BUỔI 2 (CHƯƠNG 1) CÂU TRÚC NỐI HOÁ HỌC

• Nối ion và nối cộng hóa trị

• Các vân đạo sp3 và cấu trúc của methane, ethane, alkane, nitrogen, oxygen, sulfur, halogen
• Sự lai hóa các vân đạo sp2 và cấu trúc của ethylene, alkene. Vân đạo sp2 trong hợp chất có
chứa C=N (Imine), C=O (nhóm chức carbonyl), hợp chất có nối đôi liên hợp.
• Sự lai hóa các vân đạo sp và cấu trúc của acetylene, alkyne. Hợp chất nitril RCN.
• Vân đạo sp trong hợp chất có nối đôi liền kề: Hợp chất allene.

ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN

Môn học: Hoá hữu cơ 1
GS. TS. Nguyễn Kim Phi Phụng
Tháng 2 năm 2017
 01
-10
10 m
phoù
ng lôù
n theâ
m
Nhaâ
n -15
10 m

Nhaân
Khoaûng khoâng gian (proton vaø
neutron)
coùchöù
a caù
c ñieä
n töû

Hình biểu diễn một một nguyên tử cho

thấy phần nhân có kích thước nhỏ và đặc,
được bao quanh bởi một đám mây điện tử
Điện tử được phân bố trong những vân đạo 02
y
y y
y y

1s
x x x x x
2s z z z
z z

Vaân ñaïo 1s vaø2s Vaân ñaïo 2p x Vaân ñaïo 2py Vaân ñaïo 2pz
Chung caûba
vaân ñaïo p

3d
T he third level
(18 electronsû) 3p
3s

Mức năng lượng T he second level

2p
của điện tử trong (8 electronsû
)
2s
các vân đạo
T he first level
1s
(2 electronsû )
 03
 In organic chemistry, we concern primarily with s and p orbitals, and
There are 4 kinds of orbitals, denoted s, p, d, and f.

 We should know the shape and axis (pl. axes) of each kind of orbital
the number of electrons in the utmost peripheral orbital of the atom

Atomic number 6 7 8 17
Symbol C N O Cl
Name carbon nitrogen oxygen chlorine
Atomic mass 12.011 14.007 15.999 35.453

C N O X

Z = 6 : 1s2 2s2 2p2 Z = 7: 1s2 2s2 2p3 Z = 8: 1s2 2s2 2p4 Z = 17: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5

Vân đạo điện tử ở tầng ngoài cùng utmost

peripheral orbital (the valence shell)
Ionic bonds: Atoms may gain or lose electrons and form charged particles 04
called ions.
A salt is composed by an anion (a negative ion) and a cation (a positive ion). These
two ions are close together by the electrostatic forces (lực hút tĩnh điện)

Li F give Li+ F
1 electron

1s2 2s1 1s2 2s2 2p 5 1s2 1s2 2s2 2p 6 Li+

F
litium atom Fluorine atom Cation litium Anion fluoride
Li (Z= 3) F (Z= 9) Li + F Crystalline
lithium fluoride
(LiF)

The formation of an ionic bond is the reaction of lithium and fluorine atoms

Ionic compounds are often called salts.

They are formed between two ions of very different
electronegativity (độ âm điện)
 05
H
2.1
Độ âm điện tăng dần He
Li Be B C N O F
1.0 1.6 2.0 2.5 Ne
3.0 3.5 4.0
Na Mg Al Si P S Cl
0.9 1.5 1.8 2.1 Ar
1.2 2.5 3.0
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br
0.8 1.0 1.5 1.6 1.6 1.5 1.8 1.9 1.9 1.9 1.6 1.6 1.8 2.0 2.4 2.8 Kr
1.3
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd A g Cd In Sn Sb Te I
0.8 1.0 1.2 1.4 1.6 1.8 1.9 2.2 2.2 2.2 1.9 1.7 1.7 1.8 1.9 2.1 2.5 Xe

 Linus Pauling set up the scale of electronegativity, from 0.7 to 4.0 for each elements in the periodic table
 The element has this big value is called a strong electronegative atom

 Nếu sự chênh lệch về độ âm điện của 2 nguyên tử  2, chúng tạo thành nối ion Muối: LiF, NaCl, NaOH

 Nếu sự chênh lệch về độ âm điện của 2 nguyên tử 0.5   2, chúng tạo thành nối hoá trị phân cực

