran dalam menyerap dan memahami kandungan sains.

Ciri-ciri inkuiri termasuk:

(a) Pemerhatian;
(b) Pengukuran;
(c) Uji kaji;
(d) Komunikasi; dan
(e) Proses mental.
Penilaian inkuiri melalui pemerhatian memerlukan pertanyaan soalan yang betul

yang akan memberikan panduan kepada pemerhati. Pengukuran adalah perihal
kuantitatif yang meletakkan nilai pada ketepatan. Siasatan berdasarkan uji kaji
yang mengandungi soalan ujian dan idea yang melibatkan soalan, pemerhatian
dan pengukuran. Komunikasi membantu penyampaian keputusan secara bertulis
atau lisan.
Proses mental yang dibincangkan ketika menilai inkuiri termasuk melakukan

penaakulan induktif, membentuk hipotesis, menggunakan analogi, ekstrapolasi,
sintesis dan penaakulan deduktif. Inkuiri merujuk kepada soalan yang ditanya
semasa membuat penilaian.
SEMAK KENDIRI 9.2
1. Bagaimanakah penilaian ketulenan dilaksanakan terhadap murid?

2. Mengapakah sikap dianggap sebagai faktor penting untuk murid
apabila belajar sains dan untuk guru semasa mengajar sains?
• Topik ini memberi tumpuan kepada kepentingan penilaian kanak-kanak

prasekolah tanpa mengira peringkat umur mereka. Ia penting untuk menilai
kanak-kanak sama ada sama atau berbeza berdasarkan pengetahuan sains
mereka terlebih dahulu. Oleh itu, mengetahui kebaikan dan keburukan
penilaian akan membantu guru melaksanakan penilaian dengan cekap.
• Bahagian awal topik ini membincangkan tahap pembangunan konsep kanak-

kanak melalui pelbagai kaedah penilaian.

• Kepentingan dan tujuan penilaian yang perlu dijalankan ke atas murid

pendidikan awal kanak-kanak sebagai sebahagian daripada kemajuan
pengajaran dan pembelajaran juga dibincangkan.
• Terdapat pelbagai kaedah penilaian seperti pemerhatian melalui penilaian,

penilaian melalui temu bual, penarafan oleh ibu bapa dan guru, dan portfolio.
• Kebaikan penilaian portfolio termasuk mereka membenarkan murid

menunjukkan kebolehan mereka serta memaparkan kemajuan mereka dari
semasa ke semasa.
• Manakala penilaian portfolio adalah keburukan seperti masa yang diperlukan

untuk memberikan markah dan subjektiviti portfolio tersebut.
• Penghujung topik membincangkan penilaian ketulenan, jenis penilaian

ketulenan dan bagaimana ia membantu guru untuk menilai semua murid,
guru sebagai pemerhati dan penyelidik, berusaha ke arah mengembangkan
potensi murid dan juga membangunkan rancangan pengajaran serta
membantu kemajuan murid memenuhi jangkaan pembelajaran.
• Kemahiran sains boleh dinilai dengan menilai sikap murid terhadap sains
serta menilai kandungan kurikulum sains dalam pembelajaran peringkat awal
kanak-kanak.
Fail penilaian tugasan Penilaian melalui pemerhatian

Kebolehpercayaan Penilaian melalui temu bual
Kesahihan Portfolio
Penarafan oleh ibu bapa Saringan ujian yang standard
Penilaian ketulenan

A guide to assessment in early childhood. (t. t.). Dicapai dari

http://www.k12.wa.us/earlylearning/pubdocs/assessment_print.pdf
Assessment in early childhood. (t. t.). Dicapai dari http://www.getreadytoread.
org/screening-tools/supportive-materials-forelors/
Authentic assessment. (t. t.). Dicapai dari http://clubweb.interbaun.com/
~lpphillips/edarticles/assessment.htm
Bordignon, C. M., & Lam, T. C. (2004). The early assessment conundrum: Lessons
from the past, implications for the future. Psychology in the Schools, 41(7),
737-749.
How to assess student performance in science. (t. t.). Dicapai dari
http://www.serve.org/uploads/publications/HowtoAssess.pdf
Murphy, C., & Beggs, J. (2003). Children's perceptions of school science. School
Science Review, 84, 109–116
National Association for the Education of Young Children (NAEYC). (2005).
Retrieved from https://www.naeyc.org
The pros & cons of an assessment portfolio | eHow. (t. t.). Dicapai dari
http://www.ehow.com/info_8074747_pros-cons-assessment-portfolio.html
Wartsworth. (2010). Overview of children's levels of concept development are ...
Dicapai dari www.cengage.com/resource_uploads/downloads/1428.
Ways to assess preschool learning | eHow. (t. t.). Dicapai dari
http://www.ehow.com/info_7937003_ways-assess-preschool-
learning.html
Wiggins. (1989). The case for authentic assessment. Dicapai dari
http://assessment.uconn.edu/docs/resources/ARTICLES_and_REPORTS
/Grant_Wiggins_Case_for_Authentic_Assessment.pdf.

