BUỔI HỌC CUỐI CÙNG

(An-phông-xơ Đô-đê )

I. Tác giả An-phông-xơ Đô-đê

- An-phông-xơ Đô-đê sinh năm 1840, mất năm 1897.

- Ông là một nhà văn người Pháp với nhiều tác phẩm nổi tiếng.
- Văn chương của ông nhẹ nhàng, trong sáng, diễn tả những nỗi đau hay tình
yêu thương quê hương đất nước.
- Một số tác phẩm: Một thời niên thiếu, Buổi học cuối cùng....

II. Tác phẩm Buổi học cuối cùng

1. Xuất xứ

-Truyện “Buổi học cuối cùng” lấy bối cảnh từ một biến cố lịch sử: Sau cuộc
chiến tranh Pháp - Phổ năm 1870 - 1871, nước Pháp thua trận, hai vùng An-dát
và Lo-ren giáp biên giới và Phổ bị nhập vào nước Phổ. Cho nên các trường học
ở hai vùng này bị buộc học bằng tiếng Đức.

- Truyện viết về buổi học cuối cùng bằng tiếng Pháp ở một trường làng thuộc
vùng An-dát.

2. Bố cục

Gồm 3 phần:

• Phần 1. Từ đầu đến “mà vắng mặt con”: Quang cảnh trên đường và cảnh
trường.
• Phần 2. Tiếp theo đến “Tôi sẽ nhớ mãi buổi học cuối cùng này!”: Diễn
biến của buổi học cuối cùng.
• Phần 3. Còn lại. Kết thúc của buổi học cuối cùng.

3. Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp miêu tả

4. Giá trị nội dung tác phẩm Buổi học cuối cùng
- Qua câu chuyện buổi học cuối cùng bằng tiếng Pháp ở vùng An-dát bị quân
Phổ chiếm đóng, Phrăng hiện lên là một chú bé hiếu động, thông minh, nhạy
cảm, có tình yêu chân thành với người thầy, yêu nước sâu sắc.
5. Giá trị nghệ thuật tác phẩm Buổi học cuối cùng
- Lựa chọn nhân vật kể chuyện hợp lí: Người kể (ở ngôi thứ nhất) là một cậu
bé.
- Cách kể chân thực vì cậu là người trong cuộc - chứng kiến một cách đầy đủ
buổi học cuối cùng.
- Nghệ thuật khắc hoạ chân dung nhân vật (cả ngoại hình lẫn nội tâm) đều
chính xác, tinh tế.
- Miêu tả nhân vật qua ý nghĩ, tâm trạng.
- Giọng kể tự nhiên, linh hoạt, ngôn ngữ vừa chính xác vừa mang tính biểu
cảm cao.

6 .Tóm tắt
Sáng hôm ấy, cậu bé Phrăng đến lớp muộn, ngạc nhiên khi lớp học trở
nên yên ắng khác thường. Thầy Ha-men nói với cả lớp đây là buổi học
tiếng Pháp cuối cùng. Cậu thấy tiếc nuối và ân hận vì bấy lâu nay đã bỏ
phí thời gian, đã trốn học đi chơi và ngay sáng nay cậu cũng phải đấu
tranh mãi mới quyết định đến trường. Buổi học diễn ra thật trang nghiêm
từ tiết tập đọc, tập viết rồi tiết Lịch sử. Thầy Ha-men đã nói những điều
sâu sắc về tiếng Pháp. Khi đồng hồ điểm mười hai giờ cũng là lúc buổi
học kết thúc. Thầy Ha-men xúc động không nói nên lời. Cuối cùng, thầy
cố viết thật to lên bảng: “NƯỚC PHÁP MUÔN NĂM”.

