2.

Hình tượng người lái đò sông đà:

Gọi ý cách làm:
2.1 Giới thiệu vài nét về sự hung bạo của SĐ: Ngay khi miêu tả dòng sông đà hung bạo khúc
thượng nguồn, NT đã có ý thức tạo dựng một nền thiên nhiên dữ dội kì vĩ, xứng đáng với sự
xuất hiện của người anh hùng sông nước. Đó là một không gian của thác ghềnh hiểm trở, của
sóng gió cuồn cuộn thét gào với hàng cây số nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô gió, một không
gian của những hút nước ghê rợn, những thác đá giữ dữ dằn, hiểm ác, của đá dự vách thành bí
ẩn thâm nghiêm.
2.2 Lai lịch ngoại hình:
-Điểm đặc biệt đầu tiên của NLĐ chính là không có tên gọi cụ thể, tên của ông gắn liền với
nghề nghiệp, địa danh "ông lái đò Lai Châu", cách gọi như vậy để khẳng định rằng ông là đại
diện cho vẻ đẹp người lái đò trên sông nước, cần mẫn.
- Người lái đò là một ông lão 70 tuổi, đã một đời xuôi ngược SĐ ““ ông làm nghề đò đã mười
năm liền, trên sông Đà, ông xuôi, ông ngược hơn một trăm lần rồi, chính tay ông giữ lái độ
sáu chục lần …. ” mặc dầu đã nghỉ lái đò đôi chục năm nhưng con người ấy vẫn gắn bó với
sông nước. Mười năm lái đò đã in dấu ấn khá đậm trên ngoại hình của ông "Tay ông lêu
nghêu như cái sào, chân ông lúc nào cũng khuỳnh ra như kẹp lấy một cuống lái tưởng
tượng. Giọng ông ào ào, nhỡn giới cao vòi vọi”, càng ấn tượng hơn với “cái đầu quắc thước
đặt trên một thân hình cao to gọn quánh như chất sừng chất mun”. NT đã gọi NLĐ Lai
Châu là thứ “vàng mười” đã qua thử lửa. Qua ngoại hình người lái đò tác giả không đơn giản
chỉ giới thiệu chân dung một con người, mà quan trọng hơn nhà văn muốn ca ngợi sự gắn bó,
tình yêu nghề ở con người lao động ấy. Và ẩn sau lời văn là niềm cảm phục trân trọng của NT
với NLĐ, với người lao động Tây Bắc.
2.3 Tính cách:
a. Là người từng trải hiểu biết thành thạo nghề lái đò.
Qua ngoại hình NLĐ, NT cho thấy ông là người từng trải, thành thạo, yêu nghề. Nhưng với
NT như thế vẫn chưa nói hết được sự từng trải của ông, nhà văn còn khẳng định, người lái đò
là một linh hồn muôn thuở của vùng sông nước này.
Ông am hiểu dòng sông như hiểu chính bản thân mình, ông đã đạt đến một trình đô tuyệt vời
có một nặng lực đăc biệt trong nghề nghiệp. Trên dòng sông Đà với bảy mười ba con thác
nhưng ông đã “lấy mắt mà nhớ tỉ mỉ như đóng đanh vào lòng tất cả những luồng nước của
tất cả các con thác hiểm trở”. Hơn thế nữa, sông Đà đối với ông lái đò ấy “ như một trường
thiên anh hùng ca mà ông thuộc lòng đến cả những cái chấm than chấm câu và cả những
đoạn xuống dòng” . Không phải bỗng dưng NT miêu tả chi tiết, cụ thể tỉ mỉ các ngọn thác,
thời gian ông lái đò làm nghề. Phải chi li, cụ thể như vậy mới thấy hết sự từng trải, gắn bó với
nghề đến độ kỳ lạ của người lái đò
Qua trang văn của mình, NT đã cho người đọc thấy được cuộc sống của NLĐ là một bài
thơ hào hùng lãng mạn đến kì lạ .Nếu không gắn bó với tình yêu lao động, yêu nghề sông nước
thì không thể nào có được sự hiểu biết thành thạo và tường tận đến như vậy.
b. Đối diện với con sông đà hung bạo hiểm ác thì sự từng trải thôi vẫn chưa đủ vì vậy
người chinh phục nó còn phải là người có lòng dung cảm gan dạ, mưu trí nhanh nhẹn,
quyết đoán.
Đối với con sông Đà hung bạo thiên biến vạn hóa muốn chế ngự được nó đòi hỏi phải có
lòng dũng cảm, gan dạ, mưu trí, nhanh nhẹn và cả sự quyết đoán nữa. Nguyễn Tuân đưa nhân