Topik  Pendidikan
Sains dan
10 Perbezaan
Murid
HASIL PEMBELAJARAN
1. Mentakrifkan modaliti pembelajaran dan ciri-cirinya;
2. Menerangkan dua jenis lokus kawalan dan petua untuk
membangunkan kawalan lokus dalaman;
3. Mengenal pasti perbezaan budaya yang wujud dalam kalangan
kanak-kanak prasekolah dan aktiviti yang boleh dilakukan; dan
4. Menyatakan perbezaan jenis kepelbagaian kecerdasan, ciri-cirinya dan
manfaat yang boleh diberi kepada pembelajaran awal kanak-kanak.
 PENGENALAN
Kanak-kanak yang memulakan prasekolah mempunyai rasa tertanya-tanya dan
ingin tahu tentang dunia. Ia sama ada melihat siput dalam akuarium, meniup
buih, menggunakan lampu suluh untuk membuat bayang-bayang atau
menjalankan eksperimen dengan objek bagi melihat apa-apa yang tenggelam
atau terapung, kanak-kanak tertarik untuk mencari cara dunia berfungsi. Bagi
kanak-kanak, sains ialah aktiviti mengenali dunia dan persekitaran harian
mereka. Hal ini adalah apa-apa yang mereka minat untuk lakukan, sepanjang
hari dan setiap hari.

196  TOPIK 10 PENDIDIKAN SAINS DAN PERBEZAAN MURID
Beberapa andaian teori secara meluas dikongsi oleh profesional pendidikan awal
kanak-kanak yang bersetuju bahawa:
(a) Kanak-kanak kecil ialah murid aktif, bermotivasi yang belajar daripada
pengalaman peribadi yang mereka hadapi semasa tahun-tahun awal kanak-
kanak melalui input di luar bidang linguistik.
(b) Kanak-kanak kecil membina pengetahuan melalui penglibatan dengan
kanak-kanak lain dalam aktiviti yang dijalankan secara berkumpulan,
berbanding secara individu yang menggalakkan eksperimen, penyelesaian
masalah dan interaksi sosial.
(c) Kanak-kanak kecil perlu diberi pilihan dalam suasana pembelajaran yang
sesuai dengan keupayaan dan minat mereka.
(d) Kanak-kanak kecil yang diberi peluang untuk belajar dan mempraktikkan
kemahiran sosial dalam konteks aktiviti yang bermanfaat akan
membangunkan kemahiran sosial yang lebih baik.
Semua kanak-kanak tanpa mengira tahap pendidikan dan taraf hidup harus
mempunyai peluang yang sama untuk mempelajari sains. Prasekolah di kawasan
bandar dan luar bandar perlu mengikut sukatan mata pelajaran sains yang sama.
Semua kanak-kanak harus mencapai literasi saintifik tanpa mengira perbezaan
dan latar belakang mereka.
Walau bagaimanapun, setiap kanak-kanak yang mempunyai pengalaman sains

terdahulu perlu dikaitkan dengan pengalaman baharu. Pengalaman terdahulu ini
berbeza antara seorang kanak-kanak dengan kanak-kanak lain. Oleh itu, kita mesti
mempertimbangkan cara untuk menangani perbezaan yang mempunyai kesan ke
atas kaedah pembelajaran sains mereka.
10.1 MODALITI PEMBELAJARAN

Modaliti pembelajaran ditakrifkan sebagai saluran deria atau laluan yang individu
memberi, menerima dan menyimpan maklumat. Persepsi, memori dan deria
meliputi konsep modaliti. Modaliti atau deria termasuk visual, auditori,
sentuhan/kinestetik, bau dan rasa.
Sejak beberapa tahun yang lalu, penyelidik telah mendapati bahawa di dalam bilik
darjah, peratusan murid dengan pelbagai jenis modaliti pembelajaran seperti yang
berikut (lihat Rajah 10.1):

TOPIK 10 PENDIDIKAN SAINS DAN PERBEZAAN MURID  197
Rajah 10.1: Modaliti pembelajaran
Pembelajaran visual adalah belajar dengan melihat. Mereka perlu melihat

gambar dan gambar rajah, membaca buku teks, dan sebagainya untuk
memahami sesuatu konsep. Oleh itu hanya 30 peratus daripada murid
terutamanya akan ingat apa-apa yang dilihat oleh mereka.
Bagi pembelajaran auditori, murid perlu mendengar apa-apa yang dipelajari oleh
mereka untuk benar-benar memahaminya. Mereka suka mendengar tetapi tidak
sabar untuk diberi peluang berucap. Murid ini memberi maklum balas baik dalam
bilik darjah dan sesi perbincangan yang 30 peratus daripadanya boleh mengingati
apa-apa yang didengar oleh mereka.
Bagi pembelajaran sentuhan/kinestetik, murid perlu merasa dan menyentuh

untuk belajar. Murid ini juga belajar lebih baik jika ia melibatkan pergerakan.
Mereka mungkin murid yang tidak cemerlang di sekolah. Arahan yang disediakan
untuk murid auditori boleh menjadi halangan kepada mereka yang belajar dengan
modaliti ini menyebabkan mereka ketinggalan dan menjadi punca pada risiko
keciciran di sekolah. Kira-kira satu pertiga daripada murid tidak memproses

secara auditori dan menjadi pekak boleh didik (educationally deaf ). Murid ini
mempunyai kekuatan dalam pembelajaran sentuhan maka mereka cenderung
untuk belajar secara memanipulasi seperti permainan, Internet dan makmal.
Kebanyakan murid belajar menggunakan semua modaliti tetapi terdapat murid

