You are on page 1of 43

www.lawcommission.gov.

np

;+3Lo ;+;b ;lrjfno ;DaGwL P]g, @)^$


k|df0fLs/0f / k|sfzg ldlt
@)^$.%.&
;+zf]wg ug]{ P]g
-!_ s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ @)&@.!!.!#
-@_ g]kfnsf] ;+ljwfg cg's"n agfpg s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg
ug]{ P]g, @)&% @)&%.!!.!(

;Djt\ @)^$ ;fnsf] P]g g+= !#


;+3Lo ;+;b ;lrjfnosf] :yfkgf tyf ;+3Lo ;+;b ;]jfsf] u7g /
;~rfng ;DaGwdf Joj:yf ug{ ag]sf] P]g
k|:tfjgf M Joj:yflksf–;+;bsf] sfd sf/afxL ;'rf? ?kn] ;~rfng ug{sf] nflu ;+3Lo ;+;b
;lrjfnosf] :yfkgf ug{ tyf ;+3Lo ;+;b;]jfsf] u7g / ;~rfng ug]{ ;DaGwdf Joj:yf ug{
jf~5gLo ePsf]n],
Joj:yflksf–;+;bn] of] P]g agfPsf]5 .
kl/R5]b–!
k|f/lDes
!= ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd æ;+3Lo ;+;b ;lrjfno ;DaGwL P]g, @)^$Æ
/x]sf] 5 .
-@_ of] P]g t'¿Gt k|f/De x'g]5 .
@= kl/efiff M ljifo jf k|;Ën] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf,–
-s_ æ;+ljwfgÆ eGgfn] g]kfnsf] g]kfnsf] ;+ljwfg ;D´g' k5{ .
-v_ æ;efd'vÆ eGgfn] Joj:yflksf–;+;bsf] ;efd'v ;D´g' k5{ .
-u_ æpk;efd'vÆ eGgfn] Joj:yflksf–;+;bsf] pk;efd'v ;D´g' k5{ .

 s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f ;+zf]lwt .


1
www.lawcommission.gov.np

-3_ æljkIfL bnsf] g]tfÆ eGgfn] ;+ljwfgsf] wf/f @(^ sf] pkwf/f -!_
adf]lhdsf] Joj:yflksf–;+;bsf] ljkIfL bnsf] g]tf ;Demg' k5{ .
-ª_ æ;b:oÆ eGgfn]] Joj:yflksf–;+;bsf ;b:o ;Demg' k5{ .
-r_ æ;lrjfnoÆ eGgfn] bkmf # adf]lhd :yfkgf ePsf] ;+3Lo ;+;b ;lrjfno
;D´g' k5{ .
-5_ æ;ldltÆ eGgfn] bkmf ^ adf]lhd u7g ePsf] ;lrjfno ;~rfng tyf
Joj:yfkg ;ldlt ;Demg' k5{ .
-h_ ækbflwsf/LÆ eGgfn] ;efd'v, pk;efd'v, ljkIfL bnsf] g]tf, Joj:yflksf–
;+;bsf ;ldltsf ;efklt, Joj:yflksf–;+;bdf k|ltlglwTj ug]{ /fhgLlts
bnsf ;+;bLo bnsf g]tf, pkg]tf, d'Vo ;r]ts, k|d'v ;r]ts, ;lrj,
;r]ts Pj+ Joj:yflksf–;+;bsf] dxf;lrj / ;lrj ;Demg' k5{ .
-em_ æ;+3Lo ;+;b;]jfÆ eGgfn] bkmf !$ adf]lhd u7g ePsf] g]kfn ;+3Lo
;+;b;]jf ;D´g' k5{ .
-`_ ædxf;lrjÆ eGgfn] Joj:yflksf–;+;bsf] dxf;lrj ;D´g' k5{ .
-6_ æ;lrjÆ eGgfn] Joj:yflksf–;+;bsf] ;lrj ;D´g' k5{ .
-7_ æ;lrjfno ;lrjÆ eGgfn] ;lrjfnosf] ;lrj ;D´g' k5{ .
-8_ æa9'jf ;ldltÆ eGgfn] bkmf @& adf]lhd u7g ul/Psf] a9'jf ;ldlt
;D´g' k5{ .
-9_ æsd{rf/LÆ eGgfn] ;+3Lo ;+;b;]jfsf] kbdf lgo'Qm JolQm ;D´g' k5{ .
-0f_ ædof{bfkfnsÆ eGgfn] dof{bfkfns kbdf lgo'Qm JolQm ;D´g' k5{ .
-t_ æ:yfoL kbÆ eGgfn] lgj[Qe/0f kfpg] / Dofb gtf]lsPsf] ;+3Lo ;+;b;]jfsf]
kb ;D´g' k5{ .
-y_ ækl/jf/Æ eGgfn] sd{rf/L;Fu a:g] tyf lgh cfk}mn] kfngkf]if0f ug'{ kg]{
klt, kTgL, 5f]/f, cljjflxtf 5f]/L, wd{k'q, cljjflxtf wd{k'qL, afa', cfdf
jf ;f}t]gL cfdf ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] k'?if / cljjflxtf dlxnf
sd{rf/Lsf] xsdf lghsf] afh], aHo} tyf ljjflxtf dlxnf sd{rf/Lsf] xsdf
lghsf] ;f;", ;;'/f ;d]tnfO{ hgfpF5 .
-b_ ætf]lsPsf]Æ jf ætf]lsP adf]lhdÆ eGgfn] o; P]g cGtu{t ag]sf] lgoddf
tf]lsPsf] jf tf]lsP adf]lhd ;D´g' k5{ .

2
www.lawcommission.gov.np

kl/R5]b–@
;lrjfnosf] :yfkgf tyf cGo Joj:yf
#= ;lrjfnosf] :yfkgf M -!_ Joj:yflksf–;+;bsf] sfd sf/afxL ;'rf? ?kn] ;~rfng ug{
tyf ;+3Lo ;+;b;]jfsf] ;~rfng / Joj:yfkg ug{] sfd ;d]tsf] nflu ;+3Lo ;+;b
;lrjfnosf] :yfkgf ul/Psf] 5 .
-@_ ;lrjfnodf dxf;lrj, ;lrj tyf cfjZos ;+Vofdf sd{rf/L / dof{bfkfns
/xg]5g\ .
$= :jfoQ / :jzfl;t lgsfo x'g] M ;lrjfno :jfoQ / :jzfl;t lgsfo x'g]5 .
%= ;lrjfnosf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ k|rlnt sfg"gdf pNn]v ePb]lv afx]s
;lrjfnosf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ Joj:yflksf–;+;b, Joj:yflksf–;+;bsf ;ldlt, kbflwsf/L / ;b:onfO{
cfjZos ;]jf ;'ljwf pknAw u/fpg],
-v_ Joj:yflksf–;+;bsf] sfd sf/afxL ;'rf? ?kn] ;~rfng ug{ k|zf;lgs,
cfly{s / ef}lts Joj:yfkg ;DaGwL sfo{nfO{ Jojl:yt / k|efjsf/L
agfpg],
-u_ Joj:yflksf–;+;bsf] ;"rgf k|0ffnLnfO{ k|efjsf/L agfpg] tyf ;+3Lo
;+;bkl/;/df ;'/Iff Joj:yf ldnfpg],
-3_ Joj:yflksf–;+;bsf] bnsf sfof{nonfO{ cfjZos ;]jf ;'ljwf pknAw
u/fpg] .
-@_ ;lrjfnosf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
^= ;ldltsf] u7g M -!_ ;+3Lo ;+;b/ ;lrjfnonfO{ ;'rf? ?kn] ;~rfng tyf Joj:yfkg ug]{
;DaGwdf cfjZos gLlt lgwf{/0f ug]{ tyf /]vb]v, lgoGq0f / ;'kl/j]If0f ug]{ sfd ;d]tsf
nflu ;lrjfno ;~rfng tyf Joj:yfkg ;ldlt /xg]5 .
 -@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;ldltsf] u7g b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ ;efd'v –;efklt
-v_ /fli6«o ;efsf] cWoIf –;b:o
-u_ pk;efd'v –;b:o

 g]kfnsf] ;+ljwfg cg's"n agfpg s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&% 4f/f ;+zf]lwt .

3
www.lawcommission.gov.np

-3_ /fli6«o ;efsf] pkfWoIf –;b:o


-ª_ dxf;lrj –;b:o
-r_ k|ltlglw ;efsf] ;lrj –;b:o
-5_ /fli6«o ;efsf] ;lrj –;b:o
-h_ ;lrjfno ;lrj -;+;bLo cWoog tyf cg';Gwfg_ –;b:o
-em_ ;lrjfno ;lrj -k|zf;g_ –;b:o – ;lrj
&= ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd
x'g]5 M—
-s_ ;lrjfnosf] ;~rfng tyf Joj:yfkg ;DaGwL sfo{ ug]{,
-v_ ;+3Lo ;+;btyf ;lrjfnosf] jflif{s ah]6 lgwf{/0f ug]{,
-u_ ;+3Lo ;+;b;]jfdf /xg]] sd{rf/Lsf] b/aGbL lgwf{/0f ug]{,
-3_ ;lrjfnosf sd{rf/Lx?sf] j[lQljsf; Pj+ ;'ljwf lgwf{/0f ;DaGwL sfo{
ug]{,
-ª_ Joj:yflksf–;+;bsf] ef}lts lgdf{0f / ;'wf/ ;DaGwL gLlt to ug]{,
-r_ Joj:yflksf–;+;bsf ;ldltx?aLr ;dGjo / ;fdGh:otf sfod ug{],
u/fpg],
-5_ ;b:osf] bIftf tyf Ifdtf clej[l4 ug{ cfjZos kg]{ sfo{ ug]{,
-h_ g]kfn ;/sf/;Fu ;dGjo u/L ;+3Lo ;+;btyf Joj:yflksf–;+;bsf]
;ldltsf] jflif{s sfo{tflnsf tof/ ug]{ tyf ;+3Lo ;+;b/ ;lrjfnosf]
cNksfnLg tyf bL3{sfnLg of]hgf agfO{ sfof{Gjog ug]{ u/fpg] .
-@_ ;ldltsf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
-#_ ;ldltsf] a}7s ;DaGwL sfo{ljlw ;ldlt cfk}mn] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
*= ;efd'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M k|rlnt sfg"gdf pNn]v ePsf] cltl/Qm ;efd'vsf]
sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M—
-s_ Joj:yflksf–;+;bsf] cfGtl/s tyf j}b]lzs k|ltlglwd08n ;DaGwL sfo{ ug]{ .
-v_ Joj:yflksf–;+;bsf kbflwsf/L, ;b:o / dxf;lrjsf] cfGtl/s tyf j}b]lzs
e|d0f / e|d0f vr{ :jLs[t ug]{,

4
www.lawcommission.gov.np

-u_ ldq /fi6«sf Joj:yflksf, cGt/f{li6«o tyf If]qLo Joj:yflksLo ;+3 / d}qL
;d"xaLr ;Dks{ / ;DaGw sfod ug]{,
-3_ ;ldltsf] lg0f{o sfof{Gjogsf ;DaGwdf g]kfn ;/sf/ tyf cGo ;DalGwt
lgsfonfO{ cfjZostf cg';f/ lgb]{zg lbg] .
(= dxf;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ k|rlnt sfg"gdf pNn]v ePsf] cltl/Qm
dxf;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ ;lrjfnosf] k|zf;sLo k|d'vsf] ?kdf sfo{ ug]{,
-v_ o; P]g adf]lhd ;+3Lo ;+;b;]jfsf sd{rf/Lsf] lgo'lQm, cjsfz / ;hfo
;DaGwL sfo{ ug]{,
-u_ ;ldltsf] lgb]{zfg';f/ ;lrjfnosf] ;~rfng / Joj:yfkg ;DaGwL sfo{
ug]{,
-3_ ;+3Lo ;+;b/ ;lrjfnosf] jflif{s ah]6, sfo{qmd / of]hgf tof/ u/L
;ldlt ;dIf k]z ug]{,
-ª_ ;+3Lo ;+;b/ ;lrjfnosf] nflu ljlgof]lht ah]6 /sd vr{ Pj+ cfly{s
k|zf;g ;DaGwL sfo{ ug]{, u/fpg],
-r_ ;lrjfnosf] ef}lts lgdf{0f, ;'wf/ ;DaGwL sfo{ ug]{, u/fpg],
-5_ ldq /fi6«, ljb]zL s'6gLlts lgof]u tyf cGt/f{li6«o lgsfo, /fli6«o tyf
cGt/f{li6«o ;+3 ;+:yf;Fu ;DaGw sfod u/L ;xof]usf] cfbfg k|bfg ug]{,
-h_ ;lrjfno / cGo lgsfo aLr ;dGjo sfod ug]{,

-`_ ;+3Lo ;+;b/ ;lrjfnosf] rn crn ;DklQsf] /]vb]v, :ofxf/ ;Def/


ug]{,
-em_ ;+3Lo ;+;b/ Joj:yflksf–;+;bsf ;ldltsf] sfd sf/afxL ;'rf¿ ?kn]
;~rfng ug{ cfjZos Joj:yf ug]{ .
-@_ dxf;lrjsf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!)= ;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ k|rlnt sfg"gdf pNn]v ePb]lv afx]s ;lrjsf] sfd,
st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ Joj:yflksf–;+;bsf ;ldlt / dxfzfvfsf sd{rf/Lsf] k|d'vsf] ¿kdf sfo{
ug]{,
5
www.lawcommission.gov.np

-v_ Joj:yflksf–;+;bsf ;ldltsf] nflu cfjZos kg]{ jflif{s ah]6 tof/ u/L
dxf;lrj ;dIf k]z ug]{,
-u_ ;+3Lo ;+;b/ ;ldlt;Fu ;DalGwt sfo{x?sf] /]vb]v / Joj:yf ug]{,

-3_ ;efd'v, pk;efd'v / dxf;lrjsf] lgb]{zg cg';f/ cGo sfo{ ug]{ .

-@_ Joj:yflksf–;+;bsf ;lrjsf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ tf]lsP adf]lhd x'g]5 .

!!= ;lrjfno ;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ ;lrjfno ;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/
b]xfo adf]lhd x'g]5 M–

-s_ dxf;lrjnfO{ k|zf;sLo sfo{df ;xof]u ug]{,

-v_ ;lrjfnosf] jflif{s ah]6, sfo{qmd / of]hgf tof/ kf/L dxf;lrj ;dIf
k]z ug]{,

-u_ ;lrjfnosf] rn crn ;DklQsf] /]vb]v :ofxf/ / ;Def/ ug]{,

-3_ cfk"m dftxtsf dxfzfvf cGtu{tsf sd{rf/Lx?sf] sfdsf] ;'kl/j]If0f,


cg'udg / d"NofÍg ug]{,

-ª_ dxf;lrjsf] lgb]{zg cg';f/ cGo sfd ug]{ .


-@_ ;lrjfno ;lrjsf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
kl/R5]b–#
ah]6 / sf]if ;DaGwL Joj:yf
!@= ah]6 lgwf{/0f ug]{ M -!_ ;ldltn] ;+3Lo ;+;b/ ;lrjfnosf] nflu cy{ dGqL;Fu k/fdz{ u/L
jflif{s ah]6 lgwf{/0f ug]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgwf{/0f u/]sf] ah]6 g]kfn ;/sf/n] ljlgof]hg ljw]osdf
;dfj]z ug]{5 .
-#_ ;+3Lo ;+;b ;lrjfnosf] cfly{s k|zf;g ;DaGwL sfo{ljlw tf]lsP adf]lhd x'g]5 .

!#= ;+3Lo ;+;bljsf; sf]if M -!_ Joj:yflksf–;+;bsf] ef}lts lgdf{0f, ;'wf/, ;"rgf k|ljlwsf]
ljsf;, k':tsfnosf] :t/j[l4, kbflwsf/L, ;b:o tyf sd{rf/Lsf] Ifdtf clej[l4 ;DaGwL
sfo{sf] nflu ;+3Lo ;+;bljsf; sf]if gfdsf] Pp6f 5'§} sf]if /xg]5 / ;f] sf]ifdf b]xfosf
/sdx? /xg]5g\ M–
-s_ g]kfn ;/sf/af6 k|fKt /sd,

6
www.lawcommission.gov.np

-v_ ljb]zL ;/sf/, ljb]zL s"6gLlts lgof]u, /fli6«o tyf cGt/f{li6«o ;+3,
;+:yf jf lgsfoaf6 cg'bfg / ;xfotf:j?k k|fKt /sd,
-u_ cGo ;|f]taf6 k|fKt /sd .

-@_ ;ldltn] ljb]zL ;/sf/, ljb]zL s"6gLlts lgof]u, /fli6«o tyf cGt/f{li6«o ;+3,
;+:yf jf lgsfoaf6 cg'bfg / ;xfotf k|fKt ug{ ;Sg]5 . o;/L k|fKt cg'bfg / ;xfotfsf]
hfgsf/L cy{ dGqfnonfO{ lbg' kg]{5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifsf] ;~rfng ;DaGwL Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .

kl/R5]b–$
;+3Lo ;+;b;]jfsf] u7g / kbk"lt{ ;DaGwL Joj:yf

!$= ;+3Lo ;+;b;]jfsf] u7g M -!_ ;+3Lo ;+;b;]jf gfdsf] Ps ;]jf u7g ul/Psf] 5 .

