PAGBASA AT PAGSULAT TUNGO SA - Ito ay isang bahagi ng

PANANALIKSIK pakikipagtalastasan na kahanay ng

pakikinig, pagsasalita, at pagsulat.
LESSON1: MGA KAALAMAN, PRINSIPYO, AT
KONSEPTO SA PAGBASA AT PAGSULAT Pagbasa (Goodman (sa Badayos, 2000))
- Ito ay isang psycholinguistic guessing
MGA BATAYAN KAALAMAN SA PAGBASA game.
- Sa pagbasa, ang isang mambabasa ay
“The Man who Reads is the Man who Leads”
bumubuo muli ng kaisipan o mensahe
- Lord Chesterfield hango sa tekstong kanyang binasa.
- Binigyang diin dito ang mga kasanayan
- Talino ang natatanging puhunan ng tao sa paghula, paghahaka, paghihinuha at
sa kanyang pakikipagsapalaran sa paggawa ng prediksyon sa
buhay. pagpapakahulugan ng tekstong binasa.
- Mahalagang mahasa ang talino ng
bawat tao para sa kanyang sariling PROSESO AT KATANGIAN NG PAGBASA
kabutihan at kaunlaran.
Hakbang sa Pagbasa
- Kailangang masidhi at malawak ang
pagbabasa na siyang makapagbubukas
ng daan ng lahat ng karunungan at
disiplina tulad ng agham panlipunan,
syensya, matematika, pilosopiya, sining,
at iba pa. (Bernales, et.al,: 2001)
- Sa pagbabasa, nagiging ganap ang
pagkatao ng isang nilalang sapagkat
nagiging sapat ang kanyang kaalaman,
kaligayahan, at kasiglahan sa
pakikisalamuha sa mga
kapaki-pakinabang na gawaing
nagpapaunlad sa kanyang sarili, sa
kanyang kapwa, at sa lipunang kanyang
kinabibilangan.
1. Persepsyon
- pagkilala sa mga nakalimbag na simbulo
KAHULUGAN AT KAHALAGAHAN NG
- pagbigkas nang wasto sa mga
PAGBASA
simbulong nababasa.
Pagbasa (Austero, et al.: 1999)
2. Komprehensyon
- Ito ay ang pagkilala at pagkuha ng mga
- pagpoproseso ng mga impormasyon o
ideya at kaisipan sa mga sagisag na
kaisipang ipinahahayag ng simbulong
nakalimbag upang mabigkas nang
nakalimbag na binasa.
pasalita.
- pag-unawa sa tekstong binabasa.
- Ito ay ang pag-unawa sa wika ng awtor
3. Reaksyon
sa pamamagitan ng mga nakasulat na
simbolo. - paghahatol o pagpapasya ng
- Ito ay paraan ng pagkilala, kawastuhan, kahusayan, at
pagpapakahulugan, at pagtataya sa pagpapahalaga ng isang tekstong
mga simbolong nakalimbag. binasa.
4. Asimilasyon
Pagbasa (Bernales, et al.: 2001) - pagsasama at pag-uugnay ng
kaalamang nabasa sa mga dati nang
kaalaman o karanasan.
Paglalarawan sa Pagbasa (Badayos, 2000)
a. Ang pagbasa ay walang kahiingang
imposible para hindi ito maisagawa ng
isang mambabasa.
b. Ang pagbasa ay isang proseso ng
pag-iisip.
c. Sa mga bulag, pandama ang pumapalit
sa mata nang ang mga imaheng mula sa
braille na kanilang binabasa ay
makarating sa utak upang maiproseso.
d. Ang efektiv na mambabasa ay isang
iteraktiv na mambabasa.
e. Maraming iba’t-ibang hadlang sa pag-
unawa, bukod sa mga hadlang sa
pagbabasa.
f. Ang magaling na mambabasa ay
sensitiv sa kayariang balangkas ng
tekstong binabasa.
g. Ang mabilis na pag-unawa sa teksto ay
nakapagpapabilis sa pagbasa.
MGA PANANAW O TEORYA SA PAGBASA
Mga Pananaw o Teorya sa Pagbasa
Teoryang Bottom-Up
- tradisyunal na pananaw sa pagbasa
- ang pagbasa ay ang pagkilala ng mga
serye ng mga nakasulat na simbulo
(stimulus) upang maibigay ang
katumbas nitong tugon (response).
- ang pagkatuto sa pagbasa ay
nagsisimula sa yugtu-yugtong pagkilala
ng mga titik sa salita, parirala, at
pangungusap ng teksto, bago pa man
ang pagpapakahulugan sa buong teksto
(Badayos, 2000).
- ang proseso ng pag-unawa ay ay
nagsisimula sa teksto (bottom) patungo
sa mambabasa (up).
Teoryang Top-Down
- ang pagbabasa ay prosesong holistic
- teoryang inside-out o
conceptually-driven dahil ang
kahulugan o impormasyon ay
nagsisimula sa mambabasa patungo sa
teksto.
- nagaganap dahil ang mambabasa ay
gumagamit ng kanyang dati nang
kaalaman at mga konseptong nabuo sa
kanyang isipan mula sa kanyang mga
karanasan at pananaw sa paligid.
- nakabubuo ng mga palagay at hinuha na
iniuugnay sa mga ideyang inilalahad ng
awtor ng isang teksto.
Teoryang Interaktiv
- ang teksto ay kumakatawan sa wika at
kaisipan ng awtor at sa pag-unawa nito,
ang isang mambabasa ay gumagamit ng
kanyang kaalaman sa wika at mga
sariling konsepto at kaisipan.
- dito nagaganap ang interaksyong
awtor-mambabasa at mambabasa-
awtor. (bi-directional)
- ito ay isang pagbibigay-diin sa pag-
unawa sa pagbasa bilang isang proseso
at hindi bilang produkto.
Teoryang Iskima
- mahalaga ang tungkuling
ginagampanan sa pagbasa ng dating
kaalaman ng mambabasa.
- bawat bagong impormasyong nakukuha
sa pagbabasa ay naidaragdag sa dati
nang iskima.
- bago pa man basahin ng mambabasa
ang isang teksto, siya ay may taglay ng
ideya sa nilalaman ng teksto mula sa
kanyang iskima sa paksa.
- maaaring binabasa na lamang ang
teksto upang patunayan kung ang
hinuha o hula niya tungkol sa teksto ay
tama.
- dahil dito, masasabing ang teksto ay
isang input lamang sa proseso ng
komprehensyon.
- hindi teksto ang iniikutan ng proseso ng
pagbasa, kundi ang tekstong nabubuo
sa isipan ng mambabasa.
PAGBASA AT PAGSULAT TUNGO SA
PANANALIKSIK Halimbawa: Ang parabula ay isang maikling
kuwento na naglalayong mailarawan ang isang
LESSON2: MGA HULWARAN NG TEKSTONG katotohanang moral o espirituwal sa isang
EKSPOSITORI matalinghagang paraan.

Tekstong Ekspositori 3 Paraan sa Pagbibigay Kahulugan

- anumang teksto na nagpapaliwanag o
naglalahad ng mga kaalaman hinggil sa
anumang paksang saklaw ng kaalaman
ng tao.
- dito nililinaw ang mga katanungan
sapagkat tinutugunan nito ang
pangangailangan ng mga mambabasa
na malaman ang mga kaugnay na ideya
o isyu.
- karaniwang isinusulat ng mga
manunulat na may sapat na kasanayan
sa pagsusuri ng kapaligirang
ginagalawan.
Manunulat ng Tekstong Ekspositori
- kailangang marunong magsuri o mag
analisa.
- kailangan maging kritikal sa kanyang
lipunan upang ang kanyang teksto ay
magtaglay ng mga sumusunod na
katangian:
a. Objektiv na pagtalakay sa
paksa,
b. Sapat na mga kaalamang
inilalahad sa teksto,
c. Malinaw na pagkakahanay ng
mga kaisipan o ideya,
d. Analitik na pagsusuri ng mga
kaisipan.
1. Sinonim (salitang katulad ang
kahulugan)
2. Intensiv na pagbibigay kahulugan
- sa paraang ito ginagamit ang tatlong
bahaging tinalakay sa naunang talata.
3. Ekstensiv na pagbibigay kahulugan
- sa paraang ito pinalalawak ang
kahulugang ibinigay o tinalakay sa
intensive na pagbibigay ng kahulugan
Metodong Maaaring Gamitin sa Pagdebelop ng
Talata
*pag-uuri
*analohiya
*paghahambing
*pagbibigay halimbawa
*pagbanggit ng hanguan o awtoridad
*pagkokontrast
*paglalarawan
*pagpapaliwanag
Ano ang pagkakaiba ng mga sumusunod?

Depinisyon
- pagbibigay kahulugan sa di pamilyar na
termino o salitang bago sa pandinig
3 Bahagi
1. Termino o salitang
binibigyang-kahulugan
2. Uri, class o specie kung saan kabilang o
nauuri ang terminong
binigyang-kahulugan Mapapansin sa Tekstong Depinisyon
3. Natatanging katangian nito A. Dimensyong Denotasyon
(distinguishing characteristics) o kung
paano ito naiiba sa mga katulad na uri
 - karaniwang kahulugan o kahulugang d. kumpas
mula sa diksyunaryo e. Kilos
B. Dimensyong Konotasyon
- di tuwirang kahulugan o
Halimbawa: (Komplikadong Pag-iisa-isa)
matalinghagang kahulugan

Halimbawa:
Tambol
● (D) Malakas ang tunog ng tambol na
dala-dala ni Juan noong parada.
● (K) Parang tambol ang dibdib ni Joan
noong siya’y nagtatalumpati.
Hangin
● (D) Ang lamig ng simoy ng hangin,
wari’y sasapit na ang taglamig.
● (K) Parang hangin na nawala ang
mag-aaral ni Binibining Santos.

Pag-iisa-isa o Enumerasyon
2 Uri ng Pag-iisa-isa o Enumerasyon
1. Simple
- pagtalakay sa pangunahing paksa at
pagbanggit ng mga kaugnay at
mahahalagang salita
2. Komplikado
- pagtalakay sa pamamaraang patalata
ng pangunahing paksa at mga kaugnay
na kaisipan na naglilinaw sa paksa.

Halimbawa: (Simpleng Pag-iisa-isa)

Ang pagsasalita ay kailangang idevelop upang
higit na maging efektiv tayong tagapagsalita.
Ang mahusay sa pagsasalita ay nakakuha ng
sapat na atensiyon ng mga tagapakinig.

Pagsusunud-sunod o Order

Pagsusunud-sunod o Order
- isang paraan ng pag-oorganisa ng isang
tekstong ekspositori
Batayang Uri
1. Sikwensyal
Ang mga sumusunod ay mga kasangkapan ng
2. Kronolojikal
isang nagsasalita:
3. Prosijural
a. tinig
Sikwensyal
b. bigkas
c. tindig
 - kinapapalooban ng serye ng - uri ng teksto tungkol sa serye ng mga
pangyayaring magkakaugnay sa gawain upang matamo ang inaasahang
isa’t-isa na humahantong sa isang hangganan o resulta.
pangyayari na siyang pinakapaksa ng
teksto. Halimbawa:
- batayan ng order ay ang panahon o ang
- pagluluto
pagkakasunud-sunod na pagkakaganap
- pagkukumpuni ng sirang makina
ng mga pangyayari (mula sa unang
pangyayari hanggang sa huli)
- maaring gamitin sa mga akdang narativ Halimbawa (Prosijural)
(kwento, talambuhay, balita, historikal
na teksto)

Halimbawa (Sikwensyal)

Kronolojikal
- kung ang paksa nito ay mga tao o kung
ano pa mang mga bagay na inilalahad
sa isang paraan batay sa isang tiyak na
varyabol (edad, distansiya, tindi, halaga,
lokasyon, posisyon, bilang, dami)
Paghahambing at Pagkokontrast
Halimbawa (Kronolojikal)
Paghahambing at Pagkokontrast
- isang tekstong nagbibigay-diin sa
pagkakatulad at pagkakaiba ng dalawa o
higit pang tao, bagay, kaisipan o ideya at
maging ng pangyayari.
2 Paraan ng Hulwarang Ito
1. Halinhinan (alternating) na pagtalakay
katangian.
2. Isahan (block) – magkasunod na
pagtataya sa katangian ng dalawang
paksang pinaghahambing at
Prosijural
kinokontrast
Halimbawa: Halimbawa (Problema at Solusyon)

Familiarize: (Isahan)

Sanhi at Bunga

Sanhi at Bunga
- dito tinatalakay ang mga kadahilanan
ng isang bagay o pangyayari at mga
epekto nito.

Halimbawa:

Problema at Solusyon

Problema at Solusyon
- pokus ng hulwarang ito ang patalakay
sa isa o ilang suliranin at paglalapat ng
Halimbawa (Sanhi at Bunga)
kalutasan
- karaniwang inuunang talakayin ang
problema bago ang solusyon sa
hulwarang ito bagama’t minsan ay ang
kabalikan nito.
- ang problema ay maaaring panlipunan o
pang-agham na nangangailangan ng
solusyon.
- (pang sulating teknikal at sayantifik)
PAGBASA AT PAGSULAT TUNGO SA
PANANALIKSIK
LESSON3: MGA KASANAYAN SA
AKADEMIKONG PAGBASA
Pag-uuri ng mga Ideya at Detalye
Pag-uuri ng mga Ideya at Detalye
1. Paksang Pangungusap
- sentro o pangunahing tema o pokus sa
pagpapalawak ng ideya
- batayan ng mga detalyeng inilalahad sa
isang teksto
2. Suportang Detalye
- tumutulong, nagpapalawak,
nagbibigay-linaw sa paksang
pangungusap.
- mahahalagang kaisipan o mga
susing-salita na may kaugnayan sa
paksang pangungusap.
- nililinaw nito ang pangunahing tema sa
pamamagitan ng paglalahad ng mga
detalye.
- batayan ng paksang pangungusap
batay sa kung ano ang layunin ng teksto
Halimbawa: Pag-uuri ng mga Ideya at Detalye
- Ang karapatang pantao ay karapatang
nagbibigay kaganapan sa ating
pagkatao. Ang karapatang mabuhay ay
pangunahing karapatan ng tao
sapagkat kung wala ito, wala na rin ang
pagkakataon upang matamasa niya ang
iba pang karapatan. May karapatan din
siyang maging mahalaga at tratuhin
bilang isang indibidwal na may dignidad.
Karapatan din ng tao ang maging
maunlad. Patuloy na sinisikap ng tao na
maigapang ang kanyang sarili at
pamilya sa mabilis na pag-unlad tungo
sa kaginhawaan.
Paksang Pangungusap (Pangunahing Ideya) /
Suportang Detalye
Familiarize:
Ang istatistiks ay isang sangay ng sipnayan na
tumatalakay sa sistematikong metodo ng
pangongolekta, pagkaklasipay, paglalahad,
pagsusuri at pag-iinterpret ng mga kwantiteytib
onumerical na datos. Napakahalaga ng
istatistiks sa buhay ng tao. Sa pamamagitan
nito, nagagamit natin ang deskriptib na wika
nang higit na episyente at eksakto sa
komunikasyon. Nagagawa nitong simple ang
malalabong kongklusyon. May mahalaga ring
gamit ang istatistiks sa halos lahat ng disiplina
ng pag-aaral. Sa edukasyon, ginagamit ito sa
pagtataya ng mga resulta ng pagsusulit tungo
sa pagpapabuti ng proseso ng
pagtuturo-pagkatuto. Kasangkapan din ito sap
ag-eebalweyt ng mga administrador ng mga
paaralan. Sa sayans, kasangkapan ito sa
pananaliksik at eksperimentasyon, maging sa
interpretasyon ng mga nakolektang datos. Sa
Negosyo at ekonomiks, ginagamit ito
saproduksyon, pagbebenta, pagpepresyo at
marami pang iba. Sa inhenyeriya, ginagamit ito
sa mgapananaliksik at eksperimentasyon ng
relayabiliti testing at sa pagkokontrol ng kalidad.
Sagobyerno, nakatutulong din ito tulad
halimbawa sa pagpapanatili ng episyenteng
sistema ng pagrerehistrong sibil.
Pagtukoy sa Layunin ng Teksto
TEKSTO vs KONTEKSTO?
Pagtukoy sa Layunin ng Teksto
1. Tumutukoy ang layunin ng teksto kung
ano ang nais mangyari ng isang awtor
sa kanyang mambabasa.
2. Mahihinuha ito sa mga salitang ginamit
sa teksto at sa paraan ng pagkaka-
organisa nito.
LAYUNIN NG TEKSTO
Familiarize:
Ang paningarilyo ay nakaaapekto sa maraming
organ ng katawan. Dinadagdagan nito ang
panganib sa sakit sa puso, kanser sa bibig,
laringhe, esopagus, tiyan, lapay, kidni, prosteyt
at blader. Iniuugnay rin ito sa pagkabaog, sakit Ikatlong Panauhan — tumutukoy sa
ng mga ugat at pananakit ng likod. Pero ang pinag-uusapan.
higit na sinisira ng paninigarilyo ay ang mga
baga at pinatutunayan ito ng mga istatistiks sa
kalusugan. Kanser sa baga ang pinakamarami sa
lahat ng kanser sa kalalakihan. Hindi ito
nakapagtataka dahil mahigit sa 60% ng
kalalakihang Pilipino ay naninigarilyo at ang
mga naninigarilyo ay may mahigit sa 30
posibilidad na magkaroon ng kanser sa baga
kaysa mga hindi naninigarilyo. Bukod sa
kanser,pronerin ang mga naninigarilyo sa
dalawa pang sakit, angchronic Familiarize:
bronchitisatemphysema. Kaya ngayong Buwan
ng Baga, gumawa ng positibo. Pakinggan ang
babala ng gobyernno na nagsasabing ang
paninigarilyo ay mapanganib sa iyong
kalusugan. Kaya, tumigil na sa paninigarilyo at
mabuhay nang mas malusog at mas matagal.

Pagtiyak sa Damdamin, Tono, at Pananaw ng

Teksto

Damdamin ng Teksto
- tumutukoy sa kung ano ang naging Pagkilala sa Pagkakaiba ng Opinyon at
saloobin ng mambabasa sa binasang Katotohanan
teksto.
- (saya/tuwa, lungkot, takot, galit, OPINYON
pagkabahala)
- Pahayag ng isang tao hinggil sa isang
Tono ng Teksto paksa batay sa kanyang paniniwala at
- tumutukoy sa saloobin ng awtor sa prinsipyo
paksang kanyang tinatalakay.
- (masaya, malungkot, seryoso,
mapagbiro, mapangutya)

Pananaw ng Teksto
- Tumutukoy punto de vistang ginamit
ng awtor sa teksto.
- Makikita sa pamamagitan ng panghalip
na kanyang ginamit.

PANGHALIP

Unang Panauhan – tumutukoy sa tagapagsalita.

Ikalawang Panauhan – tumutukoy sa
KATOTOHANAN
kinakausap.
- Faktwal na kaisipan o pahayag na hindi
na mapasusubalian

Familiarize:
Suriin natin ang ilan sa mgapolitically
chargedna salitang Ingles:
Western World.Ano ba ang ibig sabihin
ngwestern world?Anong katangian ang dapat
taglayin ng rehiyon sa daigdig o ng anumang
grupo o pilitikall na entity upang matawag
nawest?Kung ang terminong ito
aygeographical,dapat sanaylahat ng bansang
nasaWestern Hemisphereay kwalipayd na
mapabilang sawestern world,kasama ang
Nigeria, Ghana, Morocco, Algeria. Kung tutuusin,
ang Australia na nasaSoutheast Asiaay hindi
dapat tawagingwestern.Ngunit bakit ang mga
bansa sa Europa atNorth America lamang ang
tinatawag nawestern? Hegemonyatracismang
dahilan nito. May intensyong supremacistang
pagdidikta ng kasapian ngwestern worldat ang
pag-aasayn nila ng terminong ito sa kanilang
sarili.
First World.Kapag sinabingfirst world,agad na
pumapasok sa ating isipan ang mga bansang
mauunlad na nabibilang din sawestern
world.Tanging eksepsyon dito ang Japan dahil
sa kanyang istatus bilang pangalawa sa
pinakamaunlad na ekonomiya sa mundo. Ngunit
bakitfirstang ikinapit nilang pang- uri sa
kanilang “daigdig?” Kung “paunahan” din lang,
di hamak na mas may Karapatan ang Africa
kung saan ang mga unang tao ay nanirahan, o
kaya’y ang China na tahanan ng isa sa
pinakamatandang sibilisasyong alam ng tao.
Developing Nations.Ito ang tawag sa mga
bansang hindi nabibilang sawestern world o first
world.Pero kung tutuusin, lahat ng bansa sa
daigdig aydeveloping.Ang tao ay humihinto
lamang ng pagunlad kapag siya’y namatay na.
kung gayon, lahat ng lipunan saang panig man
ng mundo ay umuunlad. Samakatwid, ang
terminong ito ay inasayn sa mga bansang tulad
ng Pilipinas ay malinaw na manipestasyon ng
manipulasyon ng wika upang mailubog natin
ang ating sarili sa perpetwal na imperyoridad.
Coloured Race.Ito naman ang tawag sa mga
lahing itim at kayumanggi. Ngunit kung
pakaiisipin, anong balat ng tao ang
hindicoloured?Walang balat nacolorless!Isa na
naman itong kargadong salita, na parang
nagsasabingang lahing puti ay superior sa lahat
ng lahi!
Pagsusuri kung Valid o Hindi ang Ideya o
Pananaw
Batayan sa Pagsusuri kung Valid ang mga
Ideya o Pananaw
1. Sino ang nagsabi ng ideya pananaw?
2. Masasabi bang siya ay awtoridad sa
kanyang paksang tinatalakay?
3. Ano ang kanyang naging batayan sa
pagsasabi ng ideya o pananaw?
4. Gaano katotoo ang ginamit niyang
batayan ? Mapananaligan ba iyon?
Pagsusuri ng Validity
- KUNG VALID O PAGSUSURI KUNG
HINDI ANG VALID O HINDI ANG IDEYA O
IDEYA O PANANAW PANANAW
Halimbawa:
Sa aklat ni Da Vinci Code, inilarawan si Hesus
bilang isang tao at hindi bilang isang Diyos.
Ayon din sa aklat, nagkafrelasyon daw si Hesus
kay Magdalena na kanya ring naging isang
paboritong disipolo at siyang tinutukoy na na
The living Holy grail. Inilarawan dito ang
kongregasyong Opus Dei bilang mersenaryo at
Blackmailer.
Marami ang nagtataka kung saan nakuha ni Dan
Brown, ang may akda, ang kanyang mga ideya
na tahasang tumataliwas sa mga pahayag sa
Bibliya.
ano ang kanyang naging batayan? ano ang
kanyang naging inspirasyon?
Ayon sa ilang eksperto, ang aklat ay malamng
na ibinatay sa mga aklat noong kalagitnaan ng
ika-20 siglo tungkol sa Gnosticism. Nahahawig
din daw ito sa serye ng maikling pelikula noong
huling bahagi ng dekada 70.
Maraming kritiko ang aklat na ito. Sa katuyan,
bago ipalabas ang pelikulang bersyon nito,
tinangka ng marami na ipatigil ang
pagpapalabas nito. Ayon kay vice Mayor Danny
lacuna, ang pelikula raw(at ang pinag batayan
nitong nobela)ay offensive to the established
beliefs of the Roman Catholic Church.
Ngunit ang mga gayong pagtatangka ay hindi
nagtagumpay. Na ipalabas ang pelikula. Bunga
nito at ng kontrobersiyang na likha nito,
dumagsa ang mga tao sa takilya at mas
maraming kopya ng nobela ni Brown ang nabili
sa mga bookstore. Ayon sa ilan, ang
pagpapalabas ng pelikula ay tagumpay ng
freedom of artistic expression.
Paghihinuha at Paghuhula
Halimbawa Ng Katanungan sa Paghihinuha at
Paghuhula
- Tungkol saan ang teksto?
- Ano kaya ang mangyayari?
- Bakit kaya iyon nangyari?
- Ano ang nais sabihin sa akin ng awtor
ng teksto?
Paghihinuha
- Inferensing
- Tumutukoy sa kakayahang tukuyin
anisang bagay na hindi pa alam batay
sailang clues.
- Clues: pamagat ng teksto, larawan
Paghuhula
- Prediksyon
- Kadalasang gamit ito sa pagbabasa mga
kwento at nobela
- Ang isang matalinong mambabasa ay
nakagagawa ng halos akyureyt na hula
kung ano ang susunod na mangyayari o
maging ang kalalabasan o wakas.
Familiarize:
Ang Munting Kandila
Isang gabi ng Kapaskuhan, may isang batang
lalaki ang patungo sa katedral. Siya ay si Raul.
May dala-dala siyang isang maliit na kandila na
tanglaw niya sa paglalakad. Balak niyang itirik
iyon sa altar ng katedral para gumaling ang
maysakit at malubha niyang ina.
Mula sa munting bahay nina Raul patungo sa
katedral, kinakailangan niyang tumawid sa isang
masukal na gubat. Sa gitna niyo’y may isang
balon na ayon sa sabi-sabi ay pinagmumultuhan.
Nang malapit na siya sa balon ay nakarinig siya
ng mga taghoy. Natakot si Raul at binilisan niya
ang paglalakad upang malagpasan agad ang
balon. Subalit natalisod siya’t nadapa malapit sa
balon. Napahiyaw sa takot si Raul.
Walang anu-ano’y nakarinig siya ng tinig na
nanggagaling sa balon.
Kanino nanggaling ang tinig sa balon? Ano ang
kanyang itinataghoy?
“Para mo nang awa … ibigay mo sa akin ang
iyong kandila upang makita ko ang daan
palabas,” anang tinig ng isang bata sa loob ng
balon.
Sumagot si Raul, “Ang kandilang ito ay para sa
aking ina. Ititirik ko ito sa altar upang gumaling
siya.”
“Hindi mo ba ako mapagbibigyan sa gabi ng
Kapaskuhan?” ang samo ng tinig.
Ano ang gagawin ni Raul? Pagbibigyan kaya niya
ang samo ng tinig?
Nag-isip sumandali si Raul. Pagkatapos ay
inihagis niya ang kandila sa balon. Lumuhod siya
at sumubsob sa dalawang palad at umiyak.
Bigla-bigla ay nagliwanag. Nang itaas ni Raul
ang kanyang mukha ay nakita niya ang isang
bata na tangan-tangan ang kanyang kandilang
inihagis niya sa balon.
“Magbalik ka na sa inyo,” ang utos ng bata. “Ang
iyong ina ay magaling na.”
Patakbong umuwi si Raul at nakita niya ang
naghihintay niyang ina, magaling na nga at
parang hindi man lang nagkasakit.
Isinalaysay ni Raul sa kanyang ina ang nangyari
sa gubat. Matapos iyo’y napagpasyahan nilang
magtungo sa isang lumang kapilya na malapit sa
kanilang bahay upang magpasalamat.
Nang sila’y pumasok sa kapilya ay halos masilaw
sila sa liwanag na nagmumula sa altar. Ang luma
at maliit na kapilya ay nagliwanag at gumanda
tulad ng isang katedral.
Saan nanggagaling ang kakaibang liwanag sa
altar ng kapilya? Bakit at paanong ang kapilya ay
nagliwanag at gumandang tulad ng isang
katedral ?
“Raul, bakit ganoon ang liwanag? Paano at bakit
ang isang kandilang munti ay nakapagbibigay
ng ganoong liwanag?” ang tanong ng kanyang
ina.
Lubhang namangha si Raul. Habang sila’y
nakaluhod ay tiningnan niya ang kandila.
Nakilala niya ang kandila. Iyon ang kandila
niyang inihulog niya sa balon at dala-dala ng
batang kanyang tinulungan!
Ang liwanag ng kanyang munting kandila ay
nagbalik sa kanya nang higit pa sa liwanag ng
sanlibong kandila.
Dahil sa kabutihang ipinamalas ni Raul,
tinanggap niya ang pinakamagandang regalo
para sa Kapaskuhan mula sa Diyos – ang
paggaling ng kanyang inang maysakit. Iyon ang
pinakamasayang Pasko sa buhay ni Raul at ng
kanyang ina.
Pagbuo ng Lagom at Kongklusyon
LAGOM
- buod
- pinakapayak apinakamaikling anyo ng
diskuyson na batay sa isang binasang
teksto.
- taglay nito ang pinakadiwa at
mahahalagang kaisipan ng teksto
KONGKLUSYON
- tumutukoy sa mga implikasyong
mahahango sa isang binasang teksto.
Pagbibigay- interpretasyon sa Mapa, Tsart,
Grap, at Talahanayan
Mapa, Tsart, Graf, at Talahanayan
- Mga presentasyong biswal nkadalasang
ginagamit bilang pantulong sa isang
teksto.
- Nagagawang payak at mas madaling
unawain ang mga datos na inilalahad sa
isang teksto
Wastong Interpretasyon ng mga
Mapa, Tsart, Grap, at Talahanayan
1. Pansining ang mga leyenda (legend)
2. Pansining ang mga iskeyl na ginamit
3. Talababang ginamit
 4. Pag-aralang mabuti ang bawat bahagi.

