Professional Documents
Culture Documents
np
2
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]b–@
;lrjfnosf] :yfkgf tyf cGo Joj:yf
#= ;lrjfnosf] :yfkgf M -!_ Joj:yflksf–;+;bsf] sfd sf/afxL ;'rf? ?kn] ;~rfng ug{
tyf ;+3Lo ;+;b;]jfsf] ;~rfng / Joj:yfkg ug{] sfd ;d]tsf] nflu ;+3Lo ;+;b
;lrjfnosf] :yfkgf ul/Psf] 5 .
-@_ ;lrjfnodf dxf;lrj, ;lrj tyf cfjZos ;+Vofdf sd{rf/L / dof{bfkfns
/xg]5g\ .
$= :jfoQ / :jzfl;t lgsfo x'g] M ;lrjfno :jfoQ / :jzfl;t lgsfo x'g]5 .
%= ;lrjfnosf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ k|rlnt sfg"gdf pNn]v ePb]lv afx]s
;lrjfnosf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ Joj:yflksf–;+;b, Joj:yflksf–;+;bsf ;ldlt, kbflwsf/L / ;b:onfO{
cfjZos ;]jf ;'ljwf pknAw u/fpg],
-v_ Joj:yflksf–;+;bsf] sfd sf/afxL ;'rf? ?kn] ;~rfng ug{ k|zf;lgs,
cfly{s / ef}lts Joj:yfkg ;DaGwL sfo{nfO{ Jojl:yt / k|efjsf/L
agfpg],
-u_ Joj:yflksf–;+;bsf] ;"rgf k|0ffnLnfO{ k|efjsf/L agfpg] tyf ;+3Lo
;+;bkl/;/df ;'/Iff Joj:yf ldnfpg],
-3_ Joj:yflksf–;+;bsf] bnsf sfof{nonfO{ cfjZos ;]jf ;'ljwf pknAw
u/fpg] .
-@_ ;lrjfnosf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
^= ;ldltsf] u7g M -!_ ;+3Lo ;+;b/ ;lrjfnonfO{ ;'rf? ?kn] ;~rfng tyf Joj:yfkg ug]{
;DaGwdf cfjZos gLlt lgwf{/0f ug]{ tyf /]vb]v, lgoGq0f / ;'kl/j]If0f ug]{ sfd ;d]tsf
nflu ;lrjfno ;~rfng tyf Joj:yfkg ;ldlt /xg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;ldltsf] u7g b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ ;efd'v –;efklt
-v_ /fli6«o ;efsf] cWoIf –;b:o
-u_ pk;efd'v –;b:o
g]kfnsf] ;+ljwfg cg's"n agfpg s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&% 4f/f ;+zf]lwt .
3
www.lawcommission.gov.np
4
www.lawcommission.gov.np
-u_ ldq /fi6«sf Joj:yflksf, cGt/f{li6«o tyf If]qLo Joj:yflksLo ;+3 / d}qL
;d"xaLr ;Dks{ / ;DaGw sfod ug]{,
-3_ ;ldltsf] lg0f{o sfof{Gjogsf ;DaGwdf g]kfn ;/sf/ tyf cGo ;DalGwt
lgsfonfO{ cfjZostf cg';f/ lgb]{zg lbg] .
(= dxf;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ k|rlnt sfg"gdf pNn]v ePsf] cltl/Qm
dxf;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ ;lrjfnosf] k|zf;sLo k|d'vsf] ?kdf sfo{ ug]{,
-v_ o; P]g adf]lhd ;+3Lo ;+;b;]jfsf sd{rf/Lsf] lgo'lQm, cjsfz / ;hfo
;DaGwL sfo{ ug]{,
-u_ ;ldltsf] lgb]{zfg';f/ ;lrjfnosf] ;~rfng / Joj:yfkg ;DaGwL sfo{
ug]{,
-3_ ;+3Lo ;+;b/ ;lrjfnosf] jflif{s ah]6, sfo{qmd / of]hgf tof/ u/L
;ldlt ;dIf k]z ug]{,
-ª_ ;+3Lo ;+;b/ ;lrjfnosf] nflu ljlgof]lht ah]6 /sd vr{ Pj+ cfly{s
