Índice

1. Que é o Románico?
2. A arquitectura románica
3. A pintura e escultura románica
4. O Románico na Península Ibérica
5. O Románico en Galicia
1. QUE É O ROMÁNICO?

Onde? Europa feudal Desenvolveuse un

novo estilo
artístico coñecido
Cando? sXI e sXIII como Románico
(Plena Idade Media)

En vermello, zonas de Europa baixo o feudalismo no sXI

 A Península Ibérica na Idade
1. QUE É O ROMÁNICO? Media caracterízase pola dualidade
islámica no Sur e cristiá no Norte

Arte Arte Arte Arte románica Arte

visigoda asturiana repoboación (sXI - sXIII) gótica

Arte Arte islámica

visigoda
 Evolución da arte na
1. QUE É O ROMÁNICO? Península Ibérica cristiá

O Románico é o primeiro estilo

unificado da Cristiandade
europea.

Antes diso, na Alta Idade

Media, temos unha especie de
caixón de sastre, unha
fragmentación estilística (en
diversos territorios, diferentes Arte románica
(sXI e XII)
estilos locais); como na
Península Ibérica arte visigoda,
arte asturiana, arte de Arte gótica
(sXIII, sXIV, sXV)
repoboación, etc.
1. QUE É O ROMÁNICO?

O Románico foi o estilo do mundo feudal,

no que se construíron igrexas e mosteiros.
A arte e cultura do Románico eran
profundamente relixiosos e pretendían
exaltar a gloria de deus e reforzar a fe
cristiá.

O seu nome ven da adaptación polo novo

estilo dalgúns elementos da antiga arte
romana (arco de medio punto e bóveda)
e tamén se difundiu en paralelo ás linguas
romances.
1. QUE É O ROMÁNICO?
Fe
ud
os
va (re
sa lac
do laxe ión
Que propicia un estilo unificado en az )e
ón
s
Europa?

(1) Remiten invasións e agresións ns

zó
oa
externas (normandos, islámicos...) D
(2) Consolidación feudalismo; a
as
acumulación das rendas señoriais e d
n ia is
e
R or
desvío ao clero alimenta o auxe do ñ
se

o
m
Románico.

ci
Dé
1. QUE É O ROMÁNICO?

No desenvolvemento do
Románico vai desempeñar un
papel moi importante o:
(1) culto ás reliquias (partes do
corpo ou obxectos atribuídos a Ósos e caveira como reliquias
santos/as) que se gardaban e Mapa do Camiño de Santiago
veneraban nas igrexas;
(2) peregrinacións a lugares
santos, como Santiago de
Compostela ou Roma.
2. ARQUITECTURA ROMÁNICA “¿Por qué no se cayó Notre-Dame?
Canle de Ter en Youtube
2. ARQUITECTURA ROMÁNICA

A FUNCIÓN da arquitectura románica

era principalmente relixiosa: igrexas,
catedrais e mosteiros. Na arquitectura
civil, destacan os castelos.

No que atinxe aos MATERIAIS,

empregábase a pedra e inicialmente a
madeira para o teito, pero por mor
dos frecuentes incendios, acabouse
empregando pedra para todo o
edificio.
Construción dunha igrexa románica
 2. ARQUITECTURA ROMÁNICA

Os ELEMENTOS SUSTENTANTES
(que sosteñen o edificio) son os (1) muros e
os (2) soportes:

(1) MUROS: de perpiaño de pedra. Como

debían soportar moito peso, eran moi anchos
con pequenas e escasas fiestras. Ademais,
estaban reforzados con contrafortes (reforzo
adosado ao muro exterior).

(2) SOPORTES: grosas columnas e pilares.

 2. ARQUITECTURA ROMÁNICA

Bóveda de canón
Os ELEMENTOS SUSTENTADOS (que son
sostidos) son os (1) arcos e os (2) cubertas:

(1) ARCOS: empregáronse arcos de medio

punto.

Bóveda de aresta
(2) CUBERTAS: inicialmente de madeira, logo
xeralizáronse as de pedra. As bóvedas de
canón na nave principal, reforzadas con
arcos faxóns e bóvedas de aresta nas naves
laterais.
2. ARQUITECTURA ROMÁNICA

Bóveda de canón
O desenvolvemento de
grandes bóvedas de pedra
substituíron as antigas
cubertas de madeira.

Primeiro (1) bóvedas de

canón divididas en tramos

Bóveda de aresta
mediante arcos faxóns. Máis
adiante, o cruzamento de
dúas bóvedas de canón deu
lugar á (2) bóveda de aresta.
2. ARQUITECTURA ROMÁNICA
Alzado dunha
igrexa románica
Como as bóvedas pesan
moito, os muros que as
sustentan debían ser moi
anchos e ter poucos vans
(buratos).

Para reforzalos no interior

das igrexas colocábanse
enormes piares e
columnas e no exterior
contrafortes.
2. ARQUITECTURA ROMÁNICA

Planta:
as igrexas románicas
prefiriron empregar a
planta de cruz latina,
que simboliza a morte
de Xesucristo, e menos
a planta basilical.

Planta basilical de San

Planta de cruz latina
Martín de Frómista
Santiago de Compostela
(Palencia)
2. ARQUITECTURA ROMÁNICA Ábsida Transepto
Deambulatorio Absidiolas

En negriña, planta de cruz latina

orixinal de Santiago de Compostela
2. ARQUITECTURA ROMÁNICA

1. Torre campanario
2. Bóveda de canón
3. Ciborio
4. Ábsida
5. Rosetón
6. Portada
7. Nave central
8. Nave lateral
9. Transepto
10. Portada lateral
11. Altar
2. ARQUITECTURA ROMÁNICA
2. ARQUITECTURA ROMÁNICA
2. ARQUITECTURA ROMÁNICA
3. PINTURA E ESCULTURA ROMÁNICA
3. PINTURA E ESCULTURA ROMÁNICA

A PINTURA e ESCULTURA
románica tiñan unha:
(1) función didáctica
(ensinar aos fieis a doutrina
cristiá como un libro, a
meirande parte da
poboación é iletrada);
(2) moralizante (axudar a
distinguir o ben do mal) e
(3) decorativa (cubrir fríos
muros de pedra).
 3. PINTURA ROMÁNICA

A PINTURA caracterízase por ser sinxela,

con representacións planas (sen
profundidade nin volume).
As personaxes preséntanse de maneira
frontal, estilizadas e hieratismo (non
movemento).

Coma na arte islámica, tendíase ao horror

vacui (horror ao baleiro, cúbrese todo)
Motivos máis empregados eran escenas
relixiosas (episodios Biblia, Evanxeos ou
vidas de santos)
 3. PINTURA ROMÁNICA

A pintura era ao (1) fresco (pintada

directamente sobre a parede), en táboas de
madeira ou nas (2) miniaturas (libros)
 3. PINTURA ROMÁNICA

Pantocrátor de Sant Climent de Taüll

Que se pintaba nas ábsidas?

(sXII, Lleida, Cataluña)

As pinturas que cubrían as
ábsidas ocupaban unha posición
central e privilexiada dentro da
igrexa.

Os motivos máis empregados

eran o (a) Pantocrátor e a
(b) nai de deus.
Nai de deus en Santa María de Taüll
(sXII, Lleida, Cataluña)
3. PINTURA ROMÁNICA
3. PINTURA ROMÁNICA
 3. ESCULTURA ROMÁNICA

A (1) escultura románica estaba

subordinada á arquitectura (a escultura
non é exenta). Deste xeito, as esculturas
colocábanse en zonas concretas: portadas,
chapiteis, xambas, columnas...

A escultura debe adoptar as formas e

proporción á superficie sobre a que se
esculpía. David de
David en
Donatello,
Compostela,
Renacemento
Románico (sXII)
italiano (sXIV)
 3. ESCULTURA ROMÁNICA

(2) A súa finalidade era

principalmente didáctica, de
ensinar a doutrina cristiá aos fieis.

Como é unha arte eminentemente

relixiosa, a iconografía románica
traduce unha lectura clerical do
mundo misóxina e maniquea.
Misóxina por obsesión polo pecado
e papel da muller nel. A muller é
Sereas medievais
tentadora e tentada.
 3. ESCULTURA ROMÁNICA

A iconografía da avaricia (ter

moita riqueza) é un home cunha
bolsiña pendurada do pescozo, en
referencia á historia de Xudas.

A iconografía da luxuria (ter desexo

sexual) está representada unicamente polo
corpo feminino. Por exemplo a serea-ave,
figura de paxaro e cabeza de muller, que
representa a frustración porque atrae cos
seus encantos pero carece de sexo e non se
pode culminar a sedución.
 3. ESCULTURA ROMÁNICA

As esculturas do románico son

(3) hieráticas (ríxidas e sen
perspectiva)

Tamén hai unha (4) organización

xerárquica, é dicir, non hai unha
representación real, e é máis
grande quen máis importante.
 Partes dunha portada, no
3. ESCULTURA ROMÁNICA
Pórtico de San Pedro de Moissac (Francia)
3. ESCULTURA ROMÁNICA

Partes dunha portada, no

Pórtico da Gloria de
Santiago de Compostela (Galicia)
3. ESCULTURA ROMÁNICA
3. ESCULTURA ROMÁNICA
3. ESCULTURA ROMÁNICA
 3. ESCULTURA ROMÁNICA

Por que se pasan de imaxes realistas a imaxes simbólicas?

Isto xa acontece na fin do Imperio Romano. Hai unha

clausura da cultura e da forma de entender o mundo
durante a Idade Antiga que consiste no racionalismo. Fronte
a iso, vaise impoñendo a convicción da inentilixibilidade (o
mundo, a realidade non se pode entender, cómpre apoiarse
na divindade para entendela)
3. ESCULTURA ROMÁNICA Crise final do imperio romano, economica,
política, cultural e relixiosa. Avance do
cristianismo.

Na arte, desprazamento do naturalismo

cara unha concepción da imaxe máis
simbólica.
O naturalismo retrocede cando se comeza
a cuestionar o valor da realidade que se
está a imitar. A realidade non é accesible
ao ser humano; substitución da razon pola
fe. A representación da realidade non
pretende agora comprendela, senón
aludila.
2. ARQUITECTURA ROMÁNICA