Mapa
- naglalarawan lokasyon, hugis at
distansya.
- nagtuturo sa mga palatandaan ng
lokasyon ng isang lugar. -nakatutulong
sa pagbibigay direksyon.
Tsart
- nagpapakita ng dami o estruktura ng
isang sistema sa pamamagitan ng
hanay batay sa hinihingi o ibibigay na
impormasyon.
Grap
- dayagram na sumisimbolo sa mga
nakuhang impormasyon o datos.
- paraan para madaling maunawaan at
mabigyang kahulugan ang mga
impormasyon.
Talahanayan
- naglalahad ng datos sa tabular na anyo.
- sistematikong inilalagay sa mga hanay o
kolum ang mga nalikom na datos.
PAGBASA AT PAGSULAT TUNGO SA
PANANALIKSIK
LESSON4: MGA KASANAYAN SA
PAMPAG-AARAL SA PAG-UUNAWA AT MGA
BAGAY NA MAAARING SANGGUNIAN SA
AKLATAN
Ang Paksa at Pagtukoy sa Impormasyon
A. Ang Paksa at Pagtukoy sa Impormasyon
1. Napapanahon ngunit di naman lubhang
bago.
2. May saklaw ngunit may limitasyon.
3. Nakawiwili ngunit di naman palasak.
4. May batayan ngunit di lamang
karanasan.
5. Tiyak ngunit may malawak na
kabuluhan.
Paggamit ng mga Sanggunian
- Ang Kard Katalog ay listahan ng mga
nilalaman ng isang aklatan.
- Nakaayos ang mga ito gamit ang
tarheta o kard na may sukat na “3X5”
para sa bawat isang bagay na makikita
sa aklatan.
- Ito ay mahalaga upang mapadali ang
paghahanap ng mga libro at upang
maging mas organisado ang isang silid
aklatan.
Bahagi ng Kard Katalog
● Call Number – makikita sa kaliwang
bahagi ng kard at sa “label” ng aklat
● May-akda – awtor o sumulat ng aklat
● Pamagat ng Aklat – titulo or “title of
the book”
● Naglimbag – ang nag pa imprenta o
nagpublisiya ng aklat
● Pahina – pages or bilang ng pahina
mayroon ang isang aklat
● Paksa – subject or topic ng aklat
● Accession Number – record number na
makikita sa kaliwang bahagi ng kard
katalog
● Lugar ng Pinaglimbagan – kung saang
lugar nailimbag ang aklat
● Serye ng Titulo “Series Title”–
makikita sa dulo ng pahina
● ISBN (International Standard Book
Number) – ito ay numero nang
pagkakakilanlan ng aklat sa buong
mundo
Uri ng Kard Katalog
a. Kard ng paksa
b. Kard ng awtor
c. Kard ng pamagat
Paggamit ng mga Sanggunian
1. Kard ng Paksa (subject card) – kard na
dapat hanapin kung ang malinaw pa
lamang sa mananaliksik ay ang kanyang
paksang tatalakayin.
2. Kard ng Awtor (author card) – ganitong
kard ang magbibigay sa mananaliksik
ng mga impormasyong ang
 pangunahing entri ay ang pangalan ng Tukuyin kung ang bawat card
awtor.

B. AWTOR

3. Kard ng Pamagat (title card) – kard na

nilalapitan ng mga estudyanteng hindi
pa gaanong tukoy ang paksa o awtor ng
kanilang gustong saliksikin. C. PAKSA

A. PAMAGAT

Klasipikasyon ng Pagsasaayos ng mga Aklat

sa Aklatan Batay sa Estados Unidos
Nilalaman ng Komprehensibong Kard Katalog
a. Pangalan ng awtor / sagisag-panulat 1. Dewey Decimal System (10)
(apelyido, pangalan, inisyal) 2. Library of Congress (21)
b. Numero ng libro (call number)
c. Kapanganakan ng awtor Dewey Decimal System (DDS) (Melvil Dewey
d. Tala ng mga ilustrasyon at mapa 1876)
e. Sukat ng libro
f. Palimbagan
School Libraries / Public Libraries
g. Numerong ayon sa Library of Congress
h. Petsa ng pagkakalagay ng numero
i. Klasipikasyon ayon sa Dewey Decimal
System
j. Paksang panimula
k. Mga pahina ng indeks
l. Mga pahina ng introduksyon
m. Mga pahina ng pangunahing nilalaman
 - bawat uri ay may kanya-kanyang
subdibisyon.
(Halimbawa: Panitikan (800-899)
Library of Congress (LC) (Herbert Putnam
1897)
- pinagmulan ng mga malalaking letrang
makikita sa mga aklat upang
maklasipika ang iba’t-ibang paksain
- mas detalyado
- Larger Academic Libraries (21)
Ang Pagsulat ng Impormasyon
Paggamit ng Indeks Kard
Sipi – tawag sa tiyak at mismong salita, parirala
o pangungusap ng awtor na kinuha ng
mananaliksik para sa kanyang pag-aaral.
Lagom – inedit na ng mananaliksik upang
mapaikli, mapagaan o maiakma sa kanyang mga
mambabasa.
Inuri ni Alejandro (1948) ang lagom sa mga
sumusunod: halaw (abstract), tala (notes),
suring-basa (review), hawig (paraphrase), at
interpretasyon.
Halimbawa:
Istilo ng Pagsulat ng Sanggunian
1. Campbell o Turabian Style-may
istilong sinusunod sa talababa
(footnote) at bibliografi
2. APA Style (American
PsychologicalAssociation) – wala na
ang talababa at pinalitan ng lamang ng
dulongtala (endnote) (7th)
Halimbawa: Istilo ng Pagsulat ng Sanggunian
MGA BAGAY NA MAAARING SANGGUNIIN SA
AKLATAN
PAGBASA AT PAGSULAT TUNGO SA
PANANALIKSIK
LESSON7: PAG-OORGANISA NG MGA
IMPORMASYON
Pag-oorganisa ng mga Impormasyon
- Makikita ang kaayusan sa pagkaunawa
kung mainam na naisasagawa ng
mambabasa ang pagsasaayos ng
impormasyon batay sa kahalagahan nito
sa paksa.
- Ang mga tala na nakalap sa pagbasa o
pagha-highlight ay magandang ipunin
at isaayos batay sa paksa
- Maaari ding pagsunud-sunurin batay sa:
- background o kaligiran
- Debelopment
- impluwensya o kung anumang
balangkas na may lohikal na
tunguhin
Tip para sa MABISANG PAGTATALA NG MGA
IMPORMASYON mula sa aklat nina Hauser at
Gray (1987) na Writing the Research and Term
Paper:
- Tiyaking buo ang iyong mga
impormasyon.
- Isulat ang lahat ng impormasyong
kailangan at isipin ang mga ito sa oras
na makita agad.
- Sumulat nang maayos upang mabasa.
- Magdaglat kung kinakailangan upang
makatipid sa oras.
- Gawing eksakto ang mga impormasyon.
- Sinupin ang iyong mga impormasyon.
- Organisahin ang mga tala upang hindi
malayo sa balangkas.
- Ayusin ang mga ideya sa indeks kard
upang makita kung nananatili at di
nalalayo ang mga paksa.
Paggawa ng Balangkas
Ang Balangkas
- Ito ay ang maayos na paghahanda ng
ulat sa pamamagitan ng pagsulat ng
mga mahahalagang punto hinggil sa
paksa.
- Sistematikong paghahanay ng mga
ideya upang malinawan ang kanilang
ugnayan
- Ito ay isang iskeleton ng sulatin na
nagsisilbing gabay na pagsulat.
Isang iskeleton ng sulatin na nagsisilbing gabay
na pagsulat
Mga Hakbang sa Pagbabalangkas
1. Ayusin ang tesis na papangungusap
Halimbawa:
PAKSA: Ang Kahalagahan ng mga
Kagamitang Pampagtuturo
TESIS: Nagsisilbing pagganyak sa mga
mag-aaral ang mga kagamitang
pampagtuturo upang ituon ang
atensyon sa talakayan sa loob ng klase.
2. Isipin at ilista ang mga susing ideya.
Halimbawa:
I. Mga Hakbang sa Paglinang ng Apat na
Makrong Kasanayang Pangwika:
Pagbasa, Pagsulat, Pakikinig at
Pagsasalita
A. Pagtiyak sa Layunin
B. Paglalahad
C. Pagsasanay
D. Paglilipat
3. Tiyakin ang kaayusan ng mga ideya
Halimbawa:
I. Balangkas ng Wika
A. Ponolohiya
 B. Morpolohiya
C. Sintaks
D. Diskurso
4. Desisyunan ang URI at LEBEL o ANTAS ng
gagamitin.
KAHALAGAHAN NG PAGBABALANGKAS
1. Upang maiwasan ang paglayo sa
pagtalakay ng mananaliksik sa paksang
kanyang pinili.
2. Upang sa isang tingin lamang, makikita
sa mahusay na balangkas ang
pagdedebelop ng isang sulating
pananaliksik.
3. Upang magsilbing talaan ng mga ideya
na nais paksain sa pagsulat.
4. Upang magkaroon ng ideya ukol sa
kabuuan ng isang sulatin.
5. Upang magkaroon ng direksyon ang
pagsulat. Kung may direksyon ang
pagsulat, ang lohika ng pangangatwiran
ay magiging malinaw at maayos
6. Upang ang sulatin ay magkaroon ng
KAISAHAN, DIIN AT MAHUSAY NA
PAGKAKA-UGNAY-UGNAY.
7. Upang may magsilbing gabay ang
manunulat.
TATLONG URI NG PAGBABALANGKAS
1. BALANGKAS NA PAPAKSA
2. BALANGKAS NA PAPANGUNGUSAP
3. BALANGKAS NA PATALATA
1. BALANGKAS NA PAPAKSA
➔ Gumagamit ng mga salita o parirala
para sa ulo o heading.
➔ Karaniwan ay salita o parirala ang
ginagamit sa paghahanay sa mga
kaisipan.
➔ Mga parirala ang ginagamit o
pangunahing mga salita lamang.
Halimbawa ng Balangkas na papaksa:
I. Ang unang mahalaga sa dula
A. Pag-iingat na dapat iukol dito
1.Ang kailangang idagdag sa
buod sa karikitan ng paksa
2.Ang dapat pag-ingatan sa
wakas
B. Ang ikalawang mahalagang bagay na
ukol sa mga dula.
1. Ang kaibahan ng dula sa
kathambuhay hinggil sa bilang
ng tauhan
2. Ang dapat taglayin ng bawat
tauhan
3. Ang pagbabago sa pagkatao
ng tauhan
4. Ang pangulong tauhan
2. Balangkas na Papangungusap
➔ Gumagamit nang buong pangungusap
sa pagpapahayag ng pangunahing
kaisipan.
➔ Gumagamit ng isang buong pahayag o
pangungusap sa ulo o heading.
➔ Ang kaisipan ay ipinahahayag sa isang
buong pangungusap.
Halimbawa ng Balangkas na Papangungusap:
I. Sa mga dula, ang paksa ang lalong mahalaga.
A. Ito ay dapat pag-ukulan ng lalong
malaking pag- iingat .
1. Tangi sa kariktan, ito’y
kailangang pasukan ng
mkagustuhan magkaroon ng
kasiya- siyang hanggan.
 2. Ang wakas ay dapat maging Anyo ng Balangkas (Ayon sa Antas)
lingid sa simula ng
pangtatanghal.

3. Balangkas na Patalata

➔ Gumagamit ng talataan ng mga

pangungusap na may tambilang na ang
bawat isa ay naglalaman ng punong
diwa.
➔ Gumagamit ng pariralang may maikling
buod upang ipaliwanag ang bawat
paksa.

Halimbawa ng Balangkas na Patalata

I. Sa mga dula, ang dapat pag- ingatang mabuti

ay ang paksa sapagkat kung walang kabuluhan
ang paksa, mawawalan din ng kabuluhan ang
buong dula.

A. Ukol naman sa tauhan, na isa pa ring

mahalagang bagay, ang bawat tauhan
ay dapat magkaroon ng sariling tatak at
anumang pagbabago sa pagkatao ng
isang tauhan.

Mga Dapat Sundin sa Pagbuo ng Balangkas:

Kailangang iayos ang mga kategorya:

1. Dibisyon- ito ay pinandaan ng mga
bilang Romano (I, II, III, IV)
2. Seksyon- pinandaan ng malalaking titik
ng Alpabeto (A, B, C, D)
3. Sub-dibisyon- pinanandaan ng Bilang-
Arabiko ( 1,2,3,4,5)

• Kung minsan o maaaring kadalasan, ang

paghahati pa rin sa sub-dibisyon na ang maliliit
na titik ng alpabeto (a,b,c,d,e...) ang ginagamit na
pananda.
• Maaaring maging tatlo hanggang anim na sub-
dibisyon o antas ang balangkas.
Sa anyo ng pagbabalangkas dumedepende ang
mga sumusunod na bilang o letra batay sa kung
may higit pa sa isang paksa ang tinalakay.

Halimbawa:

Huwag nang lagyan ng numerong 2 or 3

kung iisa lamang ang paksa.

Ang nasa ilalim ng A. gayundin, kung

walang B walang A.

Ilan pang Tagubilin sa Pagbabalangkas

1. Mahalagang napaplano ang anumang
sulatin sapagkat nagagabayan nito ang
pagsusulat.
2. Mapapasimulan ang pagbabalangkas
kung naumpisahan nang mangalap ng
materyal sapagkat ang deskripsyon nito
mismo ang nagagamit na mga
pangunahing punto at mga
pansuportang detalye sa paghahati-hati
ng mga paksain mula sa
pangkalahatang pagtalakay .

- Para maging makabuluhan ang pagpaplano

ng sulatin, pahalagahan ang mga sumusunod
pang mga tagubilin.