k|zf;g ;DaGwL sfo{ ug]{, u/fpg],
-r_ ;lrjfnosf] ef}lts lgdf{0f, ;'wf/ ;DaGwL sfo{ ug]{, u/fpg],
-5_ ldq /fi6«, ljb]zL s'6gLlts lgof]u tyf cGt/f{li6«o lgsfo, /fli6«o tyf
cGt/f{li6«o ;+3 ;+:yf;Fu ;DaGw sfod u/L ;xof]usf] cfbfg k|bfg ug]{,
-h_ ;lrjfno / cGo lgsfo aLr ;dGjo sfod ug]{,
-v_ Joj:yflksf–;+;bsf ;ldltsf] nflu cfjZos kg]{ jflif{s ah]6 tof/ u/L
dxf;lrj ;dIf k]z ug]{,
-u_ ;+3Lo ;+;b/ ;ldlt;Fu ;DalGwt sfo{x?sf] /]vb]v / Joj:yf ug]{,
-@_ Joj:yflksf–;+;bsf ;lrjsf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!!= ;lrjfno ;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ ;lrjfno ;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/
b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-v_ ;lrjfnosf] jflif{s ah]6, sfo{qmd / of]hgf tof/ kf/L dxf;lrj ;dIf
k]z ug]{,
!#= ;+3Lo ;+;bljsf; sf]if M -!_ Joj:yflksf–;+;bsf] ef}lts lgdf{0f, ;'wf/, ;"rgf k|ljlwsf]
ljsf;, k':tsfnosf] :t/j[l4, kbflwsf/L, ;b:o tyf sd{rf/Lsf] Ifdtf clej[l4 ;DaGwL
sfo{sf] nflu ;+3Lo ;+;bljsf; sf]if gfdsf] Pp6f 5'§} sf]if /xg]5 / ;f] sf]ifdf b]xfosf
/sdx? /xg]5g\ M–
-s_ g]kfn ;/sf/af6 k|fKt /sd,
6
www.lawcommission.gov.np
-v_ ljb]zL ;/sf/, ljb]zL s"6gLlts lgof]u, /fli6«o tyf cGt/f{li6«o ;+3,
;+:yf jf lgsfoaf6 cg'bfg / ;xfotf:j?k k|fKt /sd,
-u_ cGo ;|f]taf6 k|fKt /sd .
-@_ ;ldltn] ljb]zL ;/sf/, ljb]zL s"6gLlts lgof]u, /fli6«o tyf cGt/f{li6«o ;+3,
;+:yf jf lgsfoaf6 cg'bfg / ;xfotf k|fKt ug{ ;Sg]5 . o;/L k|fKt cg'bfg / ;xfotfsf]
hfgsf/L cy{ dGqfnonfO{ lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifsf] ;~rfng ;DaGwL Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
kl/R5]b–$
;+3Lo ;+;b;]jfsf] u7g / kbk"lt{ ;DaGwL Joj:yf
!$= ;+3Lo ;+;b;]jfsf] u7g M -!_ ;+3Lo ;+;b;]jf gfdsf] Ps ;]jf u7g ul/Psf] 5 .
ljlzi6 k|yd
k|yd låtLo
låtLo t[tLo
t[tLo rt'y{
kfFrf}+
-#_ of] bkmf k|f/De x'bF fsf avt >]0fLljxLg kbdf sfo{/t sd{rf/Lx?n] >]0fLdf cfa4
x'g rfx]df To:tf sd{rf/Lx?nfO{ tf]lsP adf]lhd /fhkq cglÍt kfFrf}+ >]0fLdf sfod
ul/g]5 .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf >]0fLdf tf]lsP adf]lhdsf ljleGg txsf kbx? /xg]5g\ .
!%= sfo{ljj/0f M -!_ ;ldltn] :jLs[t u/]sf] ;Ë7gsf] sfo{ljj/0fsf] cfwf/df dxf;lrjn] ;]jfsf
k|To]s kbsf] sfo{ljj/0f agfO{ nfu" ug{' kg{]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf]] sfo{ ljj/0fdf ;DalGwt kbsf] sfd, st{Jo, pQ/bfloTj,
clwsf/ / ;f] kbsf] nflu cfjZos kg]{ of]Uotf ;d]t :ki6 ?kdf pNn]v ePsf] x'g' kg{]5 .
