Ξαναδιαβάζοντας την τριγωνική ανισότητα

Καλυκάκης Δημήτρης
kalikakis1@sch.gr

Περίληψη
Στην εργασία αυτή αποδεικνύουμε ότι η τριγωνική ανισότητα, ως
ιδιότητα της απόλυτης τιμής πραγματικού αριθμού, είναι ισοδύναμη με την
γνωστή τριγωνική ανισότητα στο Ευκλείδειο επίπεδο και αναλύουμε την
σπουδαιότητα των δύο αυτών ανισοτήτων στο πλαίσιο των σχολικών
Μαθηματικών.

Abstact
In this article we prove that the triangle inequality as a property of the
absolute value of real numbers is equivalent to the well-known triangle
inequality at the Euclidean plane. We also comment on the importance of
these two inequalities in the context of school Mathematics.
Λέξεις κλειδιά: τριγωνική ανισότητα, απόλυτη τιμή, ισοδυναμία

1. Εισαγωγή
Μία από τις σημαντικότερες ιδιότητες της απόλυτης τιμής πραγματικού
αριθμού είναι η λεγόμενη τριγωνική ανισότητα:

ΘΕΩΡΗΜΑ 1 (τριγωνική ανισότητα απόλυτης τιμής πραγματικού αριθμού)

Για κάθε α, β ∈ ℝ ισχύει |α β| |α| |β|.

Αν και το σχολικό εγχειρίδιο της Άλγεβρας Α΄ Λυκείου ([1]) αποφεύγει

να την ονομάσει «τριγωνική ανισότητα», εντούτοις σχεδόν όλοι οι

38ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μαθηματικής Παιδείας © Ε.Μ.Ε. - 2023

38ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μαθηματικής Παιδείας 303

εκπαιδευτικοί και οι μαθητές την αποκαλούν έτσι ακλουθώντας μία μακρά

εθνική (και διεθνή) σχολική (και εκδοτική) παράδοση.
Εύλογα οι μαθητές διερωτώνται: Γιατί η ανισότητα αυτή ονομάζεται
«τριγωνική» αφού δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιο τρίγωνο; Και επίσης,
γιατί μία ιδιότητα που αφορά στην ευθεία των πραγματικών αριθμών,
δηλαδή σε χώρο διάστασης 1, φέρει ονομασία που παραπέμπει σε τρίγωνα,
δηλαδή στο επίπεδο, που είναι χώρος διάστασης 2;
Την ίδια σχεδόν χρονική περίοδο που οι μαθητές στην Άλγεβρα Α΄
Λυκείου διδάσκονται την παραπάνω ιδιότητα των πραγματικών αριθμών,
στο μάθημα της Ευκλείδειας Γεωμετρίας ([2]) διδάσκονται το ακόλουθο
θεώρημα, που αφορά σε τρίγωνα, με το ίδιο όνομα «τριγωνική ανισότητα»:

ΘΕΩΡΗΜΑ 2 (η τριγωνική ανισότητα στο Ευκλείδειο επίπεδο)

Κάθε πλευρά τριγώνου είναι μικρότερη από το άθροισμα των δύο άλλων.

Υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα στα δύο αυτά θεωρήματα (Θεώρημα 1