vật của mình vào ngay hoàn cảnh khốc liệt mà ở đó, tất cả những phẩm chất ấy được bộc lộ, nếu
không sẽ phải trả giá bằng chính mạng sống của mình. Nhà văn gọi đây là cuộc chiến đấu gian
lao của người lái đò trên chiến trường sông Đà, trên một quãng thuỷ chiến ở mặt trận sông Đà.
Đó chính là cuộc vựơt thác đầy nguy hiểm chết người, diễn ra nhiều hồi, nhiều đợt như một trận
đánh mà đối phương đã hiện ra diện mạo và tâm địa là kẻ thù số một. “Ngoặt khúc sông lượn,
thấy sóng bọt đã trắng xoá cả một chân trời đá. Đá ở đây từ ngàn năm vẫn mai phục hết
trong lòng sông, hình như mỗi lần có chiếc thuyền nào xuất hiện ở quãng ầm ầm mà quạnh
hiu này, mỗi lần có chiếc nào nhô vào đường ngoặt sông là một số hòn bèn nhổm cả dậy để
vồ lấy thuyền. Mặt hòn đat nào trông cũng ngỗ ngược, hòn nào cũng nhăn nhúm méo mó
hơn cả cái mặt nước chỗ này… Sông Đà đã giao việc cho mỗi hòn. Mới thấy rằng đây là nó
bày thạch trận trên sông. Đám tảng đám hòn chia làm ba hàng chặn ngang trên sông đòi ăn
chết cái thuyền, một cái thuyền đơn độc không còn biết lùi đi đâu để tránh một cuộc giáp lá
cà có đá dàn trận địa sẵn…” Dòng sông hung thần bày thạch trận như một trận đồ bát quái và
trong trận thủy chiến ấy NLĐ hiện lên như một vị tướng chỉ huy tài giỏi, dày dặn kinh nghiệm
đúng hơn là một anh hùng đời thường làm chủ thiên nhiên tự tin vào sức mạnh của chính mình .
Trước sự dữ dội hiểm ác của đá thác SĐ, ông lái đò hiện lên vững chãi lồng lộng giữa sống
nước giữ tợn dù đơn độc nhỏ bé và dù vũ khí chỉ là một mái chèo trên tay, ông vẫn sừng sững
trước sống nước. Thậm chí ngay cả khi SĐ tung ra miếng đòn hiểm độc nhất là “nước bám lấy
thuyền như đô vật túm thắt lưng lật ngửa mình ra giữa trận nước vang trời thanh la não
bạt,… bộ hạ NLĐ” ông lão vẫn không hề nao núng, bình tĩnh, đầy mưu trí như một vị chỉ huy,
lái con thuyền vượt qua ghềnh thác. Ngay lúc này ông lái đò vẫn cố nén vết thương, hai chân
vẫn kẹp chặt lấy cuống lái, mặt méo bệch như cái luồng sóng đánh hồi lùng, đánh đòn tỉa, đánh
đòn âm vào chỗ hiểm nhưng ông vẫn rất bình tỉnh chỉ huy sáu bơi chèo còn lại vượt của tử vào
cửa sinh. “Phá xong cái trùng vi thạch trận thứ nhất”, người lái đò “phá luôn vòng vây thứ hai”.
Ông đã nắm chắc binh pháp của thần sông thần đá. Đến vòng thứ bà, ít cửa hơn, bên phải bên
trái đều là luồng chết , lúc này người lái đã chủ động “tấn công” “Cứ phóng thẳng thuyền,
chọc thủng cửa giữa. Thuyền vút qua cổng đá cánh mở khép. Vút, vút, cửa ngoài, cửa
trong, lại cửa trong cùng, thuyền như một mũi tên tre xuyên nhanh qua hơi nước, vừa
xuyên vừa tự động lái được lượn được. Thế là kết thác”
NT đã miêu tả táo bạo mà chân thực, từ đó cho thấy sức mạnh ghê ghớm của dòng thác
SĐ trước con người. Nếu không có sự mưu trí dũng cảm và chỉ cần một phút dao động một giây
lóa mắt một cái run tay run chân là phải trả giá bằng chính sinh mệnh của mình. Trong tùy bút
NT đã phong cho NLĐ là anh hung lao động với huân chương cao quý trên ngực là vết thẹo đã
để lại từ cuộc thủy chiến “dc”
 Qua đó NT khẳng định chủ nghĩa anh hùng không chỉ có ở nơi chiến trường mà còn hiện diện
ngay ở cuộc sống đời thường, khi con người vật lộn với thiên nhiên khắc nghiệt để làm ra bát
cơm manh áo nuôi sống bản thân, gia đình và làm giàu cho xã hội. Nhà văn nhằm khẳng định
rằng, cái đẹp không chỉ có ở những người nổi tiếng mà ở ngay những con người bình thường
nhất trong cuộc sống đời thương.