7
www.lawcommission.gov.np
बढुवाद्वारा
पद खुल्ला
काययक्षमिाको आन्िररक काययसम्पादन िथा
प्रतियोगििाद्वारा
मूल्याङ्कनद्वारा प्रतियोगििात्मक अनुभवको मूल्याङ्कनबाट
समायोजनद्वारा
(क) श्रेणीववहीन÷
राजपत्र अनङ्ककि - - - -
पााँचौ श्रैणी
चिुथय श्रेणी
- - - -
(ि) राजपत्रअनङ्ककि
िि
- - - -
ृ ीय श्रेणी
(च) राजपत्राङ्ककि
७०% १०% १०% १०%
िि
ृ ीय श्रेणी
8
www.lawcommission.gov.np
-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -u_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg /fhkq cglÍt
t[tLo >]0fLsf] kbdf s'g} sd{rf/L axfn g/x]df To:tf] kb :jtM vf/]h x'g]5 . /fhkq cglÍt
t[tLo >]0fLsf] kbdf sfo{/t sd{rf/Lsf] a9'jf x'g] kbsf] nflu cfjZos kg]{ ;]jf cjlw /
a9'jf x'g] kbsf] >]0fLeGbf Ps >]0fL d'lgsf] nflu tf]lsP adf]lhdsf] z}lIfs of]Uotf k'u]sf]
ePdf lghnfO{ Ps >]0fL dflysf] kbdf a9'jf ul/g]5 . o;/L a9'jf ug{sf] nflu dflyNnf]
>]0fLsf] kb :jtM ;[hgf x'g]5 / lgh dflyNnf] kbdf a9'jf x'g'eGbf cufl8 lgh axfn /x]sf]
kb :jtM vf/]h ePsf] dflgg]5 .
-#_ d'Vo sfo{ ug]{ / ;xfos sfo{x? ug]{ >]0fLljxLg÷ /fhkq cglÍt kfFrf}+ >]0fLsf
kbx? k|rlnt lghfdtL ;]jf P]g jf ;f] P]g cGtu{t tf]lsP cg'?k x'g]5g\ .
-$_ of] bkmf k|f/De x'Fbfsf avt l/Qm /x]sf / of] bkmf k|f/De ePkl5 l/Qm x'g] pkbkmf
-#_ adf]lhd tf]lsPsf] ;xfos sfo{x? ug]{ >]0fLljxLg÷/fhkq cglÍt kfFrf}+ >]0fLsf kbx?
:jtM vf/]h x'g]5g\ . ;lrjfnon] o:tf kbx? vf/]h ePsf] hfgsf/L lghfdtL lstfavfgfdf
k7fpg' kg]{5 . To:tf kbx?af6 ;Dkfbg ul/g] sfo{ Go"gtd kfl/>lds tf]ls JolQm jf
;+:yf;Fu s/f/ u/L ;]jf s/f/af6 ;Dkfbg u/fpg' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -!_ sf] v08 -3_ adf]lhdsf] cfGtl/s k|ltof]lutfTds k/LIffåf/f kbk"lt{
ug]{ kbdf /fhkq cglÍt låtLo >]0fLsf] kbsf] nflUf cfjZos kg]{ Go"gtd z}lIfs of]Uotf /
Go"gtd ;]jf cjlw k"/f u/]sf] /fhkq cglÍt t[tLo / ;f]eGbf d'lgsf h'g;'s} kbdf -
>]0fLljxLg kb ;d]t_ sfo{/t sd{rf/Laf6 k|lt:kwf{ u/fO{ kbk"lt{ ug'{ kg]{5 .
-^_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;+3Lo ;+;b;]jfnfO{ ;dfj]zL
agfpg v'Nnf k|ltof]lutfåf/f k"lt{ x'g] kbdWo] k}+tfnL; k|ltzt kb 5'6\ofO{ ;f] k|ltztnfO{
zt k|ltzt dfgL b]xfo adf]lhdsf pDd]bjf/aLrdf dfq 5'§f5'§} k|lt:kwf{ u/fO{ kbk"lt{
ul/g]5 M–
-s_ dlxnf t]QL; k|ltzt
-v_ cflbjf;L÷hghflt ;QfO{; k|ltzt
-u_ dw];L afO{; k|ltzt
-3_ blnt gf} k|ltzt
9
www.lawcommission.gov.np
10
www.lawcommission.gov.np
:t/sf] kbdf /fhkqflÍt låtLo >]0fLsf] kbsf] xsdf kfFr jif{ / /fhkqflÍt k|yd >]0fLsf]
kbsf] xsdf ;ft jif{sf] cg'ej k|fKt u/]sf] x'g' kg]{5 .
t/ ljBfjfl/lw :t/sf] pkfwL k|fKt u/]sf] JolQmsf] xsdf cg'ejsf] cjlw b'O{ jif{n]
sd x'g]5 .
-!$_ ;+3Lo ;+;b;]jfsf] kbk"lt{ ;DaGwL cGo Joj:yf / ljz]if1 kbx?sf] k"lt{ ;DaGwL
Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!*= kb k"lt{sf] dfu ug]{ Joj:yf M -!_ ;+3Lo ;+;b;]jfsf] s'g} kb l/Qm ePdf ;lrjfnon] To;sf]
;"rgf Ps dlxgfleq nf]s ;]jf cfof]unfO{ lbg' kg]{5 .