yang mungkin mempunyai kelebihan dan kelemahan dalam modaliti tertentu.
Sebagai contoh, murid yang berkelebihan dalam modaliti visual akan kecewa atau
keliru dengan penjelasan lisan sahaja. Di dalam bilik darjah, kita perlu
menyediakan persekitaran yang kondusif untuk semua modaliti.
Jadual 10.1 akan membantu kita memahami ciri-ciri yang kita boleh perhatikan
dalam murid yang cenderung kepada modaliti melalui mendengar, melihat,
bergerak atau menyentuh.
Jadual 10.1: Ciri-ciri Modaliti Pembelajaran
Pembelajaran
Ciri-ciri Modaliti Pembelajaran
Modaliti
Murid Cenderung untuk:
auditori  Suka membaca dan orang lain membaca kepadanya.
 Dapat menjelaskan konsep dan senario secara lisan.
 Menggemari muzik dan menyanyi sendiri.
 Suka kedua-dua bercakap dan mendengar.
Murid visual Cenderung untuk:
 Mempunyai kemahiran mengeja dengan betul, mengambil nota
dan organisasi yang baik.
 Teliti dan suka kekemasan.
 Belajar lebih banyak jika terdapat ilustrasi dan grafik yang
mengiringinya.
 Memilih persekitaran yang senyap dan tenang.
kinestetik  Menggemari persembahan, animasi dan lantang.
 Menggemari pergerakan fizikal dan manipulatif.
 Bersedia untuk mencuba sesuatu yang baharu.
 Tabiat dan persekitaran kurang kemas.


sentuhan  Lebih bersifat manipulatif apabila diperkenalkan kepada topik.
 Benar-benar menterjemahkan peristiwa dan fenomena.
 Bertolak ansur tentang kekemasan.
 Sifat berseni secara semula jadi.
Sumber: Powell (2005)
10.1.1 Lokus Kawalan

Satu lagi perbezaan yang mempengaruhi pembelajaran kanak-kanak ialah
lokus kawalan. Ia merujuk kepada setakat mana individu percaya mereka
boleh mengawal peristiwa yang dihadapi oleh mereka. Lokus kawalan
didefinisikan sebagai tahap individu percaya bahawa mereka mengawal nasib
mereka sendiri. Individu dengan lokus kawalan dalaman ialah individu yang
percaya bahawa mereka berada dalam kawalan ke atas apa-apa sahaja yang
berlaku kepada mereka. Manakala mereka yang mempunyai lokus kawalan
luaran percaya bahawa apa yang berlaku kepada mereka dikawal oleh kuasa
luar seperti nasib dan peluang.
Berdasarkan perkara tersebut maka dapatlah disimpulkan bahawa individu

yang mempunyai kepercayaan bahawa nasib atau peristiwa dalam kehidupan
mereka yang berada di bawah kawalan mereka dikatakan mempunyai lokus
kawalan dalaman. Sebaliknya, individu yang mempunyai keyakinan bahawa
alam sekitar mengenakan kawalan ke atas nasib mereka atau peristiwa yang
berlaku dalam kehidupan dikatakan mempunyai lokus kawalan luaran.
Walau bagaimanapun, tidak semua orang mempunyai 100 peratus lokus kawalan
luaran atau 100 peratus dalaman. Namun, individu yang mempunyai lokus
kawalan dalaman cenderung untuk bekerja keras dan bersabar dalam
mendapatkan apa-apa yang mereka hajati.
Mereka yang mempunyai lokus kawalan dalaman:

(a) Lebih cenderung untuk bertanggungjawab ke atas tindakan mereka;
(b) Kurang dipengaruhi oleh pendapat orang lain;
(c) Selalunya melakukan tugasan dengan lebih baik apabila dibenarkan
menjalankan kerja berdasarkan kelajuan mereka sendiri;
(d) Mempunyai semangat kendiri yang tinggi;

(e) Cenderung untuk berusaha bersungguh-sungguh bagi mencapai perkara

yang mereka inginkan;
(f) Berasa yakin apabila berhadapan dengan cabaran;
(g) Cenderung untuk menjadi lebih sihat dari segi fizikal;
(h) Dilaporkan lebih bahagia dan lebih berdikari; dan
(i) Sering mencapai kejayaan yang lebih di tempat kerja.
Mereka yang mempunyai lokus kawalan luaran:

(a) Menyalahkan kuasa luar atas keadaan mereka;
(b) Menyatakan nasib atau peluang menyebabkan kejayaan mereka;
(c) Tidak percaya bahawa mereka boleh mengubah keadaan mereka melalui
usaha mereka sendiri;
(d) Sering berasa putus asa atau tidak mempunyai kuasa dalam menghadapi
situasi yang sukar; dan
(e) Lebih cenderung untuk mengalami ketidakupayaan pembelajaran.
10.1.2 Petua untuk Membangunkan Lokus Kawalan

Dalaman
Manusia sentiasa mempunyai pilihan dalam kehidupan mereka. Mereka boleh
sama ada membuat pilihan ya atau tidak atau mereka boleh membenarkan orang
lain membuat keputusan untuk mereka.
Beberapa cadangan telah dibuat untuk membantu seseorang membangunkan

lokus kawalan dalaman bagi mencapai matlamat yang lebih baik dalam
kehidupan. Beberapa petua disenaraikan seperti yang berikut:
(a) Menetapkan matlamat, berusaha ke arah matlamat dan mencapai apa yang
telah disasarkan; anda sebenarnya mengawal kehidupan anda sendiri;
(b) Apabila anda dapat mengawal kehidupan anda, anda akan mula membina
keyakinan diri;
(c) Kemudian membina kemahiran membuat keputusan dengan memutuskan
apa yang terbaik untuk diri anda;
(d) Seterusnya, membangunkan kemahiran menyelesaikan masalah supaya
anda mampu mengatasi situasi yang sebaliknya akan merosakkan anda; dan