1. Lohikal na ayusin ang mga tala at

gamitin ang mga ito bilang
preliminaryong materyal sa pagbuo ng
balangkas.
2. Repasuhin ang pamaksang pahayag
dahil maaaring may biglang naisip na
pagbabago gawa ng patuloy na
pagdagdag ng impormasyon.
3. Irebisa ang balangkas ayon sa mga
bagong natuklasang kabatiran.
PAGBASA AT PAGSULAT TUNGO SA
PANANALIKSIK
LESSON8: ANG PAG-UNAWA SA MGA
GRAPIKONG REPRESENTASYON
Ang mga grapikong representasyon
- binubuo ng mga GRAP, TALAHANAYAN,
TSART, FLOW TSART at
ORGANISASYONG ISTRUKTURAL.
- Ginagamit ang mga ito upang madali at
malinaw na maipaliwanag ang mga
numerikong datos na nakalap sa
GRAPIKONG REPRESENTASYON
pananaliksik.
- Ang mga katawagan, termino,
pagtutumbas at iba pa ay kinakatawan
ng mga numero, simbolo at larawan.
PARAAN NG PAGPAPAKAHULUGAN SA
GRAPIKONG REPRESENTASYON
1. Tiyakin ang dahilan sa pagbasa at
pagpapakahulugan sa grap, tsart,
talahanayan at iba pang uri nito upang
MGA URI NG GRAP
maging maayos ang
pagbibigay-kahulugan at pagsusuri sa
mga datos.
2. Sundin ang layunin o panuto sa
paglalapat ng datos at pagsusuri nito.
3. Basahin sa pasalaysay na teksto na
nagpapaliwanag sa nilalaman at layunin
nito, tingnan din ang pamagat at
sab-seksyon ng grap.
4. Unawain ang legend at scale of miles
nito.
5. Tingnan din ang mga tala sa gilid, itaas
o ibabang bahagi, suriin ang mga
kahulugan nito ayon sa legend.
ANG GRAP
Ayon kina Bautista at Menez (2008)
- ang grap ang pinakamabisang paraan
upang mailarawan ang mga datos o
impormasyon sa biswal na
representasyon.
PAGBIBIGAY- KAHULUGAN SA GRAP
1. Literal na kahulugan- pagsagot sa
tanong na nagbibigay ng mga
impormasyong makikita sa grap.
2. Kahulugan sa antas na interpretatibo-
paghango sa kahulugang ipinapahiwatig
ng kaugnayan ng mga impormasyong
inilalarawan sa grap.
3. Pagsusuri sa kahulugan ng datos –
pagbuo ng ideya, paghahambing,
pagbibigay ng hula o prediksyon ng
konklusyon tungkol sa mga inilahad na
impormasyon sa grap.
1. Line Graph
2. Pie Graph
3. Bar Graph
4. Pictograph
5. Flow Tsart (Flow Chart)
6. Talahanayan (Table)
7. Organisasyong Istruktural
(Organizational Structure)
1. Layn grap
- Ito ay binubuo ng dalawang
guhit perpendicular o hugis L.
- Ang patayo at ibabang linya ay
may kaukulang pagtutumbas.
- Gamit ang linya at tuldok
tinutukoy ang interval, bilis,
bagal o tagal ng mga bagay
(salik) na nakatala sa bawat
gilid.
LAYN GRAP
 2. Pay grap/ Pabilog na grap Horizontal Bar Grap
- Gumagamit ng bibig na parang pie.
- Ang bilog ay hinahati sa kwadrant na
binubuo ng 100%.
- Ang porsyento o digri ng pagtutumbas
ay iguguhit batay sa aktwal na hati nito
sa bilog.

PAY GRAP/ PABILOG NA GRAP

4. Pikto Grap
- Sa grap na ito ay mga larawan
ang ginagamit upang
kumatawan sa mga datos at
impormasyon. Mahalaga na
maging magkakasinlaki ang
mga larawan.
- Epektibo rin ang uring ito ng
3. Bar Grap grap sa paghahambing ng datos
- Sa halip na tuldok at linya, bar ang sa iba’t ibang panahon.
ginagamit upang tukuyin ang kantidad.
- Parisukat ang anyo ng grap, maaaring PIKTO GRAP
patayo o pahiga ang mga datos na
sinisimbulo ng bar.
- Maari ding gumamit ng mga pangkulay
upang mas maganda at maayos na
maipaliwanag ang datos.

BAR GRAP
Vertical Bar Graph

5. ANG FLOW TSART

- Ipinakikita ng ganitong uri ng
representasyon ang daloy o flow ng
isang proseso o maaaring pangyayari.
- Binubuo ito ng ibat-ibang hugis sa
pinagtatalaan ng mga prosesong dapat
sundin o isagawa.
- Ang mga guhit o strands na
nagdurugtong sa bawat proseso ay
 mahalaga ring maunawaan para sa
pagsusuri sa takbo ng proseso.

ANG FLOW TSART

7. ORGANISASYONG ISTRUKTURAL

- Ipinakikita nito ang ranking sa isang

6. ANG TALAHANAYAN
- Nasa anyong tabulasyon ang mga datos.
- Mayroong kaukulang kolum ang bawat
paksa. Katulad ito sa matrix sa
istatistiks.
organisasyon, samahan, o asosasyon.
Nagsisimula sa pinakamataas na antas
tungo sa pinakamababa.
ORGANISASYONG ISTRUKTURAL

Kailangan sa paglalapat ng numerikong datos:

1. Agad na matukoy kung ilang hanay at
kolum ang kakailanganin,
2. Lagyan ng leybel ang bawat hanay at
kolum
3. Dapat maging malinaw at tiyak ang mga
datos sa bawat hanay at kolum,
4. May pamagat ang talahanayan at
sikaping sa pamagat pa lamang ay
mauunawaan na ng target na
gagamit/babasa nito kung tungkol saan
ang talahanayan. Pagmamarka (Highlighting)
5. Itala sa ilalim ng talahanayan ang
source o kung saan nakuha ang datos - Ito ay ang paraan na ating ginagawa
na inilapat sa talahanayan. upang madali nating matandaan at
maunawaan ang binabasa.
- Isa itong mabisang paraan upang hindi
ANG TALAHANAYAN
mawaglit sa isipan at paningin ang mga
keywords na dapat tandaan.
- Tinatawag din itong “Annotating the
Text” o “Highlighting”. Ito ay maaaring
paglalagay ng makulay na bolpen o
pagsalungguhit sa mga mahahalagang
salita sa binabasa.
 ➔ Mahalagang basahin ang buong teksto maunawaan ang mga detalye sa
at tandaan na ang pagmamarka ay binabasa.
dapat na sumakop sa sampung
bahagdan (10%) lamang ng kabuuang Halimbawa ng Talang Marginal
teksto.
➔ Walang kabuluhan ang pagmamarka
kung ang buong tala ay kakulayan.
➔ Ang paraang ito ay mabisa para sa
pegrerebyu, pananangguni at muling
pagbasa(rereading) Cruz (2004).

MGA DAHILAN SA PAGMAMARKA:

Dahil sa ating pagbabasa ay may mga:

1. Salitang nakapagpapamulagat sa a
2. Salitang nagbibigay ng mga bagong
impormasyon.
3. Salitang nakapaglilinaw ng mga isyung
nais masagot.
4. Salitang nakasentro sa diwang gustong
mabatid.

Anu-ano ang Minamarkahan?

1. Ang mga (content words) at (keywords).
2. Mga pangalan ng tao
3. Pangyayari na mahirap nating
matandaan.
4. Mga teorya.
5. Mga kaisipang inilahad ng materyal sa
atin
6. Mahalagang puntos, paksang
pangungusap, mga susing pangungusap
at salita.
7. Talataang nag-iisa-isa,
nag-eenyumereyt o bumabanggit ng
proseso o mga hakbang.
8. Idinagdag na sariling komentaryo,
tanong at adisyonal na impormasyon.
9. Mga talang marginal.

Ano ang Talang Marginal?

- Ito ang mga simbulo, salita o drawing
na nakatala sa gilid o margin/ palugit ng
pahina na ginagamit ng sanay na sa
gawaing pagmamarka.
- Wala itong format o formula na
sinusunod at maaring sariling likha
lamang ng gumagawa nito ang mga
simbulo upang madaling matandaan at
PAGBASA AT PAGSULAT TUNGO SA
PANANALIKSIK
LESSON9: PANGUNAHING KASANAYAN SA
PAGPAPALAWAK NG TALASALITAAN
Talasalitaan
- listahan ng mga salita at kanilang
kahulugan
- Tinatawag ding Vocabulary o
bukabularyo, pangkat ng mga salita na
nasa loob ng isang wika na pamilyar sa
isang tao.
- karaniwang umuunlad na kaalinsabay
ng edad
- nagsisilbing gamitin at pundamental na
kasangkapan para sa komunikasyon at
pagkamit ng kaalaman.
- Ang mga salita na itinuturing na
pinakadiwa ng isang wika ay ang
kabuuang talasalitaan ng wikang ito.
Kahalagahan ng Talasalitaan
1. Madaling pag-unawa
2. Tamang paggamit ng mga salita
3. Tamang pagpapa-kahulugan
Mga Paraan ng Pagpapalawak ng Talasalitaan
1. Palagiang pagbasa
2. Pakikisalamuha
3. Paglalahad ng nabasa
4. Pagtatanong ng kahulugan ng mga
terminolohiyang binigyang-pansin
5. Pagkakaroon ng interes sa ibang
diyalekto
PAGPAPALAWAK NG BOKABULARYO GAMIT
ANG TALATINIGAN O DIKSYUNARYO
Ayon kay Cruz et. al. (2004) ang diksyunaryo
ay isang alpabetikong pagkakasunod-sunod ng
mga salitang binibigyang - kahulugan.
➔ Karaniwan na ang pahina nito ay
nahahati sa dalawa
➔ unang entri-makikita sa kaliwa
➔ huling entri-kanan o katapat
Maliban dito ibinibigay rin ng diksyunaryo ang
wastong:
➢ baybay
➢ wastong gamit
➢ etimolohiya
➢ pagbigkas
➢ mga uri ng salita
Halimbawa
Ang etimolohiya ay tinatawag na disiplina ng
Linguistik na may pananagutan sa pag-aaral
ng pinagmulan at ebolusyon ng mga salita , pati
na rin ang kanilang kahulugan at anyo.
Samakatuwid kapag pinag-uusapan natin ang
etimolohiya ng mga salitang tinutukoy natin ang
lahat ng mga aspeto na ito. Ang salitang
etymology , tulad nito, ay nagmula sa Latin
etymology , at ito naman ay mula sa Greek
ἐτυμολογία (etymology), na binubuo ng mga
ugat na Greek ἐτυμος (ethimos), na
nangangahulugang 'totoo' o 'tunay', at λόγος
(lógos) ), na isinasalin ang 'salita' o
'expression', iyon ay, ang tunay na pinagmulan
ng salita.
PAG-ALAM SA KAHULUGAN NG ISANG SALITA
1. Dapat ay may sapat na kaalaman at
kasanayan ang isang mag-aaral sa
paggamit ng diksyunaryo.
2. Mabisang hakbang sa madaliang
pagkakita sa kahulugan / katuturan ng
salita.
DIKSYUNARYO
- Nakatutulong sa pagbibigay sa mga
mambabasa o manunulat ng mga
 salitang maaaring magamit upang - Ang buong salitang-ugat o salitang
maipanghalili sa isang palasak na salita. maylapi ang inuulit.
- Paraan ng pagpapalawak ng mga Halimbawa:
kaalamang pansalitaan. gabi = gabi-gabi
basa = basa nang basa
Mayroong ding mga disyunaryong nilikha para
sa ilang natatanging disiplina tulad ng mga:
Salitang-maylapi:
● Synonyms
sumayaw = sumayaw -sayaw
● Antonyms
mag-isip = mag-isip- isip
● Homonyms
● Phrases and idioms
● Dialect terms Mga Tiyak na Tuntuning Sinusunod sa Pag -
uulit ng Ganap na mga salita:

ANG PAG-ALAM SA FORMULASYON NG MGA

SALITA SA FILIPINO - Sa salitang- ugat, kapag ito ay
dalawang pantig lamang, ulitin nang
buo.
A. PAG-UULIT NG BUONG SALITA O ILANG
taon = taon – taon
PANTIG NG SALITA
B. PAGTATAMBAL araw = araw-araw
C. PAGLALAPI
D. PAG-ANGKIN - Kung ang salitang - ugat naman ay
E. PAGLIKHA binubuo ng tatlo o mahigit pang
F. PAGHAHALO pantig, kunin lamang ang unang
G. PAGPAPARIS NG MAGKASAMA dalawang pantig ng salita at gawing
H. PAGPAPANGKAT-PANGKAT unang bahagi ng pag- uulit at saka
I. PAGSISINGKAHULUGAN/ SYNONYM ikabit sa ikalawang hati ang buong
J. PAGGAMIT NG CONTEXT CLUES salitang- ugat.
(PAHIWATIG)
K. PAGSASALUNGATAN/ANTONYM malayo = malayu-layo
L. PAGSISINTUNUGAN/ HOMOGRAPH
hiwalay = mataas= matahiwa-hiwalay
M. SALITANG MARAMING KAHULUGAN/
POLYSEMY as-taas
- Sa pag- uulit na ganap ng salitang
maylapi, -ang unlapi at gitlapi ay isama
sa unang hating pag- uulit subalit ang
A. PAG-UULIT NG BUONG SALITA O hulapi ay isama sa ikalawang hati.
ILANG PANTIG NG SALITA
Halimbawa:
- Ang salitang innulit ay isang
salitang-ugat o salitang maylapi na 1. tumakbo (takbò + -um)= tumakbu- takbo
inuulit. 2. magsabi (mag- + sabi)= magsabi-sabi
1. Parsyal na Pag-uulit ang unang bahagi 3. tumatlo (tatlo + -um-)= tumatlo- tatlo
lamang ng salita ang inuulit
B. PAGTATAMBAL
Halimbawa: - Pagsasama ng dalawang salita.
sayaw = sasayaw - Ang salitang- tambalan - dalawang
lakad = lalakad salitang magkaiba na pinagsama o
pinag-isa upang makalikha ng isa pang
salita o salitang may bagong kahulugan.
2. Ganap na Pag-uulit
 1. MALATAMBALANG SALITA
sulatan, takbuhan
- Karaniwang Isinusulat na may gitling
sa pagitan ng dalawang salita.