-@_ ;+3Lo ;+;b;]jfsf] kb k"lt{sf] nflu dfu ubf{ ;f] cjlw;Dd l/Qm x'g cfPsf kb /
rfn" cfly{s jif{leqdf cjsfz tyf a9'jfaf6 l/Qm x'g] kb ;d]t olsg u/L dfu ug{
;lsg]5 .
-#_ kbk"lt{sf] dfu ug]{ ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!(= ;+3Lo ;+;b;]jfdf lgo'lQm M -!_ v'Nnf tyf cfGtl/s k|ltof]lutfåf/f k"lt{ x'g] ;+3Lo
;+;b;]jfsf]] kbdf nf]s ;]jf cfof]usf] l;kmfl/;df dfq lgo'lQm ul/g]5 .
-@_ ;+3Lo ;+;b;]jfsf] /fhkqflÍt kbdf ;ldltsf] lg0f{ofg';f/ dxf;lrjn] / /fhkq
cglÍt kbdf dxf;lrjsf] lg0f{ofg';f/ ;lrjfno ;lrjn] lgo'lQm lbg]5 .
-#_ /fhkqflÍt sd{rf/Lsf] lgo'lQmsf] ;"rgf g]kfn /fhkqdf k|sfzg ul/g]5 .
@)= pDd]bjf/ x'gsf] nflu cof]Uotf M b]xfosf JolQmx? ;+3Lo ;+;b;]jfsf] kbdf pDd]bjf/ x'g
;Sg] 5}gg\ M–
-s_ u}/ g]kfnL gful/s,
-v_ /fhkq cglÍt kbdf !* jif{ pd]/ k"/f gePsf,
-u_ /fhkqflÍt kbdf @! jif{ pd]/ k"/f gePsf,
-3_ k'?if pDd]bjf/sf] xsdf k}+tL; jif{ / dlxnf pDd]bjf/sf] xsdf rfnL; jif{ pd]/
k"/f e};s]sf,
t/ –
-!_ e"tk"j{ ;}lgs jf k|x/L lgo'lQm x'g] egL ;+3Lo ;+;b;]jfsf] tf]lsPsf] kbdf
rfnL; jif{ ggf3]sf JolQm pDd]bjf/ x'g ;Sg]5g\ .
-@_ /fhkqflÍt låtLo / k|yd >]0fLsf] v'Nnf k|ltof]lutfdf k}+tfnL; jif{
ggf3]sf JolQm pDd]bjf/ x'g ;Sg]5g\ .
11
www.lawcommission.gov.np
-#_ ;+3Lo ;+;b;]jf / ;dfg k|s[ltsf cGo ;/sf/L ;]jfsf :yfoL sd{rf/Lsf]
xsdf pd]/sf] xb nfUg] 5}g .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æ;dfg k|s[ltsf cGo ;/sf/L
;]jfsf :yfoL sd{rf/LÆ eGgfn] lghfdtL ;]jf / g]kfn :jf:Yo ;]jfsf
:yfoL sd{rf/L ;Demg' k5{ .
-ª_ eljiodf ;+3Lo ;+;b;]jf / cGo ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L
;]jfaf6 avf{:t ul/Psf,
-r_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf cbfntaf6 s;"/bf/ 7xl/Psf .
@!= kbflwsf/ sfod /xg] M b]xfosf cj:yfdf ;+3Lo ;+;b;]jfsf sd{rf/Lsf] cfˆgf] kbdflysf]
kbflwsf/ sfod /xg]5 M–
-s_ To; kbdf sfdsfh ul//xFbf;Dd,
-v_ ljbfdf /x]sf] avt,
-u_ lgnDag /x]sf] avt,
-3_ ;lrjfnoåf/f cGo sfddf v6fOPsf avt .
@@= zky u|x0f M ;+3Lo ;+;b;]jfsf] :yfoL kbdf z'¿ lgo'lQm x'g] sd{rf/Ln] tf]lsP adf]lhdsf]
zky u|x0f ug'{ kg]{5 .
@#= k/LIf0fsfn M -!_ ;+3Lo ;+;b;]jfsf] :yfoL kbdf z'¿ lgo'lQm ubf{ k'?if sd{rf/Lsf] xsdf
Ps jif{ / dlxnf sd{rf/Lsf] xsdf 5 dlxgfsf] k/LIf0fsfndf /xg] u/L ul/g]5 .