 Nếu sự chênh lệch về độ âm điện của 2 nguyên tử  0.5, chúng tạo thành nối hoá trị không phân cực

Cl
H3C CH2 CH3 H3C C N H R CH2 O H H C Cl
Hợp chất hữu cơ O H Cl
Alkane Alcohol
Benzene Amide Chloroform
Trong hoá hữu cơ, có thể gặp vài loại nối ion 06

Na O H
R CH2 C O H R CH2 C O Na
O O
Carboxylic acid Sodium carboxylate

Na O CH3
R CH2 O H R CH2 O Na
or Na metal
Alcohol Alcoxy group

H H Na
Na O CH3
 
R CH C CH2 R CH2 C CH2 Carbanion
O O
Ketone (aldehyde)

H Cl
H Cl
R CH2 N H R CH2 N H
Amine H H Ion ammonium
Sự tạo thành một nối ion
07
give
Li F 1 electron
Li+ F

1s2 2s1 1s2 2s2 2p 5 Cation litium

Li + Anion fluorur
litium atom Fluorine atom F
Li (Z= 3) F (Z= 9)

Nối hoá trị thường được thành lập giữa hai nguyên tử có độ âm điện khác nhau
 Nếu sự chênh lệch về độ âm điện của 2 nguyên tử 0.5   2, chúng tạo thành nối
hoá trị phân cực
 Nếu sự chênh lệch về độ âm điện của 2 nguyên tử  0.5, chúng tạo thành nối hoá
trị không phân cực

The formation of a covalent bond, e.g. in dichlorine molecule

each atom
contribute
Cl Cl 1 electons to Cl Cl Cl Cl
Covalent
1s2 2s2 2p 63s23p 5 1s2 2s2 2p 63s23p 5 Cl Cl
bond
Chlorine atom Dichlorine molecule
Chlorine atom Cl2
Cl (Z= 17) Cl (Z= 17) Cl 2
 08

Hai hình thức để biểu diễn một nối hoá trị

Công thức Lewis
H H
Lewis formula HH Cl Cl H O H HNH HC O H
HCH H
H H
Công thức Kekule H H
Kekule formula H H Cl Cl H O H H N H H C O H
H C H
H H
Dichlorine H
Dihydrogen Water Ammonia Methane Methanol
Cấu hình điện tử của vài nguyên tố trong bảng phân hạng tuần hoàn
09
Nguyên Số Cấu hình Số điện tử trong mỗi vân đạo
tố nguyên điện tử 1s 2s 2px 2py 2pz 3s 3px 3py 3pz
tử
H 1 1s1
He 2 1s2
Li 3 1s22s1
Be 4 1s22s2
B 5 1s22s22p1
C 6 1s22s22p2
N 7 1s22s22p3
O 8 1s22s22p4
F 9 1s22s22p5
Ne 10 1s22s22p6
P 15 1s22s22p63s23p3
Ar 18 1s22s22p63s23p6

Với các phân tử hoá hữu cơ, chỉ quan

7
Atomic number
tâm đến vân đạo điện tử ở tầng ngoài
Symbol N N cùng utmost peripheral orbital
Name nitrogen
Atomic mass 14.007 (the valence shell)
 Cấu hình điện tử của methane (Electronic configuration of methane)
10
Need the energy 2 3
1/ 1s2 2s 2 2p
2 1s 2s 1 2p
2 2 2px 2p 2p
Carbon atom 1s 2s
y z

1 1 1
1s2 2s 12p 2p 2pz Hybridation 1s 2 2 sp 3 4
2/ x y
Tetrahedral form 2p 2p 2p
Excited state of a carbon atom 2s
x y z
1 orbital s and 3 orbitals p
3
Hybridation hybridize into 4 ornitals sp 3
+ 4

3/ An s orbital 3
Four hybrid sp orbitals
3 p orbitals

2p 109.5
y
2s
Hybridation C
2p
x
2p
z
Four hybrid sp 3 orbitals
of carbon atom, each orbital
The 2 orbitals contains 1 electron
approach together
in a condition that H
the 2 axis coincide H
Angle length of
H ybridation
H C H C 109.5 the bond
H
H
109 pm
H H H C
H
H H
Phân tử methane
 Cấu hình điện tử của ethane và các alkane khác 11
Các nối đon đều
H ybridation
quay tự do chung
+