-@_ ;+3Lo ;+;b;]jfdf b]xfo adf]lhdsf >]0fLx? /xg]5g\ M–

/fhkqflÍt /fhkq cglÍt

ljlzi6 k|yd

k|yd låtLo

låtLo t[tLo

t[tLo rt'y{

kfFrf}+
-#_ of] bkmf k|f/De x'bF fsf avt >]0fLljxLg kbdf sfo{/t sd{rf/Lx?n] >]0fLdf cfa4
x'g rfx]df To:tf sd{rf/Lx?nfO{ tf]lsP adf]lhd /fhkq cglÍt kfFrf}+ >]0fLdf sfod
ul/g]5 .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf >]0fLdf tf]lsP adf]lhdsf ljleGg txsf kbx? /xg]5g\ .
!%= sfo{ljj/0f M -!_ ;ldltn] :jLs[t u/]sf] ;Ë7gsf] sfo{ljj/0fsf] cfwf/df dxf;lrjn] ;]jfsf
k|To]s kbsf] sfo{ljj/0f agfO{ nfu" ug{' kg{]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf]] sfo{ ljj/0fdf ;DalGwt kbsf] sfd, st{Jo, pQ/bfloTj,
clwsf/ / ;f] kbsf] nflu cfjZos kg]{ of]Uotf ;d]t :ki6 ?kdf pNn]v ePsf] x'g' kg{]5 .

7
www.lawcommission.gov.np

-#_ sd{rf/LnfO{ kb:yfkg ubf{ kb:yfkgkqsf ;fy lghsf] sfo{ljj/0f / ;f]


sfo{ljj/0f cg';f/sf] d"NofÍg ug{] ;'rsfÍ ;d]t pknAw u/fpg' kg{]5 .
-$_ sfo{ ljj/0f ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!^= ;d"x tyf pk;d"x M -!_ ;+3Lo ;+;b;]jfdf tf]lsP adf]lhdsf ;d"x tyf pk;d"xx? /xg]
5g\ .
-@_ ;+3Lo ;+;b;]jfsf ;d"x tyf pk;d"xdf /xg] ljleGg >]0fLsf kbx?sf] nflu rflxg]
Go"gtd of]Uotf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!&= ;+3Lo ;+;b;]jfsf] kbk"lt{ M -!_ ;+3Lo ;+;b;]jfsf] /fhkqflÍt ljlzi6 >]0fLsf] kbdf bkmf @^
adf]lhd / b]xfosf] kb b]xfo adf]lhd k"lt{ ul/g]5 M–

बढुवाद्वारा
पद खुल्ला
काययक्षमिाको आन्िररक काययसम्पादन िथा
प्रतियोगििाद्वारा
मूल्याङ्कनद्वारा प्रतियोगििात्मक अनुभवको मूल्याङ्कनबाट

परीक्षाद्वारा हुने बढुवाको

समायोजनद्वारा

(क) श्रेणीववहीन÷

राजपत्र अनङ्ककि - - - -
पााँचौ श्रैणी

(ख) राजपत्र अनङ्ककि

चिुथय श्रेणी
- - - -
(ि) राजपत्रअनङ्ककि

िि
- - - -
ृ ीय श्रेणी

(घ) राजपत्र अनङ्ककि ६०%


द्वविीय श्रेणी
२०% २०% -
(ङ) राजपत्र अनङ्ककि ६०%
प्रथम श्रेणी
२०% - २०%

(च) राजपत्राङ्ककि
७०% १०% १०% १०%
िि
ृ ीय श्रेणी

(छ) राजपत्राङ्ककि ६०%


१०% २०% १०%
द्वविीय श्रेणी

(ज) राजपत्राङ्ककि ६०%


१०% २०% १०%
प्रथम श्रेणी

8
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -u_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg /fhkq cglÍt
t[tLo >]0fLsf] kbdf s'g} sd{rf/L axfn g/x]df To:tf] kb :jtM vf/]h x'g]5 . /fhkq cglÍt
t[tLo >]0fLsf] kbdf sfo{/t sd{rf/Lsf] a9'jf x'g] kbsf] nflu cfjZos kg]{ ;]jf cjlw /
a9'jf x'g] kbsf] >]0fLeGbf Ps >]0fL d'lgsf] nflu tf]lsP adf]lhdsf] z}lIfs of]Uotf k'u]sf]
ePdf lghnfO{ Ps >]0fL dflysf] kbdf a9'jf ul/g]5 . o;/L a9'jf ug{sf] nflu dflyNnf]
>]0fLsf] kb :jtM ;[hgf x'g]5 / lgh dflyNnf] kbdf a9'jf x'g'eGbf cufl8 lgh axfn /x]sf]
kb :jtM vf/]h ePsf] dflgg]5 .
-#_ d'Vo sfo{ ug]{ / ;xfos sfo{x? ug]{ >]0fLljxLg÷ /fhkq cglÍt kfFrf}+ >]0fLsf
kbx? k|rlnt lghfdtL ;]jf P]g jf ;f] P]g cGtu{t tf]lsP cg'?k x'g]5g\ .
-$_ of] bkmf k|f/De x'Fbfsf avt l/Qm /x]sf / of] bkmf k|f/De ePkl5 l/Qm x'g] pkbkmf
-#_ adf]lhd tf]lsPsf] ;xfos sfo{x? ug]{ >]0fLljxLg÷/fhkq cglÍt kfFrf}+ >]0fLsf kbx?
:jtM vf/]h x'g]5g\ . ;lrjfnon] o:tf kbx? vf/]h ePsf] hfgsf/L lghfdtL lstfavfgfdf
k7fpg' kg]{5 . To:tf kbx?af6 ;Dkfbg ul/g] sfo{ Go"gtd kfl/>lds tf]ls JolQm jf
;+:yf;Fu s/f/ u/L ;]jf s/f/af6 ;Dkfbg u/fpg' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -!_ sf] v08 -3_ adf]lhdsf] cfGtl/s k|ltof]lutfTds k/LIffåf/f kbk"lt{
ug]{ kbdf /fhkq cglÍt låtLo >]0fLsf] kbsf] nflUf cfjZos kg]{ Go"gtd z}lIfs of]Uotf /
Go"gtd ;]jf cjlw k"/f u/]sf] /fhkq cglÍt t[tLo / ;f]eGbf d'lgsf h'g;'s} kbdf -
>]0fLljxLg kb ;d]t_ sfo{/t sd{rf/Laf6 k|lt:kwf{ u/fO{ kbk"lt{ ug'{ kg]{5 .
-^_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;+3Lo ;+;b;]jfnfO{ ;dfj]zL
agfpg v'Nnf k|ltof]lutfåf/f k"lt{ x'g] kbdWo] k}+tfnL; k|ltzt kb 5'6\ofO{ ;f] k|ltztnfO{
zt k|ltzt dfgL b]xfo adf]lhdsf pDd]bjf/aLrdf dfq 5'§f5'§} k|lt:kwf{ u/fO{ kbk"lt{
ul/g]5 M–
-s_ dlxnf t]QL; k|ltzt
-v_ cflbjf;L÷hghflt ;QfO{; k|ltzt
-u_ dw];L afO{; k|ltzt
-3_ blnt gf} k|ltzt

9
www.lawcommission.gov.np

-ª_ ckfË kfFr k|ltzt


-r_ lk5l8Psf] If]q rf/ k|ltzt
:ki6Ls/0f M
-!_ o; pkbkmfsf] k|of]hgsf nflu ælk5l8Psf] If]qÆ eGgfn] c5fd, sflnsf]6,
hfh/sf]6, h'Dnf, 8f]Nkf, aemfË, afh'/f, d'u' / x'Dnf lhNnf ;Demg' k5{ .
-@_ o; pkbkmfsf] v08 -s_, -v_, -u_ / -3_ sf] k|of]hgsf] nflu ædlxnfÆ,
æcflbjf;L÷ hghfltÆ, ædw];LÆ / æblntÆ eGgfn] cfly{s / ;fdflhs ?kdf
k5fl8 k/]sf] dlxnf, cflbjf;L÷hghflt, dw];L / blntnfO{ ;Demg' k5{ .
-&_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pkbkmf -^_ sf] v08 -ª_
adf]lhd lgwf{l/t k|ltztsf] kb s'g} vf; k|s[ltsf] sfdsf] nflu tf]lsP adf]lhdsf]
ckfËx?aLr dfq k|lt:kwf{ ug{ kfpg] u/L k|lt:kwf{Tds k/LIffåf/f kbk"lt{ ul/g]5 .
-*_ pkbkmf -^_ adf]lhd k|ltzt lgwf{/0f ubf{ Ps k|ltzteGbf sd 3tfÍ -ˆofSzg_
cfPdf To:tf] 3tfÍ h'g ;d"xsf] xsdf 3tfÍ cfPsf] xf] ;f]eGbf nuQ} kl5sf] ;d"xdf ;b}{
hfg]5 .
-(_ pkbkmf -^_ adf]lhd 5'6\ofOPsf] kbdf h'g jif{sf] nflu lj1fkg ePsf] xf] ;f] jif{
x'g] lj1fkgdf pko'Qm pDd]bjf/ pknAw x'g g;s]df To:tf] kb csf]{ jif{ x'g] lj1fkgdf
;dfj]z ug'{ kg]{5 / To;/L lj1fkg ubf{ klg pko'Qm pDd]bjf/ pknAw x'g g;s]df To:tf]
kb ;f]xL jif{ v'Nnf k|ltof]lutfåf/f k"lt{ x'g] kbdf ;dfj]z ug'{ kg]{5 .
-!)_ pkbkmf -^_ adf]lhd lgwf{/0f ul/Psf] k|ltztåf/f kbk"lt{ ug]{ Joj:yf k|To]s bz
jif{df k'g/fjnf]sg ug'{ kg]{5 .
-!!_ pkbkmf -^_ adf]lhdsf] k|ltzt adf]lhd kb ;+Vof lgwf{/0f ubf{ s'g} ljjfb cfPdf
nf]s;]jf cfof]usf] lg0f{o clGtd x'g]5 .
-!@_ pkbkmf -!_ adf]lhd sfo{;Dkfbg tyf cg'ejsf] d"NofÍgåf/f x'g] a9'jfsf]
;dfof]hgåf/f k"lt{ x'g] kbx? bkmf #% adf]lhd a9'jf x'g] sd{rf/Lx?af6 Ho]i7tfsf] cfwf/df
;dfof]hg ul/g]5 .
-!#_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pkbkmf -!_ sf] v08 -5_ / -
h_ adf]lhd v'Nnf k|ltof]lutfåf/f k"lt{ ul/g] /fhkqflÍt låtLo / k|yd >]0fLsf] kbsf] nflu
rflxg] Go"gtd of]Uotf ;DalGwt ljifodf :gftsf]Q/ pkfwL k|fKt u/]sf] / s'g} ;/sf/L ;]jf
jf k|rlnt sfg"g adf]lhd btf{ ePsf] ;Ël7t ;+:yf jf cGt/f{li6«o ;+3, ;+:yfsf] clws[t

10
www.lawcommission.gov.np

:t/sf] kbdf /fhkqflÍt låtLo >]0fLsf] kbsf] xsdf kfFr jif{ / /fhkqflÍt k|yd >]0fLsf]
kbsf] xsdf ;ft jif{sf] cg'ej k|fKt u/]sf] x'g' kg]{5 .
t/ ljBfjfl/lw :t/sf] pkfwL k|fKt u/]sf] JolQmsf] xsdf cg'ejsf] cjlw b'O{ jif{n]
sd x'g]5 .
-!$_ ;+3Lo ;+;b;]jfsf] kbk"lt{ ;DaGwL cGo Joj:yf / ljz]if1 kbx?sf] k"lt{ ;DaGwL
Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!*= kb k"lt{sf] dfu ug]{ Joj:yf M -!_ ;+3Lo ;+;b;]jfsf] s'g} kb l/Qm ePdf ;lrjfnon] To;sf]
;"rgf Ps dlxgfleq nf]s ;]jf cfof]unfO{ lbg' kg]{5 .
-@_ ;+3Lo ;+;b;]jfsf] kb k"lt{sf] nflu dfu ubf{ ;f] cjlw;Dd l/Qm x'g cfPsf kb /
rfn" cfly{s jif{leqdf cjsfz tyf a9'jfaf6 l/Qm x'g] kb ;d]t olsg u/L dfu ug{
;lsg]5 .
-#_ kbk"lt{sf] dfu ug]{ ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!(= ;+3Lo ;+;b;]jfdf lgo'lQm M -!_ v'Nnf tyf cfGtl/s k|ltof]lutfåf/f k"lt{ x'g] ;+3Lo
;+;b;]jfsf]] kbdf nf]s ;]jf cfof]usf] l;kmfl/;df dfq lgo'lQm ul/g]5 .
-@_ ;+3Lo ;+;b;]jfsf] /fhkqflÍt kbdf ;ldltsf] lg0f{ofg';f/ dxf;lrjn] / /fhkq
cglÍt kbdf dxf;lrjsf] lg0f{ofg';f/ ;lrjfno ;lrjn] lgo'lQm lbg]5 .
-#_ /fhkqflÍt sd{rf/Lsf] lgo'lQmsf] ;"rgf g]kfn /fhkqdf k|sfzg ul/g]5 .
@)= pDd]bjf/ x'gsf] nflu cof]Uotf M b]xfosf JolQmx? ;+3Lo ;+;b;]jfsf] kbdf pDd]bjf/ x'g
;Sg] 5}gg\ M–
-s_ u}/ g]kfnL gful/s,
-v_ /fhkq cglÍt kbdf !* jif{ pd]/ k"/f gePsf,
-u_ /fhkqflÍt kbdf @! jif{ pd]/ k"/f gePsf,
-3_ k'?if pDd]bjf/sf] xsdf k}+tL; jif{ / dlxnf pDd]bjf/sf] xsdf rfnL; jif{ pd]/
k"/f e};s]sf,
t/ –
-!_ e"tk"j{ ;}lgs jf k|x/L lgo'lQm x'g] egL ;+3Lo ;+;b;]jfsf] tf]lsPsf] kbdf
rfnL; jif{ ggf3]sf JolQm pDd]bjf/ x'g ;Sg]5g\ .
-@_ /fhkqflÍt låtLo / k|yd >]0fLsf] v'Nnf k|ltof]lutfdf k}+tfnL; jif{
ggf3]sf JolQm pDd]bjf/ x'g ;Sg]5g\ .
11
www.lawcommission.gov.np

-#_ ;+3Lo ;+;b;]jf / ;dfg k|s[ltsf cGo ;/sf/L ;]jfsf :yfoL sd{rf/Lsf]
xsdf pd]/sf] xb nfUg] 5}g .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æ;dfg k|s[ltsf cGo ;/sf/L
;]jfsf :yfoL sd{rf/LÆ eGgfn] lghfdtL ;]jf / g]kfn :jf:Yo ;]jfsf
:yfoL sd{rf/L ;Demg' k5{ .
-ª_ eljiodf ;+3Lo ;+;b;]jf / cGo ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L
;]jfaf6 avf{:t ul/Psf,
-r_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf cbfntaf6 s;"/bf/ 7xl/Psf .
@!= kbflwsf/ sfod /xg] M b]xfosf cj:yfdf ;+3Lo ;+;b;]jfsf sd{rf/Lsf] cfˆgf] kbdflysf]
kbflwsf/ sfod /xg]5 M–
-s_ To; kbdf sfdsfh ul//xFbf;Dd,
-v_ ljbfdf /x]sf] avt,
-u_ lgnDag /x]sf] avt,
-3_ ;lrjfnoåf/f cGo sfddf v6fOPsf avt .
@@= zky u|x0f M ;+3Lo ;+;b;]jfsf] :yfoL kbdf z'¿ lgo'lQm x'g] sd{rf/Ln] tf]lsP adf]lhdsf]
zky u|x0f ug'{ kg]{5 .
@#= k/LIf0fsfn M -!_ ;+3Lo ;+;b;]jfsf] :yfoL kbdf z'¿ lgo'lQm ubf{ k'?if sd{rf/Lsf] xsdf
Ps jif{ / dlxnf sd{rf/Lsf] xsdf 5 dlxgfsf] k/LIf0fsfndf /xg] u/L ul/g]5 .
-@_ k/LIf0fsfndf lghsf] sfd ;Gtf]ifhgs gePdf To:tf] lgo'lQm ab/ ug{ ;lsg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgo'lQm ab/ gul/Psf sd{rf/Lsf] k/LIf0fsfn ;dfKt ePkl5
;f] lgo'lQm :jtM ;b/ ePsf] dflgg]5 .
t/ Psk6s ;+3Lo ;+;b;]jfsf] jf cGo ;/sf/L ;]jfsf] :yfoL kbdf k/LIf0fsfn
e'Qmfg ul/;s]sf] sd{rf/L ;+3Lo ;+;b;]jfsf] :yfoL kbdf lgo'lQm e} /dfgf lnO{ cfPdf
To:tf] sd{rf/LnfO{ k'gM k/LIf0fsfndf /flvg] 5}g .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æcGo ;/sf/L ;]jfÆ eGgfn] lghfdtL ;]jf / g]kfn
:jf:Yo ;]jf ;Demg' k5{ .
@$= lhDd]jf/L glbO{ /fVg gx'g] M -!_ b]xfosf] cj:yfdf afx]s s'g} klg sd{rf/LnfO{ kbLo
lhDd]jf/L glbO{ b'O{ dlxgfeGbf a9L cjlw;Dd /fVg ;lsg] 5}g M–
-s_ nfdf] ljbfdf /x]sf]df,
12
www.lawcommission.gov.np