-@_ k/LIf0fsfndf lghsf] sfd ;Gtf]ifhgs gePdf To:tf] lgo'lQm ab/ ug{ ;lsg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgo'lQm ab/ gul/Psf sd{rf/Lsf] k/LIf0fsfn ;dfKt ePkl5
;f] lgo'lQm :jtM ;b/ ePsf] dflgg]5 .
t/ Psk6s ;+3Lo ;+;b;]jfsf] jf cGo ;/sf/L ;]jfsf] :yfoL kbdf k/LIf0fsfn
e'Qmfg ul/;s]sf] sd{rf/L ;+3Lo ;+;b;]jfsf] :yfoL kbdf lgo'lQm e} /dfgf lnO{ cfPdf
To:tf] sd{rf/LnfO{ k'gM k/LIf0fsfndf /flvg] 5}g .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æcGo ;/sf/L ;]jfÆ eGgfn] lghfdtL ;]jf / g]kfn
:jf:Yo ;]jf ;Demg' k5{ .
@$= lhDd]jf/L glbO{ /fVg gx'g] M -!_ b]xfosf] cj:yfdf afx]s s'g} klg sd{rf/LnfO{ kbLo
lhDd]jf/L glbO{ b'O{ dlxgfeGbf a9L cjlw;Dd /fVg ;lsg] 5}g M–
-s_ nfdf] ljbfdf /x]sf]df,
12
www.lawcommission.gov.np
13
www.lawcommission.gov.np
@&= a9'jf ;ldlt M -!_ ;+3Lo ;+;b;]jfsf] /fhkqflÍt kbdf a9'jfsf] nflu l;kmfl/; ug{ b]xfo
adf]lhdsf] a9'jf ;ldlt /xg]5 M–
-s_ nf]s ;]jf cfof]usf] cWoIf jf lghn] tf]s]sf] ;f] cfof]usf] ;b:o
– cWoIf
-v_ dxf;lrj – ;b:o
-u_ ;lrjdWo]af6 ;efd'vn] tf]s]sf] ;lrj – ;b:o ;lrj
-3_ sfg"g, Gofo tyf ;+;bLo dfldnf dGqfnosf ;lrj – ;b:o
-ª_ nf]s ;]jf cfof]usf] cWoIfn] dgf]gLt u/]sf] ;DalGwt ljifosf] ljz]if1
– ;b:o
-r_ ;lrjfno ;lrj – ;b:o–;lrj
-@_ a9'jf ;ldltsf] ;lrjfno ;+3Lo ;+;b ;lrjfnodf /xg]5 .
-#_ a9'jf ;ldltn] cfj]bg kmf/fd -b/vf:t_ a'emfpg] clGtd ldltn] rf/ dlxgfleq
a9'jfsf] glthf k|sfzg ug{' kg]{5 .
-$_ a9'jf ;ldltn]] sd{rf/Lsf] a9'jfsf] l;kmfl/; ubf{ ckgfpg' kg]{ cGo sfo{ljlw
tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
@*= a9'jfsf] nflu pDd]bjf/ x'gnfO{ rflxg] Go"gtd ;]jf cjlw / z}lIfs of]Uotf M -!_ a9'jfsf]
nflu pDd]bjf/ x'g a9'jf x'g] kbsf] >]0fLeGbf Ps >]0fL d'lgsf] kbsf] nflu tf]lsP
adf]lhdsf] z}lIfs of]Uotf / b]xfo adf]lhd Go"gtd ;]jf cjlw k'u]sf] x'g' kg]{5 M–
-s_ /fhkq cglÍt kbsf] lgldQ tLg jif{,
-v_ /fhkqflÍt kbsf] lgldQ kfFr jif{ .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg dlxnf, cfbLjf;L÷hghflt, dw];L,
blnt, ckfË / lk5l8Psf] If]qdf :yfoL a;f]jf; ePsf sd{rf/Lsf] ;f] ;]jf cjlwdf Ps jif{
sd ;]jf cjlw eP klg a9'jfsf] nflu ;DefJo pDd]bjf/ x'g]5g\ .
@(= a9'jfsf] nflu ;DefJo pDd]bjf/ x'g gkfpg] M bkmf @* df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
b]xfosf cj:yfdf b]xfosf cjlwe/ sd{rf/L a9'jfsf] nflu ;DefJo pDd]bjf/ x'g kfpg]
5}g M–
g]kfnsf] ;+ljwfg cg's"n agfpg s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&% 4f/f ;+zf]lwt .
14
www.lawcommission.gov.np
15
www.lawcommission.gov.np
sfo{ ;DkGg x'g g;s]sf] eP To:tf] ;DkGg x'g g;s]sf sfo{x? / To;sf] sf/0f ;lxt
pNn]v u/L tf]lsPsf] 9fFrfdf b'O{ k|lt kmf/fd e/L ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z ug'{ kg]{5 . To;/L
k]z ePsf] kmf/fd ;'kl/j]Ifsn] d"NofÍg u/L k[i7kf]if0f lbg' kg]{ s'/f kmf/fdsf] lglb{i6 :yfgdf
g} pNn]v u/L csf]{ ;ft lbgleq Ps k|lt ;DalGwt sd{rf/LnfO{ lkmtf{ lbg' kg]{5 . jflif{s
sfo{;Dkfbg d"NofÍg ubf{ cw{jflif{s ?kdf el/Psf k|To]s sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fdsf]
;d]t cfwf/ lng' kg]{5 . cw{jflif{s sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd lglb{i6 ;dodf geg]{
sd{rf/L / To;sf] hfFr u/L k[i7kf]if0f glbg] ;'kl/j]IfsnfO{ clVtof/jfnfn] ljefuLo
sf/afxL ug{ ;Sg]5 .