και Θεώρημα 2); ή γίνεται κατάχρηση ορολογίας;
Στην εργασία μας αυτή δίνουμε μία απάντηση στα παραπάνω
ερωτήματα. Αποδεικνύουμε ότι τα δύο παραπάνω θεωρήματα είναι μεταξύ
τους ισοδύναμα, αποτελούν δηλαδή διαφορετικές εκφράσεις του ιδίου
πράγματος και για τον λόγο αυτό φέρουν την ίδια ονομασία.
Στις ενότητες 2 και 3 σχολιάζουμε τον λόγο που οι δύο ανισότητες είναι
σημαντικές στο πλαίσιο των σχολικών Μαθηματικών, η μία κυρίως στην
Άλγεβρα/Ανάλυση και η άλλη στη Γεωμετρία. Στην ενότητα 2 ειδικά,
προσδιορίζουμε την τιμή του |α β| ως γραμμικό συνδυασμό των |α| και
|β| με συντελεστές 1 και εξηγούμε γιατί η τριγωνική ανισότητα είναι μια
πραγματικά «προφανής» ιδιότητα των πραγματικών αριθμών (σε αντίθεση
με την εντύπωση που αποκομίζει κανείς διαβάζοντας την απόδειξη που
υπάρχει στο σχολικό εγχειρίδιο). Στην ενότητα 4 παρουσιάζουμε μία
πρώιμη αλλά λίαν ενδιαφέρουσα απάντηση στο βασικό μας ερώτημα. Στην
ενότητα 5 αποδεικνύουμε την ισοδυναμία των δύο ανισοτήτων και στη
συνέχεια συγκεφαλαιώνουμε την όλη συζήτηση στην ενότητα των
συμπερασμάτων.
304 38ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μαθηματικής Παιδείας

2. Η τριγωνική ανισότητα ως ιδιότητα της απόλυτης τιμής

πραγματικού αριθμού
Η απόλυτη τιμή ενός πραγματικού αριθμού α συμβολίζεται με |α| και
ορίζεται από τον τύπο:
α, αν α 0
|α| .
α, αν α 0
Είναι μία από τις σημαντικότερες έννοιες στη θεμελίωση των
πραγματικών αριθμών. Η απόλυτη τιμή δίνει αλγεβρική υπόσταση στη
γεωμετρική έννοια της απόστασης ανάμεσα σε δύο σημεία της ευθείας των
πραγματικών:
d α, β |α β|.
Μέσω της έννοιας της απόστασης ορίζεται η έννοια της σύγκλισης και
του ορίου και μέσω των εννοιών αυτών ορίζεται η έννοια της συνέχειας, της
παραγώγου και του ορισμένου ολοκληρώματος μιας πραγματικής
συνάρτησης. Συνεπώς, η έννοια της απόλυτης τιμής διατρέχει σχεδόν όλο
το πρόγραμμα σπουδών της σχολικής Άλγεβρας και Ανάλυσης στο Λύκειο.
Οι ιδιότητες της απόλυτης τιμής οργανώνονται σε τέσσερεις ομάδες:
ιδιότητες που είναι άμεσες συνέπειες του ορισμού, ιδιότητες ισότητας,
ιδιότητες ανισοτικών σχέσεων και ιδιότητες που σχετίζονται με τις
τέσσερεις πράξεις της αριθμητικής. Υπό το πρίσμα της Ανάλυσης, οι
ιδιότητες: (i) |α| 0, |α| 0 ⟺ α 0, (ii) |α| | α|, (iii) |α β|
|α| |β| είναι πολύ σημαντικές καθώς καθιστούν το σύνολο των
πραγματικών αριθμών μετρικό χώρο με μετρική την Ευκλείδεια απόσταση
d α, β |α β|.
Αλγεβρικές ή γεωμετρικές αποδείξεις της τριγωνικής ανισότητας ο
ενδιαφερόμενος μπορεί να βρει στα [3], [4], [5]. Εδώ εμείς, απλά θέλουμε
να εξηγήσουμε γιατί η τριγωνική ανισότητα είναι μία πραγματικά
«προφανής» ιδιότητα των πραγματικών αριθμών.
Πράγματι:
Αν τα α, β είναι ομόσημοι αριθμοί (ή τουλάχιστον ένα από τα α, β είναι
ίσο με μηδέν), τότε η ανισότητα |α β| |α| |β| ισχύει ως ισότητα. Πώς
όμως εξελίσσονται τα πράγματα όταν τα α, β είναι ετερόσημοι αριθμοί; Ας
το δούμε με ένα παράδειγμα. Ας πάρουμε π.χ. α 2 και β 3. Τότε,
από την μία μεριά |α| |β| | 2| | 3| 5, ενώ από την άλλη στο
38ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μαθηματικής Παιδείας 305