c. Nổi bật độc nhất ở người lái đò là phong thái của một nghệ sĩ tài hoa.
Trong NLĐSĐ tác giả xây dựng hình tượng một người lao động tuyệt đẹp với một tên
gọi thật trân trọng “ tay lái ra hoa”.Với NT ông quan niệm về nghệ sĩ rất đặc biệt, NT cho rằng
nghệ sĩ có thể làm bất cứ ngành nghề gì, lĩnh vực gì miễn là đạt đến trình độ tinh vi, điêu luyện
thuần thục tài hoa tinh xảo. Qua ngòi bút của NT, NLĐ là nghệ sĩ trong nghệ thuật vượt thác.
Với một tay lái điêu luyện đạt đến đỉnh cao nghệ thuật chèo đò mới giúp ông chiến thắng thần
sông thần đá nơi cái cửa ải nước SĐ hung bạo này. Nhà văn đã có cách so sánh thật độc đáo.
NT so sánh người lái đò với người lái xe, nhưng người lái xe , khi lái xe trên đường bộ còn có
nhiều thứ khác hỗ trợ , còn có chỗ để bám víu “phanh chân, phanh tay có tiến, co lùi” còn
người lái đò trên thác nước “ cái thuyền mà lao xuống thác thì chả có cái phanh nào cả chỉ
có lao đi chứ không có lùi lại không lao trúng tim luồng nước thì thuyền quay ngang mà
ụp chứ không có lùi gì cả" quy luật ở trên con sông Đà là thứ quy luật khắc nghiệt. Một chút
thiếu bình tĩnh, thiếu chính xác, hay lỡ tay, quá đà đều phải trả giá bằng mạng sống. Mà ngay ở
những khúc sông không có thác nó dễ dại tay dại chân và buồn ngủ như “người Mèo kêu mỏi
chân khi dẫm lên đồng bằng thiếu dốc thiếu đèo”. Chung quy lại, nơi nào cũng nguy hiểm.
Ông lái đò vừa thuộc dòng sông, thuộc quy luật của lũ đá nơi ải nước hiểm trở này, vừa
nắm chắc binh pháp của thần sông thần đá. Vì thế, vào trận mạc, ông thật khôn khéo, bình tĩnh
như vị chỉ huy cầm quân tài ba. Mọi giác quan đều hoạt động trong sự phối hợp nhịp nhàng,
chính xác.
+Ở vòng vây thứ nhất dù bị thương nhưng “ trên cái thuyền sáu bơi chèo vẫn nghe rõ
tiếng chỉ huy ngắn gọn tỉnh táo của người cầm lái”. Phá xong vòng vây thứ nhất, ông phá
luôn vòng vây thứ 2. NLĐ khôn khéo làm chủ con sóng với phong thái tự do chủ động. Lúc thì
ông cưỡi lên con thác chặt đôi luồng sóng, lúc thì ông rải bơi chèo đứa thì ông đè sấn lên mà
chặt đội ra để mở đường tiến …