-v_ lgnDag ePsf]df,


-u_ cGoq sfhdf vl6Psf] sf/0f kbflwsf/ /x]sf] kbdf sfod /fVg kg]{
ePdf .
-@_ pkbkmf -!_ ljk/Lt s'g} sd{rf/LnfO{ kbLo lhDd]jf/L glbO{ /fv]df lhDd]jf/L lbO{
sfddf nufpg' kg]{ bfloTj ePsf] kbflwsf/LnfO{ ljefuLo sf/afxL x'g]5 .
@%= g]t[Tj d"NofÍg M /fhkqflÍt k|yd >]0fL jf ;f]eGbf dflysf] sd{rf/Lsf] g]t[Tj d"NofÍg
;DaGwL Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
kl/R5]b–%
a9'jf
@^= a9'jf M -!_ ;+3Lo ;+;b;]jfsf] /fhkqflÍt kbdf sfo{Ifdtfsf] d"NofÍgåf/f a9'jf ubf{ a9'jf
;ldltsf] l;kmfl/;df ul/g]5 .
-@_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;+3Lo ;+;b;]jfsf] /fhkqflÍt
ljlzi6 >]0fLsf] kbdf b]xfo adf]lhd a9'jf ul/g]5 M–
-s_ /fhkqflÍt ljlzi6 >]0fLsf] l/Qm kbdf a9'jf ug{ a9'jf ;ldltn] ;DefJo
pDd]bjf/x?dWo]af6 pknAw eP;Dd l/Qm kbsf] t]Aa/ ;+Vofdf
sfo{;Dkfbg d"NofÍgsf] cfwf/df ;a}eGbf a9L cÍ k|fKt ug]{
pDd]bjf/x?nfO{ l;kmfl/; ug]{5 / To;/L l;kmfl/; ul/Psf
pDd]bjf/x?dWo]af6 ;ldltn] Ho]i7tf / sfo{s'zntfsf] cfwf/df pko'Qm
7x¥ofPsf] pDd]bjf/nfO{ a9'jf ug]{5 .
-v_ v08 -s_ adf]lhdsf] ljlzi6 >]0fLsf] kbdf ;DefJo pDd]bjf/ x'g
/fhkqflÍt k|yd >]0fLsf sd{rf/Ln] g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] pRr:t/Lo
Joj:yfkg tflnd ;d]t pQL0f{ u/]sf] x'g' kg]{5 .
t/ of] bkmf k|f/De ePkl5 Ps jif{leq x'g] a9'jfdf of] Joj:yf nfu"
x'g] 5}g .
-u_ v08 -s_ adf]lhdsf] ljlzi6 >]0fLsf] a9'jfsf] nflu sfo{;Dkfbg d"NofÍgsf]
u0fgf ubf{ a9'jf x'g hlt jif{sf] Go"gtd ;]jf cjlw cfjZos kg]{ xf],
kl5Nnf] Tolt jif{sf] sfo{;Dkfbg d"NofÍgsf] u0fgf ul/g]5 .
-#_ ;+3Lo ;+;b;]jfsf] /fhkq cglÍt kbdf sfo{Ifdtfsf] d"NofÍgåf/f x'g] a9'jfsf]
nflu l;kmfl/; ug{ tf]lsP adf]lhdsf] a9'jf ;ldlt /xg]5 .

13
www.lawcommission.gov.np

@&= a9'jf ;ldlt M -!_ ;+3Lo ;+;b;]jfsf] /fhkqflÍt kbdf a9'jfsf] nflu l;kmfl/; ug{ b]xfo
adf]lhdsf] a9'jf ;ldlt /xg]5 M–
-s_ nf]s ;]jf cfof]usf] cWoIf jf lghn] tf]s]sf] ;f] cfof]usf] ;b:o
– cWoIf
-v_ dxf;lrj – ;b:o
 -u_ ;lrjdWo]af6 ;efd'vn] tf]s]sf] ;lrj – ;b:o ;lrj
-3_ sfg"g, Gofo tyf ;+;bLo dfldnf dGqfnosf ;lrj – ;b:o
-ª_ nf]s ;]jf cfof]usf] cWoIfn] dgf]gLt u/]sf] ;DalGwt ljifosf] ljz]if1
– ;b:o
-r_ ;lrjfno ;lrj – ;b:o–;lrj
-@_ a9'jf ;ldltsf] ;lrjfno ;+3Lo ;+;b ;lrjfnodf /xg]5 .
-#_ a9'jf ;ldltn] cfj]bg kmf/fd -b/vf:t_ a'emfpg] clGtd ldltn] rf/ dlxgfleq
a9'jfsf] glthf k|sfzg ug{' kg]{5 .
-$_ a9'jf ;ldltn]] sd{rf/Lsf] a9'jfsf] l;kmfl/; ubf{ ckgfpg' kg]{ cGo sfo{ljlw
tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
@*= a9'jfsf] nflu pDd]bjf/ x'gnfO{ rflxg] Go"gtd ;]jf cjlw / z}lIfs of]Uotf M -!_ a9'jfsf]
nflu pDd]bjf/ x'g a9'jf x'g] kbsf] >]0fLeGbf Ps >]0fL d'lgsf] kbsf] nflu tf]lsP
adf]lhdsf] z}lIfs of]Uotf / b]xfo adf]lhd Go"gtd ;]jf cjlw k'u]sf] x'g' kg]{5 M–
-s_ /fhkq cglÍt kbsf] lgldQ tLg jif{,
-v_ /fhkqflÍt kbsf] lgldQ kfFr jif{ .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg dlxnf, cfbLjf;L÷hghflt, dw];L,
blnt, ckfË / lk5l8Psf] If]qdf :yfoL a;f]jf; ePsf sd{rf/Lsf] ;f] ;]jf cjlwdf Ps jif{
sd ;]jf cjlw eP klg a9'jfsf] nflu ;DefJo pDd]bjf/ x'g]5g\ .
@(= a9'jfsf] nflu ;DefJo pDd]bjf/ x'g gkfpg] M bkmf @* df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
b]xfosf cj:yfdf b]xfosf cjlwe/ sd{rf/L a9'jfsf] nflu ;DefJo pDd]bjf/ x'g kfpg]
5}g M–

 g]kfnsf] ;+ljwfg cg's"n agfpg s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&% 4f/f ;+zf]lwt .

14
www.lawcommission.gov.np

-s_ lgnDag ePsf]df lgnDag ePsf] cjlwe/,


-v_ a9'jf /f]Ssf ePsf]df /f]Ssf ePsf] cjlwe/,
-u_ tnaj[l4 /f]Ssf ePsf]df /f]Ssf ePsf] cjlwe/,
-3_ bkmf !)# adf]lhd ;d"x kl/jt{g u/]sf] sd{rf/L eP To;/L ;d"x kl/jt{g
ePsf] ldltn] tLg jif{sf] cjlwe/ .
#)= a9'jf lgo'lQmsf] /f]Ssf tyf k'ms'jf M s'g} sd{rf/Lsf] a9'jfsf] nflu l;kmfl/; eO;s]kl5
a9'jf lgo'lQm gkfp~h]n lgnDag jf a9'jf /f]Ssf jf tnaj[l4 /f]Ssf ePdf ;f] cjlwe/
lghsf] a9'jf lgo'lQm /f]Ssf ul/g]5 / lgnDagaf6 lghn] ;kmfO{ kfPdf jf a9'jf /f]Ssf
cjlw ;dfKt ePkl5 lghsf] lgnDag jf a9'jf /f]Ssf geP ;/x dfgL lgo'lQm lbO{ Ho]i7tf
dfq sfod ul/g]5 .
#!= a9'jfsf] cfwf/ M -!_ a9'jf ;ldltn] sd{rf/LnfO{ a9'jfsf] nflu l;kmfl/; ubf{ lghsf]
sfo{Ifdtfsf] cfwf/df ug]{5 .
-@_ sd{rf/Lsf] sfo{Ifdtfsf] d"NofÍg ubf{ b]xfo adf]lhd a9Ldf Ps ;o cÍ
lbOg]5 M–
-s_ sfo{;Dkfbg d"NofÍg afkt krf; cÍ
-v_ Ho]i7tf afkt tL; cÍ
-u_ z}lIfs of]Uotf afkt kGw| cÍ
-3_ tflnd afkt kfFr cÍ
#@= sfo{ ;Dkfbgsf] d"NofÍg M -!_ sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbgsf] d"NofÍg ug{ tf]lsP adf]lhdsf]
sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd k|of]u ul/g]5 .
-@_ sd{rf/Lsf] sfo{;Dkfbg d"NofÍgsf] s"n cÍsf] ljefhg b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ ;'kl/j]Ifsn] lbg ;Sg] clwstd tL; cÍ
-v_ k'g/fjnf]sgstf{n] lbg ;Sg] clwstd bz cÍ
-u_ k'g/fjnf]sg ;ldltn] lbg ;Sg] clwstd bz cÍ
-#_ /fhkqflÍt sd{rf/Lsf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg cw{jflif{s / jflif{s ?kdf tyf /fhkq
cglÍt sd{rf/Lsf]] nflu jflif{s ?kdf ul/g]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd cw{jflif{s ?kdf sfo{;Dkfbg d"NofÍg ubf{ ;f] cjlw ;dfKt
ePsf] ;ft lbgleq ;DalGwt /fhkqflÍt sd{rf/Ln] lgwf{l/t sfo{x?, ;Dkflbt sfo{x?, s'g}

15
www.lawcommission.gov.np

sfo{ ;DkGg x'g g;s]sf] eP To:tf] ;DkGg x'g g;s]sf sfo{x? / To;sf] sf/0f ;lxt
pNn]v u/L tf]lsPsf] 9fFrfdf b'O{ k|lt kmf/fd e/L ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z ug'{ kg]{5 . To;/L
k]z ePsf] kmf/fd ;'kl/j]Ifsn] d"NofÍg u/L k[i7kf]if0f lbg' kg]{ s'/f kmf/fdsf] lglb{i6 :yfgdf
g} pNn]v u/L csf]{ ;ft lbgleq Ps k|lt ;DalGwt sd{rf/LnfO{ lkmtf{ lbg' kg]{5 . jflif{s
sfo{;Dkfbg d"NofÍg ubf{ cw{jflif{s ?kdf el/Psf k|To]s sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fdsf]
;d]t cfwf/ lng' kg]{5 . cw{jflif{s sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd lglb{i6 ;dodf geg]{
sd{rf/L / To;sf] hfFr u/L k[i7kf]if0f glbg] ;'kl/j]IfsnfO{ clVtof/jfnfn] ljefuLo
sf/afxL ug{ ;Sg]5 .
-%_ jflif{s ?kdf d"NofÍg ug'{ kg]{ sfo{;Dkfbg d"NofÍg tf]lsPsf] cjlwleq d"NofÍg
u/L, u/fO{ To;sf] b'O{ k|lt tof/ u/L Ps k|lt a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnodf / csf]{ Ps k|lt
;lrjfnodf /fVg' kg]{5 .
-^_ k|To]s sd{rf/Ln] cfˆgf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd e/L tf]lsPsf] ;dofjlwleq
;lrjfnodf btf{ ug'{ kg]{5 . To:tf] cjlwleq btf{ ug{ g;sL ;f]sf] dgfl;a sf/0f ;lxt
Dofb yksf] nflu ;DalGwt sd{rf/Ln] lgj]bg lbPdf / ;'kl/j]Ifsn] lgj]bgdf plNnlvt
sf/0f dgfl;a b]v]df tf]lsPsf] ;do cjlw ;dfKt ePsf] ldltn] kGw| lbg;Ddsf] Dofb yk
ug{ ;Sg]5 . To;/L ylkPsf] Dofbkl5 ;f]xL cfly{s jif{leq} sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd btf{
x'g cfPdf btf{ ePsf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fddf d"NofÍg afkt s'n k|fKtfÍaf6
k'g/fjnf]sg ;ldltn] Ps cÍ 36fpg]5 .
t/ sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd eg]{ ;do cjlwdf s'g} sd{rf/L j}b]lzs tflnd,
uf]i7L jf cWoog e|d0f cflbdf sfhdf hfg' kg]{ cj:yf k/]df To;/L hfg'eGbf cufj}
sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd e/L ;lrjfnodf btf{ u/fpg' kg]{5 . To;/L btf{ ePsf]
sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fdnfO{ lgwf{l/t ;dod} btf{ ePsf] dfgL d"NofÍg ug'{ kg]{5 .
-&_ sd{rf/Ln] ;dodf g} e/L btf{ u/]sf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd tf]lsPsf]
cjlwleq d"NofÍg gug]{ kbflwsf/LnfO{ ljefuLo sf/afxL ul/g]5 .
-*_ k|To]s jif{ ul/g] jflif{s sfo{;Dkfbg d"NofÍg k'g/fjnf]sg ;ldltaf6 e};s]kl5
;DalGwt sd{rf/Ln] To; jif{ k|fKt u/]sf] sfo{;Dkfbg d"NofÍgsf] s'n cÍ lghn] lgj]bg lbO{
dfu u/]df k'g/fjnf]sg ;ldltsf] ;lrjfnon] hfgsf/L lbg' kg]{5 .
t/ k'g/fjnf]sg ;ldltn] lbPsf] cÍ hfgsf/L u/fOg] 5}g .
-(_ pkbkmf -*_ adf]lhd hfgsf/L lnPkl5 ;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{n] u/]sf]
d"NofÍg s'g} sd{rf/LnfO{ lrQ ga'em]df ;f]sf] 7f]; cfwf/ / sf/0f ;lxt ;ft lbgleq tf]lsP
adf]lhdsf] clwsf/L ;dIf ph'/L ug{ ;Sg]5 . To;/L ph'/L u/]sf]df To:tf] clwsf/Ln]

16
www.lawcommission.gov.np

ph'/Lpk/ ;DalGwt ;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{;Fu k/fdz{ u/L cfjZos 5fglag ug]{5 /


cfjZos b]lvPdf To:tf] d"NofÍg kmf/fddf k|fKt cÍ tf]lsP adf]lhd ;+zf]wg ug{ ;Sg]5 .

-!)_ jflif{s ?kdf ul/g] sfo{;Dkfbg d"NofÍg afkt ;'kl/j]Ifs jf k'g/fjnf]sgstf{n]


(% k|ltzteGbf a9L jf &% k|ltzteGbf sd cÍ k|bfg u/]sf]df ;f]sf] :ki6 sf/0f v'nfpg'
kg]{5 . &% k|ltzteGbf sd cÍ lbPsf]df ;DalGwt sd{rf/LnfO{ hfgsf/L u/fO{ k|ltlqmof
lbPdf ;f] ;d]t /fvL k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z ug'{ kg]{5 . sfo{;Dkfbg d"NofÍgdf
k'g/fjnf]sg ;ldltnfO{ ;'kl/j]Ifs jf k'g/fjnf]sgstf{ jf b'j}sf] ;f] d"NofÍg lrQ ga'em]df
;f]sf] :ki6 sf/0f ;d]t v'nfO{ lkmtf{ k7fpg ;Sg]5 . To;/L lkmtf{ k7fPsf]df ;DalGwt
d"NofÍgstf{n] k'gM d"NofÍg u/L jf klxn] u/]sf] d"NofÍgdf ;+zf]wg ug{ cfjZos geP
;f]sf] cf}lrTok"0f{ sf/0f v'nfO{ k7fpg' kg]{5 .

-!!_ sfo{;Dkfbg d"NofÍgsf] k|of]hgsf] lgldQ cÍ u0fgf ubf{ a9'jfsf] nflu ;DefJo
pDd]bjf/ x'g hlt jif{sf] ;]jf cfjZos kg]{ xf] kl5Nnf] Tolt jif{sf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg
kmf/fdsf] cf};taf6 lx;fa ul/g]5 .

t/,

-!_ cWoog jf tflnddf uPsf] jf lgnDag eO{ lgnDag k'ms'jf ePsf]df lgnDag
cjlwsf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg afkt To:tf] cWoog jf tflnddf hfg'eGbf jf
lgnDag x'g'eGbf tTsfn cl3sf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg ePdf ;f]xL jif{sf] /
To:tf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg gePdf xflh/ ePkl5 e/]sf] sfo{;Dkfbg
d"NofÍgdf hlt cÍ kfPsf] 5 ;f]xL cg'kftdf g} cÍ u0fgf ul/g]5 .

-@_ c;fwf/0f ljbfdf a;]sf] cjlwnfO{ s6fP/ dfq} ;DefJo pDd]bjf/Lsf] lx;fa
ul/g]5 / To:tf] ljbf cjlwsf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd el/g] 5}g .
c;fwf/0f ljbfdf a;]sf] sd{rf/Lsf] sfo{;Dkfbg d"NofÍgsf] k|of]hgsf]
lgldQ cÍ u0fgf ubf{ c;fwf/0f ljbfdf a;]sf] cjlw s6fO{ ;f]eGbf cufl8
jf k5fl8sf jif{x?sf a9'jfsf] nflu cfjZos kg]{ cjlwsf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg
afktsf] cÍ u0fgf ul/g]5 .

-!@_ sfo{;Dkfbg d"NofÍg ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .

##= Ho]i7tfsf] d"NofÍg M sd{rf/LnfO{ Ho]i7tf afktsf] cÍ k|bfg ubf{ xfn axfn /x]sf] b]xfo
adf]lhdsf] >]0fLdf sfd u/] afkt b]xfosf] b/n] a9Ldf tL; cÍ k|bfg ul/g]5 M–

-s_ /fhkq cglÍt t[tLo / låtLo >]0fLsf kbdf sfd u/] afkt k|To]s jif{sf] cÍ
#=&% sf] b/n],
17
www.lawcommission.gov.np

-v_ /fhkq cglÍt k|yd >]0fLsf] kbdf sfd u/] afkt k|To]s jif{sf] cÍ # sf] b/n],

-u_ /fhkqflÍt t[tLo / låtLo >]0fLsf] kbdf sfd u/] afkt k|To]s jif{sf] cÍ @=%
sf] b/n] .

t/ –

-!_ Ho]i7tf afkt cÍ u0fgf ubf{ Ps jif{eGbf a9L rfgr'g dlxgf jf


lbgsf] nflu bfdf;fxLsf] lx;fan] cÍ lbOg]5 .