(e) Akhir sekali, memberi perhatian kepada diri sendiri. Cuba elakkan fikiran
negatif seperti "Saya tiada pilihan", „Tiada apa yang boleh saya lakukan.‰
Anda mempunyai pilihan anda sama ada untuk melakukan sesuatu atau
tidak.
10.1.3 Isu Gender

Pendidik awal kanak-kanak juga harus peka tentang strategi untuk mengelakkan
isu gender dalam pendidikan sains kanak-kanak. Bailey (1992) menerangkan
beberapa cara yang guru, mungkin secara tidak sengaja menggalakkan isu gender
(seperti yang dinyatakan dalam Chapman, t. t.):
(a) Guru membentuk kanak-kanak perempuan ke arah ideal feminin;
(b) Kanak-kanak perempuan akan dipuji kerana kemas, sopan dan tenang;
(c) Kanak-kanak lelaki digalakkan untuk berfikir secara bebas, menjadi aktif
dan menyuarakan pendapat;
(d) Kanak-kanak perempuan mengiktiraf populariti sebagai perkara yang
penting dan prestasi serta keupayaan pendidikan sebagai kurang penting;
dan
(e) Sebaliknya, kanak-kanak lelaki lebih cenderung berpendapat bahawa
berdikari dan kompeten adalah lebih penting.
Pendidik perlu dimaklumkan mengenai isu gender yang mereka tunjukkan

terhadap murid mereka melalui mesej sosialisasi, bahagian perkhidmatan
pendidikan khas, isyarat teks dan bahan berbaur lucah, dan ketidakstabilan dalam
pembahagian masa serta tumpuan terhadap kanak-kanak lelaki dan perempuan
di sekolah.
AKTIVITI 10.1
Jelaskan bagaimana mengenal pasti gaya pembelajaran yang digemari
oleh kanak-kanak akan membantu anda membangunkan program
pendidikan yang menawarkan aktiviti-aktiviti yang paling berkesan
untuk kanak-kanak. Kongsikan jawapan anda dalam forum
myINSPIRE.

10.2 PERBEZAAN BUDAYA

Budaya tempat tinggal seseorang merupakan persekitaran di mana dia belajar, dan
budaya yang berbeza dari segi nilai, norma dan tingkah laku yang diterima pakai
dan disebarkan. Berhubung perbezaan individu dalam pembelajaran, kanak-kanak
dari budaya yang berbeza mempunyai cara yang berbeza dalam pembelajaran.
Budaya mempunyai pengaruh yang kuat dalam pemprosesan maklumat dan
seterusnya menghasilkan gaya pembelajaran yang berbeza. Oleh itu, budaya
bertindak sebagai faktor sosialisasi utama dalam kalangan kanak-kanak.
Guru mendapati perbezaan gaya pembelajaran adalah berguna kerana:

(a) Ia mengingatkan mereka untuk mewujudkan persekitaran bilik darjah yang
kaya dan menawarkan pelbagai cara untuk belajar, termasuklah melalui
filem dan buku, kajian bebas dan kerja berkumpulan, perbincangan di dalam
bilik darjah dan projek dalam masyarakat;
(b) Ia mengingatkan mereka untuk memberi perhatian kepada kehidupan
dalam masyarakat dan membangunkan pengajaran yang mengambil kira
persekitaran budaya; dan
(c) Guru perlu berfikir tentang perkara seperti gaya seseorang bercakap, latar
belakang pengetahuan kanak-kanak, dan apa-apa yang menarik dan penting
bagi sesuatu masyarakat.
Selain itu, sebab-sebab berikut menyerlahkan kelebihan dalam melaksanakan

pendekatan pembelajaran bagi memenuhi keperluan kanak-kanak daripada
pelbagai budaya yang berbeza:
(a) Pelbagai pendekatan dan aktiviti yang menawarkan cara bagi
mengurangkan tekanan disebabkan oleh tumpuan masalah akademik;
(b) Sesetengah murid mempunyai ingatan visual yang tinggi dan mengingat
butiran mengenai filem atau acara yang ditunjukkan lebih dari setahun yang
lalu; dan
(c) Murid lain mempunyai kekuatan yang luar biasa dalam ejaan.
Disebabkan pendekatan pembelajaran dan tahap pemikiran kanak-kanak yang

berbeza, guru perlu mengenal pasti teknik yang betul dan sesuai dalam
pengajaran dan modul pembelajaran. Malahan, prasekolah mempunyai gaya
pengajaran yang berbeza mengikut budaya mereka sendiri dan kaedah
pengajaran yang berlainan.

