Chương 2:

THẨM QUYỀN THUẾ

9/16/23
Mục tiêu

Sau khi học xong môn này, sinh viên có khả năng:

(i) Áp dụng nguyên tắc cư trú và nguyên tắc nguồn xác định
nghĩa vụ thuế

(ii) Phân tích các tiêu chí xác định tình trạng cư trú thuế của cá nhân
và kết quả thuế tương ứng

(iii) Phân tích các tiêu chí xác định tình trạng cư trú thuế của
công ty và kết quả thuế tương ứng

9/16/23
 Nội d u n g
01 Cư trú (thuế)

02 Quyền đánh thuế cá nhân

03 Quyền đánh thuế công ty

04 Nâng cao
3

9/16/23
0.GIỚI THIỆU

• Tầm quan trọng của việc xác định tình trạng cư trú
thuế đối với các loại thuế thu nhập

• Thẩm quyền thuế đối với các loại thuế thu nhập

9/16/23
Cư trú thuế

• Cư trú thuế là gì?

• Tại sao phải quan tâm đến
việc xác định tình trạng cư
trú thuế

9/16/23
 6

0. GIỚI THIỆU

• Thu nhập có thể phải chịu thuế theo luật thuế của một quốc gia do mối
quan hệ giữa quốc gia đó và các hoạt động tạo ra thu nhập. Theo thông lệ
quốc tế, thẩm quyền thuế dựa trên một mối quan hệ như vậy được gọi là
thẩm quyền nguồn.

• Quốc gia áp đặt thẩm quyền nguồn thuế thu nhập họ đánh thuế trên
phần thu nhập phát sinh hoặc có nguồn ở nước họ.

9/16/23
0. GIỚI THIỆU

• Một quốc gia cũng có thể đánh thuế thu nhập trên cơ sở mối quan hệ giữa quốc gia
và người tạo ra thu nhập. Thẩm quyền thuế đối với thu nhập dựa trên mối quan hệ giữa
quốc gia đưa ra yêu cầu đó và người chịu thuế được gọi là thẩmquyềncư trú.

• Những người chịu sự điều tiết của thẩm quyền cư trú của một quốc gia thường phải chịu
thuế đối với thu nhập trên toàn thế giới của họ, bất kể nguồn thu nhập đến từ quốc
gia nào. Nghĩa là, người này thường phải chịu thuế đối với cả thu nhập có nguồn trong
nước vàthu nhậptừ nguồnnước ngoài.

9/16/23
0. GIỚI THIỆU

• Quyền đánh thuế theo nguyên tắc cư trú có thể chồng chéo
lên quyền đánh thuế của quốc gia khác khi họ đánh thuế trên
nguồn phát sinh thu nhập đánh thuế trùng.

9/16/23
THẨM QUYỀN NGUỒN

• Được ưu tiên sử dụng trong các hiệp định thuế đối với các quốc
gia nguồn (source country).
• Thường được áp dụng đối với:

- Thu nhập từ việc làm hoặc cung cấp dịch vụ của cá nhân

- Thu nhập từ hoạt động kinh doanh

- Thu nhập từ hoạt động đầu tư #

9/16/23
Thẩm quyền nguồn

• Nguyên tắc chung ở hầu hết các quốc gia là thu nhập từ các
dịch vụ cá nhân do nhân viên, nhà thầu độc lập hoặc chuyên gia
thực hiện sẽ có nguồn gốc ở nước nơi dịch vụ được thực hiện.

10

9/16/23
Ví dụ
Ông Phan Anh là cá nhân cư trú ở Việt Nam, trong năm tính thuế 2021 có thu nhập phát
sinh được ghi nhận như sau:
1. Từ 01/01/2021 – 01/10/2021, ông Phan Anh làm việc và sinh sống ở Việt Nam với
thu nhập:
- Tiền lương (chưa trừ BHXH, BHYT, BHTN): 1.291,6 trđ. Tổng số tiền BHXH, BHYT,
BHTN trích từ tiền lương theo quy định 219,47 trđ.
- Chuyển nhượng căn nhà thứ 2 (thời điểm chuyển nhượng ông Phan Anh có quyền sở
hữu 02 căn nhà) ở Việt Nam với giá chuyển nhượng 5.000 trđ.
2. Từ 02/10/2021 đến 31/12/2021, ông Phan Anh được cử đi công tác làm việc ở nước
ngoài với thu nhập: 240 trđ (là thu nhập sau thuế thu nhập cá nhân ở nước ngoài với
thuế suất 20%).