-@_ o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu uon ePsf] jf c;fwf/0f ljbfdf a;]sf]


cjlwsf] cÍ lbOg] 5}g .

#$= z}}lIfs of]Uotf / tflndsf] d"NofÍg M -!_ sd{rf/LnfO{ z}lIfs of]Uotfsf] cÍ lb+bf ;]jfsf]
s'g} kbdf ;]jf k|j]z ug{ cfjZos kg]{ Go"gtd z}lIfs of]Uotf / Go"gtd z}lIfs
of]UotfeGbf dflysf] ;]jf, ;d"x jf pk;d"x;Fu ;DalGwt ljifosf] Ps cltl/Qm z}lIfs
pkfwL afkt kGw| cÍdf ga9\g] u/L b]xfo adf]lhd cÍ lbOg]5 . ;]jf k|j]z ug{ cfjZos
Go"gtd z}lIfs of]UotfeGbf dflyNnf] z}lIfs pkfwL dfq kfPsf] cj:yfdf klg ;f]xL
a/fa/sf] b'j} cÍ lbOg]5 M–

अङ्क

शैक्षक्षक योग्यिा (उपाधी) प्रथम द्वविीय िि


ृ ीय श्रेणी
श्रेणी श्रेणी

(क) सेवा प्रवेशको तनममत्त िोककएको

न्यूनिम शैक्षक्षक योग्यिा बापि १२ ११.७५ ११.५0


(ख) सेवा प्रवेशको तनममत्त िोककएको

न्यूनिम शैक्षक्षक योग्यिाभन्दा

मागथको सम्बन्न्धि ववषयको कुनै

एक अतिररक्ि शैक्षक्षक उपाधी ३ २.७५ २.५०


बापि

-@_ >]0fL gv'n]sf] z}lIfs of]Uotfsf] xsdf k|fKtfÍsf] cfwf/df lqe'jg ljZjljBfnon]
lgwf{/0f u/]sf] >]0fL sfod ul/g]5 .

18
www.lawcommission.gov.np

-#_ bkmf !& sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -5_ / -h_ adf]lhd v'Nnf k|ltof]lutfåf/f k"lt{
x'g] /fhkqflÍt låtLo / k|yd >]0fLsf] kbsf] lgldQ lgwf{l/t Go"gtd z}lIfs of]Uotf afx]s
/fhkqflÍt låtLo >]0fLeGbf dflysf] kbdf a9'jfsf] nflu klg /fhkqflÍt t[tLo >]0fLsf] ;]jf
k|j]zsf] nflu lgwf{l/t Go"gtd z}lIfs of]UotfnfO{ Go"gtd z}lIfs of]Uotf dflgg]5 .
-$_ ;]jfsflng tflnd afkt k|yd >]0fLsf] nflu % cÍ, låtLo >]0fLsf] nflu $=&% cÍ
/ t[tLo >]0fLsf] nflu $=%) cÍ k|bfg ul/g]5 .
-%_ sd{rf/LnfO{ tflndsf] cÍ lb+bf Ps dlxgf jf ;f]eGbf a9L cjlwsf] ;]jf;Fu
;DalGwt ljifosf] ;]jfsfnLg tflnd afkt cÍ lbOg]5 . tflndsf] cÍ u0fgf ubf{ h'g
>]0fLdf 5Fbf tflndsf] nflu dgf]gog ePsf] xf] ;f] cÍ ;f]xL >]0fLsf] nflu dfq u0fgf
ul/g]5 .
:ki6Ls/0f M æPs dlxgfsf] tflndÆ eGgfn] tL; sfo{lbg jf ;f]eGbf a9L cjlwsf]
;]jf;Fu ;DalGwt tflndnfO{ hgfpF5 .
-^_ sd{rf/Ln] z}lIfs of]Uotf / ;]jfsflng tflnd afkt k|fKt u/]sf] k|df0fkqsf]
k|dfl0ft k|ltlnlk k]z ug'{ kg]{5 . ;f] k]z gu/]df To; afkt cÍ lbOg] 5}g .
-&_ sd{rf/Ln] a9'jf k|of]hgsf] nflu b/vf:t;Fu k]z u/]sf] z}lIfs of]Uotf ;]jf, ;d"x,
pk;d"x;Fu ;DalGwt xf] jf xf]Og eGg] ;DaGwdf tf]lsP adf]lhdsf] ;Da4tf lgwf{/0f
;ldltn] lg0f{o u/] adf]lhd x'g]5 . a9'jf k|of]hgsf] nflu b/vf:t;Fu k]z u/]sf] z}lIfs
of]Uotfsf] ;Da4tf lgwf{/0f a9'jf ;ldltsf] a}7s a:g'eGbf cufl8sf] ldlt;Dd ePdf To:tf]
z}lIfs of]Uotfsf] cÍ a9'jfsf] nflu u0fgf ul/g]5 .
-*_ o; bkmfsf] cwLgdf /xL sd{rf/LnfO{ tflnd lbg] ;+:yf / tflndsf] :t/ ;DaGwL
Joj:yf ;ldltn] tf]s] adf]lhd x'g]5 .
#%= sfo{;Dkfbg tyf cg'ejsf] d"NofÍgåf/f ul/g] a9'jf ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ o;
P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] >]0fLsf] kbdf sDtLdf b]xfo
adf]lhdsf] ;]jf cjlw k"/f u/]sf sd{rf/Ln] ;DalGwt ;d"x jf pk;d"xsf] kbdf ;]jf k|j]z
ubf{ jf ;d'xLs[t x'bF fsf avt lgwf{l/t cfjZos Go"gtd z}lIfs of]UotfeGbf dflyNnf]
z}lIfs of]Uotf ;]jf k|j]z jf ;d"xLs[t x'g'eGbf cl3 jf kl5 k|fKt u/]sf] eP To:tf
sd{rf/LnfO{ Ps >]0fL dflysf] kbdf a9'jf ul/g]5 M–
-s_ /fhkq cglÍt låtLo >]0fL bz jif{
-v_ /fhkq cglÍt k|yd >]0fL afx| jif{
-u_ /fhkqflÍt t[tLo >]0fL kGw| jif{

19
www.lawcommission.gov.np

-3_ /fhkqflÍt låtLo >]0fL c7f/ jif{


-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg /fhkqflÍt t[tLo >]0fL, /fhkq
cglÍt k|yd >]0fL / /fhkq cglÍt låtLo >]0fLsf sd{rf/Ln] Pp6} >]0fLsf] :yfoL kbdf
qmdzM c7f/, kGw| / t]x| jif{ jf ;f]eGbf a9L ;]jf cjlw k"/f u/L ;DalGwt ;]jf, ;d"x jf
pk;d"xsf]] kbdf ;]jf k|j]z ubf{ jf ;d'xLs[t x'bF fsf avt lgwf{l/t ljifodf Go"gtd z}lIfs
of]Uotf k|fKt u/]sf] eP To:tf] sd{rf/LnfO{ Ps >]0fL dflysf] kbdf a9'jf ul/g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ adf]lhdsf] a9'jf x'g b]xfosf] zt{ k"/f ePsf] x'g' kg]{5 .
-s_ bkmf @* cg';f/sf] cj:yf x'g gx'g],
-v_ kl5Nnf] tLg jif{sf] sfo{;Dkfbg d"NofÍgdf cf}iftdf gAa] k|ltzt jf
;f]eGbf a9L cÍ k|fKt u/]sf] x'g' kg]{ .
-$_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd a9'jfsf] l;kmfl/; ug]{ k|of]hgsf nflu b]xfo
adf]lhdsf] Ps a9'jf ;ldlt /xg]5M
-s_ nf]s;]jf cfof]usf] cWoIfn] tf]s]sf] ;f] cfof]usf] ;b:o – cWoIf
 -v_ ;lrjdWo]af6 ;efd'vn] tf]s]sf] ;lrj – ;b:o
-u_ ;lrjfno ;lrj – ;b:o–;lrj
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] a9'jf ;ldltsf] ;lrjfno ;+3Lo ;+;b ;lrjfnodf /xg]5
/ a9'jf ;ldltn] o; bkmf adf]lhdsf] a9'jf l;kmfl/; ubf{ k|To]s cfly{s jif{sf] kf}if
dlxgfdf Psk6s / cfiff9 dlxgfdf Psk6s u/L jif{sf] b'O{k6s ug'{ kg]{5 .
-^_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd a9'jf ug{sf] nflu To:tf] sd{rf/L axfn /x]sf]
sfof{nodf ;DalGwt ;]jf, ;d"x jf pk;d"xsf] Ps >]0fL dflysf] ljz]if kb :jtM ;[hgf
x'g]5 / To:tf] kbdf ;DalGwt lgsfon] a9'jf u/]kl5 a9'jf sfod ePsf] ldltb]lv nfu" x'g]
u/L a9'jf ePsf] ljz]if kb lghfdtL lstfavfgfn] btf{ ug]{5 .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhdsf] kbdf a9'jf ePsf] sd{rf/L h'g;'s} sf/0fn] ;]jfaf6
cjsfz ePdf jf lgh dflyNnf] kbdf a9'jf ePdf jf b/aGbLsf] kbdf ;dfof]hg ePdf
To:tf] kb :jtM vf/]h eO{ lgh o; bkmf adf]lhd a9'jf x'g'eGbf tTsfn cufl8sf] kb :jtM
sfod ePsf] dflgg]5 / ;f]xL adf]lhd lghfdtL lstfavfgfn] To:tf] kbsf] clen]v
Jojl:yt ug]{5 .

 g]kfnsf] ;+ljwfg cg's"n agfpg s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&% 4f/f ;+zf]lwt .

20
www.lawcommission.gov.np

-*_ bkmf !& adf]lhd ;dfof]hg ePsf] cj:yfdf afx]s pkbkmf -^_ adf]lhdsf] ljz]if
kbdf a9'jf ePsf] sd{rf/Ln] To;/L a9'jf x'g'eGbf cufl8sf] kbdf axfn /xFbf ;Dkfbg
u/]sf] sfd g} ;Dkfbg ug'{ kg]{5 .
t/ Ho]i7tf u0fgf ubf{ a9'jf ePs} kbsf] u0fgf ul/g]5 / o; bkmf adf]lhd a9'jf
kfPsf] sd{rf/Ln] ;f]eGbf dflyNnf] >]0fLsf] kbsf] lglDt x'g] ;a} k|sf/sf] a9'jfsf] lglDt
k|lt:kwf{ ug{ kfpg]5 .
-(_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg :t/j[l4 x'g] kbdf o; bkmf
adf]lhdsf] a9'jf Joj:yf nfu" x'g] 5}g .
-!)_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o; bkmf adf]lhd x'g] a9'jfn]
v'Nnf k|ltof]lutfåf/f kb k"lt{ ug]{ Joj:Yffdf s'g} k|lts"n c;/ k'¥ofpg] 5}g .
-!!_ sfo{;Dkfbg tyf cg'ejsf] d'NofÍg åf/f ul/g] a9'jfsf] b/vf:t cfJxfg ug]{,
glthf k|sfzg ug]{ k|lqmof / cjlw, a9'jfpk/sf] ph"/L Pj+ a9'jf kfpg] sd{rf/Lx?sf]
;dfof]hg nufotsf sfo{ljlw ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
#^= >]0fLljxLg sd{rf/Lsf] :t/j[l4 ;DaGwL Joj:yf M -!_ >]0fLljxLg kbx?sf] :t/ b]xfo
adf]lhd x'g]5 M–
-s_ k|yd :t/
-v_ låtLo :t/
-u_ t[tLo :t/
-3_ rt'y{ :t/
-ª_ kfFrf} :t/
-@_ >]0fLljxLg kbdf z'? lgo'lQm x'g] sd{rf/Lsf] k|yd :t/ sfod x'g]5 .
-#_ bkmf !)$ adf]lhd ;hfosf] clen]v gePsf] >]0fLljxLg sd{rf/Lsf]
clVtof/jfnfn] b]xfo adf]lhd :t/j[l4 ug]{5 M–
-s_ kfFr jif{ jf ;f]eGbf a9L t/ bz jif{eGbf sd ;]jf cjlw ePsf]nfO{ låtLo
:t/,
-v_ bz jif{ jf ;f]eGbf a9L t/ kGw| jif{eGbf sd ;]jf cjlw ePsf]nfO{ t[tLo
:t/,
-u_ kGw| jif{ jf ;f]eGbf a9L t/ aL; jif{eGbf sd ;]jf cjlw ePsf]nfO{ rt'y{
:t/ .

21
www.lawcommission.gov.np

-3_ aL; jif{ jf ;f]eGbf a9L ;]jf cjlw ePsf]nfO{ kfrf}+ :t/ .
-$_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg >]0fLljxLg kbdf kRrL; jif{
jf ;f]eGbf a9L ;]jf cjlw k"/f u/]sf sd{rf/LnfO{ h'g;'s} sf/0faf6 cjsfz x'Fbf 5}7f}+ :t/
sfod u/L ;f] :t/ adf]lhdsf] tnadfgsf] cfwf/df lgj[Qe/0f nufotsf cGo ;'ljwf k|bfg
ul/g]5 .
-%_ pkbkmf -#_ / -$_ adf]lhdsf] :t/sf sd{rf/Lx?sf] tnadfg g]kfn ;/sf/n] tf]s]
adf]lhd x'g]5 .
-^_ :t/j[l4 ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
#&= j}olQms ljj/0f b'?:t /fVg' kg]{ M sd{rf/Lsf] j}olQms ljj/0f tf]lsP adf]lhd b'?:t
/flvg]5 .
#*= a9'jfsf] ph'/L M -!_ a9'jf ;ldltn] u/]sf] a9'jfsf] l;kmfl/;df lrQ ga'‰g] ;DalGwt
sd{rf/Ln] To:tf] l;kmfl/; u/]sf] ldltn] k}+tL; lbgleq ;ldlt ;dIf ph'/L lbg ;Sg]5 .
o;/L ph'/L lbg] sd{rf/Ln] cfk"mn] a9'jf kfpg' kg]{ :ki6 cfwf/x? ;d]t v'nfpg' kg]{5 .
o;/L k/]sf ph'/Lsf] xsdf ph'/Lsf] Dofb gf3]sf] ldltn] ;f7L lbgleq 6'Ëf] nufOg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd kg{ cfPsf ph'/L 6'Ëf] nfu]kl5 klxn] k|sflzt a9'jf
gfdfjnLdf ;+zf]wg ug'{ kg]{ ePdf ;ldltn] ;f]sf] ;"rgf a9'jf ;ldltnfO{ lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd kg{ cfPsf] ph'/L e'm¶f 7xl/Pdf ph'/Lkl5 x'g] a9'jfdf
To:tf] ph'/Lstf{sf] s'n k|fKtfÍaf6 klxnf]k6ssf] ph'/L eP b'O{ cÍ / bf];|f]k6ssf] ph'/L
eP tLg cÍ sfl6g]5 .
-$_ a9'jfsf] ph'/L ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
#(= a9'jf ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg Pp6}
>]0fLdf sDtLdf kGw| jif{;Dd axfn /lx;s]sf /fhkqflÍt k|yd >]0fL jf ;f]eGbf d'lgsf
sd{rf/Lsf] bkmf $% adf]lhd cjsfz x'g Ps dlxgf afFsL ePdf lghnfO{ Ps >]0fL dflysf]
kbdf a9'jf ul/g]5 .
-@_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg Pp6} kbdf sDtLdf kGw|
jif{;Dd axfn /lx;s]sf /fhkqflÍt k|yd >]0fL jf ;f]eGbf d'lgsf sd{rf/Ln] bkmf $*
adf]lhd :j]lR5s cjsfz lng rfxL lgj]bg lbPdf lghnfO{ Ps >]0fL dflysf] kbdf a9'jf
u/L cjsfz lbOg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd a9'jf ug{sf] nflu ljz]if kb :jtM ;[hgf x'g]5 /
To:tf sd{rf/L ;]jfaf6 cjsfz ePkl5 ;f] kb :jtM vf/]h x'g]5 .