10.2.1 Cara Mengajar tentang Perbezaan Budaya

di Prasekolah
Guru prasekolah boleh menjawab persoalan kanak-kanak berkenaan bahasa,
amalan agama dan adat dengan menerapkan aktiviti pelbagai budaya dalam
kurikulum. Kanak-kanak akan lebih cenderung untuk membangunkan perasaan
positif terhadap warisan budaya mereka di dalam bilik darjah di mana semua
budaya adalah penting.
Guru juga boleh memasukkan aktiviti kepelbagaian budaya secara amali dalam
kurikulum bagi mempersiapkan kanak-kanak prasekolah agar berjaya dalam
dunia yang pelbagai budaya. Aktiviti 1 hingga 4 ialah contoh aktiviti yang guru
boleh jalankan untuk mengajar kanak-kanak tentang budaya yang berbeza.
(a) Aktiviti 1
Kongsi buku pelbagai budaya dengan kanak-kanak kecil. Tempatkan buku
itu di tempat yang menonjol dalam perpustakaan di bilik darjah dan kongsi
cerita semasa membaca. Gunakan buku sebagai pengenalan bagi aktiviti
seni, muzik dan permainan dalam kalangan pelbagai budaya.
Contohnya, baca cerita kanak-kanak ItÊs Okay to Be Different oleh Todd Parr.
Galakkan kanak-kanak untuk bercakap tentang bagaimana mereka berbeza.
Biarkan kanak-kanak melukis gambar yang menggambarkan bagaimana
mereka berbeza dan lekatkan lukisan tersebut di dalam bilik darjah.
(b) Aktiviti 2
Benarkan kanak-kanak memilih kertas warna, cat dan krayon yang mereka
suka. Apabila menyusun bekalan alatan seni untuk kelas anda, sediakan
kertas pelbagai warna, cat, krayon dan bahan rekaan. Bekalan warna seni
termasuk warna tanah, warna coklat dan pic yang membolehkan kanak-
kanak menggunakan warna yang sepadan dengan ton kulit mereka.
Kepelbagaian mudah diiktiraf apabila semua kanak-kanak digambarkan
secara realistik. Kanak-kanak dapat mempelajari bahawa kepelbagaian ialah
perkara biasa.
(c) Aktiviti 3
Tampilkan kepelbagaian budaya di pusat aktiviti dan hiasan bilik darjah
anda. Wakilkan kepelbagaian budaya dengan poster, seni, kalendar dan
papan buletin yang dipaparkan pada dinding anda. Tandakan pusat aktiviti
bagi menjalankan aktiviti pembelajaran kepelbagaian budaya.

Sertakan anak patung pelbagai budaya dengan pakaian kebudayaan yang

sesuai, sebuah stesen yang menyediakan lagu kanak-kanak yang mewakili
budaya dan bakul risalah pelancongan dan pakaian untuk permainan
dramatik. Perkenalkan projek seni mingguan, aktiviti muzik dan cerita
sebagai tambahan kepada bahan di pusat aktiviti. Selaraskan barang yang
disediakan di pusat aktiviti untuk menyediakan peluang pembelajaran
mengenai budaya lain kepada kanak-kanak.
(d) Aktiviti 4
Ajarkan kepelbagaian melalui makanan dengan mengadakan pesta
makanan pelbagai budaya. Dapatkan bantuan ibu bapa untuk menyediakan
makanan daripada budaya berbeza. Biarkan kanak-kanak awal menghiasi
bilik dengan projek seni pelbagai budaya. Mainkan muzik yang mewakili
beberapa budaya dan biarkan kanak-kanak berkongsi lagu yang popular
dengan pelawat.
AKTIVITI 10.2
Cadangkan contoh aktiviti pelbagai budaya, berkaitan pengajaran

muzik, seni dan makanan. Kongsikan cadangan anda dalam forum atas
talian myINSPIRE.
10.3 KECERDASAN PELBAGAI

Menyokong paradigma baharu berkenaan kecerdasan, Howard Gardner dari
Project Zero di Universiti Harvard mencadangkan bahawa kecerdasan ialah
fenomena yang pelbagai dan bukannya berstruktur statik dengan satu jenis
kecerdasan. Gardner (2011) mendefinisikan kecerdasan sebagai:
(a) Keupayaan untuk menyelesaikan masalah dalam kehidupan sebenar;
(b) Keupayaan untuk menjana masalah baharu dan menyelesaikannya; dan
(c) Kemampuan membuat sesuatu atau menawarkan perkhidmatan yang
penting dalam lingkungan budaya seseorang.

Dalam penerokaan pelbagai budaya dari segi kebijaksanaan seseorang, Gardner

(2011) mengenal pasti sembilan jenis kecerdasan seperti yang disenaraikan dalam
Jadual 10.2.
Jadual 10.2: Cici-ciri Kecerdasan Pelbagai
Jenis Ciri-ciri
Lisan/linguistik Orang dengan kecerdasan lisan/linguistik menggemari kata-kata dan
mereka lebih gemar memproses maklumat melalui kata-kata
berbanding gambar. Mereka mungkin lebih suka kaedah lisan atau
bertulis, atau cemerlang dalam kedua-duanya.
Logik/ Orang yang mempunyai kecerdasan logik/matematik yang tinggi
matematik mencipta ketertiban daripada huru-hara dengan menganalisis,
mengumpul dan mengkategorikan perkara. Mereka mengiktiraf
hubungan, sambungan dan corak dengan lebih mudah berbanding
orang yang kurang kecerdasan logik.
Muzik Orang yang mempunyai kecerdasan muzik yang tinggi belajar dengan
baik melalui bunyi, irama dan muzik. Mereka belajar dengan lebih
baik apabila muzik dimainkan dan melalui metafora muzik.
Visual/spatial Orang yang mempunyai kecerdasan visual yang tinggi memproses
maklumat menggunakan gambar, visual dan pengimejan. Mereka
mempunyai hala tuju dan berupaya untuk berfikir dan merancang
dalam tiga dimensi.
Badan/ Orang yang mempunyai kecerdasan kinestetik yang tinggi memproses
kinestetik maklumat melalui otot, sensasi dan pergerakan tubuh badan mereka.
Badan mereka menjadi medium belajar dan memahami apa-apa
kandungan atau subjek dan ekspresi.
Interpersonal Orang yang mempunyai kecerdasan interpersonal yang tinggi
memproses maklumat melalui perhubungan dengan orang lain.
Mereka ramah. Mereka mempelajari tentang diri sendiri dan dunia
melalui interaksi dengan orang di sekeliling mereka.
Intrapersonal Orang yang mempunyai kecerdasan intrapersonal yang tinggi
mempunyai semangat diri, kehendak dan keperluan yang kuat.
Mereka mementingkan diri sendiri dan menentukan hala tuju sendiri.
Naturalis Orang naturalis mempunyai keupayaan untuk mengiktiraf,
mengkategorikan dan memanfaatkan ciri-ciri tertentu dalam
persekitaran.
Rohani Orang yang bersifat rohaniah memiliki keupayaan untuk
menyatakan ciri-ciri rohani yang semula jadi melalui pemikiran,
sikap dan tingkah laku.