Ø Yêu cầu: Tính thu nhập chiu thuế TNCN của ông Phan Anh trong năm 2021 biết
rằng Việt Nam áp dụng nguyên tắc cư trú khi xác định quyền đánh thuế trực thu.
Ø Tài liệu bổ sung:
- Ông Phan Anh đã được cấp mã số thuế TNCN.
- Số người phụ thuộc trong năm: 01 người. 9/16/23

- Các khoản chi đều có chứng từ hợp lệ, hợp pháp.

 Tiền Thuế = TN tính thuế * TS
TN tính thuế = TN chịu thuế - các khoản giảm trừ
Các khoản giảm trừ = BH bắt buộc + Giảm trừ gia cảnh (NNT +NPT) +
Đóng góp từ thiện

VN áp dụng nguyên tắc cư trú

=> Khi ông PA là đối tượng cư trú của VN: TN chịu thuế của ông PA phải
có nghĩa vụ nộp thuế cho VN = TN trong nước +TN nước ngoài
Thu nhập chịu thuế === TN trước thuế
TN tại VN = 1.291,6 + 5.000 trđ =6.291,6
TN ngoài VN = 240/(1-20%) = 300 trđ
Tổng TN của ông PA thuộc diện chịu thuế TNCN tại VN là 6.591,6 trđ.

9/16/23
 2. QUYỀN ĐÁNH THUẾ CÁ NHÂN

• Tiêu chí xác định cá nhân cư trú

• Kết quả thuế sau khi xác định tình trạng cư trú

• Phân tích so sánh

9/16/23
Tiêu chí xác định cư trú thuế đối với cá nhân
Thuronyi (1998) đề xuất 03 nhóm tiêu chí:

Thời gian có mặt

Sự liên kết giữa cá nhân – quốc gia

Tình trạng cư trú dân sự

9/16/23
 THỜI GIAN CÓ MẶT

Ưu điểm:
- Được sử dụng phổ biến

- Tương đối khách quan và dễ xác định

Nhược điểm:

- Dễ dẫn đến tình trạng cư trú kép

9/16/23
 Ví dụ

• Có mặt tại Việt Nam từ 183 ngày trở lên tính trong một
năm dương lịch hoặc trong 12 tháng liên tục kể từ ngày đầu
tiên có mặt tại Việt Nam, trong đó ngày đến và ngày đi
được tính là một (01) ngày.

9/16/23
 Sự liên kết với quốc gia

• Tất cả các sự kiện liên quan đến tình trạng cư trú của một người
được xem xét cùng nhau

• Sự liên kết về mối quan hệ nhân thân, cá nhân

• Sự liên kết kinh tế

9/16/23
 Các yếu tố có thể được xem xét

• Nơi diễn ra các hoạt động mang lại thu nhập cá nhân;

• Nơi sinh sống của gia đình cá nhân;

• Mối quan hệ xã hội của cá nhân với đất nước (ví dụ: tài khoản ngân
hàng, thành viên câu lạc bộ, bằng lái xe, v.v.);

• Thị thực cá nhân và tình trạng nhập cư;

• Sự hiện diện vật lý thực tế của cá nhân trong nước.

9/16/23
 Dựa theo tình trạng cư trú dân sự

• Một quốc gia có thể xác định rằng bất kỳ ai có tư cách

công dân, hoặc có lẽ là quyền làm việc ở đó, nên được coi là cư

trú thuế

- Đơn giản hơn

- Không phổ biến (Chỉ sử dụng ở Mỹ).