22
www.lawcommission.gov.np

-$_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg Pp6} kbdf o; bkmf
adf]lhdsf] cjlw k"/f ePsf] s'g} sd{rf/Lsf] d[To' ePdf To:tf] sd{rf/Lsf] kl/jf/nfO{ Ps
>]0fL dflysf] kbsf] lgj[Qe/0f nufotsf cGo ;'ljwf k|bfg ul/g]5 .
-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sDtLdf kGw| jif{;Dd Pp6}
kbdf axfn /x]sf /fhkqflÍt k|yd >]0fL / /fhkqflÍt låtLo >]0fLsf sd{rf/Ln] a9'jf eO{
cjsfz lng rfx]df To:tf] sd{rf/LnfO{ Ps >]0fL dfly a9'jf u/L cjsfz lbOg]5 .
kl/R5]b–^
tna, eQf, rf8kj{ vr{ tyf cGo ;'ljwf
$)= tna, eQf, rf8kj{ vr{ / cGo ;'ljwf M -!_ sd{rf/Ln] cfˆgf] kbdf axfnL u/]sf] lbgb]lv
g]kfn ;/sf/sf] cGo ;/sf/L ;]jfsf ;dfg txsf sd{rf/L ;/x tna kfpg]5 .
-@_ bkmf *@ / *# df plNnlvt cj:yfdf afx]s sd{rf/Ln] Ps jif{ ;]jf k"/f u/]kl5
h'g kbdf sfo{/t /x]sf] xf] ;f] kbsf] z'? :s]nsf] Ps lbgsf] tnaeGbf sd gx'g] u/L
tnaj[l4 kfpg]5 . o;/L kfpg] tnaj[l4 ;+Vof lghfdtL ;]jfsf sd{rf/Lsf] ;/x x'g]5 .
/f]Ssf ePsf] tnaj[l4 k'ms'jf ePsf]df ;f] tnaj[l4 s'g ldltb]lv kfpg] xf] ;f] s'/f ;DalGwt
clwsf/Ln] lnlvt ?kdf hgfO{ /fVg' kg]{5 .
t/ o; pkbkmf adf]lhd sd{rf/Ln] kfpg] jflif{s tnaj[l4sf] s'n /sd g]kfn
;/sf/n] lghfdtL ;]jfsf] ;DalGwt >]0fLsf] nflu tf]s]sf] /sdeGbf a9L x'g] 5}g .
-#_ Joj:yflksf–;+;bsf] clwj]zg jf a}7s / ;ldltsf] a}7s rn]sf] ;dodf sfddf
;+nUg kbflwsf/L jf sd{rf/LnfO{ ;ldltn] lgwf{/0f u/] adf]lhdsf] /sd yk ;'ljwfsf] ?kdf
/ a9L ;do sfd nufpg' k/]df ;ldltn] lgwf{/0f u/] adf]lhdsf] vfhf, vfgf / cf]e/ 6fOd
nufotsf cGo eQf lbg ;Sg]5 .
-$_ sd{rf/Lsf] eQf tyf cGo ;'ljwf ;ldltn] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
-%_ Joj:yflksf–;++;bsf] s'g} sfddf vl6Psf] kbflwsf/L jf sd{rf/LnfO{ lghn]
k|rlnt sfg"g cg';f/ kfpg] b}lgs eQf / e|d0f eQfdf ;ldltn] lgwf{/0f u/] adf]lhdsf]
/sd cfjZostf cg';f/ yk lbg ;Sg]5 .
-^_ sd{rf/Ln] cfˆgf] wd{, ;+:s[lt, k/Dk/f cg';f/ dgfOg] rf8kj{sf] nflu vfOkfO{
cfPsf] Ps dlxgfsf] tna a/fa/sf] /sd k|To]s jif{ rf8kj{ vr{sf] ?kdf kfpg]5 . o:tf]
/sd sd{rf/Ln] Ps cfly{s jif{df Psk6s cfˆgf] wd{, ;+:s[lt, k/Dk/f cg';f/ dgfOg] d'Vo
rf8kj{sf] cj;/df e'QmfgL lng ;Sg]5 .

23
www.lawcommission.gov.np

-&_ lgj[lQe/0f kfpg] u/L cjsfzk|fKt sd{rf/Ln] lghn] kfpg] Ps dlxgfsf]


lgj[Qe/0f a/fa/sf] /sd rf8kj{ vr{sf] ?kdf kfpg]5 .
-*_ sd{rf/Ln] k|To]s jif{ Joj:yflksf–;+;baf6 ah]6 kfl/t ePkl5 vfOkfO{ cfPsf]
Ps dlxgfsf] tna a/fa/sf] /sd k|f]T;fxg:j?k kfpg]5 .
:ki6Ls/0f M o; pkbkmfsf] k|of]hgsf] nflu æsd{rf/LÆ eGgfn] Joj:yflksf–;+;bsf]
sfdsf] nflu ;lrjfnodf sfhdf sfo{/t sd{rf/L ;d]tnfO{ hgfpF5 .
-(_ sd{rf/Ln] kfpg] pkrf/ vr{, czQm j[lQ, cËeË eP afkt kfpg] ;'ljwf,
c;fwf/0f kf/Ljfl/s lgj[lQe/0f tyf pkbfg, k'/:sf/, z}lIfs eQf, cfjf; eQf, ;Gtltj[lQ,
lzz' :ofxf/ eQf / cGo ;'ljwf ;DaGwL Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
$!= ksfPsf] tna, eQf kfpg] M -!_ sd{rf/Ln] k|To]s dlxgf e'Qmfg ePkl5 tna, eQf
kfpg]5 .
-@_ sd{rf/Ln] ksfPsf] tna, eQf lgh h'g;'s} Joxf]/faf6 ;]jfdf g/x]df klg
kfpg]5 .
-#_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf lgoddf Joj:yf ePsf]df afx]s sd{rf/Lsf]
tna s§f ul/g] 5}g .
-$_ s'g} sd{rf/Ln] kfpg] tna ;f] sd{rf/L sfd ul//x]sf] jf ljbfdf a;]sf] avt
/f]lsg] 5}g .
-%_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg x/]s jif{ lghfdtL
lstfavfgfaf6 tnaL k|ltj]bg kf; gu/fO{ s'g} klg sd{rf/LnfO{ tna v'jfpg' x'bF }g .
$@= lgnDag ePdf kfpg] tna M -!_ s'g} sd{rf/L bkmf *& adf]lhd lgnDag ePdf ;f]
lgnDagsf] cjlwe/ lghn] cfˆgf] tnasf] cfwf /sd dfq kfpg]5 .
t/ nfu]sf] cf/f]k k|dfl0ft geO{ lghn] ;kmfO{ kfPdf lgnDag /x]sf] cjlwdf cfwf
tna kfPsf] eP ;f] s§f u/L / gkfPsf] eP k'/} tna -tna j[l4 x'g] ePdf ;f] ;d]t_ /
rf8kj{ vr{ kfpg]5 . s;"/bf/ 7xl/Pdf lgnDag ePsf] ldltb]lvsf] afFsL tna, eQf kfpg]
5}g .
-@_ s'g} sd{rf/L pkbkmf -!_ df plNnlvt sf/0f afx]s cGo s'g} sf/0faf6 lgnDag
/xg uPsf] /x]5 eg] lghn] To;/L lgnDag /x]sf] cjlwsf] tna, eQf kfpg] 5}g .

24
www.lawcommission.gov.np

$#= sd{rf/L ;~ro sf]ifdf /sd hDdf ul/lbg] M sd{rf/Lsf] dfl;s tnaaf6 bz k|ltztsf
b/n] /sd s§f u/L ;f] /sddf ;lrjfnon] zt k|ltzt /sd yk u/L sd{rf/L ;~ro
sf]ifdf hDdf u/L lbg]5 .
$$= sfo{;Dkfbg k|f]T;fxg sf]if M -!_ sd{rf/LnfO{ sfo{;Dkfbg, sfo{ kl/0ffd / k|fKt glthfsf]
cfwf/df k|f]T;fxg ug{ ;ldltn] Ps sfo{;Dkfbg k|f]T;fxg sf]ifsf] Joj:yf ug]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sfo{;Dkfbg k|f]T;fxg sf]ifsf] ;~rfng, Joj:yfkg tyf
cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
kl/R5]b–&
cjsfz, pkbfg / lgj[Qe/0f
$%= clgjfo{ cjsfz M -!_ ;f7L jif{ pd]/ k"/f ePsf] sd{rf/Ln] ;]jfaf6 :jtM cjsfz kfpg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ljlzi6 >]0fLsf] kbdf axfn /x]sf]
sd{rf/Ln] lghsf] kfFr jif{ ;]jf cjlw k"/f ePkl5 :jtM cjsfz kfpg]5 .
-#_ o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu sd{rf/Lsf] pd]/ ;]jfdf k|j]z ubf{ lghn] k]z u/]sf]
lzIf0f ;+:yfsf] k|df0fkqdf lsl6Psf] hGd lbg jf jif{af6 x'g cfPsf] pd]/ jf gful/stfsf]
k|df0fkqdf lsl6Psf] hGd lbg jf jif{af6 x'g cfPsf] pd]/ jf lghn] e/]sf] j}olQms gf]s/L
ljj/0f -l;6/f]n_ df n]lvlbPsf] hGd ldlt jf jif{af6 x'g cfPsf] pd]/dWo] h'g pd]/af6
lgh klxn] cjsfz x'G5 ;f]xL cfwf/df u0fgf ul/g]5 .
$^= cjsfz lbg ;Sg] M ;ldltn] b]xfosf cj:yfdf s'g} klg sd{rf/LnfO{ ;+3Lo ;+;b;]jfaf6
cjsfz lbg ;Sg]5 M–
-s_ s'g} sd{rf/Ln] cfˆgf] lhDdfdf /x]sf] jf cfk"mn] s'g} tl/sfaf6 k|fKt u/]sf]
;/sf/L uf]Ko sfuhft, lnvt jf hfgsf/L s'g} cglws[t JolQm jf lgsfonfO{
lbPdf jf lbg] k|of; u/]sf] s'/f k|dfl0ft ePdf,
-v_ s'g} sd{rf/Ln] Joj:yflksf–;+;bsf] k|lti7f tyf /fli6«o lxt ljk/Lt s'g} ljb]zL
/fi6«, ;+:yf jf gful/s;Fu cjfl~5t ;Dks{ sfod u/L cfˆgf] cf]xbfsf] dof{bf
ljk/Lt u}/ lhDd]jf/Lk"0f{ Jojxf/ u/]sf] s'/f k|dfl0ft ePdf .
$&= c;dy{ sd{rf/LnfO{ cjsfz lbg] ;DaGwL ljz]if Joj:yf M s'g} sd{rf/L zfl/l/s jf dfgl;s
/f]usf] sf/0faf6 lgoldt ?kdf ;]jf ug{ c;dy{ 5 egL g]kfn ;/sf/n] u7g u/]sf] d]l8sn
af]8{af6 k|dfl0ft ePdf ;ldltn] lghnfO{ lghsf] ;]jf cjlwdf a9Ldf ;ft jif{ ;]jf cjlw
yk u/L cjsfz lbg ;Sg]5 .

25
www.lawcommission.gov.np

$*= :j]lR5s cjsfz M -!_ lgj[Qe/0f kfpg] cj:yf / pd]/sf] xb krf; jif{ k"/f ePsf
sd{rf/Ln] ;ldltåf/f g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgfdf tf]lsPsf] cjlwleq ;f]xL ;"rgfdf
plNnlvt zt{df :j]lR5s cjsfz lng ;Sg]5 . o;/L :j]lR5s cjsfz lng] sd{rf/LnfO{
;f7L jif{ pd]/ ggf£g] u/L a9Ldf ;ft jif{;Dd ;]jf cjlw yk u/L lgj[Qe/0fsf] nflu hDdf
;]jf cjlw sfod ul/g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lgj[Qe/0f kfpg] cj:yf /
pd]/sf] xb krf; jif{ k'u]sf] sd{rf/Ln] :j]lR5s cjsfz lng rfx]df ;ldlt ;dIf lgj]bg
lbg ;Sg]5 . o;/L cjsfz lng rfxg] sd{rf/LnfO{ o; P]g adf]lhd Ps >]0fL dflysf] kbdf
bkmf #( adf]lhd a9'jf kfpg] ePdf Ps >]0fL dflysf] kbdf a9'jf u/L, ;f7L jif{ pd]/
ggf£g] u/L a9Ldf ;ft jif{ ;]jf cjlw yk u/L :j]lR5s cjsfz lbg ;lsg]5 .
$(= pkbfg M -!_ kfFr jif{ jf ;f]eGbf a9L ;]jf u/]sf] t/ lgj[Qe/0f kfpg] cjlw gk'u]sf]
sd{rf/Ln] cjsfz kfPdf jf /fhLgfdf :jLs[t u/fO{ ;+3Lo ;+;b;]jfaf6 cnu ePdf jf
eljiodf ;+3Lo ;+;bjf cGo ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo g7xl/g] u/L kbaf6 x6fOPdf
lghn] b]xfo adf]lhd pkbfg kfpg]5 M–
-s_ kfFr jif{eGbf a9L bz jif{;Dd ;]jf u/]sf] sd{rf/Ln] cfk"mn] sfd u/]sf]
k|To]s jif{sf] lgldQ cfwf dlxgfsf] cflv/L tna,
-v_ bz jif{eGbf a9L kGw| jif{;Dd ;]jf u/]sf] sd{rf/Ln] cfk"mn] sfd u/]sf]
k|To]s jif{sf] lgldQ Ps dlxgfsf] cflv/L tna,
-u_ kGw| jif{eGbf a9L aL; jif{eGbf sd ;]jf u/]sf] sd{rf/Ln] cfk"mn] sfd
u/]sf] k|To]s jif{sf] lgldQ 8]9 dlxgfsf] cflv/L tna .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;+3Lo ;+;b;]jfdf axfn /xg]
p2]Zon] gful/stf, of]Uotf jf pd]/ 9fF6]sf] k|dfl0ft x'g cfPdf To:tf] sd{rf/LnfO{ pkbfg
lbOg] 5}g / 9f+F6] afkt k|rlnt sfg"g adf]lhd ;hfo ;d]t x'g]5 .
%)= lgj[Qe/0f M -!_ aL; jif{ jf ;f]eGbf a9L cjlw;Dd ;]jf u/]sf] sd{rf/Ln] b]xfo adf]lhdsf]
lx;fan] dfl;s lgj[Qe/0f kfpg]5 M–
hDdf ;]jf jif{{ × cflv/L tnasf] /sd
%)
t/,

26
www.lawcommission.gov.np

-!_ eljiodf ;+3Lo ;+;bjf cGo ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L ;+3Lo
;+;b;]jfaf6 a/vf:t ul/Psf] sd{rf/Ln] o; bkmf adf]lhd lgj[Qe/0f kfpg]
5}g,
-@_ ;+3Lo ;+;b;]jfdf axfn /xg] p2]Zon] gful/stf, of]Uotf jf pd]/ 9fF6]sf]
k|dfl0ft x'g cfPdf To:tf sd{rf/LnfO{ lgj[Qe/0f lbOg] 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;]jf k|j]zsf] nflu clwstd pd]/
$) jif{ tf]lsPsf] ju{ / kbdf lgo'Qm ePsf sd{rf/Lx? pd]/sf sf/0f clgjfo{ cjsfz x'Fbf
lghsf] ;]jf cjlw lgj[Qe/0f kfpg ;Sg] cj:yf /x]g5 eg] To:tf] sd{rf/LnfO{ a9Ldf b'O{
jif{;Dd ;]jf cjlw yk u/L lgj[Qe/0f k|bfg ug{ ;lsg]5 .
-#_ ;Djt\ @)$( ;fn sflt{s @! ut] cl3b]lv lghfdtL ;]jfdf axfn /xL kl5 ;+3Lo
;+;b;]jfdf sfod ePsf sd{rf/Ln] #) jif{ ;]jf cjlw k"/f ul/;s]sf] eP :j]R5fn] ;]jfaf6
cjsfz lng ;Sg]5 . o;/L cjsfz ln+bf sd{rf/Lsf] ;f7L jif{ pd]/ k"/f x'g hlt cjlw
afFsL 5 ;f] cjlw yk u/L lghsf] hDdf ;]jf cjlw sfod ul/g]5 .
-$_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lgj[Qe/0fsf] Go"gtd /sd ;dfg
kbsf] axfnjfnf sd{rf/Lsf] tnasf] z'? cÍsf] cfwf /sdeGbf sd / ;dfg kbsf]
axfnjfnf sd{rf/Lsf] tnasf] z'? cÍeGbf a9L x'g] 5}g .
-%_ kGw| jif{ ;]jf cjlw k"/f u/]sf] s'g} sd{rf/Lsf] d[To' ePdf lghsf] ;]jf cjlwdf
a9Ldf kfFr jif{ yk u/L lghsf] kl/jf/nfO{ lgj[Qe/0f jf pkbfg h'g lng rfxG5 ;f] /f]h]/
lng lbOg]5 .
-^_ s'g} ;/sf/L kbdf cl3 u/]sf] ;]jf afkt lgj[Qe/0f kfO/x]sf] JolQm kl5 ;+3Lo
;+;b;]jfsf] s'g} kbdf lgo'lQm ePdf lghn] kl5 u/]sf] ;]jf cjlwdf cl3 u/]sf] ;]jf cjlw
hf]8L o; bkmf adf]lhd lgj[Qe/0f lng kfpg]5 .
%!= lgj[Qe/0fdf j[l4 M ;+3Lo ;+;b;]jfsf] axfnjfnf sd{rf/Lsf] tna jf eQf j[l4 x'Fbf tna
jf eQfsf] z'? cÍdf hlt j[l4 ePsf] 5 To;sf] b'O{ ltxfO{ /sd ;dfg kbsf lgj[Q
sd{rf/Lx?sf] lgj[Qe/0f /sddf klg j[l4 ul/g]5 .
t/ bkmf %@ adf]lhd lgj[Qe/0f kfpg] sd{rf/Lsf] xsdf of] k|fjwfg nfu" x'g] 5}g .
%@= pkbfg / lgj[Qe/0f ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf
k|sfzg u/L tf]s]sf] ldlteGbf kl5 lgo'Qm x'g] sd{rf/LnfO{ pkbfg tyf lgj[Qe/0f lbg]
k|of]hgsf nflu g]kfn ;/sf/n] 5'§} pkbfg tyf lgj[Qe/0f sf]if v8f ug]{5 / To:tf
sd{rf/Lx?sf] dfl;s tnaaf6 bz k|ltztsf b/n] /sd s§L u/L ;f] /sddf g]kfn