-%_ jflif{s ?kdf d"NofÍg ug'{ kg]{ sfo{;Dkfbg d"NofÍg tf]lsPsf] cjlwleq d"NofÍg
u/L, u/fO{ To;sf] b'O{ k|lt tof/ u/L Ps k|lt a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnodf / csf]{ Ps k|lt
;lrjfnodf /fVg' kg]{5 .
-^_ k|To]s sd{rf/Ln] cfˆgf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd e/L tf]lsPsf] ;dofjlwleq
;lrjfnodf btf{ ug'{ kg]{5 . To:tf] cjlwleq btf{ ug{ g;sL ;f]sf] dgfl;a sf/0f ;lxt
Dofb yksf] nflu ;DalGwt sd{rf/Ln] lgj]bg lbPdf / ;'kl/j]Ifsn] lgj]bgdf plNnlvt
sf/0f dgfl;a b]v]df tf]lsPsf] ;do cjlw ;dfKt ePsf] ldltn] kGw| lbg;Ddsf] Dofb yk
ug{ ;Sg]5 . To;/L ylkPsf] Dofbkl5 ;f]xL cfly{s jif{leq} sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd btf{
x'g cfPdf btf{ ePsf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fddf d"NofÍg afkt s'n k|fKtfÍaf6
k'g/fjnf]sg ;ldltn] Ps cÍ 36fpg]5 .
t/ sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd eg]{ ;do cjlwdf s'g} sd{rf/L j}b]lzs tflnd,
uf]i7L jf cWoog e|d0f cflbdf sfhdf hfg' kg]{ cj:yf k/]df To;/L hfg'eGbf cufj}
sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd e/L ;lrjfnodf btf{ u/fpg' kg]{5 . To;/L btf{ ePsf]
sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fdnfO{ lgwf{l/t ;dod} btf{ ePsf] dfgL d"NofÍg ug'{ kg]{5 .
-&_ sd{rf/Ln] ;dodf g} e/L btf{ u/]sf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd tf]lsPsf]
cjlwleq d"NofÍg gug]{ kbflwsf/LnfO{ ljefuLo sf/afxL ul/g]5 .
-*_ k|To]s jif{ ul/g] jflif{s sfo{;Dkfbg d"NofÍg k'g/fjnf]sg ;ldltaf6 e};s]kl5
;DalGwt sd{rf/Ln] To; jif{ k|fKt u/]sf] sfo{;Dkfbg d"NofÍgsf] s'n cÍ lghn] lgj]bg lbO{
dfu u/]df k'g/fjnf]sg ;ldltsf] ;lrjfnon] hfgsf/L lbg' kg]{5 .
t/ k'g/fjnf]sg ;ldltn] lbPsf] cÍ hfgsf/L u/fOg] 5}g .
-(_ pkbkmf -*_ adf]lhd hfgsf/L lnPkl5 ;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{n] u/]sf]
d"NofÍg s'g} sd{rf/LnfO{ lrQ ga'em]df ;f]sf] 7f]; cfwf/ / sf/0f ;lxt ;ft lbgleq tf]lsP
adf]lhdsf] clwsf/L ;dIf ph'/L ug{ ;Sg]5 . To;/L ph'/L u/]sf]df To:tf] clwsf/Ln]
16
www.lawcommission.gov.np
-!!_ sfo{;Dkfbg d"NofÍgsf] k|of]hgsf] lgldQ cÍ u0fgf ubf{ a9'jfsf] nflu ;DefJo
pDd]bjf/ x'g hlt jif{sf] ;]jf cfjZos kg]{ xf] kl5Nnf] Tolt jif{sf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg
kmf/fdsf] cf};taf6 lx;fa ul/g]5 .
t/,
-!_ cWoog jf tflnddf uPsf] jf lgnDag eO{ lgnDag k'ms'jf ePsf]df lgnDag
cjlwsf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg afkt To:tf] cWoog jf tflnddf hfg'eGbf jf
lgnDag x'g'eGbf tTsfn cl3sf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg ePdf ;f]xL jif{sf] /
To:tf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg gePdf xflh/ ePkl5 e/]sf] sfo{;Dkfbg
d"NofÍgdf hlt cÍ kfPsf] 5 ;f]xL cg'kftdf g} cÍ u0fgf ul/g]5 .