Teori kecerdasan pelbagai oleh Garner ialah model yang sangat berguna untuk
membangunkan pendekatan yang sistematik bagi memupuk dan mengajar kanak-
kanak menghormati keperluan individu dan kekuatan dalam persekitaran di bilik
darjah mereka. Pendekatan ini menyediakan rangka kerja untuk:
(a) Mengenal pasti cara kanak-kanak belajar;
(b) Membina aset terkuat mereka;
(c) Membantu mereka menjadi lebih bijak dengan mendedahkan mereka
kepada pelbagai kaedah pembelajaran;
(d) Lebih individualistik atas kepentingan dan keperluan; dan
(e) Menggunakan strategi pengajaran yang menjadikan pembelajaran lebih
berkesan, berjaya dan menyeronokkan bagi semua kanak-kanak.
Terdapat beberapa kelebihan menggunakan pendekatan kecerdasan pelbagai

(a) Kajian menunjukkan bahawa ramai murid yang pencapaiannya rendah
dalam ujian tradisional teruja untuk belajar apabila pengalaman di dalam
bilik darjah merangkumi aktiviti seni, sukan dan muzik;
(b) Anda perlu menyediakan peluang untuk pembelajaran sebenar berasaskan
keperluan, minat dan bakat murid anda. Kecerdasan pelbagai di dalam bilik
darjah bertindak seperti dunia „sebenar‰, iaitu penulis dan pelukis ilustrasi
buku turut penting dalam menjayakan pembelajaran ini. Murid menjadi
lebih aktif dalam pembelajaran.
(c) Penglibatan ibu bapa dan masyarakat di sekolah anda boleh meningkat. Ini
berlaku jika murid menunjukkan kerja di hadapan panel dan penonton.
Aktiviti yang melibatkan pembelajaran perantisan melibatkan ahli
masyarakat dalam proses pembelajaran;
(d) Murid dapat menunjukkan dan berkongsi kebolehan mereka. Membina
kebolehan memberi murid motivasi untuk menjadi „pakar.‰ Hal ini
seterusnya boleh membawa kepada peningkatan keyakinan diri; dan
(e) Bila anda "mengajar untuk pemahaman,‰ murid anda mengumpul
pengalaman pembelajaran yang positif dan keupayaan untuk mencari
penyelesaian kepada masalah dalam kehidupan.

10.3.1 Pelbagai Kecerdasan bagi Kanak-kanak

Berkeperluan Khas
Pendekatan berorientasikan proses inkuiri terhadap pendidikan sains telah
dikenal pasti sebagai kaedah pengajaran kanak-kanak kurang upaya. Borek (2003)
mengguna pakai konsep kecerdasan pelbagai oleh Howard Gardner dalam
aktiviti di dalam bilik darjah untuk murid berkeperluan khas.
Jadual 10.3 menunjukkan matriks aktiviti bilik darjah oleh Borek (2003), jenis
kecerdasan dan tingkah laku yang berkaitan serta strategi pembelajaran yang
sesuai.
Jadual 10.3: Matriks Aktiviti di dalam Bilik Darjah
Strategi Tingkah Laku yang Ketara Strategi Pembelajaran

Logik-  Menggunakan nombor,  Membuat garisan buku,
matematik bentuk dan corak permainan atau kertas
 Boleh bergerak dari konkrit  Mencipta permainan papan
ke abstrak dengan mudah tatabahasa sendiri
 Suka teka-teki dan permainan  Gambar rajah
komputer Venn/pencorakan/
 Pemikiran adalah secara menyusun
sistematik  Pemetaan cerita
 Mencipta soalan daripada
jawapan yang diberi
Linguistik  Menghargai kepekaan  Membuat buku
terhadap  Melabel rajah
tatabahasa dan makna  Mencipta drama atau watak
perkataan lakaran
 Suka permainan perkataan  Mencipta analogi,
 Memahami jenaka, teka-teki palindrom dan sebagainya
dan bermain dengan kata-  Penulis bersama
kata
 Mudah mengingat
 Suka bunyi dan irama bahasa
Muzik  Suka mendengar muzik  Penggubah lagu, rap dan
 Mudah terganggu oleh bunyi dendang (jingle)
 Sensitif terhadap bunyi suara  Meletakkan
manusia, selalunya pandai perbendaharaan kata pada
mengajuk melodi atau pola irama
 Mendengar bibit bunyi atau
bahasa auditori lain