27
www.lawcommission.gov.np

;/sf/n] dfl;s tnasf] bz k|ltzt a/fa/sf] /sd yk u/L x'g cfpg] /sd ;f] sf]ifdf
hDdf ul/lbg]5 .
-@_ bkmf $*, $(, %), %!, %# / %$ sf] pkbfg tyf lgj[Qe/0f ;DaGwL k|fjwfg
pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;"rgf k|sfzg ePkl5 lgo'Qm x'g] sd{rf/Lx?sf] xsdf nfu" x'g]
5}gg\ .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd dfl;s tnaaf6 s§f eP a/fa/sf] /sd g]kfn ;/sf/n]
To:tf] sd{rf/LnfO{ tna e'QmfgL ubf{sf] avt pknAw u/fpg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bkmf *! sf] v08 -v_ sf]
pkv08 -@_ adf]lhd eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 avf{:t
ePsf sd{rf/Ln] pQm sf]ifdf lghsf] tnaaf6 s§L ul/Psf] s"n /sd / ;f] afkt kfs]sf]
Aofh tyf d'gfkmf ;d]t Psd'i6 lng kfpg]5 .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd v8f ePsf] pkbfg tyf lgj[Qe/0f sf]ifdf hDdf x'g] /sdsf]
Joj:yfkg, ;~rfng, sf]if s§L ug]{ k|lqmof, pkbfg tyf lgj[Qe/0f k|of]hgsf] nflu sf]if
s§L /sdsf] e'QmfgL tyf sf]if s§L ;DaGwL cGo Joj:yf g]kfn ;/sf/n] tf]s] adf]lhd
x'g]5 .
%#= kf/Ljfl/s lgj[Qe/0f / pkbfg M -!_ s'g} sd{rf/Lsf] ;]jfdf 5Fb} jf lgj[Qe/0f kfpg yfn]sf]
;ft jif{ gk'Ub} d[To' ePdf lghsf] kl/jf/nfO{ jf lghsf] gfafns efO{ jf cljjflxtf lbbL
alxgLnfO{ bkmf $( jf %) adf]lhd pkbfg jf lgj[Qe/0f k|fKt x'g]5 .
t/ lgj[Qe/0fsf] xsdf o:tf] lgj[Qe/0f ;ft jif{eGbf a9L ;do k|fKt x'g] 5}g .
lgj[Qe/0f kfpg yfn]sf] ;ft jif{ gk'Ub} d[To' ePsf] sd{rf/Lsf] glhssf] xsbf/nfO{ ;ft jif{
k'u]kl5 lgj[Qe/0f k|fKt x'g] 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lgj[Qe/0f kfpg] JolQm gfafns
/x]5 eg] lgh aflnu geP;Dd To:tf] lgj[Qe/0f kfpg]5 .
-#_ sd{rf/Lsf] ljw'/ klt jf ljwjf kTgLn] lghsf] klt jf kTgL ;]jfdf 5Fb} jf
lgj[Qe/0f kfpg yfn]sf] ;ft jif{ gk'Ub} d[To' eO{ pkbkmf -!_ adf]lhd kf/Ljfl/s lgj[Qe/0f
kfpg] ePdf ;f] lgj[Qe/0f kfpg] cjlw e'Qmfg ePsf] ldltb]lv / To:tf] lgj[Qe/0f gkfpg]
ePdf jf lghsf] klt jf kTgLn] lgj[Qe/0f kfpg yfn]sf] ;ft jif{ Joltt eO;s]kl5 d[To'
ePsf]df lgh sd{rf/Lsf] d[To' ePsf] ldltb]lv hLjge/ lghn] kfpg] lgj[Qe/0fsf] cfwf
/sd kfpg]5 .

28
www.lawcommission.gov.np

t/ To:tf] ljw'/ klt jf ljwjf kTgLn] csf]{ ljjfx u/]df lghn] To:tf] lgj[Qe/0f
;'ljwf kfpg] 5}g .
-$_ pkbkmf -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sd{rf/Lsf] lgj[Qe/0f kfO/x]sf]
ljw'/ klt jf ljwjf kTgLsf] d[To' ePdf jf lghn] csf]{ ljjfx u/]df To:tf] sd{rf/Lsf]
gfaflnu ;Gtfgn] aflnu geP;Dd To:tf] lgj[Qe/0fsf] /sd tf]lsP adf]lhd kfpg]5
-%_ axfnjfnf sd{rf/Lsf] tna j[l4 x'Fbf tnasf] z'? cÍdf hlt j[l4 ePsf] 5
To;sf] b'O{ ltxfO{ /sd pkbkmf -!_, -@_ / -#_ cg';f/ kf/Ljfl/s lgj[Qe/0f kfO/x]sf
JolQmn] vfOkfO{ cfPsf] kf/Ljfl/s lgj[Qe/0f /sddf klg yk ul/g]5 .
-^_ s'g} sd{rf/Lsf] o; P]g adf]lhd kfpg] s'g} /sd lng gkfpFb} d[To' ePdf ;f] /sd
lghsf] kl/jf/sf ;b:ox?dWo] o; P]g adf]lhd lghsf] lgj[Qe/0f jf pkbfg kfpg]
7xl/Psf] JolQmn] lng kfpg]5 .
-&_ lgj[Qe/0f jf pkbfg lb+bf d[t sd{rf/Ln] cfˆgf] kl/jf/sf] ;b:odWo] jf cfˆgf]
gfafns efO{ jf cljjflxtf lbbL alxgL s;}nfO{ OR5fPsf] /x]5 eg] ;f] JolQmnfO{ / s'g}
sf/0fn] ;f] JolQmn] kfpg g;Sg] cj:yf ePdf jf s;}nfO{ klg OR5fPsf] gePdf ;f]
sd{rf/Lsf] kl/jf/sf] ;b:odWo] ;ldltn] plrt 7x¥ofPsf] JolQmnfO{ lbOg]5 .
%$= a]kQf ePsf] sd{rf/Lsf] lgj[Qe/0f / pkbfg M -!_ s'g} sd{rf/L x/fO{ a]kQf eO{ d/] afFr]sf]
kQf gnfu]df To:tf] sd{rf/Ln] bkmf $( jf %) adf]lhd kfpg] pkbfg jf lgj[Qe/0fsf]
/sd lghsf] kl/jf/nfO{ lbOg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bkmf %) adf]lhd lgj[Qe/0f lng
kfpg] JolQm lgj[Qe/0f lng gkfpFb} a]kQf ePdf ;ft jif{;Dd / lgj[Qe/0f kfpg yfn]kl5
a]kQf ePdf ;ft jif{ k'Ug afFsL cjlw;Dd lghsf] kl/jf/nfO{ lgj[Qe/0fsf] k"/} /sd / ;f]
cjlwkl5 klt jf kTgLnfO{ cfhLjg lgj[Qe/0fsf] cfwf /sd kf/Ljfl/s lgj[Qe/0f lbOg]5 .
-#_ a]kQf ePsf] sd{rf/L kl5 km]nf k/]df bkmf $( adf]lhdsf] pkbfg e'QmfgL lbO{
g;s]sf] eP ;f] pkbfg jf bkmf %) adf]lhd kfpg] lgj[Qe/0fsf] /sd lghn] bfjL ug{
cfPsf] ldltb]lv lghnfO{ g} lbOg]5 .
t/ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd e'QmfgL lbO;s]sf] pkbfg, lgj[Qe/0f jf kf/Ljfl/s
lgj[Qe/0f /sddf kl5 km]nf k/]sf] JolQmn] bfjL ug{ kfpg] 5}g .
%%= kf/Ljfl/s lgj[Qe/0f ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg g]kfn ;/sf/n] v6fPsf] sfo{ ;Dkfbg ug]{ l;nl;nfdf åGåsf] sf/0fn] s'g} sd{rf/Lsf]

29
www.lawcommission.gov.np

d[To' ePdf To:tf] sd{rf/Lsf] kbfjlw aL; jif{eGbf sd /x]5 eg] afFsL cjlw yk u/L
lghsf] klt jf kTgLnfO{ cfhLjg o; P]g ad]flhdsf] lgj[Qe/0f lbOg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lgj[Qe/0f k|fKt ug]{ JolQmn] bkmf %# adf]lhdsf]
kf/Ljfl/s lgj[Qe/0f jf pkbfg kfpg] 5}g .
-#_ o; bkmf adf]lhd lgj[Qe/0f kfpg] JolQmn] csf]{ ljjfx u/]df lghn] To:tf]
lgj[Qe/0f kfpg] 5}g .
-$_ axfnjfnf sd{rf/Lsf] tna j[l4 x'Fbf tnasf] z'? cÍdf hlt j[l4 ePsf] 5
To;sf] b'O{ ltxfO{ /sd o; bkmf cg';f/ lgj[Qe/0f kfO/x]sf JolQmn] vfOkfO{ cfPsf]
kf/Ljfl/s lgj[Qe/0f /sddf klg yk ul/g]5 .
-%_ o; bkmf adf]lhd lgj[Qe/0f kfO/x]sf] JolQmsf] d[To' ePdf jf lghn] csf]{ ljjfx
u/]df To:tf] lgj[Qe/0fsf] /sd d[ts sd{rf/Lsf] gfafns 5f]/f 5f]/L eP To:tf 5f]/f 5f]/Ln]
aflnu geP;Dd tf]lsP adf]lhd kfpg]5g\ .
%^= ljz]if cfly{s ;'ljwf M sd{rf/Lsf] ;]jfdf 5Fb} d[To' ePdf lghsf] kl/jf/nfO{ Ps nfv krf;
xhf/ ?k}ofF Psd'i6 k|bfg ul/g]5 .
%&= tnasf] pNn]v M -!_ o; P]gsf] 7fpF7fpFdf /x]sf] ætnaÆ eGg] zAbn] ;+3Lo ;+;b;]jfsf]
;DalGwt sd{rf/Lsf] tTsfnsf] tna /sd -tna j[l4 ;d]t_ nfO{ hgfpg]5 .
-@_ bkmf $( / %) sf] k|of]hgsf nflu æcflv/L tnaÆ eGgfn] ;DalGwt sd{rf/Lsf]
cjsfz k|fKt ug]{ cj:yfdf vfOkfO{ cfPsf] tnanfO{ hgfpg]5 / To;/L cjsfz k|fKt ug]{
cj:yfdf s'g} sd{rf/L c;fwf/0f ljbf jf lgnDagdf /x]sf] eP To:tf] cjlwsf] lgldQ klg
k"/} tnasf] lx;fa ul/g]5 .
%*= aLdf ;DaGwL Joj:yf M sd{rf/Lsf] aLdf ;'ljwf ;DaGwL Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
%(= sd{rf/Ln] kfpg] ljbf M -!_ sd{rf/Ln] b]xfosf ljbfx? tf]lsP adf]lhd kfpg]5 M–
-s_ e}k/L cfpg] / kj{ ljbf,
-v_ 3/ ljbf,
-u_ lj/fdL ljbf,
-3_ k|;"tL ljbf,
-ª_ k|;"tL :ofxf/ ljbf,
-r_ lsl/of ljbf,
-5_ ;§f ljbf,
30
www.lawcommission.gov.np

-h_ cWoog ljbf,


-em_ c;fwf/0f ljbf .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} sd{rf/Lsf] klt jf kTgL
ljb]zl:yt g]kfnL /fhb"tfjf; jf s'g} lgof]udf vl6O{ uPdf To:tf] sd{rf/Ln] tf]lsP
adf]lhd a]tnaL ljbf kfpg]5 . o;/L a;]sf] ljbfsf] cjlw lghsf] ;]jf cjlwdf u0fgf ul/g]
5}g .
-#_ ljbf ;DaGwL cGo Joj:yf / sfo{ljlw tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
^)= cWoog, tflnd jf cWoog e|d0f ;DaGwL Joj:yf M sd{rf/Lsf] cWoog, tflnd jf cWoog
e|d0f ;DaGwL Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
kl/R5]b—*
cfr/0f
^!= ;do kfng / lgoldttf M sd{rf/Ln] ;lrjfnoaf6 lgwf{l/t ;dodf lgoldt¿kn]
sfof{nodf xflh/ x'g' kg]{5 / ;s];Dd klxn] ljbfsf] :jLs[lt glnO{ sfof{nodf cg'kl:yt
x'g' x'Fb}g .
^@= cg'zf;g / cf1fkfng M -!_ sd{rf/Ln] cg'zf;gdf /xL cfˆgf] st{Jo OdfGbf/L / tTk/tfsf]
;fy kfng ug'{ kg]{5 .
-@_ sd{rf/Ln] Joj:yflksf–;+;bsf] sfd ;DaGwL s'/fdf cfk"meGbf dflysf] clws[tn]
lbPsf] cf1fnfO{ zL3|tfsf ;fy k"/f ug'{ kg]{5 .
-#_ sd{rf/Ln] cfk"meGbf dflysf] sd{rf/Lk|lt plrt cfb/ b]vfpg' kg]{5 / cfk"md'lgsf
sd{rf/Lk|lt plrt Jojxf/ ug'{ kg]{5 .
-$_ ljbf glnO{ cfˆgf] sfof{nodf cg'kl:yt x'g] sd{rf/LnfO{ uon / tna s§L ug{
;lsg]5 . o;/L uon ePsf] cjlw ;]jf cjlwdf u0fgf ul/g] 5}g .
^#= /fhg}lts jf cjf~5gLo k|efj kfg{ gx'g] M s'g} klg sd{rf/Ln] cfˆgf] ;]jf ;DaGwL s'/fdf
dtnj ;fWo ug]{ dg;fon] cGo sd{rf/Ldfly s'g} /fhg}lts jf cjf~5gLo k|efj kfg{ jf
k|efj kfg]{ k|oTg ug'{ x'Fb}g .
^$= /fhgLltdf efu lng gx'g] M sd{rf/Ln] /fhgLltdf efu lng' x'Fb}g .
^%= cfnf]rgf ug{ gx'g] M -!_ ;+3Lo ;+;b/ g]kfn ;/sf/sf] gLltsf] ljk/Lt x'g] u/L jf g]kfn
;/sf/ jf ;+3Lo ;+;b/ hgtfsf] kf/:kl/s ;DaGwdf jf s'g} ljb]zL /fi6«;uF sf] ;DaGwdf
vnn kg{ ;Sg] u/L s'g} klg sd{rf/Ln] cfˆgf] jf:tljs jf sfNklgs gfdaf6 jf a]gfdL

31
www.lawcommission.gov.np

s'g} n]v k|sflzt ug{, k|];nfO{ s'g} va/ lbg, /]l8of] jf 6]lnlehg cflbåf/f efif0f k|;fl/t
ug{, s'g} ;fj{hlgs efif0f lbg jf s'g} jQmJo k|sfzg ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|rlnt sfg"g Pj+ ;+3Lo ;+;b/
g]kfn ;/sf/sf] gLltsf] ljk/Lt gx'g] u/L n]v k|sfzg jf k|;f/0f ug{ afwf kg]{ 5}g .
^^= Joj:yflksf–;+;bsf] sfdsfh ;DaGwL ;dfrf/ k|sfz ug{df k|ltaGw M s'g} klg sd{rf/Ln]
clVtof/ gkfO{ cfk"mn] st{Jo kfng ubf{ hfgsf/Ldf cfPsf] s'g} uf]Ko jf sfg"gåf/f lgif]lwt
ljifo, cfk"mn] n]v]sf] jf ;Íng u/]sf] s'g} sfuhkq jf ;dfrf/ k|ToIf jf ck|ToIf ¿kaf6
cglws[t sd{rf/L jf u}/ ;/sf/L JolQm jf k|]; jf cGo lgsfonfO{ lbg' jf atfpg' xF'b}g .
of] k|ltaGw h'g;'s} sf/0faf6 ;]jfdf g/x]sf] JolQmsf] xsdf ;d]t nfu" x'g]5 .
^&= bfg, pkxf/, rGbf cflb k|fKt ug{ / ;fk6L lngdf k|ltaGw M -!_ ;+3Lo ;+;bjf g]kfn
;/sf/sf] sfddf s'g} klg k|sf/n] c;/ kg{ ;Sg] u/L s'g} klg sd{rf/Ln] ;lrjfnosf]
k"j{:jLs[ltlagf cfk"mn] jf cfˆgf] kl/jf/sf] s'g} ;b:oåf/f s;}af6 s'g} k|sf/sf] bfg, bftJo,
sf];]nL jf pkxf/ :jLsf/ ug{ jf rGbf dfUg jf ;+3Lo ;+;bjf ;/sf/L sfd;Fu ;DalGwt
JolQm;Fu ;fk6L lng x'Fb}g .
-@_ sd{rf/Ln] s'g} ljb]zL ;/sf/ jf ljb]zL ;/sf/sf] s'g} k|ltlglwaf6 s'g} pkxf/
k|fKt x'g cfPdf lghn] ;ldltnfO{ ;f] s'/fsf] ;"rgf lbO{ lgsf;f eP adf]lhd ug'{ kg]{5 .
^*= sDkgLsf] :yfkgf / ;~rfng tyf Jofkf/ Joj;fo ug{ gx'g] M -!_ sd{rf/Ln] ;lrjfnosf]
k"j{:jLs[lt glnO{ b]xfosf] sfd ug'{ x'Fb}g M—
-s_ s'g} a}Í, k/fdz{ ;]jf jf sDkgLsf] :yfkgf, /lhi6«]zg jf ;~rfngsf]
sfddf efu lng,
-v_ k|rlnt sfg"g adf]lhd btf{ u/fpg' kg]{ s'g} Jofkf/ jf Joj;fo ug{,
-u_ cGoq s'g} k|sf/sf] gf]s/L :jLsf/ ug{ .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sd{rf/Ln] ;+3Lo ;+;bjf g]kfn
;/sf/sf] gLltsf] ljk/Lt gx'g] u/L ;flxlTos, j}1flgs jf snfTds sfo{ ug{ ;Sg]5 .
^(= lgjf{rgdf efu lng gx'g] M sd{rf/Ln] s'g} klg /fhgLlts kbsf] nflu x'g] lgjf{rgdf efu
lng jf s;}sf] lgldQ dt dfUg jf s'g} k|sf/sf] k|efj kfg{ xF'b}g .
t/ s;nfO{ dt lbPsf] jf lbg] ljrf/ u/]sf] s'/f k|s6 gu/L k|rlnt sfg"g adf]lhd
cfk"mn] kfPsf] dtbfgsf] clwsf/ k|of]u ug{ afwf kg]{ 5}g .
&)= k|bz{g / x8tfn ug{ k|ltaGw M sd{rf/Ln] g]kfnsf] ;fj{ef}d;Qf / cv08tfdf cfFr cfpg]
u/L, b]zsf] zflGt ;'/Iff, j}b]lzs ;DaGw / ;fj{hlgs dof{bf, Joj:yflksf–;+;bsf] k|lti7f
32
www.lawcommission.gov.np