-@_ c;fwf/0f ljbfdf a;]sf] cjlwnfO{ s6fP/ dfq} ;DefJo pDd]bjf/Lsf] lx;fa
ul/g]5 / To:tf] ljbf cjlwsf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd el/g] 5}g .
c;fwf/0f ljbfdf a;]sf] sd{rf/Lsf] sfo{;Dkfbg d"NofÍgsf] k|of]hgsf]
lgldQ cÍ u0fgf ubf{ c;fwf/0f ljbfdf a;]sf] cjlw s6fO{ ;f]eGbf cufl8
jf k5fl8sf jif{x?sf a9'jfsf] nflu cfjZos kg]{ cjlwsf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg
afktsf] cÍ u0fgf ul/g]5 .
##= Ho]i7tfsf] d"NofÍg M sd{rf/LnfO{ Ho]i7tf afktsf] cÍ k|bfg ubf{ xfn axfn /x]sf] b]xfo
adf]lhdsf] >]0fLdf sfd u/] afkt b]xfosf] b/n] a9Ldf tL; cÍ k|bfg ul/g]5 M–
-s_ /fhkq cglÍt t[tLo / låtLo >]0fLsf kbdf sfd u/] afkt k|To]s jif{sf] cÍ
#=&% sf] b/n],
17
www.lawcommission.gov.np
-v_ /fhkq cglÍt k|yd >]0fLsf] kbdf sfd u/] afkt k|To]s jif{sf] cÍ # sf] b/n],
-u_ /fhkqflÍt t[tLo / låtLo >]0fLsf] kbdf sfd u/] afkt k|To]s jif{sf] cÍ @=%
sf] b/n] .
t/ –
#$= z}}lIfs of]Uotf / tflndsf] d"NofÍg M -!_ sd{rf/LnfO{ z}lIfs of]Uotfsf] cÍ lb+bf ;]jfsf]
s'g} kbdf ;]jf k|j]z ug{ cfjZos kg]{ Go"gtd z}lIfs of]Uotf / Go"gtd z}lIfs
of]UotfeGbf dflysf] ;]jf, ;d"x jf pk;d"x;Fu ;DalGwt ljifosf] Ps cltl/Qm z}lIfs
pkfwL afkt kGw| cÍdf ga9\g] u/L b]xfo adf]lhd cÍ lbOg]5 . ;]jf k|j]z ug{ cfjZos
Go"gtd z}lIfs of]UotfeGbf dflyNnf] z}lIfs pkfwL dfq kfPsf] cj:yfdf klg ;f]xL
a/fa/sf] b'j} cÍ lbOg]5 M–
अङ्क
-@_ >]0fL gv'n]sf] z}lIfs of]Uotfsf] xsdf k|fKtfÍsf] cfwf/df lqe'jg ljZjljBfnon]
lgwf{/0f u/]sf] >]0fL sfod ul/g]5 .
18
www.lawcommission.gov.np
-#_ bkmf !& sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -5_ / -h_ adf]lhd v'Nnf k|ltof]lutfåf/f k"lt{
x'g] /fhkqflÍt låtLo / k|yd >]0fLsf] kbsf] lgldQ lgwf{l/t Go"gtd z}lIfs of]Uotf afx]s
/fhkqflÍt låtLo >]0fLeGbf dflysf] kbdf a9'jfsf] nflu klg /fhkqflÍt t[tLo >]0fLsf] ;]jf
k|j]zsf] nflu lgwf{l/t Go"gtd z}lIfs of]UotfnfO{ Go"gtd z}lIfs of]Uotf dflgg]5 .
-$_ ;]jfsflng tflnd afkt k|yd >]0fLsf] nflu % cÍ, låtLo >]0fLsf] nflu $=&% cÍ
/ t[tLo >]0fLsf] nflu $=%) cÍ k|bfg ul/g]5 .
-%_ sd{rf/LnfO{ tflndsf] cÍ lb+bf Ps dlxgf jf ;f]eGbf a9L cjlwsf] ;]jf;Fu
;DalGwt ljifosf] ;]jfsfnLg tflnd afkt cÍ lbOg]5 . tflndsf] cÍ u0fgf ubf{ h'g
>]0fLdf 5Fbf tflndsf] nflu dgf]gog ePsf] xf] ;f] cÍ ;f]xL >]0fLsf] nflu dfq u0fgf
ul/g]5 .