1 orbital sp 3 1 orbital sp 3
One bond (sp3 sp 3 ) quanh trục của nó
H A ngle
H H T urn freely H
111.2
H H
H H
H H ybridation C C
C H
H H
H H 1.54 A
H
H H H T he length
Ethane molecule

H H H
H
H H H
H H
C C C C
C
H H
H Octane
H H H H H H H H

H C C C C H
C C C C C
H H H H H H H H H H Dạng zigzag của các
alkane mạch hở
Cấu hình điện tử của ammonia, muối ammonium và amines
12
2 2 3
Electronic structure of N 1s 2s 2p
1s2 2s2 2p 2p 2p
y z
x N
Nitrogen has 5 electrons in its valence shell. It tends to
contribute these 3 electrons to one, or two, or three other
atoms inorder to attain the 8 electrons as the rare gas

Electron pairs
H
axis
Hydridation
N N H
H H N H

H H H Ammonia
H H
nitrogen atom has 5 electrons
molecule Ammonium salt
in the utmost peripheral orbital

overlapped along the axis

Electron pairs
N
H N
H H H N
H H
CH3
H
4 sp3orbitals H
Hydridation H
of nitrogen atoms 110.3
H H 107.1
contains 5 electrons H
Methylamine molecule
Cấu hình điện tử của ammonia, muối ammonium và amines 13
Các amine đều có cấu trúc điện tử hình tứ diện (trigonal pyramid)
H CH3 CH3
H
H3C N H3C N N CH3 H3C N CH2-CH2-CH2-CH3
H
CH3
A primary amine A secondary amine A tertiary amine A quaternary ammonium salt

H
H
H
C
H H

C H
N
C
H C H
C H
H
H H
H

Trimethylamine
H
H
H H
C
N H N
C
C H
C H
H C C H
H
H H
H H
H H
Trialkylamomium
Dimethylamine
 THE BOND IN A HYDROGEN HALIDE
Cấu hình điện tử của các alkyl halide 14
các nguyên tử halogen đều lai hoá sp3
5
Chlorine has Z =17 3s2 3p
3s2 3p 3p 3p
y z
x Cl
Chlorine has 7 electrons in its valence shell. It tends to
contribute 1 electron to one other atom to attain the
valence of rare gas

Overlapped along the axis

Cl H Cl
H
H Cl
Các alkyl halide
đều có cấu trúc
None-bonding
electron pairs điện tử hình tứ
diện
Cl
Cl
Cl Cl
(trigonal
Cl
Cl Chlorine
pyramid)
Overlapped along the axis

Br H
H Br
H 3C Br
C
C Overlapped along the axis Bromomethane
(Methyl bromide)

H H H
H
 Fluorine. chlorine. bromine. and iodine are known as the halogens, so HF. HCl, HBr. HI are
called hydrogen halides. Bond angles will not help us determine the orbitals that form a hydrogen
15
halide bond, as they did with other molecules, because hydrogen halides have only one bond and
therefore no bond angles. We do know, however. that a halogen's three lone pairs are energetically
idenlical and and that lone-pair electrons position themselves to minimize electron repulsion. Both
of these observation s suggest that the halogen's three lone pairs are in hybrid orbitals.
Therefore. we wi1l assume that the hydrogenhalogen bond is formed by the
overlap of an sp3 orbital of the halogen with the s orbital of hydrogen.
In the case of fluorine, the sp3 orbital used in bond formation belongs to the second shell of
electrons. In chlorine., the sp3 orbital belongs to the third shell. Because the average distance
from the nucleus is greater for an electron in the third shell than it is for an electron in the second
shell, the average electron density is less in a 3 sp3 orbital than it is in a 2 sp3 orbital
Paula Y. Bruice. Organic Chemistry Pearson. 2011
Cấu trúc điện tử của alcohol, ether, sulfur 16
các nguyên tử này đều lai hoá sp3

Electronic struture of oxygen 1s2 2s2 2p4

1s2 2s2 2p 2p 2p
y z
x O
Oxygen or sulfur has 6 electrons in its valence shell.
I t tends to contribute its two electr ons to one or two other
atoms to attain the electronic structure of rare gases

H O H O
Ovel apped al ong t h e ax i s H O
H H H
Water

H O H
O
H O
C H CH3
C
H M ethanol
H
 17
Cấu trúc điện tử của alcohol, ether, sulfur, disulfur
O H
H O
Hybridation
H
H
H
H H H
H H H
H
Dimethyl ether