7.Nội dung
“Buổi học cuối cùng” lấy bối cảnh từ một biến cố lịch sử sau cuộc chiến
tranh Pháp - Phổ vào năm 1870 - 1871. Nước Pháp thua trận, hai vùng
An-dát và Lo- ren giáp biên giới và Phổ bị nhập vào nước Phổ. Cho nên
các trường học ở hai vùng này bị buộc học bằng tiếng Đức. Vào buổi
sáng hôm đấy, cậu bé Phrăng đến lớp muộn, ngạc nhiên khi lớp học trở
nên yên ắng khác thường. Thầy Ha- men nói với cả lớp đây là buổi học
tiếng Pháp cuối cùng. Cậu thấy tiếc nuối và ân hận vì bấy lâu nay đã bỏ
phí thời gian, đã trốn học đi chơi và ngay sáng nay cậu cũng phải đấu
tranh mãi mới quyết định đến trường. Buổi học diễn ra thật trang nghiêm
từ tiết tập đọc, tập viết rồi tiết Lịch sử. Thầy Ha-men đã nói những điều
sâu sắc về tiếng Pháp. Bỗng đồng hồ nhà thờ điểm mười hai giờ, rồi đến
chuông cầu nguyện buổi trưa. Cùng lúc đó, tiếng kèn của bọn lính Phổ đi
tập về vang lên ngoài cửa sổ. Thầy Ha-men xúc động không nói nên lời.
Cuối cùng, bèn quay về phía bảng, cầm một hòn phấn và dằn mạnh hết
sức, cố viết thật to: “NƯỚC PHÁP MUÔN NĂM”.
II. Dàn ý phân tích Buổi học cuối cùng

(1) Mở bài
Dẫn dắt, giới thiệu về tác phẩm Buổi học cuối cùng.

(2) Thân bài

a. Chú bé Phrăng

• Vì không thuộc bài nên lúc đầu Phrăng định trốn học, sau đó lại đến
trường.
• Cậu ngạc nhiên vì không khí yên ắng khác thường của lớp học.
• Choáng váng khi nghe thầy giáo tuyên bố đây là buổi học cuối cùng bằng
tiếng Pháp.
• Tự giận mình vì thói ham chơi, lười học...
• Thấm thía lời dạy của thầy, chăm chú nghe thầy giảng bài.
• Cảm động trước hình ảnh lớn lao, cao đẹp của thầy Ha-men.

b. Thầy Ha-men

• Thầy trở nên dịu dàng khác hẳn ngày thường.

• Thầy lên lớp với bộ y phục đặc biệt chỉ dành cho những dịp long trọng.
• Thầy ca ngợi tiếng Pháp và tôn vinh Tổ quốc của mình.
• Tâm trạng thầy hết sức xúc động: thể hiện qua giọng nói thiết tha, nghẹn
ngào và hành động bất ngờ.

(3) Kết bài : Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm Buổi học
cuối cùng.

III. Đọc hiểu

Câu 1. Từ sự khác thường của buổi học, dự đoán về sự kiện xảy ra.
Dự đoán sự kiện xảy ra: Buổi học cuối cùng học bằng tiếng Pháp.

Câu 2. Tại sao thầy Ha-men lại nói: “... con bị trừng phạt thế là đủ rồi…”?
Việc không biết đọc, biết viết thành thạo tiếng của dân tộc mình chính là trừng
phạt lớn nhất đối với một đứa trẻ như cậu bé Phrăng.

Câu 3. Em có suy nghĩ gì về những dòng chữ in đậm này?

“…khi một dân tộc rơi vào vòng nô lệ, chừng nào họ vẫn giữ vững tiếng nói của
mình thì chẳng khác gì nắm được chìa khóa chốn lao tù…”
Những dòng chữ in đậm trên đã khẳng định được vai trò to lớn của tiếng nói
dân tộc trong công cuộc đấu tranh bảo vệ đất nước.

Câu 4. Cậu bé Phrăng băn khoăn những điều gì về những con chim bồ câu trên
mái nhà trường?
Cậu bé Phrăng đã băn khoăn rằng liệu người ta có bắt những con chim bồ câu
trên mái nhà trường phải hót tiếng Đức không.

Câu 5. Em hiểu thế nào về nhan đề Buổi học cuối cùng. Người kể lại câu
chuyện là ai? Chỉ ra tác dụng của ngôi kể này.

- Nhan đề “Buổi học cuối cùng” đã khái quát được nội dung của tác phẩm. Sau
cuộc chiến tranh Pháp - Phổ năm 1870 - 1871, nước Pháp thua trận, hai vùng
An-dát và Lo-ren giáp biên giới và Phổ bị nhập vào nước Phổ. Cho nên các
trường học ở hai vùng này bị buộc học bằng tiếng Đức. Truyện viết về buổi học
cuối cùng bằng tiếng Pháp ở một trường làng thuộc vùng An-dát.
- Truyện được kể theo ngôi thứ nhất (lời của cậu bé Phrăng ). Từ đó giúp người
đọc nắm được tác phẩm với cái nhìn chân thực, sinh động hơn.