9/16/23
 Kết quả thuế/NNT cư trú
• Sau khi xác lập tình trạng cư trú thuế, quốc gia liên quan có quyền đánh
thuế các cá nhân cư trú đối với thu nhập trên toàn thế giới của họ;

• Hầu hết các quốc gia áp dụng mức thuế như nhau đối với người cư trú và
người không cư trú, mặc dù một số quốc gia chọn áp dụng mức cao hơn
cho người không cư trú và/hoặc từ chối họ một số lợi ích, ví dụ: các mức
thuế suất bằng 0 hoặc các quyền lợi khác

9/16/23
 Kết quả thuế/NNT cư trú

• Thông thường, các quy tắc đặc biệt sẽ được áp dụng cho người cư trú
tạm thời để giới hạn cơ sở thuế ở các danh mục cụ thể như thu nhập từ việc
làm và thu nhập đầu tư trong nước

• Ví dụ: Tại Nhật Bản, cư dân không có ý định sống lâu dài tại Nhật Bản và
không ở lại quá năm năm được coi là cư trú tạm thời và bị đánh thuế đối
với thu nhập có nguồn gốc Nhật Bản và thu nhập có nguồn gốc nước ngoài
được chuyển về Nhật Bản, không giống như ĐT Cư trú bị đánh thuế vào
thu nhập trên toàn thế giới và những người không cư trú chỉ bị đánh thuế
vào thu nhập có nguồn gốc từ Nhật Bản.

9/16/23
 Phân tích so sánh
Bài tập/ Bài tham khảo LMS
• Canada

• United States

• Germany

• Japan

• India

• Vietnam* #

9/16/23
 3. ĐÁNH THUẾ CÁC PHÁP NHÂN

• Một công ty có thể không giao dịch duy nhất ở quốc gia nơi nó
cư trú; thực sự ngày càng có nhiều công ty hoạt động xuyên biên
giới quốc gia, một công ty có thể phải chịu thuế ở hai quốc gia trên
cùng khoản lợi nhuận.

9/16/23
 Hai cách tiếp cận
TIÊU CHÍ XÁC ĐỊNH CƯ TRÚ – PHÁP NHÂN

Pháp lý

Kinh tế

9/16/23
Tiêu chí Pháp lý: nơi đăng ký kinh doanh

Theo cách tiếp cận pháp lý, cư trú thuế được xác định theo quốc gia
thành lập/đăng ký trong sổ đăng ký thương mại. Cách tiếp cận này
liên quan đến hình thức pháp lý của quá trình thành lập công ty.

• Cung cấp sự đơn giản và chắc chắn cho chính phủ và người nộp
thuế;

• Hạn chế khả năng các tập đoàn chuyển quốc gia cư trú của họ cho
mục đích tránh thuế.

9/16/23
 Tiêu chí Kinh tế: Quản lý, kiểm soát

Theo sự liên kết về kinh tế hoặc thương mại, cách tiếp cận cư
trú thuế được xác định theo một hoặc nhiều yếu tố sau:
• Nơi quản lý *

• Địa điểm kinh doanh chủ yếu; hoặc là

• Cư trú của cổ đông (không được sử dụng rộng rãi)

Lưu ý: nhiều quốc gia sử dụng kết hợp cả hai phương pháp
này

9/16/23
Tiêu chí Kinh tế: Nơi quản lý
• Ít chắc chắn hơn: ít ứng dụng, ít nhất là về lý thuyết bởi vì đối
với MNE, các hoạt động quản lý có thể được tiến hành ở một số
quốc gia trong năm tính thuế cụ thể.

• Dễ dàng bị khai thác vì lý do tránh thuế vì một sự thay đổi ở nơi

quản lý thường có thể được thực hiện mà không gây ra bất kỳ
khoản thuế nào.