tyf cbfntsf] lg0f{osf] cjx]ngf x'g] s'/f / ljleGg hft, hflt, wd{, ju{, If]q / ;Dk|bfosf
JolQmx¿aLr j}dgZo pTkGg u/fpg] jf /fhgLlts jf ;fDk|bflos b'ef{jgf k}mnfpg] u/L jf
s'g} ck/fwnfO{ k|>o x'g] u/L k|bz{g ug{, x8tfndf efu lng jf ;f] sfo{ ug]{ p2]Zon]
c¿nfO{ pS;fpg ;d]t x'Fb}g .
&!= x8tfn, y'g5]s tyf 3]/fp ug{df k|ltaGw M sd{rf/Ln] s'g} klg clws[tsf] sfg"gåf/f
lgwf{l/t st{Jo k"/f ug{df afwf lj/f]w x'g] u/L x8tfn jf snd aGb ug{ tyf zf/Ll/s jf
dfgl;s pTkL8g x'g] u/L bafa lbg jf ;f] ug]{ p2]Zon] c?nfO{ pS;fpg ;d]t xF'b}g .
&@= k|ltlglwTj ug{df k|ltjGw M sd{rf/Ln] cfk"mnfO{ dsf{ k/]sf] ljifodf cfk}mn] jf jf/];åf/f
;DalGwt lgsfo jf clwsf/L ;dIf lgj]bg lbg afx]s c? JolQm jf ;d"xsf] tk{maf6
k|ltlglwTj ug{ x'Fb}g .
t/ bkmf &# adf]lhd ul7t sd{rf/Lsf] o"lgogsf] tk{maf6 ul/g] k|ltlglwTj /
sd{rf/Lsf] kbLo bfloTjsf] cfwf/df ug'{ kg]{ s'g} sfo{ ug{df o; bkmfn] afwf k'¥ofPsf]
dflgg] 5}g .
&#= sd{rf/L o'lgog M -!_ dof{bfkfns afx]ssf ;lrjfnodf sfo{/t /fhkqflÍt t[tLo >]0fL jf
;f]eGbf d'lgsf sd{rf/Lx¿n] cfˆgf] k]zfut xs lxtsf] nflu Pp6f sd{rf/L o'lgog u7g
ug{ ;Sg]5g\ .
-@_ of] P]g k|f/De x'bF fsf avt ;+3Lo ;+;b ;lrjfnodf sfod /x]sf] sd{rf/L
o"lgogn] of] P]g k|f/De ePsf] tL; lbgleq o"lgogsf] ljwfg / sfo{ ;ldltsf
kbflwsf/Lx?sf] gfdfjnL ;lxt lgj]bg lbPdf ;lrjfnon] To;nfO{ sd{rf/L o"lgogsf]
dfGotf k|bfg ug{]5 .
-#_ o; bkmf adf]lhd ul7t sd{rf/L o'lgogsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd
x'g]5 M–
-s_ sd{rf/Lsf] xs lxt ;+/If0f Pj+ ;Dj4{g u/L ;+3Lo ;+;b;]jfnfO{
k|efjsf/L / ultzLn agfpg ;lrjfnonfO{ /rgfTds ;'emfj / ;xof]u
k|bfg ug]{,
-v_ ;+3Lo ;+;b;]jf;Fu ;DalGwt sfg"gsf] ljifodf ;lrjfnonfO{ ;'emfj lbg],
-u_ sd{rf/Lsf] k]zfut xslxt;Fu ;DalGwt dfux? ;lrjfno ;dIf k|:t't
u/L cfk;L ;Djfb / ;xdlt sfod ug]{ .
-$_ sd{rf/L o'lgogsf] lgjf{rg, u7g tyf ;~rfng ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP
adf]lhd x'g]5 .

33
www.lawcommission.gov.np

&$= ;DklQ ljj/0f M k|To]s sd{rf/Ln] cfˆgf] ;DklQsf] ljj/0f kbdf axfnL u/]sf] Ps dlxgfleq
;lrjfnodf k]z ug'{ kg]{5 .
&%= oftgf lbg gx'g] M -!_ sd{rf/Ln] s;}nfO{ klg oftgf lbg' x'Fb}g .
-@_ sd{rf/Ln] of}ghGo b'Jo{jxf/ / 3/]n' lx+;f ;DaGwL sfo{ ug{ u/fpg x'Fb}g .
&^= cGo cfr/0f M -!_ sd{rf/Ln] cfˆgf] sfof{nodf sfd ubf{ ;a}k|lt lzi6 Jojxf/ ug'{ kg]{5 .
-@_ sd{rf/Ln] cfˆgf] sfof{no tyf kb cg';f/ cfOkg]{ lhDd]jf/LnfO{ dof{bfk"j{s jxg
u/L lgikIf, :jR5 tyf l56f] 5l/tf] ?kdf sfo{ ;Dkfbg ug'{ kg]{5 .
-#_ sd{rf/Ln] s'g} klg ;/sf/L ;DklQ 3/fo;L sfo{sf] nflu k|of]u jf pkof]u ug'{
x'bF }g .
-$_ sd{rf/Ln] ;/sf/L /fh:jaf6 tna, eQf vfg] u/L lgo'Qm ePsf] s'g} klg
sd{rf/LnfO{ cfˆgf] 3/fo;L sfddf nufpg' x'Fb}g .
&&= cfˆgf] ;]jf / kb cg';f/sf] cfr/0f kfng ug'{ kg]{ M -!_ k|To]s sd{rf/Ln] cfˆgf] ;]jf jf
kb cg's"nsf] cfr/0f ;d]t kfng ug'{ kg]{5 .
-@_ s'g} sd{rf/Ln] ;do kfng gu/]df, ;/sf/L sfd ;DaGwL s'/fdf cfk"meGbf dflysf]
sd{rf/Ln] lbPsf] cf1f kfng gu/]df jf sfof{no ;DaGwL sfddf nfk/jfxL jf l9nf;':tL
u/]df To:tf] sd{rf/LnfO{ ;DalGwt ;'kl/j]Ifsn] sf/0f vf]nL r]tfjgL lbg ;Sg]5 / ;f]sf]
clen]v ;DalGwt sd{rf/Lsf] JolQmut ljj/0f kmfOndf /fVg' kg]{5 .
kl/R5]b–(
;]jfsf] ;'/Iff
&*= sd{rf/Lsf] ;]jfsf] ;'/Iff M s'g} klg sd{rf/LnfO{ b]xfosf cj:yfdf afx]s ;kmfO{sf] ;a"b
lbg] dgfl;a dflkmssf] df}sf glbO{ ;+3Lo ;+;b;]jfaf6 x6fOg] jf avf{:t ul/g] 5}g M–

-s_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf cbfntaf6 s;"/bf/ 7xl/Psf],

-v_ DofbL kbdf axfn /x]sf],

-u_ efuL kQf gnfu]sf] jf ;Dks{ :yflkt ug{ ;Dej gePsf] kof{Kt cfwf/ ePsf],

-3_ e|i6frf/sf] cf/f]kdf cbfntaf6 s;"/bf/ 7xl/Psf] .

&(= sd{rf/Lsf] arfp M -!_ sd{rf/Ln] cfˆgf] cf]xbfsf] st{Jo kfng ;D´L u/]sf] s'g} sfdsf]
;DaGwdf lghpk/ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] /Lt gk'¥ofO{ d'2f rNg ;Sg] 5}g .

34
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} sd{rf/Lpk/ d'2f rnfpgsf] nflu kmf}hbf/L d'2fsf]
xsdf dxf;lrjsf] cg'dlt k|fKt ePsf] x'g' kg]{5 / b]jfgL d'2fsf] xsdf b]xfo adf]lhd
ePsf] x'g' kg]{5 M–

-s_ d'2f rnfpg] sf/0f tyf jfbLsf] / lghsf] jf/]; ePdf To:tf] jf/];sf]
gfd / 7]ufgf vf]nL lnlvt ;"rgf dxf;lrjnfO{ jf ;+3Lo ;+;b;]jfsf]
;DalGwt sd{rf/LnfO{ a'´fPsf] jf x'nfsåf/f /lhi6«L u/L k7fPsf] /
To;sf] Ps k|lt gSsn ;lrjfnodf k]z ePsf] b'O{ dlxgf gf3]sf],

-v_ d'2f rnfpg] sf/0f ePsf] cf7 dlxgfleq d'2f bfo/ ul/;s]sf] .

-#_ s'g} sd{rf/L axfn 5Fbf cfˆgf] cf]xbfsf] st{Jo kfngsf] l;nl;nfdf u/]sf] sfdsf]
;DaGwdf axfn 6'l6;s]kl5 klg pkbkmf -@_ / -#_ adf]lhd :jLs[lt geO{ lghpk/ d'2f rNg
;Sg] 5}g .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd d'2f rnfpg :jLs[lt lbPdf lghsf] k|lt/Iff ;lrjfnon]
ug]{5 .

*)= ;]jf zt{sf] ;'/Iff M s'g} klg sd{rf/LnfO{ lghsf] lgo'lQm x'Fbf tTsfn nfu" /x]sf] tna,
pkbfg, lgj[Qe/0f / cGo ;'ljwf ;DaGwL ;]jfsf zt{x?df lghsf] :jLs[lta]u/ lghnfO{
k|lts"n c;/ kg]{ u/L kl/j{tg ul/g] 5}g . kl5 x'g] ;+zf]wgn] To:tf] ;+zf]wg x'g' cufj} axfn
/x]sf] s'g} sd{rf/Lsf] pko'{Qm ;]jfsf zt{x?df s'g} k|sf/n] k|lts"n c;/ kg]{ ePdf To:tf]
;+zf]lwt Joj:yf adf]lhd ug{ d~h'/ u/]sf] lnlvt :jLs[lt geO{ To:tf] Joj:yf lghsf]
xsdf nfu" x'g] 5}g .
kl/R5]b–!)
;hfo / k'g/fj]bg

*!= ;hfo M plrt / kof{Kt sf/0f ePdf sd{rf/LnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;fdfGo jf ljz]if ;hfo
ug{ ;lsg]5 M–

-s_ ;fdfGo ;hfo M

-!_ gl;xt lbg],

-@_ a9Ldf b'O{ tnaj[l4 /f]Ssf ug]{ jf b'O{ jif{;Dd a9'jf /f]Ssf ug]{,

-#_ b'O{b]lv kfFr tnaj[l4 /f]Ssf ug]{ jf b'O{ jif{b]lv kfFr jif{;Dd a9'jf /f]Ssf
ug]{ .

35
www.lawcommission.gov.np

-v_ ljz]if ;hfo M


-!_ eljiodf ;+3Lo ;+;b/ cGo ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo g7xl/g]
u/L ;]jfaf6 x6fpg],
-@_ eljiodf ;+3Lo ;+;b/ cGo ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g]
u/L ;]jfaf6 a/vf:t ug]{ .
*@= gl;xt lbg] jf a9Ldf b'O{ tnaj[l4 jf b'O{ jif{;Dd a9'jf /f]Ssf ug]{ M b]xfosf] s'g} cj:yfdf
sd{rf/LnfO{ gl;xt lbg] jf a9Ldf b'O{ tnaj[l4 /f]Ssf ug]{ jf b'O{ jif{;Dd a9'jf /f]Ssf ug]{
;hfo ug{ ;lsg]5 M–
-s_ lghn] ;Dkfbg u/]sf] sfd ;Gtf]ifhgs gePdf,
-v_ k|rlnt sfg"g adf]lhd a/a'emf/y gu/]df,
-u_ bkmf && sf] pkbkmf -@_ adf]lhd Ps jif{df b'O{k6s;Dd lnlvt r]tfjgL
kfPdf,
-3_ of] P]g jf k|rlnt sfg"gn] tf]s]sf] kbLo bfloTj lhDd]jf/Lk"j{s k"/f gu/]df,
-ª_ ;]jfu|fxLsf] kL/dsf{ / ph'/L k6s k6s a]jf:tf u/]sf] ;DaGwdf cfk"meGbf
dflyNnf] clwsf/Ln] lbPsf] lgb]{zg kfngf gu/]df,
-r_ sfo{ ljj/0f nfu" ug{] u/fpg] bfloTj ePsf] kbflwsf/Ln] ;f] sfo{ gu/]df .
*#= b'O{ jif{b]lv kfFr jif{;Dd a9'jf /f]Ssf ug]{ jf b'O{b]lv kfFr tnaj[l4;Dd /f]Ssf ug]{ M b]xfosf]
s'g} cj:yfdf sd{rf/LnfO{ b'O{ jif{b]lv kfFr jif{;Dd a9'jf /f]Ssf ug{] jf b'O{b]lv kFfr
tnaj[l4;Dd /f]Ssf ug{] ;hfo ug{ ;lsg]5 M–
-s_ cg'zf;gxLg sfd u/]df,
-v_ of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf lgodx?df plNnlvt cfr/0f ;DaGwL s'/fx?
pNn+3g u/]df,
-u_ k|rlnt sfg"g adf]lhd k]ZsL km5\of}{6 gu/]df,
-3_ k"j{:jLs[lt glnO{ a/fa/ sfof{nodf cg'kl:yt /x]df .
*$= ;]jfaf6 x6fpg] jf a/vf:t ug]{ M -!_ b]xfosf s'g} cj:yfdf sd{rf/LnfO{ eljiodf ;+3Lo
;+;b/ cGo ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo g7xl/g] u/L ;]jfaf6 x6fpg ;lsg]5 M–
-s_ sd{rf/Ln] cof]Uotfsf] sf/0fn] cfˆgf] kbsf] sfd jf lhDd]jf/L k"/f ug{
g;s]df,

36
www.lawcommission.gov.np

-v_ cfr/0f ;DaGwL s'/f a/fa/ pNn+3g u/]df,


-u_ sfof{nosf] ;dodf a/fa/ nfu" kbfy{ jf dfbs kbfy{sf] ;]jg u/]df,
-3_ a/fa/ cg'zf;gxLg sfd u/]df,
-ª_ /fhgLltdf efu lnPdf,
-r_ cfˆgf] kbsf] lhDd]jf/Lsf] a/fa/ a]jf:tf u/]df,
-5_ ljbf :jLs[t gu/fO{ nuftf/ ;f7L lbg;Dd cfˆgf] sfof{nodf cg'kl:yt
/x]df .
-@_ b]xfosf] s'g} cj:yfdf sd{rf/LnfO{ eljiodf ;+3Lo ;+;b/ cGo ;/sf/L ;]jfsf]
lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 a/vf:t ug{ ;lsg]5 M–
-s_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf cbfntaf6 s;"/bf/ 7xl/Pdf,
-v_ e|i6frf/ u/]df .
*%= ljefuLo sf/afxL / ;hfo ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg bkmf ^! ljkl/t ljbf glnO{ cfˆgf] sfof{nodf cg'kl:yt x'g]
sd{rf/LnfO{ uon / tna s§L ug{ ;lsg]5 . o;/L uon ePsf] cjlw ;]jf cjlwdf u0fgf
ul/g] 5}g .
-@_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ljbf :jLs[t gu/fO{ nuftf/
;f7L lbgeGbf a9L cjlw cg'kl:yt x'g] sd{rf/LnfO{ uon s§L u/L xflh/ u/fpg ;lsg]
5}g . xflh/ u/fPdf To;/L xflh/ u/fpg] kbflwsf/LnfO{ bkmf *@ adf]lhd ljefuLo sf/afxL
x'g]5 / To;/L xflh/ u/fPsf] sd{rf/Ln] vfPsf] tna, eQf ;d]t To;/L xflh/ u/fpg]
kbflwsf/Laf6 ;/sf/L afFsL ;/x c;"npk/ ul/g]5 .
*^= ljefuLo ;hfo lbg]] clwsf/L M -!_ sd{rf/LnfO{ bkmf *! sf] v08 -v_ adf]lhd ljz]if
;hfosf] cfb]z lbg] clwsf/ b]xfosf clwsf/LnfO{ x'g]5 M–
-s_ /fhkqflÍt k|yd >]0fL / ;f]eGbf dflysf] kbdf sfo{/t sd{rf/LnfO{ ;ldlt,
-v_ /fhkqflÍt låtLo / t[tLo >]0fLsf sd{rf/LnfO{ dxf;lrj,
-u_ /fhkq cglÍt sd{rf/Lx?nfO{ ;lrjfno ;lrj .
-@_ bkmf *! sf] v08 -s_ adf]lhdsf] ;hfosf] cfb]z lbg] clwsf/ tf]lsPsf]
clwsf/LnfO{ x'g]5 .
*&= lgnDag ug]{ M -!_ s'g} sd{rf/Lsf] ;DaGwdf bkmf *$ df n]lvPsf] s'g} cleof]usf] hfFra'´
ug'{ k/]df hfFra'´ ;dfKt gxf]p~h]n;Dd To:tf] sd{rf/LnfO{ ;ldltn] lgnDag ug{ ;Sg]5 .
37
www.lawcommission.gov.np