Câu 6. Đặc điểm tính cách nhân vật thầy Ha-men được nhà văn khắc họa từ
những phương diện nào? Hãy nêu ra một số biểu hiện cụ thể trong văn bản.

- Đặc điểm tính cách nhân vật thầy Ha-men được nhà văn khắc họa từ những
phương diện: trang phục, lời nói, hành động.

- Một số biểu hiện cụ thể:

Trang phục chỉ được mặc vào những dịp đặc biệt (những hôm có thanh tra hoặc
trao phần thưởng): Chiếc áo rơ-đanh-gốt màu xanh lục, diềm lá sen gấp nếp mịn
và đội cái mũ tròn bằng lụa đen thêu.

Lời nói: Nhẹ nhàng nhắc nhở Phrăng khi cậu đến muộn hay không thuộc bài:
“Phrăng, vào chỗ nhanh lên con, lớp học sắp bắt đầu mà vắng mặt con”,
“Phrăng ạ, thầy sẽ không mắng con đâu…”;

Thái độ và hành động: Kiên nhẫn và nhiệt tình giảng bài như muốn truyền đạt
hết kiến thức cho học sinh trong buổi học cuối cùng…; Quay về phía bảng, cầm
một hòn phấn và dằn mạnh hết sức, cố viết thật to: “NƯỚC PHÁP MUÔN
NĂM!”...
Câu 7. Phân tích một số chi tiết cụ thể (trong suy nghĩ, cách nhìn nhận về thầy
Ha-men và thái độ đối với việc học tiếng Pháp) để làm rõ diễn biến tâm trạng
của nhân vật “tôi” trong “buổi học cuối cùng”.
- Phrăng đã định trốn học để chạy nhảy trên cánh đồng cỏ Ríp-pe, nghe tiếng
sáo hót ven rừng, đi bắt tổ chim hoặc trượt trên hồ. Nhưng cậu bé cưỡng lại
được và ba chân bốn cẳng chạy đến trường.

- Khi thầy Ha-men thông báo với cậu đây là buổi học Pháp văn cuối cùng:
Phrăng nghe tin mà rụng rời. Khuôn mặt cậu đỏ bừng vì tức giận, rồi chuyển
dần sang tái nhợt vì choáng váng. Đôi mắt đen láy ngây thơ không còn hiện lên
vẻ tinh nghịch mà thay vào đó là một nỗi mất mát, một nỗi sợ mơ hồ. Đôi bàn
tay nhỏ bé run run lấy sách từ trong cặp để lên bàn, lật giở từng trang thật nhẹ
nhàng. Ánh mắt của Phrăng dõi theo thầy Ha-men như thể sợ thầy có thể biến
mất. Đến lúc này thì cậu đã hiểu được lý do vì sao không khí của lớp học lại
khác lạ như vậy. Phrăng từ bàng hoàng, đau đớn đến xót xa.

- Khi Phrăng được gọi lên đọc bài: Cậu lúng túng và đung đưa người trên chiếc
ghế dài, lòng rầu rĩ, không dám ngẩng đầu lên vì xấu hổ. Cậu quan sát lớp học,
những khuôn mặt, hành động và sự nhẫn nại của thầy Ha-men để khắc sâu hồi
ức về buổi học này trước khi bị ép học tiếng Đức. Suốt cả buổi học, Phrăng
chăm chú nghe thầy giảng như nuốt lấy từng lời cho đến khi tiếng chuông cầu
nguyện buổi trưa vang lên báo hiệu giờ học kết thúc. Nhờ có buổi học cuối cùng
này mà Phrăng mới hiểu được giá trị của tiếng Pháp - đó không chỉ là tiếng mẹ
đẻ mà còn thể hiện lòng tự tôn, tự hào dân tộc.

Câu 8. Đọc phần 5 của văn bản Buổi học cuối cùng, liệt kê các chi tiết miêu tả
thầy Ha-men (về hành động, ngôn ngữ, ngoại hình). Các chi tiết này giúp tác giả
khắc họa được tâm trạng gì của thầy Ha-men.

- Khi tiếng chuông đồng hồ điểm mười hai giờ, rồi đến cả tiếng chuông cầu
nguyện buổi trưa vang lên, thầy Ha-men đứng dậy trên bục, người tái nhợt và
giọng nói nghẹn ngào như đang xúc động: “Các bạn, thầy nói, hỡi các bạn, tôi…
tôi…”.