 Sensitif terhadap melodi dan  Menceritakan kembali

nada, mahupun ucapan cerita/mencipta garisan
 Bergerak apabila muzik dengan menggunakan
dimainkan perkataan kepada penalaan
yang biasa didengar
Spatial  Menggemari peta dan carta  Membuat peta cerita
 Berfikir dalam tiga dimensi  Membuat garisan untuk
dan gambar, bukan perkataan komik
 Melukis dan membuat  Membuat poster dan papan
coretan pameran
Kinestetik  Tulisan tangan yang selaras  Bermain permainan untuk
atau kemas latihan (menangkap bola
 Bergoyang-goyang; belajar atau menjugel dan lain-lain)
lebih baik apabila  Menggunakan bahasa
menggerakkan kaki isyarat
 Menggunakan bahasa badan  Membuat demonstrasi
dan gerak isyarat  Melakonkan adegan
 Belajar secara praktikal  Melakukan pergerakan
dalam bilik
Naturalistik  Berasa selesa berada di luar  Perkelahan puisi
 Baik dengan haiwan  Membawa alam semula jadi
 Suka bercakap tentang alam ke dalam bilik darjah
semula jadi dan tumbuh-  Memilih sendiri topik untuk
tumbuhan ditulis
Kewujudan  Sentiasa bertanya soalan  Pengajaran bertema
„mengapa?‰  Perbincangan secara
 Perlu melihat gambaran besar mendalam
dan mewujudkan penggunaan  Bacaan jurnal secara
analogi mendalam
Interpersonal  Suka pembelajaran bersama  Panel perbincangan atau
 Memahami orang lain perdebatan
 Mempunyai ramai  Berpasangan menulis puisi
kawan/orang pengantara bagi atau bercerita
konflik  Main peranan
 Sukarela untuk membantu  Pembelajaran bersama
orang lain

Intrapersonal  Berkhayal  Mencipta jurnal dengan

 Mengenali diri watak sastera
 Jurnal mudah  Membuat peta fikiran untuk
merangka
 Selesa bersendirian
 Mencipta inventori
 Mengetahui kekuatan dan personaliti bagi watak
kelemahan diri
 Menulis esei kolej secara
individu atau kertas kerja
pelbagai genre
Sumber: Borek (2003)
Perubahan dalam pendekatan pembelajaran dan pengajaran adalah penting untuk

kanak-kanak berkeperluan pendidikan khas atau kurang upaya penglihatan atau
pendengaran. Menyesuaikan bahan untuk membuat mereka lebih terkawal
membolehkan kejayaan dicapai. Jadual 10.4 menunjukkan ketidakupayaan yang
berbeza dan pendekatan yang diperlukan bagi menggalakkan pembelajaran
dalam kalangan kanak-kanak kurang upaya ini.
Jadual 10.4: Pendekatan Pembelajaran untuk Murid Berkeperluan Khas
Jenis Ketidakupayaan Pendekatan

Kawalan motor halus  Menggunakan picagari plastik menggantikan penitis
kecil untuk kanak-kanak yang sukar menggenggam
objek.
 Menggunakan penyepit buluh untuk membantu
kanak-kanak dengan masalah kawalan motor halus
untuk mengambil objek kecil.
Ketidakupayaan Memberitahu lebih awal mengenai apa-apa yang akan
penglihatan berlaku untuk membantu kanak-kanak itu berhadapan
dengan pengalaman baharu dengan selesa.
Ketidakupayaan Komunikasi secara bersemuka dengan kanak-kanak
pendengaran adalah perlu.
Berkerusi roda Cuba membawa bahan dengan jarak lebih dekat kepada
kanak-kanak.

SEMAK KENDIRI 10.1

1. Pengajaran sains untuk kanak-kanak kurang upaya memerlukan
pendekatan yang khas. Nyatakan pendekatan yang boleh
digunakan untuk memudahkan pembelajaran dalam kalangan
kanak-kanak berkeperluan khas ini.
2. Terangkan maksud kecerdasan pelbagai dan huraikan ciri-ciri
jenis kecerdasan yang berbeza.
• Topik ini membincangkan kepentingan pendidikan sains pada peringkat

prasekolah dan peluang yang setiap kanak-kanak harus terima tanpa mengira
perbezaan dan kepelbagaian budaya di dalam bilik darjah.
• Mengetahui jenis modaliti; visual (melihat), auditori (pendengaran) dan

kinestetik (menyentuh/bergerak) yang mungkin wujud dalam kalangan
kanak-kanak di dalam bilik darjah dapat membantu guru menyediakan
pengalaman pembelajaran yang terbaik untuk murid yang mempunyai
pelbagai perbezaan.
• Satu lagi perbezaan pembelajaran yang mempengaruhi pembelajaran sains

kanak-kanak ialah lokus kawalan.
• Dua jenis lokus kawalan ialah lokus kawalan dalaman dan lokus kawalan
luaran.
• Teori kecerdasan pelbagai oleh Gardner digunakan untuk membangunkan

pendekatan yang sistematik bagi memupuk dan mengajar kanak-kanak
menghormati keperluan dan kebolehan individu dalam persekitaran bilik
darjah.
• Pendidik yang mengajar sains kepada kanak-kanak kecil dimaklumkan

tentang strategi untuk mengelakkan isu gender antara semua murid.
 Perbezaan budaya dalam kalangan kanak-kanak perlu dikendalikan dengan

berkesan oleh guru agar tidak mewujudkan salah faham semasa pembelajaran.