+ Đến vòng thứ 3 chất tài hoa nghệ sĩ ở NLĐ được bộc lộ một cách thật trọn vẹn. Nguyễn
Tuân miêu tả dòng sông Đà "bên phải, bên trái đều là luồng chết" người lái đò đã đổi chiến
thuật, “đánh nhanh thắng chắc” “cứ phóng thẳng thuyền chọc thủng cửa giữa…thuyền vút
qua cổng đá cánh mở cánh khép …Thế là hết thác” ông lái đò phải vận dụng tài năng nghề
nghiệp của mình, nâng thuyền của mình lên mặt nước như nghệ sĩ lái mô tô bay trong không
trung để "xuyên qua mặt nước"...những động từ mạnh "vút" , "xuyên" lặp đi lặp lại nhấn mạnh
tốc độ lái thuyền nhanh mạnh, cộng với nhiều phép so sánh liên tiếp khiến người đọc vừa cảm
nhận được độ nhanh mạnh vừa cam nhận được sự khéo léo của con thuyền trong hướng đi luồn
lách tránh đội quân đá đông đúc hiểm ác. Nghệ thuật lái thuyền của NLĐ đến đây khiến người
đọc hoàn toàn tâm phục, khẩu phục. Đúng là ông lái đò đã đạt đến mức nghệ sĩ trong nghề
nghiệp của mình. Mới đọc tưởng đây là cuộc chiến không cân sức nhưng cuối cùng phần thắng
đã thuộc về con người

Sau cuộc vượt thác mọi nguy hiểm như tan biến, NLĐ hiện lên ung dung, thanh thản như
chưa từng có gì xảy ra “Sóng thác xèo xèo tan ra trong trí nhớ. Sông nước lại thanh bình.
Đêm ấy nhà đò đốt lửa trong hang đá, nướng ống cơm lam và toàn bàn về cá anh vũ, cá dầm
xanh, về những cái hầm cá hang ca mùa khô nổ những tiếng to như mìn bộc phá rồi túa ra
đầy tràn ruộng. Cũng chả thấy ai bàn thêm một lời nào về cuộc chiến thắng vừa qua nơi ải
nước đủ tướng dữ quân tợn vừa rồi”. Như những nghệ sĩ chân chính, sau khi vắt kiệt sức mình
để thai nghén nên tác phẩm không mấy ai tự tán dương về công sức của mình. Nhà văn Nguyễn
Tuân đưa ra một lời nhận xét “Cuộc sống của họ là ngày nào cũng chiến đấu với sông Đà dữ
dội, ngày nào cũng giành lấy sự sống từ tay những cái thác, nên nó cũng không có gì là hồi
hộp, đáng nhớ… Họ nghĩ thế, lúc ngừng chèo”. Nhà văn khi miêu tả dòng SĐ thiên biến vạn
hóa, mỗi chổ như một cái bẩy riêng nguy hiểm khó lường cũng là nhằm mục đích làm nổi bật
tay lái tài hoa của con người. Mỗi nét hiểm của SĐ ông lái đò đều có cách ứng xử riêng. Qủa
thật người lái đò anh hùng có lẽ dế thấy, nhưng nhìn người lái đò tài hoa, người lái đò nghệ sĩ
chỉ có Nguyễn Tuân mà thôi.

NLĐSĐ của NT mang trong mình vẻ đẹp của người dân lao động cần cù, dũng cảm trong
cuộc sống bình dị, hi sinh cống hiến thầm lặng cho đất nước

=> ĐÁNH GIÁ :

*Nghệ thuật:
- Sử dụng những ví von, so sánh, tương phản đối lập, tưởng tượng độc đáo bất ngờ thú vị
- Từ ngữ phong phú sống động, giàu hình ảnh và có sức gợi cảm cao.
-Câu văn đa dạng, nhiều tầng bậc, giàu nhịp điệu
*Nội dung: Tùy bút NLĐSĐ đã trở thành một thiên anh hùng ca ca ngợi vẻ đẹp hào tráng của
con người trong cuộc chiến đấu chinh phục thiên nhiên. Với quan niệm thẩm mĩ mới mẻ, tích
cực của NT, người lái đò nơi thượng nguồn Tây Bắc thực sự là một nghệ sĩ tài hoa, một anh
hùng sông nước khi hàng ngày phải chiến đấu và luôn phải chiến thắng thiên nhiên bằng trí tuệ,
sự khéo léo sức mạnh của mình. Qua nhân vật ÔLĐ nhà văn bộc lộ thái độ yêu mến, cảm phụ
tự hào về người lao động “ ông lái đò là chất vàng mười trong tâm hồn con người Tây Bắc”.
Nguyễn Tuân đích thực là một nghệ sĩ tài hoa bậc thầy trong việc ngợi ca những con người lao
động gian lao nguy hiểm nhưng đầy vinh quang.