άθροισμα α β περιμένει μία απλοποίηση: α β 2 3 2

2 1 2 2 1 0 1 1, οπότε |α β| 1
και η ανισότητα ισχύει γνήσια.
Αν παρατηρήσουμε προσεκτικότερα τους παραπάνω λογαριασμούς θα
διαπιστώσουμε ότι για να βρούμε το α β αφαιρέσαμε τις απόλυτες τιμές
των α και β. Οπότε, στην περίπτωση που τα α, β είναι ετερόσημοι αριθμοί,
έχουμε α β |α| |β| , δηλαδή
|α β| |α| |β| .
Συνεπώς, στην περίπτωση που τα α και β είναι ετερόσημοι αριθμοί, η
απόλυτη τιμή |α β| του αθροίσματος δύο αριθμών α, β μπορεί να πάρει
ακριβώς μία από τις δύο τιμές: |α| |β| είτε |β| |α| (όποια από τις δύο
είναι μη αρνητική), η κάθε μια από τις οποίες είναι προφανώς μικρότερη ή
ίση από το |α| |β|.
Έτσι, προέκυψαν δύο συμπεράσματα: (i) αποδείξαμε την τριγωνική
ανισότητα επιχειρηματολογώντας πατώντας πάνω στη γραμμή σκέψης που
χρησιμοποιούμε για τον υπολογισμό του αθροίσματος δύο αριθμών και (ii)
προσδιορίσαμε ακριβώς την τιμή του |α β| συναρτήσει των |α| και |β|
και συγκεκριμένα ως γραμμικό συνδυασμό των |α| και |β| με συντελεστές
1. Όλα τα παραπάνω συγκεφαλαιώνονται στην ακόλουθη πρόταση:

ΠΡΟΤΑΣΗ 1. (προσδιορισμός της τιμής του |𝛼 𝛽| συναρτήσει των |𝛼| και |𝛽|)
Για κάθε α, β ∈ ℝ ισχύει:
|α| |β|, αν α, β είναι ομόσημοι ή τουλάχιστον ένα είναι μηδέν
|α β| |α| |β|, αν α, β είναι ετερόσημοι και |α| |β|
|β| |α|, αν α, β είναι ετερόσημοι και |α| |β|
ή ισοδύναμα
|α| |β|, αν α, β είναι ομόσημοι ή τουλάχιστον ένα είναι μηδέν
|α β| .
|α| |β| , αν α, β είναι ετερόσημοι

3. Η τριγωνική ανισότητα στην επίπεδη Ευκλείδεια γεωμετρία

Το θεώρημα της τριγωνικής ανισότητας στην επίπεδη Ευκλείδεια
γεωμετρία: «κάθε πλευρά τριγώνου είναι μικρότερη από το άθροισμα των
δύο άλλων» είναι πολύ σημαντικό για τους εξής λόγους:
306 38ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μαθηματικής Παιδείας