t/ b]xfosf] cj:yf geO{ ;fwf/0ftof lgnDag ul/g] 5}g M–


-s_ lgnDag gu/L cf]xbfsf] sfd ug{ lb+bf e'm¶f ;a"b k|df0f ;Íng ug{ ;Sg]
jf cfˆgf] lj?4sf] ;a"t k|df0f ufoa ug{ ;Sg] ;Defjgf b]lvPdf, jf
-v_ lgnDag gu/L cf]xbfsf] sfd ug{ lb+bf ;+3Lo ;+;b;]jfsf] s'g} sfddf
xflg gf]S;fgL x'g] ;Defjgf b]lvPdf .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} sd{rf/LnfO{ lgnDag ubf{ ;fwf/0ftM b'O{ dlxgfeGbf a9L
ug'{ xF'b}g . ;f] cjlwleq} sd{rf/Lpk/sf] sf/afxL lsgf/f nufpg' kg]{5 . s'g} c;fwf/0f
cj:yf k/L ;f] cjlwleq sf/afxL lsgf/f nufpg g;lsg] e} lgnDagsf] cjlw a9fpg' k/]df
nf]s ;]jf cfof]usf] k"j{:jLs[lt lnO{ Ps dlxgf;Dd lgnDagsf] cjlw a9fpg ;lsg]5 .
-#_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf lu/ˆtf/ eO{ y'lgPsf] sd{rf/L To;/L
y'lgPsf] cjlwe/ :jtM lgnDag ePsf] dflgg]5 .
-$_ s'g} sd{rf/L cfˆgf] kbdf k'gM :yflkt ePdf jf pkbkmf -@_ adf]lhdsf] cjlw
k"/f ePdf jf ;]jfaf6 x6fOPdf jf a/vf:t ul/Pdf lghsf] lgnDag ;dfKt x'g]5 .
**= ;kmfO{ k]z ug]{ df}sf lbg' kg]{ M -!_ ;ldltn] s'g} sd{rf/LnfO{ ;hfo lbg] cfb]z lbg'eGbf
cl3 sf/afxL ug{ nfluPsf] sf/0fsf] pNn]v u/L ;f] sd{rf/LnfO{ plrt Dofb lbO{ cfˆgf]
;kmfO{ k]z ug]{ df}sf lbg' kg]{5 . o;/L df}sf lb+bf lghdfly nufOPsf] cf/f]k :ki6 ?kn]
lsl6Psf] / k|To]s cf/f]k s'g s'g s'/f / sf/0fdf cfwfl/t 5 ;f] ;d]t v'nfpg' kg]{5 .
To:tf]df ;DalGwt sd{rf/Ln] klg Dofbleq cfˆgf] ;kmfO{ k]z ug'{ kg]{5 / o;/L k]z x'g
cfPsf] ;kmfO{nfO{ ;ldltn] uDeL/tfk"j{s dgg\ ug'{ kg]{5 .
-@_ ljefuLo ;hfosf] cfb]z lbg' k"j{ ;ldltn] cfjZos 7fg]df :jo+ jf cGo
clws[tåf/f hfFra'´ u/fpg ;Sg]5 . hfFra'´ ug]{ clws[tn] tf]lsPsf] sfo{ljlwsf] kfng
ug'{ kg]{5 .
*(= ljz]if ;hfosf] cfb]z lbg'eGbf klxn] ;hfo k|:tfj ug'{ kg]{ M ljz]if ;hfosf] cfb]z
lbg'eGbf klxn] bkmf ** adf]lhd ;kmfO{ k]z ug{ lbOPsf] Dofbleq ;kmfO{ k]z gu/]df jf
k]z x'g cfPsf] ;kmfO{ ;Gtf]ifhgs gePdf To:tf] sd{rf/LnfO{ lbg nfluPsf] k|:tfljt ;hfo
lsg glbg' egL To; ;DaGwdf plrt Dofb lbO{ ;ldltn] :ki6Ls/0f dfUg' kg]{5 .
()= nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng' kg]{ M ljefuLo ;hfosf] sf/afxLsf] l;nl;nfdf sd{rf/Ln]
bkmf ** adf]lhd lbPsf] ;kmfO{ jf bkmf *( adf]lhd lbPsf] :ki6Ls/0f ;Gtf]ifhgs geO{
To:tf] sd{rf/LnfO{ ;hfo ug'{ kg]{ b]lvPdf ljefuLo ;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln]
;f] sd{rf/LnfO{ lbg nfluPsf] ;hfo k|:tfj u/L nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng' kg]{5 .

38
www.lawcommission.gov.np

(!= k'g/fj]bg M -!_ o; P]g adf]lhd ljefuLo ;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln] lbPsf]
ljefuLo ;hfosf] cfb]zpk/ lrQ ga'‰g] sd{rf/Ln] lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf ^(
sf] pkbkmf -!_ adf]lhd u7g ePsf] k|zf;sLo cbfnt ;dIf k'g/fj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ s'g} sd{rf/Ln] kfPsf] ;hfosf] ;DaGwdf k'g/fj]bgsf] clGtd lsgf/f nfu]kl5
To;sf] kl/0ffd:j?k lghsf] ;]jf k'gM :yflkt ePdf ;f] lg0f{osf] ;"rgf kfPsf] ldltn] tLg
dlxgfleq lgh pkl:yt x'g gcfPdf lghsf] gf]s/L yfldg] 5}g .
(@= ;+3Lo ;+;b;]jfdf k'gM sfod ePkl5 k"/f tna, eQf kfpg] M s'g} sd{rf/LnfO{ ;+3Lo
;+;b;]jfaf6 x6fpg] jf avf{:t ug]{ u/L ePsf] cfb]z cbfntaf6 /2 eO{ lgh ;+3Lo
;+;b;]jfdf k'gM sfod ePdf To:tf] sd{rf/Ln] ;+3Lo ;+;b;]jfaf6 x6fOPsf] jf avf{:t
ul/Psf] ldltb]lv k'gM sfod ePsf] ldlt;Ddsf] k"/f tna, eQf, rf8 kj{ vr{ / tnaj[l4
kfpg] eP ;f] ;d]t kfpg]5 .
kl/R5]b–!!
dof{bfkfnssf] lgo'lQm tyf ;]jf zt{ ;DaGwL Joj:yf
(#= dof{bfkfns M -!_ ;+3Lo ;+;bkl/;/sf] ;'/Iff ug{ tyf ;+3Lo ;+;b/ Joj:yflksf–;+;bsf]
;ldltsf] a}7s ;'rf? ?kn] ;~rfngsf] nflu dof{bfkfng ;DaGwL sfo{df ;3fp k'¥ofpg
;lrjfnodf cfjZos ;+Vofdf dof{bfkfnsx? /xg]5g\ .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd /xg] dof{bfkfnssf] b/aGbL, >]0fL / tx tf]lsP adf]lhd
x'g]5 .
($= dof{bfkfnssf] lgo'lQm / ;]jf zt{ M dof{bfkfnssf] lgo'lQm / ;]jfsf] zt{ ;DaGwL Joj:yf
tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
(%= tna, eQf tyf cGo ;'ljwf M -!_ dof{bfkfnsn] cfk"m axfn u/]sf] lbgb]lv g]kfnL ;]gfsf]
;dfg kbsf] z'? txsf] z'? :s]n ;/x tna kfpg]5 .
-@_ tnaj[l4 /f]Ssf ul/Psf] cj:yfdf afx]s dof{bfkfnssf] kbdf lgo'Qm JolQmn]
lgo'lQm kfPsf] Ps jif{ k"/f u/]kl5 h'g kbdf sfo{/t /x]sf] xf] ;f] kbsf] z'? :s]nsf] Ps
lbgsf] tna a/fa/sf] /sd tnaj[l4 kfpg]5 .
t/ o; pkbkmf adf]lhd sd{rf/Ln] kfpg] jflif{s tnaj[l4sf] s'n /sd g]kfnL ;]gfsf]
;DalGwt >]0fLsf] nflu g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] /sdeGbf a9L x'g] 5}g .
-#_ dof{bfkfnsn] vfOkfO{ cfPsf] Ps dlxgfsf] tna a/fa/sf] /sd k|To]s jif{ rf8
kj{ vr{sf] ?kdf kfpg]5 .

39
www.lawcommission.gov.np

-$_ dof{bfkfnsn] vfOkfO{ cfPsf] Ps dlxgfsf] tna a/fa/sf] /sd k|To]s jif{
Joj:yflksf–;+;baf6 ah]6 kfl/t ePkl5 k|f]T;fxg:j?k kfpg]5 .
-%_ dof{bfkfnsn] kfpg] eQf, ljbf / cGo ;'ljwf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
(^= cfr/0f tyf ;hfo M dof{bfkfnsn] kfng ug'{ kg]{ cfr/0f tyf lghnfO{ x'g] ;hfo ;DaGwL
Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
kl/R5]b–!@
ljljw
(&= a/a'´f/y ug'{ kg]{ M s'g} klg sd{rf/L tyf dof{bfkfnsn] cfk"m lhDDff /x]sf] gubL, lhG;L
jf sfuhft tf]lsPsf] Dofbleq ;DalGwt sd{rf/LnfO{ a'´fpg' kg]{5 / a'‰g' kg]{n] klg ;f]xL
Dofbleq a'´L lng' kg]{5 .
(*= clwsf/ k|Tofof]hg M -!_ o; P]g adf]lhd ;ldltn] cfk"mnfO{ k|fKt clwsf/dWo] s]xL clwsf/
dxf;lrj, ;lrj jf cGo s'g} clws[tn] k|of]u ug{ kfpg] u/L k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
-@_ dxf;lrjn] cfk"mnfO{ k|fKt clwsf/dWo] s]xL clwsf/ ;lrj, ;lrjfno ;lrj jf
cGo s'g} clws[tn] k|of]u ug{ kfpg] u/L k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
((= g]kfn ;/sf/;Fu ;Dks{ M ;lrjfnon] g]kfn ;/sf/;Fu ;Dks{ /fVbf sfg"g, Gofo tyf
;+;bLo dfldnf dGqfno dfk{mt\ /fVg' kg]{5 .
!))= s/f/ ;DaGwL Joj:yf M -!_ ;ldltn] ljz]if1 Pj+ cTofjZos ;]jfsf nflu s'g} JolQmnfO{
s/f/df sfddf nufpg ;Sg]5 .
-@_ s/f/df sfddf nufpg ;Sg] ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!)!= ;xof]u lng / lbg ;Sg] M -!_ ;+3Lo ;+;btyf o;sf ;ldltx?sf] sfdsf] nflu ;lrjfnon]
g]kfn ;/sf/sf] s'g} dGqfno, ljefu, sfof{no, ;+j}wflgs lgsfo, ljb]z l:yt g]kfnL
/fhb"tfjf;sf ;fy} g]kfn ;/sf/sf] :jfldTj ePsf ;+3, ;+:yf / :yfgLo lgsfoaf6
cfjZos hgzlQm tyf cGo ;xof]u lng ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd dfu ul/Psf] ;xof]u pknAw u/fpg' ;DalGwt lgsfo jf
kbflwsf/Lx?sf] st{Jo x'g]5 .
-#_ ;lrjfnosf] ;xdltdf g]kfn ;/sf/n] ;lrjfnosf sd{rf/LnfO{ sfhdf /fvL
cfjZos ;]jf lng ;Sg]5 .
!)@= cGo ;]jf ;d"xsf] b/aGbL /xg] M -!_ ;lrjfnodf lghfdtL ;]jf cGtu{tsf g]kfn Gofo ;]jf
-sfg"g ;d"x_, g]kfn k|zf;g ;]jf -n]vf ;d"x_ / g]kfn :jf:Yo ;]jfsf] b/aGbL /xg]5 .

40
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] b/aGbLdf /x]sf] sd{rf/Ln] ;lrjfnodf sfo{/t /x'~h]n
aLdf afx]s ;+3Lo ;+;b;]jfsf sd{rf/Ln] kfP;/xsf ;a} ;'ljwfx? kfpg]5 .
!)#= ;d"x jf pk;d"x kl/jt{g M ;+3Lo ;+;b;]jfsf] s'g} Ps ;d"x jf pk;d"xsf] kbdf sfo{/t
sd{rf/Ln] csf]{ ;d"x jf pk;d"xsf] ;dfg >]0fLsf] ldNbf] kbdf kl/jt{g x'g rfxL lgj]bg
lbPdf kl/jt{g x'g rfx]sf] kbsf] nflu cfjZos Go"gtd z}lIfs of]Uotf / ;f] kbeGbf
dflyNnf] kbdf a9'jf x'gsf] nflu rflxg] Go"gtd ;]jf cjlw k'u]sf] ePdf nf]s ;]jf
cfof]usf] k/fdz{df ;ldltn] lghsf] ;d"x jf pk;d"x kl/jt{g ug{ ;Sg]5 .
!)$= sd{rf/Lsf] ;hfosf] clen]v /fVg] M -!_ ;lrjfnon] sd{rf/Lsf] ;hfosf] clen]v /fVg'
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd /flvPsf] clen]vnfO{ b]xfo adf]lhdsf] cjlwe/ ljefuLo
k|d'vsf] lhDd]jf/L lb+bf, sfo{;Dkfbg d"NofÍg ubf{, ;+3Lo ;+;b;]jf k'/:sf/ jf lje"if0f k|bfg
ubf{, cWoog jf tflnddf dgf]gog ubf{, :t/j[l4 ubf{ / cGo s'g} lsl;dsf] cj;/ k|bfg
ubf{ cfwf/ lng' kg]{5 M–
-s_ gl;xt kfPsf]df ;f] ;hfo kfPsf] ldltn] Ps jif{sf] cjlwe/,
-v_ lgnDag ePsf]df ;f] cjlwe/,
-u_ a9'jf /f]Ssf ePsf]df /f]Ssf ePsf] cjlwe/,
-3_ tnaj[l4 /f]Ssf ePsf]df /f]Ssf cjlwe/ .
!)%= sd{rf/Lx?sf] kL/dsf{, u'gf;f] / ;'g'jfOsf] Joj:yf M -!_ sd{rf/Ln] o; P]g tyf k|rlnt
sfg"g adf]lhd cGoq ph'/L jf k'g/fj]bg ug{ kfpg] cj:yfdf afx]s of] P]g / o; P]g
cGtu{t ag]sf] lgod adf]lhd k|bfg ul/Psf ;]jf, zt{, ;'ljwf / sd{rf/L;Fu ;/f]sf/ /fVg]
s'g} klg ljifodf cfk"mnfO{ dsf{ k/]sf] 5 eGg] nfu]df jf ;f] ;DaGwdf ljefuLo k|d'vnfO{
hfgsf/L u/fpFbf klg sf/afxL gePdf lghn] cfk"mnfO{ k/]sf] kL/dsf{ tyf u'gf;f] ;ldlt
;dIf tf]lsP adf]lhd /fVg ;Sg]5 .
-@_ sd{rf/Lx?sf] kL/dsf{, u'gf;f] / ;'g'jfO ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd
x'g]5 .
!)^= sd{rf/L sNof0f sf]ifsf] :yfkgf / ;~rfng M -!_ ;+3Lo ;+;b;]jfsf axfnjfnf sd{rf/L,
cjsfzk|fKt JolQm / lghsf] kl/jf/sf] ;b:osf] sNof0fsf] nflu tf]lsP adf]lhdsf]
sNof0fsf/L sf]if :yfkgf ug{ ;lsg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd :yflkt sf]ifsf] ;~rfng tyf Joj:yfkg tf]lsP adf]lhd
x'g]5 .

41
www.lawcommission.gov.np

!)&= o;} P]g adf]lhd x'g] M o; P]gdf n]lvPhlt s'/fsf xsdf o;} P]g adf]lhd / cGo
Joj:yfsf xsdf lghfdtL ;]jfsf] k|of]hgsf nflu g]kfn ;/sf/n] u/]sf] Joj:yf cg';f/
x'g]5 .
!)*= lgod agfpg] clwsf/ M -!_ o; P]gsf] p2]Zo sfof{Gjog ug{sf] nflu ;ldltn] cfjZos
lgod agfpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lgod g]kfn /fhkqdf k|sfzg ul/g]5 .
!)(= vf/]hL / arfpm M -!_ ;+;b ;lrjfno ;DaGwL P]g, @)%* vf/]h ul/Psf] 5 .
-@_ ;+;b ;lrjfno ;DaGwL P]g, @)%* adf]lhd ;lrjfnodf sfo{/t sd{rf/Lsf] ;]jf
/ To:tf] ;]jfdf axfn /x]sf sd{rf/Lx? of] P]g k|f/De ePkl5 o; P]g cGtu{tsf] ;]jf /
;dfg >]0fLsf] tt\ tt\ kbdf tyf /fhkqflÍt ljlzi6 >]0fLsf] ljz]if ;lrj kbdf sfo{/t
sd{rf/Lx? :jtM ;f]xL >]0fLsf] kbdf :jtM kl/0ft ePsf] dflgg]5 .
-#_ ;+;b ;lrjfno ;DaGwL P]g, @)%* adf]lhd eP u/]sf sfd sf/afxLx? o;} P]g
adf]lhd eP u/]sf] dflgg]5 .

b|i6Ao M– -!_ s]xL g]kfn sfg"g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f ?kfGt/ ul/Psf zAbx? M–
æsfg"g, Gofo tyf ;+;bLo Joj:yf dGqfnoÆ sf] ;§f æsfg"g, Gofo tyf ;+;bLo dfldnf
dGqfnoÆ.

42
www.lawcommission.gov.np
-@_ g]kfnsf] ;+ljwfg cg's"n agfpg s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&% åf/f ?kfGt/
ul/Psf zAbx? M–
-s_ nfdf] zLif{s, k|:tfjgf, ;+lIfKt gfd / k|f/De nufot 7fpF 7fpFdf /x]sf
æJoj:yflksf–;+;b ;lrjfnoæ eGg] zAbx?sf] ;§f æ;+3Lo ;+;b ;lrjfnoæ eGg]
zAbx? /fvL ?kfGt/ ul/Psf] 5 .
-v_ nfdf] zLif{s, k|:tfjgf tyf 7fpF 7fpFdf /x]sf æJoj:yflksf–;+;bæ eGg]
zAbx?sf] ;§f æ;+3Lo ;+;bæ eGg] zAbx? /fvL ?kfGt/ ul/Psf] 5 .

43

You might also like