- Hành động cuối cùng trước khi kết thúc tiết học: Thầy bèn quay về phía bảng,
cầm một hòn phấn và dằn mạnh hết sức, thầy cố viết thật to: “NƯỚC PHÁP
MUÔN NĂM!”. Dòng chữ ngắn gọn nhưng đã thể hiện được niềm tự hào sâu
sắc của một con người.

=> Nhân vật thầy giáo Ha-men cũng đem lại nhiều ấn tượng sâu sắc vì lòng yêu
nghề, yêu quê hương và đất nước của thầy.

Câu 9. Câu chuyện đã gợi lên trong em những suy nghĩ và tình cảm như thế
nào? Em giúp ra bài học gì cho bản thân sau khi đọc xong truyện?
Câu chuyện đã gợi lên sự trân trọng cũng như ý thức trách nhiệm về việc phải
bảo vệ ngôn ngữ của dân tộc.

Câu 10. Trong truyện Buổi học cuối cùng, em thích nhất nhân vật hoặc chi tiết,
hình ảnh nào? Hãy viết một đoạn văn (khoảng 6 - 8 dòng) giải thích lí do vì sao
em thích.

Gợi ý: Nhân vật thầy giáo Ha-men. Vì nhân vật này đã để lại nhiều ấn tượng sâu
sắc vì lòng yêu nghề, yêu quê hương và đất nước của thầy.

Đoạn mẫu:

- Nhân vật: Nhân vật mà em yêu thích nhất trong tác phẩm Buổi học cuối cùng
chính là thầy giáo Ha-men. Bởi nhân vật này đã để lại cho em ấn tượng về một
người thầy giáo có lòng yêu nghề, cũng như yêu nước vô cùng sâu sắc, chân
thành. Trong buổi học cuối cùng, thầy đã ăn mặc thật trang trọng: chiếc áo rơ-
đanh-gốt, màu xanh lục, diềm lá sen gấp nếp mịn và đội cái mũ tròn bằng lụa
đen thêu. Buổi học cuối cùng diễn ra với những lời giảng đầy bổ ích, những lời
tâm sự của thầy với học trò đã cho thấy một trái tim giàu yêu thương, trách
nhiệm và tình yêu với đất nước. Thầy giáo Ha-men chính là một tấm gương về
tình yêu dành cho ngôn ngữ dân tộc, cho đất nước.

- Chi tiết: Trong truyện Buổi học cuối cùng, em cảm thấy rất ấn tượng với chi
tiết ở cuối truyện. Khi tiếng chuông đồng hồ điểm mười hai giờ và tiếng chuông
cầu nguyện buổi trưa vang lên, thầy Ha-men đứng dậy trên bục, người tái nhợt
và giọng nói nghẹn ngào như đang xúc động: “Các bạn, thầy nói, hỡi các bạn,
tôi… tôi…”. Sau đó, thầy đã quay về phía bảng, cầm một hòn phấn và dằn
mạnh hết sức, thầy cố viết thật to: “NƯỚC PHÁP MUÔN NĂM!”. Hành động
này đã thể hiện được niềm tự hào sâu sắc của một con người với ngôn ngữ của
dân tộc nói riêng, với đất nước của mình nói chung. Cùng với đó là sự xót xa,
đau đớn trước hoàn cảnh mất nước. Quả là chi tiết nhỏ nhưng làm nên giá trị
lớn.

- Hình ảnh: Khi đọc truyện Buổi học cuối cùng, em cảm thấy ấn tượng nhất với
hình ảnh cậu bé Phrăng được gọi lên đọc bài. Cậu ước mình có thể đọc thành
thạo mà không phạm phải một lỗi nào. Nhưng ngay từ đầu, Phrăng đã tỏ ra lúng
túng, cậu cứ đung đưa người trên chiếc ghế dài, lòng rầu rĩ, không dám ngẩng
đầu lên vì xấu hổ. Cho đến khi nghe thầy Ha-men nói, Phrăng cảm thấy hối hận
vô cùng. Suốt cả buổi học, cậu chăm chú nghe thầy giảng như nuốt lấy từng lời
cho đến khi tiếng chuông cầu nguyện buổi trưa vang lên báo hiệu giờ học kết
thúc. Nhờ vậy, Phrăng mới hiểu được giá trị của tiếng Pháp - đó không chỉ là
tiếng mẹ đẻ mà còn thể hiện lòng tự tôn, tự hào dân tộc.