1ον) Συσχετίζει τα μήκη των πλευρών σε κάθε τρίγωνο. Για μεν τις γωνίες
του τριγώνου η σχέση που τις συνδέει είναι σχέση ισότητας (Α Β Γ
π), για δε τις πλευρές η αντίστοιχη σχέση είναι τριπλή ανισοτική σχέση
(α β γ και β α γ και γ α β).
2ον) Η τριπλή τριγωνική ανισότητα α β γ και β α γ και γ α β,
η οποία ισοδύναμα μπορεί να εκφραστεί από την ανισοτική σχέση |β
γ| α β γ, αποτελεί ικανή και αναγκαία συνθήκη
κατασκευασιμότητας τριγώνου δοθέντων τμημάτων με μήκη α, β, γ.
3ον) Η τριγωνική ανισότητα είναι ο λόγος που ο συντομότερος δρόμος
μεταξύ δύο σημείων του Ευκλείδειου επιπέδου είναι το ευθύγραμμο τμήμα
που τα ενώνει. Πράγματι, η τριγωνική ανισότητα βεβαιώνει ότι το
ευθύγραμμο τμήμα που ενώνει δύο σημεία έχει μήκος μικρότερο από κάθε
τεθλασμένη γραμμή που ξεκινάει από το ένα σημείο και καταλήγει στο
άλλο και έχει 2 πλευρές. Με επαγωγή στο πλήθος των πλευρών της
τεθλασμένης γραμμής, προκύπτει άνετα ότι η ανισοτική αυτή σχέση ισχύει
για κάθε τεθλασμένη γραμμή που ξεκινάει από το ένα σημείο και καταλήγει
στο άλλο. Το ζητούμενο έπεται από τον ορισμό του μήκους καμπύλης ως το
ελάχιστο άνω φράγμα των μηκών όλων των τεθλασμένων γραμμών που
ξεκινούν από το ένα σημείο και καταλήγουν στο άλλο.
4ον) Με την τριγωνική ανισότητα είναι δυνατόν να επιλυθούν κλασικά
προβλήματα φυσικής, ή προβλήματα βελτιστοποίησης όπως λ.χ. το
φαινόμενο της ανάκλασης του φωτός, ή προβλήματα εύρεσης διαδρομών
ελάχιστου μήκους.
Η διανυσματική έκδοση της τριγωνικής ανισότητας στο Ευκλείδειο
επίπεδο, την οποία θα χρησιμοποιήσουμε στην απόδειξη της ισοδυναμίας
των Θεωρημάτων 1 και 2 σε επόμενη ενότητα, ως γνωστόν, έχει ως εξής.
ΘΕΩΡΗΜΑ 2΄ (η τριγωνική ανισότητα στο Ευκλείδειο επίπεδο – διανυσματική έκδοση)
Για κάθε α⃗, β⃗ ∈ ℝ ισχύει |α⃗ β⃗| |α⃗| β⃗ , όπου |α⃗| x y , αν
α⃗ x, y .

4. Μια πρώιμη απάντηση στο βασικό ερώτημα.

Το βασικό ερώτημα εξακολουθεί να είναι: Γιατί η ανισότητα
|α β| |α| |β| (α, β ∈ ℝ)
38ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μαθηματικής Παιδείας 307

ονομάζεται «τριγωνική» αφού δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιο τρίγωνο;

Επίσης, η παραπάνω ανισότητα έχει 2 μεταβλητές, ενώ ένα τρίγωνο έχει 3
πλευρές και η τριγωνική ανισότητα στα Ευκλείδεια τρίγωνα περιέχει 3
μεταβλητές: τα μήκη των τριών του πλευρών.
Ισχυριζόμαστε ότι η δυσκολία αυτή μπορεί να εξαλειφτεί αν στρέψουμε
την προσοχή μας σε μία ισοδύναμη έκφραση της τριγωνικής ανισότητας
στο πλαίσιο των ιδιοτήτων της απόλυτης τιμής πραγματικού αριθμού. Η
ισοδύναμη αυτή έκφραση παρουσιάζεται στην ακόλουθη Πρόταση.
Πιθανότατα να την έχετε συναντήσει σε κάποιο άλλο πλαίσιο ως άσκηση,
εδώ όμως θα την αξιοποιήσουμε για να προσεγγίσουμε το βασικό μας
ερώτημα.

ΠΡΟΤΑΣΗ. Τα παρακάτω είναι ισοδύναμα:

(i) Για κάθε α, β ∈ ℝ ισχύει |α β| |α| |β|.
(ii) Για κάθε x, y, z ∈ ℝ ισχύει |x y| |x z| |z y|.

Η απόδειξη είναι τετριμμένη αν θέσει κάποιος α x z και β z y.