Aktiviti kepelbagaian budaya Kinestetik

Isu gender Linguistik
Interpersonal Lokus kawalan
Intrapersonal Modaliti pembelajaran
Kecerdasan pelbagai Perbezaan budaya
Kewujudan Spatial
Borek, J. (2003). Inclusion and the multiple intelligences: Creating a student-

centred curriculum. The Quarterly, 25(4). Dicapai dari
https://www.nwp.org/cs/public/print/resource/956
Chapman, A. (t. t.). Gender bias in education. Dicapai dari http://www.edchange.
org/multicultural/papers/genderbias.html
Cherry, K. (t. t.). What is locus of control? Dicapai dari http://psychology.
about.com/
Developing multiple intelligences in young learners. (t. t.). Dicapai dari
www.earlychildhoodnews.com/
Gardner, H. (2011). Frames of mind: The theory of multiple intelligences. New
York, NY: Basic Books.
How to teach about different cultures in preschool. (t. t.). Dicapai dari
http://www.ehow.com/how_8236739_teach-different-cultures preschool.
html.
Joy., Simy., Kolb., & David, A. (2005). Are there cultural differences in learning
style? Dicapai dari http://weatherhead.case.edu/departments/
Kleinfeld, J. (1994). Learning styles and culture. Dicapai dari http://www.
judithkleinfeld.com/ar_learningstyles.html
Learning modalities. (1987). Dicapai dari http://web.cortland.edu/andersmd/
learning/modalities.htm

Linder-VanBerschot, J. A. (2010). Cultural dimensions of learning: Addressing the

challenges of multicultural instruction. University of New Mexico. Dicapai
dari http://www.irrodl.org/index.php/irrodl/article/view/ 809/1497
Neill, J. (2006). What is locus of control? Dicapai dari
http://wilderdom.com/psychology/loc/LocusOfControlWhatIs.html
Powell, S. D. (2004). Introduction to middle school. Dicapai dari
http://www.education.com/reference/article/learning-modalities/
Teori-online. (2011, June, 28). Teori locus of control. Dicapai dari
http://teorionline.wordpress.com/2011/06/28/teori-locus-of-control/.

MODULE FEEDBACK
MAKLUM BALAS MODUL
If you have any comment or feedback, you are welcome to:
1. E-mail your comment or feedback to modulefeedback@oum.edu.my
OR
2. Fill in the Print Module online evaluation form available on myINSPIRE.
Thank you.
Centre for Instructional Design and Technology

(Pusat Reka Bentuk Pengajaran dan Teknologi )
Tel No.: 03-78012140
Fax No.: 03-78875911 / 03-78875966


HBEC2703 Sains DLM Pend Awal Kanak-Kanak

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

HBEC2703 Sains DLM Pend Awal Kanak-Kanak

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HBEC2703

Sains dalam Pendidikan Awal Kanak-kanak

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Edisi ketiga 2021 (CS)

Dibangunkan oleh Pusat Reka Bentuk Pengajaran dan Teknologi, OUM.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Topik 1 Pengenalan kepada Sains dalam Pendidikan Awal 1

Topik 2 Strategi Pengajaran dan Pembelajaran Sains pada Tahun Awal 26

Topik 3 Pendekatan dan Model Pengajaran Sains 45

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

3.4 Integrasi antara Disiplin 58

Topik 4 Perancangan Pengajaran Sains 63

Topik 5 Teknologi dan Pembelajaran dalam Pendidikan Sains Awal 83

Topik 6 Konsep Sains Kehidupan 102

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Topik 7 Konsep Sains Alam Sekitar 131

Topik 8 Konsep Sains Fizikal 154

Topik 9 Penilaian Pembelajaran Sains Awal Kanak-kanak 179

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Topik 10 Pendidikan Sains dan Perbezaan Murid 195

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

" Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

" Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

DESKRIPSI PANDUAN KURSUS

PERUNTUKAN MASA PEMBELAJARAN

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Rajah 1: Masa Pembelajaran Pelajar

HASIL PEMBELAJARAN KURSUS

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Topik 1 memperkenalkan konsep sains dan bagaimana belajar sains sambil

Topik 4 memberi satu gambaran menyeluruh tentang komponen utama satu

Topik 5 membincangkan pelbagai jenis aplikasi yang terdapat dalam komputer

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Topik 6 memperkenalkan konsep sains kehidupan, piramid makanan dan

Topik 7 memberikan gambaran tentang kepelbagaian disiplin sains alam sekitar

Topik 8 memperkenalkan murid pendidikan awal kanak-kanak untuk

Topik 9 memberi tumpuan kepada kepentingan penilaian pada peringkat

Topik 10 membincangkan kaedah dan ciri-ciri modaliti pembelajaran. Topik ini

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

PANDUAN SUSUN ATUR TEKS

Semak Kendiri: Komponen modul ini diselitkan di beberapa tempat strategik

Aktiviti: Sebagaimana Semak Kendiri, komponen Aktiviti juga diselitkan pada

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

PERPUSTAKAAN DIGITAL TAN SRI

Rajah 2: Antara Pangkalan Data dalam Talian

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Kanak-kanak kecil mempunyai keupayaan untuk membina konsep pembelajaran,

Murid hendaklah terlibat secara aktif dalam penerokaan fenomena yang

1.1 CARA KANAK-KANAK MEMPELAJARI

Pendidikan sains ialah proses perubahan konsep yang kanak-kanak

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Ia adalah penting untuk kanak-kanak diberi peluang membina pengetahuan

Terdapat beberapa prinsip yang boleh digunakan sebagai panduan pembelajaran

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

(j) Kanak-kanak perlu diberi peluang untuk mengekalkan penglibatan mereka

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

1.2 BERMAIN DAN MEMPELAJARI SAINS

Alat untuk pengalaman pertama kanak-kanak mempelajari sains tidak semestinya