S
S H
S H3C CH3
C C C C Dimethyl
H sulfur
H H

O S S

CH3 CH3 CH3

H H H3C
108.5 96.5 99.1
Methanol Methanthiol Dimethyl sulfur
Cấu trúc điện tử của các hợp chất hữu cơ có nối đơn 
18
các nguyên tử này đều lai hoá sp3
H
OH
Br N N
SH O CH2-CH3
Alkane Alkyl halide Alcohol, Thiol Cl Ether Amine

109.5

4 or bitals sp 3

tetrahedral arrangement
Vân đạo sp2 và cấu trúc điện tử của ethylene và alkene 19

Electronic structure of C
2s 2px 2py 2pz

1 orbital s hydridizes with 2 orbitals p, to form 3 orbitals sp

One orbital p does not participate to this hydridation
z

axis
p
sp2 z

C sp2 sp 2 sp 2
sp2 p
P 120
120
sp 2

Orbitals sp 2 (side view)

Three orbitals sp 2 are on the same plane (P) Orbitals sp2 (top view)
Orbital p is perpendiculat to this plane The angle of each two orbitals sp is 120

H H
Ethylene Cx Cy
H H
Side ways overlap
pz
sp2 p p sp2 pz
z z

Cx Cy C C
sp 2 sp2 sp 2
P sp 2 sp2
Vân đạo sp2 và cấu trúc điện tử của alkene 20
các nguyên tử C=C này đều lai hoá sp2
pz
sp2 pz H CH3
C C
C C H 3C H
sp 2 trans-But-2-ene

pz
sp2 pz
H H
C C C C
sp 2 H 3C CH3
C cis-But-2-ene

pz
sp2 pz
C
C
C C
sp 2
C C
Cấu trúc điện tử của hợp chất có chứa nối C=O, C=S, C=N 21
các nguyên tử C, O, S, N này đều lai hoá sp2
H3C
Acetone C O
H3C

Side ways overlap

sp 2 p
Non-bonding
p sp 2 p p
C z z C z z electron pair
C O C O
sp 2 sp2 sp 2

C C

H
N-Iminoetnane
C N CH3
H3C
Side ways overlap
p p sp2 p p sp2
z z z z

C N C N
sp 2 sp2
sp 2
C C C
C
Cấu trúc điện tử của hợp chất có chứa nối C=O 22
các nguyên tử C và O này đều lai hoá sp2

H H
C O Overlapped C O H
H
H C O
P
H
R Formaldehyde
Replacing 1 H of formaldehyde by an alkyl group, we have an aldehyde
C O Aldehyde
H
R1
Replacing 2 H of formaldehyde by an alkyl group, we have a ketone
C O Ketone
R2
Replacing 1 H of formaldehyde by -OH, we have formic acid H
C O Formic acid
HO
R
C O
Replacing 1 H of formic acid by an alkyl group: carboxylic acid HO Carboxylic acid
R1
Replacing -OH of carboxylic acid by -OR: ester C O
R2-O
Ester R1
C O Acyl halide
Replacing -OH of carboxylic acid by a halogen -X: Acyl halide
Cl
R1
Replacing -OH of carboxylic acid by -NH group: primary amide C O
2 Primary amide
H2N
R1
Replacing 1 H of -NH by an alkyl group: secondary amide C O Secondary amide
2
R2 NH
R1
R2 C O Tertiary amide
Replacing 2 H of -NH by 2 alkyl groups: tertiary amide N
2
R3
Lưu ý về cấu trúcđiện tử của carboxylic acid và nhữngdẫn xuất của nó 23
H
OH
Br N N
SH O CH2-CH3
Alkyl halide Alcohol, Thiol Cl Amine
Ether
Trong phân tử của alkyl halide, alcohol, amine… các dị nguyên tử O, N, S, halogen lai hoá sp3

Trong phân tử carboxylic acid và dẫn xuất của nó, đôi điện tử tự do gắn trên các dị nguyên tử O, N, S,
halogen luôn luôn lai hoá sp2 là vì đôi điện tử tự do này luôn luôn tạo cộng hưởng với vân đạo pz của nguyên
tử C kề bên

O O O O
R C R1 C R1 C R1 C
O H O R2 NH 2 Br
Carboxylic acid Ester A mide A cyl bromide
p p
p z z
sp 2 sp 2
O sp 2 sp 2
sp2
H C
C N
p sp2
sp 2 sp 2
O O H
sp2
p Formic acid
H C
p p
sp2 z z
sp 2 sp 2
sp 2 sp 2
O O S
sp2 sp2 H sp 2
sp 2
 Cấu trúc điện tử của hợp chất có chứa nối C=C, C=O, C=N,
24
các nguyên tử của hệ thống này đều lai hoá sp2