Οι λεπτομέρειες αφήνονται στον ενδιαφερόμενο. Η συνθήκη (ii) είναι πολύ
ενδιαφέρουσα. Όχι μόνο γιατί είναι ισοδύναμη με τη συνθήκη (i). Γίνεται
ενδιαφέρουσα υπό το πρίσμα της γεωμετρικής ερμηνείας της απόλυτης
τιμής ως απόστασης μεταξύ σημείων d x, y |x y| καθώς τότε η
συνθήκη (ii) μπορεί να γραφεί ισοδύναμα ως εξής:
d x, y d x, z d z, y (Α)
όπου τα x, y, z είναι τυχαία σημεία πάνω στην αριθμογραμμή.
Το ότι τα x, y, z είναι σημεία πάνω στην αριθμογραμμή είναι πρόβλημα.
Αν όμως προς στιγμή φανταστούμε τα σημεία x, y, z ως τρία σημεία του
Ευκλείδειου επιπέδου, τότε η συνθήκη (Α) εκφράζει ξεκάθαρα την
τριγωνική ανισότητα στο Ευκλείδειο επίπεδο.
308 38ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μαθηματικής Παιδείας

Έτσι, υπό αυτή την έννοια, η τριγωνική ανισότητα ως ιδιότητα της

απόλυτης τιμής πραγματικού αριθμού είναι ειδική περίπτωση της
τριγωνικής ανισότητας στο Ευκλείδειο επίπεδο ή διαφορετικά η τριγωνική
ανισότητα στο επίπεδο είναι γενίκευση της τριγωνικής ανισότητας ως
ιδιότητα της απόλυτης τιμής.

5. Η ισοδυναμία των δύο τριγωνικών ανισοτήτων

Στην ενότητα αυτή θα απαντήσουμε με εντελώς ξεκάθαρο τρόπο το
αρχικό ερώτημα. Αποδεικνύουμε το ακόλουθο Θεώρημα 3 κάνοντας χρήση
και των δύο εκδόσεων της τριγωνικής ανισότητας στο Ευκλείδειο επίπεδο,
της διανυσματικής και της κλασικής (σχέση πλευρών τριγώνου).

ΘΕΩΡΗΜΑ 3.
Τα παρακάτω είναι ισοδύναμα:
(i) Για κάθε α, β ∈ ℝ ισχύει |α β| |α| |β|.
(ii) Στο Ευκλείδειο επίπεδο, κάθε πλευρά τριγώνου είναι μικρότερη από το
άθροισμα των δύο άλλων.
Απόδειξη
(ii)⟹(i)
Υποθέτουμε ότι ισχύει η τριγωνική ανισότητα στο Ευκλείδειο επίπεδο και
θα αποδείξουμε την τριγωνική ανισότητα ως ιδιότητα την απόλυτης τιμής
πραγματικού αριθμού.
Έχουμε λοιπόν ότι |Α⃗ Β⃗| Α⃗ Β⃗ , για κάθε δύο διανύσματα Α⃗, Β⃗ στο
Ευκλείδειο επίπεδο (η
ισότητα περιγράφει την περίπτωση των
εκφυλισμένων τριγώνων). Αν Α⃗ x ,y και Β⃗ x , y , τότε η
παραπάνω σχέση γράφεται
| x x ,y y | | x ,y | | x ,y |
38ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μαθηματικής Παιδείας 309