Halimbawa:
pulis, trapiko pulis-trapiko
tubig, ulan tubig-ulan
gatas,kalabaw gatas-kalabaw
2. TAMBALANG -GANAP
- isinusulat naman nang
magkadugtong. (may bagong
salita na may bagong kahulugan
na mabubuo)
Halimbawa:
balat, sibuyas balatsibuyas
hampas, lupa hampaslupa
dugo, bughaw dugongbughaw
C. PAGLALAPI
- idinurugtong ang mga panlapi sa
salitang-ugat.
- Ang salitang-ugat-ay mga salitang
basal ang anyo o mga salitang hindi pa
nalalagyan ng panlapi; samantalang ang
- Ang salitang- maylapi- mga
salitang-ugat na nilagyan na ng panlapi.
Limang (5) Uri ng Panlapi na Ginagamit sa
Paglalapi sa mga Saligat-ugat:
D. PAG-ANGKIN/PANGHIHIRAM
- panghihiram sa dayuhang wika
Ayon kay Propesor Florentino H. Hornedo ng
Pamantasan ng Ateneo, dapat daw ay tawagin
itong PAG-AAMPON ng salita at hindi
panghihiram; sapagkat, ang anumang bagay raw
na hinihiram ay sinasauli. Sa kaso ng ating
panghihiram, hindi natin hiningi ang
pagsang-ayon ng bansang pinaghiraman natin;
ginamit na lang natin ang mga salita nang
walang paalam.
Bakit nga ba tayo nanghihiram?
a. Wala tayong pantawag na mga bagay,
kaisipan, karunungang hindi sa atin
nagmula
Halimbawa:
•computer
• internet
• modem
• e-mail
• brainstorming
• cellphone
• Keyboard
• software
• sensor

1. Unlapi - (um-, maki-, 1. Umasa, makisaya,

magsaya, pagsama b. Wala tayong katutubong panumbas o
mag-, pag-) katumbas na salita para sa salitang
2. Gitlapi - (-in-,um-) hiniram
2. sinaing, tumawa
3. Hulapi - (-in, -hin, -an,
-han) 5. pagsumikapan, Halimbawa:
4. Kabilaan - (mag-an; magginataan, • proton
pag-han; pa-hin) ipagsumigawan • karate
5. Laguhan -
• neutron
(pag-um-an; mag-in-an; 4. Maghiraman,
pagsabihan, • Pizza
ipag-um-an)
patakbuhin • piston
• golf
3. biruin, sabihin, • spaghetti
 • jazz - ang mga ito'y lumilitaw, ginagamit ayon
• hamburger sa pangangailangan ng mga tao at sa
• xray katagalan ay lumilipas din
- nagawang lumikha ng tao ng mga
katawagan sa iba't bang paraan na ang
c. Mapalawak ang ating talasalitaan layunin ay mapalawak ang talasalitaang
d. Dahil sa ang wikang Filipino ay isang Filipino
buhay at dinamikong wika, patuloy tayo
sa panghihiram upang maragdagan ang
ating bokabularyo. Mga Halimbawa:
e. Upang hindi tayo malayo o mahiwalay ➔ Hating (telepono)
sa mga pagbabagong nagaganap sa ➔ Miksipat (mikroskopyo)
mundo. ➔ Lagusnilad (underpass)
f. Dahil tayo ay kabilang sa isang global na ➔ Binhisipan (seminar)
komunidad, ang mga pagbabago at ➔ Daktinig (mikropono)
kalakarang nagagaganap sa mundo ay ➔ Hatidwad (telegrama)
kailangan nating magaya.
g. Upang magamit natin ang mga salitang - Kabilang din sa mga likhang-salita ang
hiram sa pakikipagtalastasan; pasulat mga balbal o Slang sa Ingles. Batay sa
man o pasalita. riserts ni Salvador (2008) mahirap
h. May mga salitang teknikal, siyentipiko masumpungan kung saan nga ba
at pantangi na hiniram natin sa iba at nagmula ang salitang slang o balbal.
ginagamit natin. - Ayon kay Bulanos (1982) ang salitang
balbal ay Tagalog na bersyon ng Slang.
Halimbawa: Ang balbal ay salitang Tagalog na
digital nangangahulugang grupo ng mga salita
na hiniram sa wikang banyaga na
ZOO
ginagamit ng mga taong may
message mababang pinag- aralan.
kilobites
gigabites ANG ISLANG O BALBAL
networking - informal na wika sa antas ng lenggwahe
cellphone na ginagamit ng tao sa komunikasyon.
text - Subalit, sinuman o anuman ang estado
ng tao sa lipunan ay nakalilikha ng
- ANG PANGHIHIRAM NG MGA sariling islang.
IMPORMAL NA ESKPRESYON TULAD - Tagalog islang ay patuloy sa paglago at
NG MGA SUMUSUNOD: pagsibol.
- Ang buhay nito ay depende sa kung
Alright!
paano ito nilikha at kung gaano ito
Ouch!
kadalas gamitin.
Yeah! - Nagiging usapin pa rin ito hanggang sa
Okey! kasalukuyan ng mga entymologist kung
Yuck! saan at paano na ang Tagalog Slang ay
sumibol.
- Sa proseso ng komunikasyon na
ginagawa ng tao, isa sa mga
E. PAGLIKHA
communication noises o filters ay wika.
- paglinang o pagdedebelop ng wika ayon
sa kalikasan nito
 - Ang katangian ng wika bilang isang (7) pagpapaikli;
dinamiko o nagbabago ay nagbubunga (8) akronim; at
ng karagdagan ng mga bagong salita. (9) pagkokumbinasyon ng mga wika.

Batay sa kinalabasan sa isang pananaliksik, Halimbawa:

narito ang mga sumusunod na konklusyon:
chuvanes, eklavu, babuz, badaf, charuf, arip,
imbiyerna, akets, anets, itets
1. Bagamat may tatlong grupo ang mga
lumilikha ng salitang-balbal: taong-
kanto, bakla, at mga konyo, hindi
nangangahulugan na ang proseso ng
F. PAGHAHALO
kanilang paglikha ay exklusivo sa
kani-kanilang pangkat.
- Dalawa o higit pang pinaikling mga
2. Masasabing ang proseso ng paglikha ay
salita na pinaghahalo upang bumuo ng
inklusivo sapagkat anuman ang proseso
isa pang salitang magtataglay ng
ng paglikha ng salitang-balbal ay
pinaghalong kahulugan ng lahat ng mga
nagaganap sa anumang uri ng tao:
salitang pinaghanguan ng mga
edukado man o hindi, dahil dito, bukod
pinaikling anyo. Sa paraang ito walang
sa nabanggit na, may mga tinatawag na
salita ang ginagamit ng buo
mga tagapagsalitang:

superior,/inferior, civilizado/di-sivilisado, barbaro/edukado,

Halimbawa:

di-edukado/pangmasa, mataas/vulgar, formal/di-formal. Banyuhay (Bagong Anyo ng Buhay)

Tapsilog (Tapa, Sinangag, Itlog)
3. May malaking kinalaman sa paglikha ng
Altanghap (Almusal, Tanghalian, Hapunan)
salita ang katangian ng tagalikha sa
Dulawit (Dula at Awit)
sarili nitong proseso.
Tsinoy (Tsino at Pinoy)
Ang pagiging malikhain, ang kanyang
kasarian, ang oryentasyon sa Sayawit (Sayaw at Awit)
kinabibilangang lipunan, ang
heografikal na lokasyon ng tao at ang G. PAGPAPARIS NG MAGKASAMA
personalidad ng mga ito ay - mga bagay na kapag binanggit ay lagi
nakaiimfluwensya sa kaalaman at ang nang magkasama
paglikha ng mga salitang-balbal.
4. Batay sa teorya ni Zorc (2000) sa Mga Halimbawa:
kanyang Coming to Grips with Tagalog
• simula, wakas
Slang na nagpapaliwanag sa mga
proseso sa pagbuo ng mga ito. • timog, hilaga
• langit, lupa
Paraan ng mga Kabataan sa Pagbuo ng mga • puno, dulo
Likhang-salita: • lapis, papel
(1) paghihiram ng mga salita; • aso, pusa
(2) pagbibigay ng bagong kahulugan; • kanan, kaliwa
(3) paglikha o pag-invento; • kanin, ulam
(4) paggamit ng bilang o numero; • itaas, ibaba
(5) paglalaro sa mga salita; • lalaki, babae
(6) metatesis; • kutsara, tinidor
• kape, gatas
H. PAGPAPANGKAT-PANGKAT/HYPONYM
- isinasama sa isang klasipikasyon ang
mga salitang magkakasing-uri o
nagtataglay ng isang katangiang
katulad ng isang batayang salita
Mga Halimbawa:
ginagamit sa pinaka karaniwan at
simpleng pahayag.
Ang denotatibong kahulugan ay
ipinalalagay na sentral o pangunahing
kahulugan ng isang talasalitaan
Halimbawa:
Makunat ang tikoy.
Makunat = mahirap kagatin

SINING: musika, sayaw, pagpipinta, tula, 2. Konotasyon - pansariling kahulugan ng

pag-arte, pagguhit isang tao o pangkat. May dalang
ISPORT: basketball, baseball, sipa, bilyar, kahulugang iba kaysa sa karaniwang
volleyball, chess, pakahulugan.
MEDISINA: Optalmology, Pedyatriks, Obstetriks,
Surgery, Dentistry, Halimbawa:
Makunat ang taong iyan.
Makunat = kuripot

Mga halimbawa ng Denotasyon at Konotasyon

➔ BUGTONG NA ANAK
• Denotasyon : anak na bugtong
• Konotasyon : nag-iisang anak
➔ NAGSUSUNOG NG KILAY
• Denotasyon : sinusunog ang
kilay
• Konotasyon : nag-aaral mabuti
➔ UMUSBONG
I. PAGSISINGKAHULUGAN / SYNONYM • Denotasyon : paglaki o
pagtubo ng halaman
Kasingkahulugan
• Konotasyon : kinalakihan o
- may mga salita na halos pareho ang lumaki
kahulugan.
➔ BALITANG KUTSERO
• Denotasyon : balita ng kutsero
Halimbawa:
• Konotasyon : gawa gawang
• magsagupa – mag-away storya o chismis
• mapintog – matambok ➔ GINTONG KUTSARA
• supling – anak • Denotasyon : Kutsara na ginto
• namataan – nakita • Konotasyon : Mayaman na
• bagwis – pakpak angkan
• sukab – taksil ➔ IYAK PUSA
• Denotasyon : umiiyakang pusa
Dalawang Paraan ng Pagbibigay-kahulugan: • Konotasyon : iyakin
1. Denotasyon - Karaniwang kahulugan ➔ NAGPANTAY ANG PAA
dala ng diksyunaryo o salitang • Denotasyon : pantay ang paa
 • Konotasyon : patay na
J. PAGGAMIT NG CONTEXT CLUES
(PAHIWATIG)
- angkop gamitin sa mga salitang iisa ang
kahulugan, di madalas gamitin, at may
kalaliman sa depenisyon.
- Ang kahulugan ng salita ay
mauunawaan ayon sa pagkakagamit
nito sa pangungusap.
● Non-Gradable (komplimentaryo) –
pinahihintulutan nitong magkaroon ng
pagpapahayag ng degree of contrast.
● Gradable (naantas o nasusukat) – hindi
pinahihintulutan nitong magkaroon ng
pagpapahayag ng degree of contrast.
● Converse Terms (tugunan) – ito ay ang
mga salitang magkakasalungat ang
kahulugan ngunit magkakaugnay ito.

Halimbawa:
1. Nagliwanag ang nadirimlang isip ng
anak sa paliwanag ng ina.
2. Nagliwanag ang paligid sa pagsikat ng
araw.
3. Natinik siya nang kumain siya ng isda.
4. Natinik siya nang ituro siya ng
itinuturing na kaibigan sa mga alagad
ng batas na naghahanap sa kanya.
5. Mabunga ang itinanim niyang punong L. PAGSISINTUNUGAN/HOMOGRAPH
santol.
- paggamit ng mga salitang pareho ng
6. Mabunga ang ginawa niyang pagtulong
baybay subalit nagkakaiba ng tunog at
sa mga nangangailangan sapagkat
kahulugan
marami siyang nailigtas.
7. Matamis ang manggang kinain niya.
8. Matamis ang naging bunga ng kanyang Halimbawa:
pagsisikap sa pag-aaral, ginhawa na sila
ngayon sa buhay.
9. Makitid ang tulay na iyon, baka ka
mahulog sa iyong pagtawid.
10. Makitid ang utak ng babaeng kausap Bigkasin:
niya
1. Ang puno ay • tubo-tubo
pinutol ni Mang
K. PAGSASALUNGATAN / ANTONYM Benito.

Kasalungat - Ito ay tumutukoy sa salitang 2. Si Ian ay puno sa • paso-paso

kabaligtarang kahulugan ng salita. aming klase.
- Pagbibigay ng salungat na kahulugan
3. Pito silang
magkakapatid. • basa-basa
Mga Halimbawa:
mataba- payat 4. Mahilig maglaro ng
malinis - marumi pito si Marky.
maputi - maitim
mataas - pandak
M. Salita na Maraming Kahulugan (Polysemy)
Magkasalungat (Antonym)
- salitang kabaligtaran ang kahulugan
 - mga salita na iisa ang anyo subalit
nagtataglay ng dalawa o mahigit pang
kahulugan
- Kung babasahin o di kaya’y maririnig
natin ang salitang kamay, agad na
pumapasok sa ating isipan na ito’y
bahagi ng katawan. Ngunit maaari rin
itong magtaglay ng iba’t-ibang
kahulugan gaya ng mga sumusunod na
halimbawa:

Halimbawa:

KAMAY – bahagi ng katawan.