Hệ thống cộng hưởng C C C C C C

C O C C C NH

p p

p p 2 4
1 3
H H H2C CH CH CH2
sp2 C1 C2 H
sp2 1,3-Butadiene
H sp2 C3 C4
sp2 H
H

H2C CH CH CH2 H2C CH CH CH2 H2C CH CH CH2

(I) (II) (III)

T he formula resonances are not real

 Các carbon trong hợp chất thơm đều lai hoá sp2 pz pz
25
pz pz

H pz H Hp pz
Naphthalene
p
z Hp
z
z

Benzene Hp z

H H H
H
H H H
p pz
pz pz z
H H
pz pz

Benzene Naphthalene Anthracene Phenanthrene Coronene

Hợp chất dị vòng p p The lone electron pair

z z p p
is in the sp 2 orbital
z z

p
H Hp H The lone electron pair
z z p
z Hp
z
C C C C is in the p orbital
z
Giữa H C N H C N H
pyridine và C C Pyridine Pyrrol
pyrrol H H C
H
Hợp chất nào
p p
z z
p
z

có tính base N N
mạnh hơn N NH N
N O S N N N O
? Pyridine Furan Thiophene
H
Pyrrol Imidazol Purine
H H
Azepine Coumarone
Cấu trúc điện tử của phân tử có chứa nối ba C≡C (Alkyne), 26
C ≡ N (nitril), C=C=C (allene): Các nguyên tử C hoặc N đều lai hoá sp

C C CH3 C N C C C
Alkyne Nitril Allene

pz
pz

sp sp
sp
C sp N
py
p
y

Các nguyên tử C hoặc N đều lai hoá sp

Cấu trúc điện tử của phân tử có chứa nối ba C≡C (Alkyne), C≡N (nitril) 27
pz p pz
p z
z

s s
sp sp sp Sideways overlap sp sp sp sp
C sp C C C
H H
p p py py
y y 1.06 A
180

H C C H
Acetylene

1.20 A

pz p p
z pz z

sp sp sp sp sp sp sp
C C N C C sp N
py
Sideway ovelap
p p
y y py

H3C C N Methannitril
Vân đạo sp trong hợp chất có nối đôi liền kề 28
(Cumulene diene)
p p
Z Z
p H
Y
p
H sp2 Y

sp2 sp sp2
sp2 C1 C2 sp C3
sp2 sp2
H H

H H
C C2 C3
1
H H
p p
Z Z
H Allene
p
Y
p (Propa-1,2-diene)
H Y
sp2 sp sp2
sp2 C1 C2 sp C3
sp2
H H

H2C C O H2C C N R R N C O
Ketene Iminoketene Isocyanate
 29
Vân đạo sp trong hợp chất có nối đôi C=C cô lập, C=C liên hợp, C=C liền kề

1 2 3 4 4 4 4
H2C CH CH CH CH2 CH CH2

p p

p p
H H
sp2 C1 C2 H
sp2
H sp2 C3 C4
sp2
H C5

C6

H
H
MỘT VÀI CÁCH VẼ VÂN ĐẠO SAI
Hai vaân ñaïo cuûa moät hình töùdieän
khoâng ñöôïc thaúng haøng nhau
SAI
30
Söôøn carbon chính coùdaïng zig-zag
Caùc nguyeân töûlai hoaùsp 3 (ngoaïi tröøhydrogen )
4 vaân ñaïo cuû
a moät nguyeân töûtaïo hình töùdieän
Trung taâm cuûa moãi hình töùdieän coùghi chöõC hoaëc Br
ñeåchæroõñoùlaønguyeân töûnaøo
Ngoaïi tröøhydrogen, caùc nguyeân töûkhaù c ñeàu coù8 ñieän
töûôûtaàng ngoaøi cuøng

H H
C C C Br
H

H H

Veõnhö vaày laøSAI, vì

hai vaân ñaïo sp noái lieàn Trong cuøng moät hình töùdieän
C-C phaûi truïc truøng vôùi truïc H H hai vaân ñaïo sp naày thaúng haøng
nhau laøSAI

H H
H
Cám ơn các em đã chú ý theo dõi