ή ισοδύναμα
x x y y x y x y
η οποία ισχύει για κάθε x , x , y , y ∈ ℝ.
Θέτουμε y y 0 και αφήνουμε τα x , x να παίρνουν οποιαδήποτε
τιμή στο σύνολο των πραγματικών αριθμών. Οπότε έχουμε,
x x 0 x 0 x 0 , για κάθεx , x ∈ ℝ
δηλαδή
x x x x , για κάθεx , x ∈ ℝ
επομένως,
|x x | |x | |x |, για κάθε x , x ∈ ℝ
και συνεπώς το ζητούμενο έπεται.
(i)⟹(ii)
Υποθέτουμε ότι ισχύει η τριγωνική ανισότητα ως ιδιότητα την απόλυτης
τιμής πραγματικού αριθμού και θα αποδείξουμε την τριγωνική ανισότητα
στο Ευκλείδειο επίπεδο.
Ας είναι ΑΒΓ ένα τρίγωνο στο Ευκλείδειο επίπεδο. Χωρίς περιορισμό
της γενικότητας, μπορούμε να υποθέσουμε ότι το τρίγωνο είναι όπως
φαίνεται στο παρακάτω σχήμα, δηλαδή με βάση στον θετικό x-ημιάξονα,
μία κορυφή στην αρχή των αξόνων και την τρίτη κορυφή στο άνω
ημιεπίπεδο.

Αυτή η υπόθεση πραγματικά δεν περιορίζει την γενικότητα, διότι κάθε

τρίγωνο του Ευκλείδειου επιπέδου μπορεί να λάβει αυτή την θέση μετά από
κατάλληλη στροφή ή/και μετατόπιση συν το γεγονός ότι η τριγωνική
ανισότητα στο Ευκλείδειο επίπεδο αφορά σε μήκη πλευρών και το μήκος
παραμένει αναλλοίωτο κάτω από στροφές και μετατοπίσεις.
310 38ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μαθηματικής Παιδείας

Είναι λοιπόν Α 0,0 , Β α, 0 και Γ x, y , όπου α 0, y 0 και x ∈ ℝ.

Αρκεί να αποδείξουμε ότι
ΑΒ ΑΓ ΓΒ
ή ισοδύναμα
α x y x α y .
Όμως,
αφού y 0
x y x α y x x α
|x| |x α|
|x| |α x|
|x α x | από υπόθεση (i)
|α|
α αφού α 0
Το οποίο έπρεπε να αποδειχθεί..

6. Συμπεράσματα
Όλη η παραπάνω συζήτηση οδηγεί στα ακόλουθα συμπεράσματα:
1. Η τριγωνική ανισότητα, ως ιδιότητα της απόλυτης τιμής πραγματικού
αριθμού, είναι μία πραγματικά «προφανής» ιδιότητα, διότι αν πατήσουμε
πάνω στη γραμμή σκέψης που χρησιμοποιούμε για τον υπολογισμό του
αθροίσματος δύο αριθμών, όπως τον μαθαίνουμε στο Γυμνάσιο, προκύπτει
ότι η απόλυτη τιμή |α β| μπορεί να πάρει τρεις δυνατές τιμές: |α| |β| ή
|α| |β| ή |β| |α|, οι οποίες και οι τρεις είναι μικρότερες ή ίσες από το
|α| |β|! Αυτό αποδεικνύει τη τριγωνική ανισότητα και ταυτόχρονα
σημαίνει ότι στην γενικευμένη τριγωνική ανισότητα:
|α| |β| |α β| |α| |β|
ο μεσαίος όρος μπορεί πάρει ως τιμή μόνο τις ακραίες τιμές. Καμία ενδιάμεση.
2. Η τριγωνική ανισότητα της απόλυτης τιμής εκ πρώτης όψεως δεν
φαίνεται να σχετίζεται με κάποιο τρίγωνο. Αν όμως θεωρηθεί από τη
σκοπιά της ισοδύναμής της έκφρασης:
|x y| |x z| |z y|
και ειδικότερη κάτω από την προοπτική της απόσταση, δηλαδή ως
d x, y d x, z d z, y
38ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μαθηματικής Παιδείας 311