KAMAY na bakal, mahabang KAMAY, malikot na
KAMAY mga salita na iisa ang anyo subalit
nagtataglay ng dalawa o mahigit pang
kahulugan.
PAGBASA AT PAGSULAT TUNGO SA
PANANALIKSIK
LESSON10-11: ANG SINING SA PAGSULAT
NILALAMAN:
A. KAHULUGAN NG PAGSULAT
B. PROSESO NG PAGSULAT
C. BAHAGI NG PAGSULAT
- SIMULA/PANIMULA
- KATAWAN NG ISANG SULATIN
- PAGWAWAKAS NG ISANG
SULATIN
D. URI NG PAGSULAT
a. AKADEMIKONG PAGSULAT
b. TEKNIKAL NA PAGSULAT
c. JOURNALISTIC NA PAGSULAT
d. REPERENSIYAL NA PAGSULAT
e. PROPESYONAL NA PAGSULAT
f. MALIKHAING PAGSULAT
E. PAGSULAT NG RESUME
F. MAPAGSASANGGUNIAN SA PAGSULAT
“Mas makapangyarihan ang panulat kaysa
tabak”.
A. KAHULUGAN NG PAGSULAT
- Madalas na pangunahing ituro at
talakayin bilang isang kasanayang
makrong pangwika kaya maaaring ito’y
panghuli ding natututunan.
- Kompleks na gawain sapagkat mabusisi
at mahirap ang pagsasakatuparan.
PAGSULAT (Dr. Lydia R. Lalunio)
- isang prosesong sosyal o panlipunan,
ang bunga ng interaksyon ng proseso
ng mga mag-aaral at produkto sa sosyo
kultural na konteksto na nakakaapekto
sa pagkatuto.
- pagsasatitik ng anumang simbolo sa
kahit anong midyum upang maghatid ng
mensahe ang isang tao sa iba
- kasingkahulugan ng pagsusulat:
- pagtatala, paglilimbag,
pagguhit, pagsasatitik
- Simbolo ang isininusulat ng tao. Sakop
ng simbolo ang titik, numero, hugis,
bantas at nota (grapema)
- Ang midyum -tumutukoy sa kung saang
kaparaanan, tsanel, daluyan o daanan
naisagawa o naisakatuparan ang
pagsusulat. (dahon, bato, kahoy, papel,
pisara, cellphone at laptop)
- Sa anumang pagsusulat, laging kaakibat
nito ang paghahatid ng mensahe.
- Maaaring ekpresibo o transaksiyonal
ang mensaheng ipinapadala sa
pagsusulat.
- Ang ekspresibo at transaksiyonal na
pagsusulat ay dalawa sa
pangkalahatang layunin sa
pagsasagawa ng pagsulat.
- Tao lamang ang may kakayahan at
kapangyarihang makapagsulat.
B. Proseso sa Pagsulat
Graves (1982), Murray (1985), at Arrogante
(2000)
A. Unang Yugto: Bago Sumulat;
B. Pangalawang Yugto: Ang
Pansamantalang Pagsulat;
C. Pangatlong Yugto: Ang Pinal na
Pagsulat;
A. Unang Yugto:
Bago Sumulat;
1. Pagpili ng paksa
2. Pag-alam sa layunin ng pagsusulat
3. Pangangalap ng datos
4. Paggawa ng balangkas
1. Pagpili ng paksa
- Pagtatanong sa sarili kung "Tungkol
saan ang isusulat?"
- Maaaring mapagkunan ng paksang
isusulat:
sariling karanasan
pagmamasid sa paligid
pakikipag-usap
pakikinig
pagbabasa
panonood
social networking site
2. Pag-alam sa layunin ng pagsusulat
- Ang layunin - dahilan o rason kung
bakit nagsusulat ang isang awtor.
- layunin sa pagsusulat
a. personal
b. Sosyal
a. Personal ito kung may layuning
- ipahayag lamang ang ating mga
naiisip at nararamdaman. Kilala rin ito
bilang ekspresibong pagsusulat.
Halimbawa ng personal na pagsulat:
mga akdang pampanitikan.
b. Sosyal ang pagsulat kung may layunin
itong transaksiyonal. Ibig sabihin, ang
pinatutungkulan ng sulat ay mga taong
may mataas na katungkulan sa lipunan
o mga pagsusulat na pampropesyonal at
panteknikal.
Halimbawa ng sosyal na pagsusulat:
bio-data,
liham na nag-aaplay,
katitikan ng pulong,
police clearance
3. Pangangalap ng datos
- Mapaghahanguan ng mga datos:
➔ silid-aklatan
➔ Personal -mula sa talaarawan,
dyornal, liham at iba pang
kaugnayan sa buhay
4. Paggawa ng balangkas
- Nagiging maayos ang
pagkakasunod-sunod ng ideya.
- Tatlong uri ng pagbabalangkas:
➔ papaksa
➔ paparirala
➔ Papangungusap
● SEKSIYON-malalaking letra
● Subseksiyon-maliliit na letra
Halimbawa ng isang balangkas:
● Kahulugan ng Pagsulat (Dibisyon)
● Layunin ng Pagsulat (Subdibisyon)
● Uri ng Pagsulat (Seksiyon)
● Halimbawa ng Pagsulat (Subseksiyon)
B. Pangalawang Yugto:
Ang Pansamantalang Pagsulat;
5. Pagsulat ng borador (Draft Writing)
6. Editing
7. Pagrebisa
5. Pagsulat ng borador (Draft Writing)
- Ito’y aktuwal na pagsulat nang
tuloy-tuloy na hindi isinasaalang-alang
ang maaaring pagkakamali.
- Ang mga kaisipan at saloobin tungkol sa
paksang sinusulat ay malayang
ipinahahayag ng estudyante.
- Ang guro ay nakaantabay sa maaaring
maitulong o tanong na maaaring hingin
ng mag-aaral kung nasa klasrum ang
gawain.
- Matapos maisagawa, maaaring balikan
at suriin ng estudyante ang natapos na
sulatin upang maaayos at malinaw ang
ginagawang paglalahad.
6. Editing
- Ang bahaging ito ay pagwawasto sa
gramatika, ispeling, estruktura ng
pangungusap, wastong gamit ng salita,
kapitalisasyon, palabantasan at mga
mekaniks sa pagsulat.
- Sa bahaging ito pinapakinis ang papel
upang matiyak na ang bawat salita at
pangungusap ay naghahatid ng tamang
kahulugan.
 - Sa pag-eedit, ang mga di-magkaugnay
na pangungusap ay muling isinusulat
upang higit na maipakita ang kaugnay
na mga ideya.
- Kasama na rin sa editing ang
pagrerebisa.
7. Pagrebisa
- Ito’y pagbabago at muling pagsulat
bilang tugon sa sagot sa mga payo at
pagwawasto mula sa guro, kamag-aral,
editor o mga nagsuri.
- Pangunahing konsern ng rebisyon ang
pagpapalinaw sa mga ideya. Ginagawa
ito upang suriin ang teksto at nilalaman
para matiyak ang kawastuhan,
kalinawan, at kayarian ng katha na
madaling maunawaan ng babasa.
- Sa bahaging ito, iwinawasto ang mga
inaakalang kamalian, binabago ang
dapat baguhin, at pinapalitan ang dapat
palitan.
C. Pangatlong Yugto:
Ang Pinal na Pagsulat;
8. Pagpasa o paglalathala
8. Pagpasa o paglalathala
- huling proseso ng pagsusulat
- Ito na ang makinis at malinis na
manuskrito.
- Tiniyak mo na sa prosesong ito na
naedit nang husto ang buong teksto.
Paglalathala - pagbabahagi ng nabuong sulatin
sa mga target na mambabasa.
Kabilang sa gawaing ito ang mga sumusunod:
➢ Paglalathala ng mga piling sulatin sa
pahayagang pangkampus
➢ Pagbabasa sa harap ng klase at
pakikinig sa pagbasa ng iba
➢ Paggawa ng isang buklet, album o
portfolio ng mga naisulat
➢ Eksibit o pagdidispley sa buletin bord ng
mga naisulat
C. MGA BAHAGI NG PAGSULAT
1. Simula / Panimula
2. Katawan ng Isang Sulatin
3. Pagwawakas ng Sulatin
1. Simula / Panimula
- Sa bahaging ito, kailangang mapukaw
ang kawilihan, interes o atensyon ng
isang mambabasa. Inihahalintulad ito sa
window shopping / display window.
- Estratehiya sa pagsulat ng mabisang
panimula:
a. Pagkukuwento
b. Sipi o Panghihiram ng Idea
mula sa Iba
c. Pagtatanong
d. Depinisyon
e. Salitaan / Monologo o
Diyalogo
f. Tula o Awit
g. Kasaysayan o Etimolohiya ng
Salita
h. Lantarang Pagsasabi ng
Problema
i. Makatawag -Pansing Pahayag
j. Biro o Paluwang-tawa
k. Kasabihan, Kawikaan o
Islogan
l. Balita
a. Pagkukuwento
- Isang mahusay na panimula ang
pagsasalaysay ng isang
kapana-panabik na karanasan
ng isang tao.
- Maaari ding magamit na
panimula ang mga kuwentong
hinango sa mga pabula, alamat,
epiko, mito, anekdota o kaya’y
sariling karanasan.
Halimbawa ng Pagkukuwento:
Ang Pagpunta sa Quiapo
May tatlong manunulat, lahat gustong pumunta
sa Quiapo.
Ang unang manunulat, pag-aaralan niya ang
daang 'ginamit ng mga naunang manunulat, at
ito ang susundin niya. Makakarating siya sa
Quiapo.
Pero ang ikalawang manunulat, may
pagkakalog ‘ata, umikot muna sa mga ilog,
bundok at gubat, umiiwas sa kumbensiyonal na
daan, nakipagtsismisan pa sa kalye.
Pinagtatawanan natin siya dahil madalas
natatawa tayo sa mga nalilihis, tama man sila o
hindi.
Hanggang sa makarating siya sa Quiapo.
Mas mahusay siyang manunulat kaysa sa una
dahil nakadiskubre siya ng bagong daan
papuntang Quiapo. Hindi magtatagal marami
pang susunod sa kaniya. Papatag ang landas na
ginagawa niya at magiging kasimbilis na rin ng
unang daan.
Pero ang ikatlong manunulat, hindi rin siya
sumunod sa rules. Aba, hindi lang kalog, baliw
pa 'ata! Umikot-ikot din siya sa mga ilog at
bundok at palengke at simbahan.
Nagkawala-wala pa! Muntik pang maholdap!
Pinagtawanan din natin siya. Hanggang sa
makarating din siya sa isang lugar. Hindi ito ang
Quiapo kanina. Pero mapapaniwala niya tayo na
ito ay Quiapo rin.
(Mula sa Trip to Quiapo ni Ricky Lee)
b. Sipi o Panghihiram ng Idea mula sa Iba
- Hinihiram ang sinabi ng isang kilala at
eksperto sa kaniyang larangan, (pasalita
o pasulat)
- Nagsisilbi itong matatag na pundasyon
upang maging kapani-paniwala ang
isinusulat sapagkat ginamitan ng mga
pananalita na mula sa isang iginagalang
at kilalang eksperto.
Halimbawa ng Sipi o Panghihiram ng
Idea mula sa Iba:
Sa dulong bahagi ng kartilya ni Jacinto,
ipinaliwanag kung ano ang "mahal na tao" at ito
ang kaniyang sinabi: "Ang kamahalan ng tao'y
wala sa pagkahari! Wala sa tangos ng ilong at
puti ng mukha, wala sa pagkaparing kahalili ng
Diyos, wala sa mataas na kalagayan sa balat ng
lupa. Wagas at tunay na mahal na tao kahit
laking gubat at walang nababatid kundi ang
sariling wika; yang may magandang asal, may
isang pangungusap, dangal at puri; yaong ‘di
napaaapi’t 'di nakikiapi; yaong magdamdam at
marunong lumingap sa bayang tinubuan.”
(Maaari itong ikonekta kung ang tema ay may
kaugnayan sa paq-ibig sa bayan o nasyonalismo.)
c. Pagtatanong
- Ang pinakamalimit gamitin ng mga
manunulat, lalo na yaong mga baguhan
ang pagtatanong. Maaaring ang tanong
na ipinupukol ay dapat sagutin o yaong
katanungang hindi naman talaga
nangangailangan ng kasagutan. Kapag
ang tanong ay hindi naman talaga
nangangailangan ng kasagutan,
retorikal na tanong ang tawag dito.
Halimbawa:
Kung may genie na magbibigay-katuparan sa
lahat ng kahilingan mo pero hindi mo na
puwedeng gawin ang isang bagay na
pinakagusto mong ginagawa, papayag ka ba?
(Mula sa "Stainless Longganisa" ni Bob Ong)
d. Depinisyon
- May mga pagsulat na sinisimulan sa
pagpapakahulugan o
pagbibigay-katuturan ng isang
konsepto o ideya. Malaking tulong ang
ganitong paraan ng pagsisimula upang
maunawaan kaagad ng mambabasa ang
gamit ng salita sa kabuuan ng pahayag.
Halimbawa:
Ang sulphuric acid (H2S04) ay pinakagamiting
kemikal na industriyal na kailangan sa paglikha
ng mga gamot, diyobos, tela, pampasabog at iba
pa, ito'y malinaw at malangis na likido.
e. Salitaan / Monologo o Diyalogo
- Ang salitaan ay mabisang panggising sa
kawilihan at interes ng mambabasa. Ang
 timbre ng boses at paraan ng pagsasabi
ng isang linya ay malaking tulong upang
maagaw ang pansin ng mga tagapakinig
at mambabasa.
- At ito'y magagawa rin sa pagsusulat.
Kapag isa lamang ang tauhan o kaya'y
nagsasalita, ito ay monologo. Kapag
dalawa o mahigit pa, ito ay diyalogo.
Halimbawa:
Salitaan / Monologo o Diyalogo
Dalawang magkaibigan ang kumuha ng Bakit
Baligtad Magbasa ng libro ang mga Filipino?
Sa estate ng isang book store.
Episode # 1
Kaibigan 1: Eto, maganda 'to...
Kaibigan 2: Ay, ano yan?
Kaibigan 1: (Magbabasa ng isang linya.)
Kaibigan 2: (Matatawa.)
Kaibigan 1: 'Eto pa, tingnan mo...
Kaibigan 2: Ahahaha.
Kaibigan 1: (Patuloy sa pagbabasa para sa
kaibigan.)
Kaibigan 2: AHAHAHA!!!
Kaibigan 1: Hehehe!!!
Kaibigan2: NGYAHAHAHA!!!
Kaibigan1: BWAHAHAHA!!!
(Matapos basahin anq libro sa loob nq tindahan.)
Kaibigan 2: Halika na, umuwi na tayo.
Kaibigan 1: Sige
f. Tula o Awit
- Mabisang kasangkapan upang simulan
ang isang pagsulat. Dala ito ng likas na
pagiging makata ng mga Filipino.
- Higit ang panimula kapag nagiging
kaaliw-aliw o sinisimulan sa
pamamagitan ng isang awitin o kaya'y
isang tula.
Halimbawa:
Manipesto ng Isang Dayo
Pat V. Villafuerte
Huwag naman sanang sa pagbabalik ko ang
sumalubong sa akin
ay ang maraming pagsabog,
ang lantarang katiwalian,
ang dayaan sa eleksiyon,
ang paqmamaltrato sa mga bata,
matanda't kasambahay,
ang abot-langit na pamomolitika,
ang labanang Muslim at military
ang pagbagsak ng ekonomiya’t
ang pagkalagas ng mga militanteng bayaning
lansangan.
Dahil kapag ito ang naganap, kapag ito ang
aking nasaksihan, isang bagong
manipesto ang maidaragdag sa kasaysayan.
g. Kasaysayan o Etimolohiya ng Salita
- Ang pag-alam sa pinag-ugatan,
pinanggalingan o pinagbuhatan ng
isang termino o salita ay malaking
tulong sa lalong pagpapayabong ng
talasalitaan ng isang tao, Dito
nabibigyan ng pagkakataon ang
mambabasa o tagapakinig na
makapag-isip at makapaglimi na ang
bawat salita ay may sariling kasaysayan
na dapat alamin, hanapin at tuklasin
upang mas ganap na maunawaan ang
konseptong tinutumbok nito higit pa sa
nakasanayan nang pagpapakahulugan
dati rito.
Halimbawa:
Ang salitang "cha-cha" ay unang
lumitaw sa West Indies. Mayroon ditong tanim
na ang bagul ng bato ay lumilikha ng tunog na
"cha-cha." Ang mga taga-Haiti naman ay
nakagawa ng isang pakalog (rattle) mula sa
tanim na "cha-cha" at ginamit Ng isang voodoo
band kasama ang instrumento ng tatlong
tambol at isang kalembang. Ang pakalog na
gawa sa "cha-cha" ang ginagamit na lider ng
banda upang umpisahan ang ritmo ng awit at
sayaw.
Bilang isang sayaw, ang "cha-cha ay
hango sa mambo. Ang malaking pagkakaiba nito
sa mambo ay mabagal at pinong galaw ng sayaw
nito hanggang sa itali na lamang ito sa galaw ng
tigtatlong hakbang.
Ruben B. Surriga, "Cha-Cha"
Sawikaan, 2006:48
h. Lantarang Pagsasabi ng Problema
- Sa ganitong paraan ng pagsisimula ng
pagsulat, sinasabi agad ang suliranin
bilang paksa.
- Direktahan ang paglalahad ng problema
upang malaman agad ng mambabasa o
nakikinig kung tungkol saan ang
tatalakayin.
Halimbawa:
Isang malaking dagok ang nangyari sa
siyudad ng Baguio, Hilagang Luzon, Filipinas,
ang "meningo“ o meningococcemia, isang
bakterya na mabilis na tumatama sa may
mahihinang resistensiya.
Sa pagkakatanda ko, noong 2005 nag
simulang kumalat ang sakit na ito. Pito
hanggang siyam na ambulansiya ang tarantang
dumaan sa tapat ng aking tinitirhan patungo sa
malapit na ospital ng pamahalaan.
Rosalina A. Mendigo,"Meningo"
Sawikaan, 2006:76
i. Makatawag -pansing pahayag
- Ang mga salita o pangyayaring
nakakabigla o nakakagulat ay
epektibong paraan upang simulan ang
isang pagsulat.
- Makatawag-pansin ang isang pahayag
kung ito ay kakaiba at bago sa pandinig
at panlasa ng mambabasa o makikinig.
- Tumutukoy rin sa pahayag na di-
pangkaraniwan.
Halimbawa:
'"Vox populi, vox Dei!" ang tinig ng bayan ay
tinig ng Diyos. Malapit nanaman ang halalan at
ang paghuhusga ng bayan ay aalingawngaw sa
buong kapuluan. Ang sinumang kandidato na
pinili ng bayan upang magsilbi ay itinakda rin ng
Diyos sa isang dakilang tungkulin na dapat
niyang gampanan.
j. Biro o Paluwang-tawa
- Hindi nakakalimutan ang isang sulating
nag-iwan ng ngiti o saya sa labi ng
mambabasa o mga nakikinig.
- Mabuting panimula ang pagpapatawa
dahil magsisilbi itong pangganyak at
mahihikayat ang mga mambabasa o
mga nakikinig na ipagpatuloy ang
kanilang ginagawa.
Halimbawa:
Nabusog sa Langhap, Nagbayad nang
Dapat
May isang pamilyang nakaririwasa sa
buhay. Araw-araw ay masasarap na pagkain ang
inihahanda ng kanilang kasambahay. May
tatlong anak ang mag-asawa,. Ang
nakapagtataka, kahit gaano kasarap ang
kanilang handa o ulam, nananatiling payat ang
mga anak nito.
Sa kabilang bakod naman, may
mag-anak na isang kahig, isang tuka . May tatlo
ring anak ang mag-asawa. Sa kabila ng hirap at
gutom na nararanasan ng pamilya, isang
kabaligtaran ang nangyayari. Malulusog ang
mga anak nila. Nagtaka ang mag-asawang
nakaririwasa sa buhay. Isang araw, minatyagan
nila kung ano ang pinakakain ng mag-asawang
dukha sa kanilang mga anak. Laking gulat nila
sa kanilang natuklasan, habang kumakain ng
tuyo at kaunting kanin ang mag-anak na dukha,
sinasabayan pala sila ng mga ito.
Nilalanghap nang husto ang amoy ng
masasarap na pagkain ng mag-anak na dukha
mula sa kabilang bakod at sinasabayan nila ng
pagsubong animo' y ito na rin ang kanilang
ulam.
Nagalit ang mag-asawang nakaririwasa
sa kanilang natuklasan. Kaya’t kinausap nila na
magbayad ang mag-anak na dukha sapagkat
pinakikinabangan nito ang amoy ng kanilang
masasarap na ulam.
Walang-wala ang mag-anak na dukha.
Kaya alam nilang hindi sila makababayad sa
kapitbahay. Ang sabi ng padre de pamilya ng
mahirap na mag-anak ang ganito "Pasensiya na
po. Makapagbabayad din po kami sa tamang
paraan.
Habang nasa kanilang tahanan ang
mag-asawang nakaririwasa, may naririnig silang
malalakas na baryang kumakalansing ng
paulit-ulit. Sa pagtataka, pinuntahan nila ang
kabilang bahay.
“Ano bang ginagawa ninyo?" tanong ng
mag-asawang mayaman. "Nagsisimula na po
kaming magbayad sa inyo. Dahil nabubusog po
kami sa paglanghap ng inyong ulam, marapat
po lamang na magbayad kami sa tamang
paraan. Habang naririnig po ninyo ang kalansing
ng aming barya, sa ganitong paraan,
nakababayad na kami," tugon ng mag- asawang
dukkha sabay ngingiti-ngiting pumasok sa
kanilang munting tahanan.
k. Kasabihan, Kawikaan o Islogan
- Ang mga pahayag na naglalaman ng
talinghaga at lalim ng pag-unawa ay
mabuting panimula sa isang pagsusulat.
- Nagbibigay ito ng mga karunungang
kinakailangang pag-isipang mabuti at
mensaheng nagpapatalas ng kaisipan.
Halimbawa:
"Ang kagalakan ng puso ang siyang
nagpapasigla sa tao, at ang kaligayahan ang
nagpapahaba ng buhay.
Magsaya ka at mag-aliw; iwaksi mo nang
malayo ang iyong mga kalungkutan."
L. Balita
- Mabisang panimula sa isang pagsusulat
ang isang napapanahong balita.
Halimbawa:
Kung may dapat ikatuwa ang mga guro
sa pampublikong paaralan ay ang dagdag na
10% sa kanilang sahod sa darting na taong-
panuruang 2009-2010.
Ayon kay DepEd Undersecretary for
Finance, Ted Sangfil Jr., ang dagdag na sahod sa
mahigit na 530,000 gurong pampubliko ng
bansa ay ibibigay nang installment sa loob ng
tatlong taon.
(Mula sa Kalatas-Balita ng PASATAF, Baguio,
2009)
2. Katawan ng Isang Sulatin
- Ibayong pag-iisip ng manunulat ang
kailangan
- Dapat may malawak na kaalaman sa
isang paksa
- Isaayos ang mga detalye batay sa
layunin ng komposisyon
- Isaalang-alang ang tamang gamit ng
mga salita at ang damdamin at diwang
nais ihayag
Estratehiya ng Pagsulat ng Katawan (Bernales
et al.)
(1) Iayos ang datos sa tamang
pagkakasunod-sunod. Ibig sabihin, kung
ang unang detalye, Iyon ang dapat
mauna at pagsunod-sunurin ang iba
pang pangyayari.
(2) Iayos ang datos nang palayo o palapit,
pataas o pababa, at papasok o pababa
lalo na kung ang teksto ay
naglalarawan.
(3) Iayos ang datos nang pabuod o mula sa
pagbibigay ng espesipikong detalye
patungo sa paglalahat.
(4) layos ang datos nang pasaklaw, mula sa
panlahat na kaisipan tungo sa mga tiyak
nadetalye.
(5) Ihambing ang mga datos, ibigay ang
katangiang magkaiba o kaya'y
pagkakapareho.
(6) Iisa-isahin ang mga datos.
(7) Suriin o magbigay-puna mula sa sinabi
sa panimula
Tandaan:
 ➔ Sa pagbuo o pagsasaayos ng nilalaman
o katawan ng sulatin, ibatay ito sa
paksa, layunin o target na mambabasa.
➔ Huwag matakot mag-eksperimento ng
sariling estilo ng pagsulat lalo't ang
hangarin ay makapagsulat ng isang
mahusay na sulatin.

Halimbawa

Siga at Sigarilyo: Layuan Mo Ako

3. Pagwawakas ng Sulatin

Estratehiya:
a. Pagbubuod
b. Pagbibigay ng Inaasahang Mangyari
c. Kongklusyon
d. Paghahamon o Pagbabanta
e. Rekomendasyon
f. Sipi na maaaring kasabihan, paniniwala
o katotohanan
g. Tula o Awit o Panalangin

a. Pagbubuod
- Ito ay nangangahulugang pagpapaikli
ng mga sinabi sa isang sulatin.
- Lagom ang iba pang tawag dito.
- Pag-uulit ng ideyang nasabi na sa
pinakamaikling pamamaraan.

Halimbawa:
Bilang pagwawakas, nais kong lagumin
ang artikulong ito sa isang pangunqusap. Ang
pananaliksik ay naging matalab na kasangkapan
ng pagtuturo ng Filipino sa sandaling iniugnay
ito sa paglalathala at pagsasalin, at sa sandaling
ang lahat naman ng ito ay iniugat sa isang
matatag na programa ng pagbabasa

Ang Pananaliksik Bilang Matalab na

Kasangkapan sa Pagtuturo ng Filipino,
BenildaS. Santos

b. Pagbibigay ng Inaasahang Mangyayari
- Ginagamit ito upang magpredik ng
kalalabasan o ng maaaring maganap sa
hinaharap.
- Nagbibigay-daan ito upang makita ang
hinaharap at makapaghahanda ang
sinuman.
c. Kongklusyon
- pinal na sagot sa problemang inilalahad
ng pagsulat
- may kaiklian, isang mahalagang
katangian nito ang pagtataglay o
pagkakaroon ng panibagong ideya
buhat sa mga nasabi na.
Halimbawa:
Huli na para mangarap tayo ng isang
pambansang pamunuang magtatampok sa
katutubong wika bilang sagisag ng pagsasarili,
at handang itumba ang kaharian ng wikang
Ingles sa ating lipunan. Subalit hindi pa huli
upang gumising tayo't magkusa- sa bawat maliit
na larangan na ating kinikilusan- na ipalutang sa
himpapawid ang himig ng ating pambansang
wika, nang walang pag-aatubili,
pag-aaalinlangan, o pangingimi. Sa madaling
salita, kung gusto nating lumaya ang ating wika,
gamitin natin itong sandata- ngayon at sa bawat
okasyon.
Politika ng Wika, Wikang Politika,
Randolf S. David
d. Paghahamon o Pagbabanta
- Ang hamon ay nakakatulong upang
kumilos ang mambabasa o tagapakinig.
- Ang wakas na pagsulat na naglalaman
ng hamon o banta ay *susukat sa
kakayahan ng isang tao na gawin, abutin
o lagpasan pa ang pananagutang
nakaatang sa kaniyang balikat.
Halimbawa:
Sa pagtatapos, inihaharap sa inyo ng
papel na ito ang hamon na patuloy tayong
kumilos tungo sa pagtatamo ng isang
bilingguwal na nasyon sa pamamagitan ng
edukasyon, at naway maging FILIPINO dominant
bilingualism ang ating abutin, at hindi
semilingguwalismo na walang namaster sa
alinmang dalawang wika.
Ang Wikang Filipino at Patakarang Bilingguwal,
Teresita F. Fortunato
e. Rekomendasyon
- Walang katapusan ang pagkatuto at
pag-aaral sa buhay ng tao kaya
malaking tulong ang
pagbibigay-mungkahi upang magsikhay
sa lalong pagpapaibayo ng buhay.
- Nakatutulong ang pagwawakas sa
pamamagitan ng rekomendasyon
sapagkat mga kongkretong pundasyon,
hakbang at gabay ito upang
maisakatuparan nang mas mainam ang
isang layunin.
Halimbawa ng Rekomendasyon:
Itinatagubilin ko para sa pagsasaalang-alang ng
pamunuan ng iba'tibang samahang pangwika
partikular ang SANGFIL ang mga sumusunod na
panukala:
1. Bawasan, lalong magaling, alisin ang
nag tutunggaling mgapaniniwala o
paninindigan ng nagsisibng Sanggunian
tungkol sa agresibo ngunit matalisik at
maingat na paraang
siyentipikasyon(intelektuwalisasyon sa
marami) ng wikang Filipino.
2. Magbalangkas ng isang panukala at/o
proyekto sa paglilinang ngbagong
pahayag idyomatiko na aangkop sa
pagbabagong-anyo at himig ng iba't
ibang antas ng gamit ng Filipino.
3. Kaugnay ngsinundang tagubilin,
maglabas ng regular na
magasin/monograp na maglalaman ng
mga panukalang tumutukoy saunahan.
4. Magtaguyod sa pana-panahon na
timpalak-panitik tungkol sa iba't bang
paksang iskolarli sa uri ng Filipinong
 iwinawasiwas ng mga naturang
samahan lalo na ang SANGFIL.
Pagkatapos ay ilathala ang mga ito sa
anyo na pamphlet o monograp upang
matunghayan at mapagtalakayan ng
mga interesadong publiko.
- Ang anumang tula o awit ay laging may
kakabit na talinghagang tumutulong
upang mag-isip ang mambabasa nang
malikhain, kritikal at mapagnilay.
Halimbawa:

Patuloy sa Bagong Milenyum ang Matuling Ako'y kapiling mo lagi sa paglalakad

Nagmemetamorposis na wikang Filipino: At kung sa sandaling ika'y naghihirap
Noon-Ngayon,
At isang pares lang ang bakas ng yapak
Ponciano B.P. Pineda
Na makikita mo ay sapagkat
Pasan kita noon sa Aking balikat.
f. Sipi na maaaring kasabihan, paniniwala o
katotohanan
Mula sa salin ng Footprints in the Sand
- Ang panghihiram ng idea sa
pagwawakas ng isinusulat ay isang
magandang halimbawa na nagbabasa,
nagsasaliksik, at mulat sa C. MGA URI NG PAGSULAT
mahahalagang pangyayari ang isang
manunulat. 1. AKADEMIKONG PAGSULAT
- Nakatutulong ito upang mas maging
- Ito ay isang masinop at sistematikong
kapani- paniwala ang kaniyang mga
pagsulat
isinusulat.
- ukol sa isang karanansang panlipunan
- Maiuugnay ng manunulat ang kaniyang
na maaaring maging batayan ng marami
kaisipan sa iba pang kaisipan na lalong
pang pag-aaral na gagamit nito sa
magpapalinaw ng kaniyang mensahe.
ikatataguyod ng lipunan.

Halimbawa:
Kabilang dito ang pagsulat ng:
Ang pagdedebelop ng makabagong
teknolohiya ang nagbubunsod sa mga
➔ ulat-aklat (book report)
pagbabago ng kaisipan tungkol sa kaalaman. Ito
➔ repleksiyon sa paksang tinalakay sa
rin ang gamitin paramabigyang-kapangyarihan
klase
ang wika, ang mag-aaral at ang guro sa mga
➔ panunuring pampanitikan
kaalamang makukuha mula rito. Hindi lang ang
➔ rebyu ng pelikula
wika ang dapat maging intelektuwal kundi pati
➔ tesis
ang mga gumagamit, nag-aaral at nagtuturo
➔ Disertasyon
nito. 'Ika nga ng mga dalubhasa, ang kaalaman
ay kapangyarihan, lalo nasa isang
demokratikong lipunan. Kahulugan Ng Akademikong Pagsulat Ayon Sa
Mga Manunulat - sakahulugan
Filipinolohiya: Tungo sa Pagbuo ng Disiplinang
Filipino sa Panahon ng Globalisasyon, 2. Teknikal na Pagsulat
Pamela C. Constantino - Uri ito ng pagsulat na may mahigpit na
pormat na sinusunod.
- Madalas na isinusulat ito sa
g. Tula o Awit o Panalangin
antas-propesyonal.
- Kung nagagamit bilang umpisa ng
pagsulat ang tula o awit, maaari din
Mga Halimbawa:
itong gamitin bilang panapos nito.
 ➔ Liham-aplikasyon 1. jornal bilang pang-araw-araw
➔ resume na talaan ng mkaranasan.
➔ Resolusyon 2. jornal bilang gamit sa
➔ katitikang pulong pamahayagan.
➔ Memorandum ● Madalas na mababasa
sa mga pahayagan o
- Ito ang mga pagsulat na hinihingi sa diyaryo. Kabilang sa
pagpupulong sa isang samahan, uring ito ng pagsulat ay:
- isinusulat ng isang may mataas na ➔ editoryal
katungkulan sa isang institusyon o ➔ lathalain
kompanya at ➔ balita
- mga pagsulat na naghahanap ng ➔ balitang isports
trabaho. ➢ Editoryal
- Hindi basta-basta magagawa ng isang - Nagpapahayag ng opinyon o
di-aral ang uring ito ng pagsusulat kuro-kuro ng pahayagan sa
sapagkat maingat itong ginagawa at pamamagitan ng
sumusunod sa isang tiyak na estruktura pagpapaliwanag o paglalahad
o anyo. ng isyu sa paraang madaling
unawain at malinaw para sa
Halimbawa: mga mambabasa.
- Dito nagbibigay ng tala, ng
pagpanig o pagsalungat sa isyu
Liham-Aplikasyon
o pagbibigay-halimbawa ng
Rivera - Liham Aplikasyon | PDF (scribd.com) sumulat.

3. Journalistic na Pagsulat
- Sa aklat ni Bernales et.al. (2002), 4. Reperensiyal na Pagsulat
Uri ng pagsusulat batay sa layunin. - Ito ang pagsulat na nagsisilbing
hanguan ng iba pang ideya.
 - sulating maaaring magbigay ng tiyak na
patunay mula sa mga sinasabi sa
isinusulat ng tao.
- Binubuod o pinaiikli ng isang manunulat
ang ideya ng ibang manunulat at
tinutukoy ang pinaghanguan niyon
(parentetikal, talababa) para sa
sinumang mambabasa na nagnanais na
sumangguni sa reperensyang tinukoy
- Naglalayong magrekomenda ng iba
pang sanggunian hinggil sa isang paksa
Halimbawa ng Reperensiyal na Pagsulat
➔ Talababa (footnote)
➔ kaugnay na literatura at pag-aaral
➔ sanggunian
➔ bibliyograpiya
➔ apendiks
A. TALABABA-BIBLIOGRAPIYA
- Footnote-bibliography
- Isinasagawa sa pagbanggit ng
impormasyong bibliograpikal sa
talababa at bibliograpiya.
Pormat ng Talababa
● Paglalagay ng Superscript
● Pagnunumero ng Tala
● Pagbabantas
● Indensyon
Halimbawa:
Pinakamalaking kontribusyon natin bilang guro
natin ang bigyan ang kabataan ng kakayahang
maging panghabam buhay na mag-aaral, pagkat
masasabing nagtagumay tayo kung kaya na
nilang humaharap ng solusyon sa mga suliranin,
umaangkop sa mga pagbabago at tumuklas ng
baging katotohanan.¹
Bukod pa rito, sa isang artikulong sinulat ni
Freedman ay sinabi niyang, “ang guro ay di
dapat na umaasa sa iisang karanasan na
mag-aakay sa mga mag-aaral sa iisang landas
ng paglaki.”² ___________________________
¹Paraluman R. Giron. Wikang Filipino: Mga Isyu at
Hamon ng Pagbabago, Istratehiya sa Paglinang
ng Pag-unawa sa Binasa (Papel na inilahad sa
ika-29 ng Pambansang Gawaing Kapulungan sa
Filipino ng Pambansang Samahan ng mga
Tagamasid-Tagapagtaguyod ng Filipino
(PASATAF), Teachers’s Camp, Baguio City, April
17, 2001).
² Morris Freedman, Need For Full-Time Audio
Visual Specialists in Every School. Audio Visual
Instruction. XII:10 (December, 1997),1990.
1
halimbawa1
Subscript - (ctrl=) lit
Superscript - (ctrlshift+) footnotes
Unang Pagbanggit sa mga Sanggunian
Kumpletong pangalan ng awtor o mga awtor
● Pamagat ng aklat
● Editor o tagasalin
● Edisyon
● Bilang ng tomo
● Lungsod o bansa ng publikasyon
● Tagapaglimbag
● Petsa ng publikasyon
● Bilang ng tiyak na tomo na ginamit
● Huling pangalan ng awtor, pinaikling
pamagat at pahina
○ ² Antonio, Lilia at Ligaya
Tiamson-Rubin. 2003.
 Sikolohiya ng Wikang Filipino.
Lungsod Quezon: C & E
Publishing Inc., p. 73.
³ Antonio at Rubin, Sikolohiya.
P. 73-74.
4. Reperensiyal na Pagsulat Talababa
(footnote)
Idem
- Ito ay salitang Latin na
nangangahulugang "kapareho"
Ibid
- Pinaikli ito na salitang Latin na Ibidem
na nangangahulugang "sa kaparehong
sanggunian o pinagkunan"
- Ginagamit ang salitang ito kapag
MAGKASUNOD NA BABANGGITIN ang
sanggunian sa talababa
Pagdadaglat na Latin
Ibid
- Ginagamit ito sa magkasunod
na banggit ng iisang
sanggunian.
Halimbawa:
¹ Antonio, Lilia at Ligaya
Tiamson-
Rubin. 2003. Sikolohiya ng
Wikang
Filipino. Lungsod Quezon: C & E
Publishing Inc., p. 73.
² Ibid.
³ Ibid, 90.
Op. cit
- Ito ay mula sa pinaikling salitang Latin
na 'Opere Citato' na nangangahulugang
"sa binanggit na sanggunian"
- Ginagamit ito kapag NAPAGITNAAN NG
IBANG SANGGUNIAN
Op. cit.
- Ginagamit kung banggitin muli
ang isang sanggunian at nasa
ibang pahina ang hinalaw na
idea.
Halimbawa:
¹ Antonio, Lilia at Ligaya Tiamson-Rubin.
2003. Sikolohiya ng Wikang Filipino.
Lungsod Quezon: C & E Publishing Inc., p.
73.
² Magallona, Ma. Lucia Mirasol. 2004.
Manual Para sa mga CBR Worker at
Caregiver. Lungsod Quezon: C & E
Publishing, Inc. p. 79- 80.
Loc. cit
- Ito ay mula sa pinaikling salitang Latin
na Loco Citato o "sa binanggit na
lugar"
- Ginagamit ito kapag PUMAPAGITNANG
IBANG SANGGUNIAN sa dalawang
talababa na galing sa
MAGKAPAREHONG SANGGUNIAN AT
PAHINA
Loc. cit.
- Ginagamit ito kung babanggiting muli
ang isang sanggunian at pahina
Halimbawa:
¹ Antonio, Lilia at Ligaya Tiamson-Rubin.
2003. Sikolohiya ng Wikang Filipino. Lungsod
Quezon: C & E Publishing Inc., p. 73.
² Magallona, Ma. Lucia Mirasol. 2004.
Manual Para sa mga CBR Worker at Caregiver.
Lungsod Quezon: C & E Publishing, Inc. p. 79-
80.
³ Alonzo, Rosario. 2005. Raya II. Lungsod
Quezon: C & E Publishing, Inc. p. 123.
● Ang mga talababa ay maaring hindi na
ilagay sa ibabang bahagi ng bawat
pahina at sa halip ay pagsama- samahin
sa katapusan ng papel na tinatawag na
mga tala (endnotes).
● Ginagawa ito kapag nahihirapang
pagtapatin ang superscript sa loob ng
 teksto at mga tala sa mismong F. MGA MAPAGSASANGGUNIAN SA PAGSULAT
pahinang kinalalagyan ng superscript.
● Dyornal o Magasin 1. Diksiyonaryo
● Isinasagawa ito sa pamamagitan ng 2. Internet
paglalagay ng mga impormasyong 3. Aklat
bibliograpikal sa loob g parenthesis na 4. Ensiklopedya
nasa teksto mismo. Kakambal nito ang 5. Atlas
isang alfabetisadong listahan ng 6. Tesis
sanggunian sa katapusan ng papel. 7. Disertasyon
8. Pahayagan
5. Propesyonal na Pagsulat 9. Journal
- Ito ay mga pagsulat na ginawa sa 10. Almanake
kani-kaniyang trabaho o disiplina.
- Ang isang guro ay dapat marunong 1. Diksiyonaryo
gumawa ng banghay-aralin. - Hindi mapasusubaliang napakahalaga
- Ang isang pulis ay dapat may kabatiran ng diksiyonaryo upang malaman ang
sa paggawa ng blotter. tamang baybay o ispeling mga
- Ang isang abogado ay dapat marunong isinusulat.
gumawa ng kaso at pleadings. - Tinatawag din itong talatinigan o
- Ang isang pari ay marunong gumawa ng talahuluganan.
homilya o sermon. - Nakaayos dito ang mga entring salita
- Ang isang negosyante ay dapat maalam sa paalpabetong
sa paggawa ng kontrata. pagkakasunod-sunod.

6. Malikhaing Pagsulat 2. Internet

- Ito ang uri ng pagsulat na sangkot ang - Ang internet ang isa sa pinakamabilis
pagkakaroon ng mayamang hulagway na mapagkukunan ng impormasyon sa
ng isang tao. Kailangan dito ng isang pagusulat.
malikot na imahinasyon. - Ito ay hango sa pinaikling "internet
- Layunin nitong palutangin ang working.“
kasiningan ng isang akda. - Kailangan dito ng kompyuter o
anumang gadget upang ito ay
Mga halimbawa: magamit.
➔ Bugtong (RIDDLES)
➔ salawikain (PROVERBS) 3. Aklat
➔ Tula (POEM) - Pinakamabisang hanguan ng
➔ Dula (PLAY) impormasyon sa anumang pagsusulat.
➔ maikling kuwento (SHORT STORY) - Kumpara sa internet, mas
➔ Nobela (NOVEL) mapagkakatiwalaan ang aklat
➔ Awit (SONG) sapagkat may pangalan ito ng mga
➔ sanaysay (ESSAY) sumulat nito. Ibig sabihin, may
➔ Islogan (SLOGAN) mananagot at kayang manindigan sa
mga impormasyong mababasa sa libro.
E. ANG PAGSULAT NG RESUME - May mga tagapaglathala ang bawat
Formats of Resume libro na siya ring kaakibat sa anumang
pananagutan ukol sa nilalaman nito.
A. Chronological
Higit sa lahat, ang libro ay may mga
B. Functional
editor na nagpapakinis upang lumabas
C. Hybrid
 ito nang malinis at malayo sa mga
tipograpikong pagkakamali.
Halimbawa ng aklat ang "Pagbasa at Pagsulat
Tungo sa Pananaliksik" nina Victoria, et al. (2013).
4. Ensiklopedya
- Makapal na libro na naglalaman ng
maraming bolyum tungkol sa
espesipikong paksa o kaalaman.
- Mamahalin ang uring ito ng
sanggunian subalit tiyak na malaman
ang pagtalakay rito sa anumang
napiling paksang inilathala.
- Paalpabeto rin ang pagkakaayos
- karaniwang nilalaman nito ang mga
kakatwa o pambihirang pangyayari sa
buhay ng tao at sa daigdig.
Halimbawa ng ensiklopedya ang "Guinness Book
of Record”
5. Atlas
- mga impormasyong may kinalaman sa
lugar o tiyak na bansa.
- Naglalaman ito ng mga larawan, hugis
o sukat ng isang lugar na nais mong
puntahan.
- Para ito sa mga taong mahilig
maglakbay.
- Makikita rito ang tiyak na lokasyon ng
iba’t ibang pasyalan at tanawin
- iba't ibang anyo ng tubig at lupa
kasama na ang sukat kung gaano ito
kalawak o kakitid.
6. Tesis
- Sa tesis kinukuha ang mga kaugnay na
literatura sa isang pananaliksik.
- Ang kaugnay na literatura ay
pangalawang bahagi sa paggawa ng
isang pananaliksik (kab. II)
- ito ay mga naunang pag-aaral at
magbibigay-linaw sa isang paksang
isinusulat.
7. Disertasyon
- Mataas na uri ng pagsusulat.
- Ginagawa na ito ng mga nag-aaral sa
antas doktorado.
- Kaiba sa tesis, sa disertasyon,
gumagawa ang mga mananaliksik ng
sariling teorya.
- pinal na kahingian upang
makapagtamo na digring doktorado
Halimbawa
Buban (2003). Pagsasaling Intralingguwal ng
Nobelang Moog ni Medina.
8. Pahayagan
- arawang lumalabas sa sirkulasyon
upang mabasa ng publiko.
- Makakatulong upang magkaroon ng
batayan ang mga isinusulat lalo na sa
mga napapanahon at maiinit na isyung
pinag- uusapan ng bayan.
- Karaniwang naglalaman ng mga
balitang internasyonal, nasyonal at
lokal.
Halimbawa ng Pahayagan
Sa bansa, ang tatlong pangunahing
pahayagan sa Ingles ay ang Manila Bulletin,
Philippine Daily Inquirer at Philippine Star.
Madalas namang nasusulat ang mga
tabloid sa wikang Filipino gaya ng Bulgar,
Pilipino Star, Tiktik at iba pa.
9. Journal
- Maaaring referred o hindi ang isang
journal.
- Ito ay kalipunan ng mga pag-aaral na
pinaikling bersiyon.
- Maaaring mula sa tesis at disertasyon
na muling inilalathala upang itampok
lamang ang mga pinakamahalagang
bahagi.
- Mga sanaysay ito na bunga ng mga
pananaliksik tungkol sa isang partikular
na paksa
Sa Pamantasang De La Salle ay may Malay
Journal.
 Pamantasang Ateneo de Naga ay may Gibon
Journal.
Daluyan naman ang pamagat ng journal sa
Unibersidad na Pilipinas.

10. Almanake
- Kalendaryo ito ng mga araw sa isang
taon na kinatatalaan ng mga oras ng
iba't ibang pangyayari at katotohanan
tulad ng anibersaryo, pagsikat at
paglubog ng araw, pagbabago ng buwan
atbp.
- Makakatulong ito sa pagsusulat
tungkol sa partikular na kasaysayan ng
isang bansa o lugar.
- Makikita rin dito ang mga
prominenteng tao at ang mga
kasaysayang nag-iwan ng tatak o
marka sa isang lahi o lipi.