9/16/23
 Tiêu chí: nơi quản lý và kiểm soát

• Nơi các bộ phận chủ chốt gặp nhau;

• Nơi ra đời các quyết định quan trọng;
• Nơi kiểm soát chiến lược được thực hiện; và
• Nơi các chính sách cơ bản được hình thành và được thông qua như được
áp dụng cho nơi chúng được thực hiện
=> tìm ra nhóm người quyết định những gì, ở đâu, khi nào và như thế nào
về hoạt động của một công ty

9/16/23
Quyền đối với các công ty thuế: Ảnh hưởng của
truyền thông toàn cầu và thương mại điện tử

• Tác động của công nghệ như hội nghị/họp trực tuyến và các phương
tiện truyền thông điện tử khác: không cần thiết cho một nhóm người
(chẳng hạn như ban giám đốc) ở cùng một nơi để tổ chức các cuộc
thảo luận và đưa ra quyết định

• Khi đó một số tiêu chí có thể được xem xét: nơi thành lập, nơi cư trú
của giám đốc (hoặc cổ đông) hoặc nơi liên kết kinh tế của doanh
nghiệp mạnh nhất.

9/16/23
 Cơ sở thường trú

“cơ sở thường trú” có nghĩa là một cơ sở kinh doanh cố định

mà qua đó xí nghiệp thực hiện toàn bộ hay một phần hoạt động
kinh doanh của mình

30

9/16/23
“Cơ sở thường trú” bao gồm:

a. Trụ sở điều hành;

b. Chi nhánh;

c. Văn phòng;

d. Nhà máy;

e. Xưởng; và

f. Mỏ, giếng dầu hoặc khí, mỏ đá hoặc bất kỳ địa điểm khai
thác tài nguyên thiên nhiên nào khác…”. 30

9/16/23
Một số vấn đề của cơ sở thường trú

• Hiện diện vật lý hữu hình

• Thiếu sự phù hợp/ bối cảnh SXKD kỹ thuật số

31

9/16/23
 Types of PEs

Fixed Construction Agency Service Insurance

place PE PE PE PE
PE
Independent
Agent

Exceptions to PE

Tests of all PEs are independently applied. No hierarchy.

PE in digital economy?
32
9/16/23
Case study:

the right to tax companies(*)

34

9/16/23
 Cư trú - cá nhân/hiệp định thuế

• Tie-breaker rules – Quy tắc xác định cư trú thuế/hiệp định thuế: tránh
các tình huống trong đó một người được coi là cư trú kép ở cả hai
quốc gia

35

9/16/23
Cư trú - cá nhân/hiệp định thuế

First tie-breaker Nơi cá nhân có nhà vĩnh viễn

Second tie-breaker Quốc gia nơi đặt trung tâm của lợi ích sống còn
của cá nhân/lợi ích chủ yếu

Third tie-breaker Nơi sống thường xuyên

Fourth tie-breaker Công dân

36

9/16/23
Hiệp định thuế - vấn đề cư trú – pháp nhân

Đối với pháp nhân cư trú tại hai quốc gia:

• Cư trú của quốc gia nơi quản lý có hiệu lực nhất (Hiệp ước mẫu
OECD)

• Một số điều ước sử dụng nơi đăng ký kinh doanh làm tiêu chí
ưu tiên nếu công ty được thành lập tại một trong các quốc gia
tham gia hiệp ước. ##

37

9/16/23
CÁC VẤN ĐỀ ĐƯƠNG THỜI

• Thẩm quyền thị trường

• Khái niệm “sự hiện diện đáng kể về mặt kinh tế” trong nền
kinh tế số.

• Cơ sở thường trú ảo

38

9/16/23
Further resources
• https://learn.e-resident.gov.ee/hc/en-
us/articles/360000711978-What-is-e-Residency

39

9/16/23
Tóm tắt
• Các quốc gia có những quy định riêng về người nộp thuế cư trú;

• Thẩm quyền thuế bao gồm: thẩm quyền cư trú, thẩm quyền nguồn
và thẩm quyền thị trường.

40

9/16/23
ÔN TẬP

• Thẩm quyền cư trú mang lại số thu thuế cho các quốc gia lớn
hơn thẩm quyền nguồn. Đúng hay sai? Giải thích

41

9/16/23
 ÔN TẬP

• Khi nào Việt Nam được quyền thu thuế lên thu nhập của một công ty
nước ngoài?

42

9/16/23