τότε, αν φανταστούμε τα σημεία x, y, z όχι ως σημεία της αριθμογραμμής

αλλά ως σημεία του Ευκλείδειου επιπέδου, τότε η παραπάνω συνθήκη
εκφράζει ξεκάθαρα την τριγωνική ανισότητα στο Ευκλείδειο επίπεδο.
3. Αν επιλέξουμε την διανυσματική εκδοχή για την τριγωνική ανισότητα
στο Ευκλείδειο επίπεδο, τότε οι δύο τριγωνικές ανισότητες:
(i) |α β| |α| |β| στο ℝ
(ii) ⃗
|α⃗ β| |α⃗| β⃗ στο ℝ
φαίνονται να έχουν όμοια μορφή παρά τις προφανείς διαφορές: (i) την φύση
των ορισμάτων (αριθμός, διάνυσμα), (ii) την φύση της πρόσθεσης
(βαθμωτή, διανυσματική) και (iii) την φύση των μέτρων (απόλυτη τιμή,
μέτρο διανύσματος). Αν όμως η συνθήκη (ii) περιοριστεί στα σημεία του x-
άξονα (𝑦 0), τότε παίρνουμε την συνθήκη (i). Άρα, η (ii) είναι γενίκευση
της (i) και η (i) ειδική περίπτωση της (ii).
4. Στην πραγματικότητα οι δύο ανισότητες είναι μεταξύ τους
ισοδύναμες. Αποτελούν δηλαδή διαφορετικές εκφράσεις του ιδίου
γεγονότος και για τον λόγο αυτό φέρουν την ίδια ονομασία.

Το υλικό που παρουσιάσαμε στην εργασία αυτή έχει στοιχειώδη

προσανατολισμό. Εντούτοις, απαντάει σε υπαρκτές ανάγκες και απορίες
των μαθητών, ανεξάρτητα από το γνωστικό τους υπόβαθρο ή την
μαθησιακή τους ετοιμότητα, κυρίως κατά την έναρξη των σπουδών τους
στον δεύτερο κύκλο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Πιστεύουμε ότι οι
ιδέες που συζητήσαμε μπορούν να δώσουν αφορμή για περαιτέρω
προβληματισμό και αφορμή για γόνιμο διάλογο ανάμεσα στον εκπαιδευτικό
της τάξης και τους μαθητές και τις μαθήτριές του.

Βιβλιογραφικές αναφορές
[1] Ανδρεαδάκης, Σ., Κατσαργύρης, Β., Παπασταυρίδης, Σ., Πολύζος, Γ.,
Σβέρκος, Α., Αδαμόπουλος, Λ., Δαμιανού, Χ. (Αναθεωρημένη Έκδοση 22-
0284). Άλγεβρα και στοιχεία πιθανοτήτων Α΄ Γενικού Λυκείου. Πάτρα:
Ινστιτούτο Τεχνολογίας και Εκδόσεων «Διόφαντος»
[2] Αργυρόπουλος, Η., Βλάμος, Π., Κατσούλης, Γ., Μαρκάτης, Σ., Σίδερης, Π.
(Αναθεωρημένη Έκδοση 22-0236). Ευκλείδεια Γεωμετρία, Τεύχος Α΄, Α΄
Γενικού Λυκείου. Πάτρα: Ινστιτούτο Τεχνολογίας και Εκδόσεων «Διόφαντος»
312 38ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μαθηματικής Παιδείας

[3] Καλυκάκης, Δ. (2017). Μια γεωμετρική απόδειξη της τριγωνικής

ανισότητας για πραγματικούς αριθμούς. Πρακτικά 34ου Πανελλήνιου
Συνέδριου Μαθηματικής Παιδείας (σ.344-354). Λευκάδα: Ε.Μ.Ε.
[4] Apostol, T. (1961). Διαφορικός και Ολοκληρωτικός Λογισμός. Τόμος Ι.
Αθήνα: Εκδόσεις Μ. Μπεχλιβανίδης & ΣΙΑ Α.Ε.
[5] Spivak, M. (1991). Διαφορικός και Ολοκληρωτικός Λογισμός.
Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης