Systemy obrony w mini-koszykówce.

Dlaczego indywidualna obrona jest lepsza w mini-koszykówce?

Kiedy dziecko gra nigdy nie broni się, ale atakuje, a więc uczy się obrony
podczas ataku. Kiedy, na przykład, atakuje trzymając piłkę, porusza ciałem,
nogami tułowiem, ramionami, rękami (w przestrzeni i czasie), aby ochronić
piłkę (kozłowanie obronne, obrót podczas kozłowania, itd.) przed obrońcą
drużyny przeciwnej, który chce ją przejąć.
Dlaczego ważne jest, aby nauczyć na poziomie mini-koszykówki (młodzież w
wieku 8,9,10,11 lat), że obrona wywodzi się z ataku.
Główne pojęcia, jakie dzieci w tym wieku powinny sobie przyswoić to:
1) "Jeżeli masz piłkę, staraj się nie oddać jej."
2) "Jeżeli ją oddałeś, staraj się ją odzyskać."
3) "Jeżeli nie możesz jej odzyskać, nie pozwól, aby twój przeciwnik uzyskał
szansę łatwego zdobycia punktu."
4) "Jeżeli osłaniasz przeciwnika bez piłki, spraw, żeby trudno mu było odebrać
podanie."
Ucząc obrony w mini-koszykówce (w wieku od 8 do 9 lat):
- zaczynamy od pojęcia obrony piłki (kozłowanie obronne);
- przechodzimy do obrony w stylu wolnym (dowolny sposób obrony);
- następnie do obrony twarzą w twarz (stojąc przez przeciwnikiem, z piłką lub bez,
i przeszkadzając mu);
- w końcu do obrony na pozycji przed piłką i przeciwstawienie się oponentowi bez
piłki (10-11 lat)
STRATEGIA OBRONY
Strategia obrony przyjęta przez dziecko (oraz odpowiednio jego taktyka) jest
"zespołem działań motorycznych, jakie dziecko wykonuje podczas gry, kiedy nie
jest przy piłce." Dziecko chce zdobyć piłkę, dlatego "obrona" kogoś bez piłki jest
dla niego trudna, często więc dubluje innych graczy atakujących tego przy piłce.
Strategia obrony posiada trzy etapy:
- dostrzeżenie i analiza sytuacji
- mentalne rozwiązanie problemu
- motoryczne rozwiązanie problemu
Z punktu widzenia cybernetyki akcja strategiczna jest systemem, w którym nie
tylko wybiera się najlepszą spośród wielu alternatyw, lecz także jest to system
który może się doskonalić w czasie rozwiązywania powstałego problemu, jaki
powstał.
Zgodnie z obecną terminologią koszykówki, w tym także mini-koszykówki obrona
zaczyna się kiedy gracz traci piłkę:
- po zdobyciu kosza
- po popełnieniu przekroczenia, pogwałceniu reguł, czy faulu;
- po rzucie i nieudanej próbie "złapania" po zbiórce;
- ponieważ przeciwnik zdobył piłkę.
W szerszym sensie, obrona jest stałą akcją, gdyż dziecko nie powinno bronić, lecz
raczej atakować gracza przy piłce, utrudniając mu i jeśli to możliwe odbierając mu
piłkę.
Główne zasady obrony w mini-koszykówce to:
1) próbować odebrać piłkę;
2) przeszkodzić przeciwnikowi w zbyt łatwym zbliżeniu się do kosza;
3) chronić obszar pod koszem oraz najbliższe strefy strzału.
Zależnie od celów, jakie mają być osiągnięte, system obrony w koszykówce
składać się może z wielu typów.
A) OBRONA JEDEN NA JEDNEGO: jest to forma indywidualnej obrony, w
której gracz "kryje" swojego przeciwnika, bez względu na to, czy przeciwnik jest
czy nie jest przy piłce.
B) OBRONA STREFY: jest to obrona, w której punktem odniesienia jest piłka, a
wszyscy gracze poruszają się zgodnie z jej ruchem, nie tracąc z oczu piłki oraz
przeciwników nie będących w jej posiadaniu.
C) OBRONA MIESZANA
W obu pierwszych przypadkach obowiązują wyżej podane podstawowe zasady;
jeżeli nauczymy się obrony jeden na jednego, w następstwie udoskonali się
również umiejętność obrony strefowej.
OBRONA INDYWIDUALNA JEST PREFEROWANA W MINI-
KOSZYKÓWCE
Sądzimy, że najlepszą obroną na poziomie mini-koszykówki jest obrona
indywidualna, oczywiście bez zaniedbywania podczas zajęć nauczania gry w
różnorodnych sytuacjach przestrzennych, ćwiczeń ze zwiększoną lub
pomniejszoną liczbą zawodników itp.
Jest to spowodowane następującymi faktami:
1) obrona "jeden na jednego" jest "osobistym wyzwaniem" (nie wolno pozwolić,
aby przeciwnik zniknął z pola widzenia, zawsze trzeba wiedzieć gdzie się
znajduje);
2) obrona "jeden na jednego" (zaczynająca się od pozycji naprzeciwko oponenta,
polegająca następnie na stopniowym oddaleniu się w zależności do dystansu od
kosza), oznacza "walkę w pojedynku" (gracz stara się pokonać przeciwnika i
samemu nie dać się pokonać);
3) obrona "jeden na jednego" polega na próbie powstrzymania lub sparaliżowania
inicjatywy atakującego przeciwnika:
- poprzez próbę "kradzieży" piłki, jeżeli przeciwnik jej nie broni;
- poprzez próbę przechwycenia podania;
- poprzez próbę zmuszenia przeciwnika do przejścia w miejsce, do którego przejść
nie chce;
- poprzez próbę powstrzymania od łatwego podania i odebrania piłki;
- poprzez próbę przeszkodzenia mu w wykonaniu rzutu.
N.B. "krycie" przeciwnika musi być aktywne; to znaczy, że obrońca nie może być
zdominowany przez atakującego.
PRZESTRZEŃ
Dzieci grające w mini-koszykówkę poruszają się na obszarze wyznaczonymi
liniami (maksymalny: 28x15m, ale również na mniejszych boiskach), ćwicząc, z
piłką lub bez, ataki, obronę kozłowanie, podania, rzuty, krycie i wychodzenie spod
krycia.
Na początku celem nauczyciela/trenera powinno być nauczenie relacji
przestrzennych, odbywające się w trzech etapach:
1) udoskonalenie precyzji ruchów w przestrzeni. W tej fazie szybkość ruchów nie
jest ważna, główną rzeczą jest wykonywanie zadania motorycznego w przestrzeni
(zależności topologiczne);
2) udoskonalenie postrzegania przestrzennego poprze ćwiczenie skoordynowanych
ruchów wykonywanych w krótkim czasie;
3) udoskonalenie zdolności wykonywania precyzyjnych ruchów w przestrzeni
(ocena kierunku, dystansu itp.).
Dziecko postrzega przestrzeń (orientacja ciała w przestrzeni) poprzez narządy
zmysłowe (eksteroreceptory wzroku, słuchu, dotyku, propioreceptory mięśniowo-
ścięgnowe oraz trzewne, receptory błędnikowe), które, w postaci bodźców,
przekazują centralnemu układowi nerwowemu impulsy dochodzące z
zewnętrznego świata oraz z wewnątrz organizmu. Reprezentacja "czegoś
formowana jest wytworzona jest poprze stałych struktur umysłowych w
centralnym układzie nerwowym.
W pierwszych latach życia dziecko nie jest w stanie utworzyć dokładnego obrazu
siebie w przestrzeni. Umysłowe zobrazowanie ruchu pozwala na przejście od
symbolu do ruchu samego. Percepcja, bardzo ważna dla zobrazowania przestrzeni,
wiąże się z pozycją osoby "zanudzonej" w przestrzeni (z przodu, z tyłu, z boku, po
lewej, po prawej stronie).
Rozwój zdolności reprezentowania relacji przestrzennych powoduje, że dziecko
przezwycięża ograniczenia związane z percepcją w wieku 5 do 8 lat (przejście od
myślenia przedoperatywnego do konkretnych myśli operatywnych dokonuje się
pomiędzy 7 a 11 rokiem życia).
Okres od 11 do 14 roku życia jest czasem formalnego, operatywnego myślenia,
kiedy to młody człowiek osiąga w końcu konkretny rezultat bez względu na
percepcję i doświadczenie.
PRZESTRZEŃ TOPOLOGICZNA, EUKLIDESOWA I RZUTOWA
W mini-koszykówce często spotykamy się z takimi terminami jak trójkąt,
prostokąt, koło, obszar i objętość, w odniesieniu do przestrzeni. Dziecko w
pierwszej kolejności opanowuje pojęcia odnoszące się do przestrzeni natury
topologicznej, koncentrując się na pojęciach bliskości, oddzielenia, zawierania,
porządku występowania oraz ciągłości.
Rozwój świadomości oraz organizacji przestrzennej następuje poprzez umysłowe
przedstawienia zdobyte na drodze doświadczenia.
Przestrzeń euklidesowa zakłada znajomość pojęć lewej i prawej strony, góry i
dołu, przodu i tyłu; to właśnie na podstawie tego układu odniesienia ruchy i
kształty mogą być zorientowane w przestrzeni.
Przestrzeń rzutowa to nic innego jak koordynacja obiektów w stosunku do różnych
punktów odniesienia; dziecko może więc organizować swoją "przestrzeń rzutową",
w praktyce umieszczając obiekty stosowane do układu odniesienia.
POJĘCIE OBRONY JEDEN NA JEDNEGO W MINI-KOSZYKÓWCE
W świetle tego, co powiedziano powyżej, można przypuszczać, że dla dziecka
grającego w mini-koszykówkę i nie atakującego, "krycie" swojego oponenta,
będącego przy piłce, nie będzie przedstawiało trudności, jako że ma ono tylko
jeden cel: odebrać mu piłkę!
Jeżeli "kryje" gracza trzymającego piłkę, musi nie tylko próbować odebrać mu ją
(chyba, że przeciwnik kozłuje przed nim), ale także powstrzymać go przed łatwym
wykorzystaniem sposobności zdobycia punktu (zaczynając od nastawienia się
przed przeciwnikiem, następnie przed piłką i w różnej odległości, zależnie od
dystansu od kosza, ponieważ jeżeli stanie za blisko, łatwo kończy się porażką).
Jeżeli "kryje" gracza bez piłki, z początki powinien stanąć przed nim (w różnych
odległościach), nawet jeśli bardziej interesuje go piłka i kusi go, aby zdublować
atak na gracza z piłką, następnie przejąć piłkę, a potem "przeciwstawić się"
swojemu oponentowi (w różnych odległościach); ale musi również starać się
przechwycić piłkę jeżeli następuje podanie (zdolność przewidywania i
dokonywania wyborów), kalkulując odległość podania, prędkość, z jaką piłka się
porusza i jego własną szybkość ruchu (ciała, ramion i rąk).
Dlatego też obrona "jeden na jednego" bliska gracza z piłką oraz
"przeciwstawienie się" oponentowi bez piłki!
Niemniej jednak prawdą jest, że obrońca musi znajdować się blisko gracza z piłką,
podczas gdy może oddalić się od gracza bez piłki, zależnie od pozycji piłki
(umieszczając siebie w jednym z wierzchołków wyimaginowanego trójkąta
uformowanego przez gracza, przeciwko któremu się broni oraz trzymającego
piłkę) próbując przejąć podanie.
Dziecko obstawiające gracza bez piłki musi strać się podczas gry rozwiązać trzy
podstawowe problemy:
Przejęcie piłki: GDZIE? KIEDY? DLACZEGO?
1) GDZIE przejąć piłkę?
Na wolnym obszarze, to znaczy wzdłuż możliwej trajektorii piłki między
podającym a graczem, do którego piłka została podana.
2) KIEDY przejąć piłkę?
We właściwym czasie.
3) JAK przejąć piłkę?
Tak dobrze, jak się potrafi, w sposób zrównoważony i skoordynowany.
Ażeby tego wszystkiego dokonać, dziecko musi być świadome ruchów, jakie
wykonuje jego ciało w przestrzeni (w dużej, w małej przestrzeni, w ograniczonych
przestrzeniach) i w czasie (przed, po i w trakcie).
SŁOWO OSTRZEŻENIA
Wielu trenerów uważa, że lepiej jest uczyć obrony strefowej w mini-koszykówce
(wszyscy "obozują" wewnątrz tej strefy), ponieważ:
- unika się w ten sposób zbytniej koncentracji wokół piłki;
- obrona strefowa pozwala lepiej i szerzej spojrzeć na grę;
- każde dziecko zdobywa większe poczucie odpowiedzialność za swoją strefę
działania;
- dzieci przyzwyczajają się do poruszania się stosownie do piłki oraz do
przeciwników bez piłki;
- więcej meczy jest wygranych;
- atakujący nie mogą "przedrzeć się" kozłując, a ponieważ nie wiele jest rzutów z
zewnątrz, jest to bardzo wydajna taktyka.
Oczywiście w takim podejściu nie ma nic istotnie niewłaściwego, gdyż przynosi
rezultaty w krótkim czasie, a jednak jest nieefektywne z następujących względów:
1) dziecko bez piłki chce ją zdobyć, podbiega więc do trzymającego piłkę i próbuje
mu ja odebrać; zmuszanie dziecka do przyjęcia obrony "strefy" jest przeciwko jego
naturze;
2) w wieku 7 do 9 lat dziecko nie jest jeszcze w stanie "widzieć zarówno człowieka
jak i piłkę", ponieważ musi upłynąć jakiś czas zanim rozwiną się jego zdolności
wizualne (widzi albo gracza, albo piłkę); to samo można powiedzieć o
wykształceniu się i rozwoju widzenia bocznego (do 8-9 roku życia pojęcie lewej i
prawej strony wciąż nie jest jeszcze dobrze zdefiniowane);
3) dziecko oczywiście odczuwa swoje ciało i porusza nim w przestrzeni i czasie,
ale początkowo lepiej jest dla niego postrzegać swoje ciało w ograniczonej
przestrzeni z jednym "krytym" przeciwnikiem;
4) bardzo ważne jest, aby podczas zajęć mini-koszykówki pracować w różnych
obszarach gry, prowadząc ćwiczenia, gry edukacyjne oraz ćwicząc ruchy całego
ciała w przestrzeni (topologicznej, euklidesowej, rzutowej; zabawne i interesujące
są ćwiczenia w formie gier ze zwiększoną lub zmniejszoną liczbą zawodników
(ćwiczenia uproszczone), lecz równie ważne jest stworzenie sytuacji z
"rzeczywistej gry" (1 vs 1, 2 vs 2 itd.), w których każde dziecko odpowiedzialne
jest za krycie przeciwnika (zarówno z piłką jak i bez piłki);
5) obrona strefowa nie jest już tą statyczną obroną sprzed kilku lat. Odkąd
"przyjęła" przyjęła wszystkie pojęcia nowoczesnej obrony jeden na jednego
(agresywna gra przy piłce oraz obstawianie graczy bez piłki);
6) nie wygrywa się tak wielu meczy na początku, ale jeśli dobrze wykona się swoją
pracę, prędzej czy później to się opłaci!
WNIOSKI
Jeżeli chce się mieć dobrą obronę strefową, trzeba najpierw nauczyć się krycia
jeden na jednego!
"Jeżeli będziecie mieć solidny start, reszta przyjdzie sama w naturalny sposób."
Wszystko w naturze ma swój czas, i tak samo jak z dziećmi, których proces
kształcenia przechodzi przez wiele etapów (rozwój zdolności sensoryczno -
percepcyjnych, motoryki i postawy, uczenie się podstawowych zasad poprzez grę,
sytuacje indywidualnego ataku i obrony: 1vs 1, 2 vs 2 oraz 3 vs 3, na całym lub
połowie boiska itp.), aż do osiągnięcia dojrzałości (rozwój motoryki, doskonałe
przyswojenie zasad indywidualnego i grupowego ataku i obrony: jeden na jednego,
strefowej oraz mieszanej).
Wszystko zaplanować powinniśmy tak, aby dostosować się do naturalnego biegu
rzeczy, bez pośpiechu. Natura nie idzie naprzód skokami.
My nauczyciele i trenerzy, jako zwykli ludzie jesteśmy niecierpliwi i pragniemy
szybko zobaczyć konkretne rezultaty... a przy obronie strefowej w mini-
koszykówce rezultaty można osiągnąć natychmiast!
Ale co potem?