:ki6Ls/0f M æPs dlxgfsf] tflndÆ eGgfn] tL; sfo{lbg jf ;f]eGbf a9L cjlwsf]
;]jf;Fu ;DalGwt tflndnfO{ hgfpF5 .
-^_ sd{rf/Ln] z}lIfs of]Uotf / ;]jfsflng tflnd afkt k|fKt u/]sf] k|df0fkqsf]
k|dfl0ft k|ltlnlk k]z ug'{ kg]{5 . ;f] k]z gu/]df To; afkt cÍ lbOg] 5}g .
-&_ sd{rf/Ln] a9'jf k|of]hgsf] nflu b/vf:t;Fu k]z u/]sf] z}lIfs of]Uotf ;]jf, ;d"x,
pk;d"x;Fu ;DalGwt xf] jf xf]Og eGg] ;DaGwdf tf]lsP adf]lhdsf] ;Da4tf lgwf{/0f
;ldltn] lg0f{o u/] adf]lhd x'g]5 . a9'jf k|of]hgsf] nflu b/vf:t;Fu k]z u/]sf] z}lIfs
of]Uotfsf] ;Da4tf lgwf{/0f a9'jf ;ldltsf] a}7s a:g'eGbf cufl8sf] ldlt;Dd ePdf To:tf]
z}lIfs of]Uotfsf] cÍ a9'jfsf] nflu u0fgf ul/g]5 .
-*_ o; bkmfsf] cwLgdf /xL sd{rf/LnfO{ tflnd lbg] ;+:yf / tflndsf] :t/ ;DaGwL
Joj:yf ;ldltn] tf]s] adf]lhd x'g]5 .
#%= sfo{;Dkfbg tyf cg'ejsf] d"NofÍgåf/f ul/g] a9'jf ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ o;
P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] >]0fLsf] kbdf sDtLdf b]xfo
adf]lhdsf] ;]jf cjlw k"/f u/]sf sd{rf/Ln] ;DalGwt ;d"x jf pk;d"xsf] kbdf ;]jf k|j]z
ubf{ jf ;d'xLs[t x'bF fsf avt lgwf{l/t cfjZos Go"gtd z}lIfs of]UotfeGbf dflyNnf]
z}lIfs of]Uotf ;]jf k|j]z jf ;d"xLs[t x'g'eGbf cl3 jf kl5 k|fKt u/]sf] eP To:tf
sd{rf/LnfO{ Ps >]0fL dflysf] kbdf a9'jf ul/g]5 M–
-s_ /fhkq cglÍt låtLo >]0fL bz jif{
-v_ /fhkq cglÍt k|yd >]0fL afx| jif{
-u_ /fhkqflÍt t[tLo >]0fL kGw| jif{
19
www.lawcommission.gov.np
g]kfnsf] ;+ljwfg cg's"n agfpg s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&% 4f/f ;+zf]lwt .
20
www.lawcommission.gov.np
-*_ bkmf !& adf]lhd ;dfof]hg ePsf] cj:yfdf afx]s pkbkmf -^_ adf]lhdsf] ljz]if
kbdf a9'jf ePsf] sd{rf/Ln] To;/L a9'jf x'g'eGbf cufl8sf] kbdf axfn /xFbf ;Dkfbg
u/]sf] sfd g} ;Dkfbg ug'{ kg]{5 .
t/ Ho]i7tf u0fgf ubf{ a9'jf ePs} kbsf] u0fgf ul/g]5 / o; bkmf adf]lhd a9'jf
kfPsf] sd{rf/Ln] ;f]eGbf dflyNnf] >]0fLsf] kbsf] lglDt x'g] ;a} k|sf/sf] a9'jfsf] lglDt
k|lt:kwf{ ug{ kfpg]5 .
-(_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg :t/j[l4 x'g] kbdf o; bkmf
adf]lhdsf] a9'jf Joj:yf nfu" x'g] 5}g .
-!)_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o; bkmf adf]lhd x'g] a9'jfn]
v'Nnf k|ltof]lutfåf/f kb k"lt{ ug]{ Joj:Yffdf s'g} k|lts"n c;/ k'¥ofpg] 5}g .
-!!_ sfo{;Dkfbg tyf cg'ejsf] d'NofÍg åf/f ul/g] a9'jfsf] b/vf:t cfJxfg ug]{,
glthf k|sfzg ug]{ k|lqmof / cjlw, a9'jfpk/sf] ph"/L Pj+ a9'jf kfpg] sd{rf/Lx?sf]
;dfof]hg nufotsf sfo{ljlw ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
#^= >]0fLljxLg sd{rf/Lsf] :t/j[l4 ;DaGwL Joj:yf M -!_ >]0fLljxLg kbx?sf] :t/ b]xfo
adf]lhd x'g]5 M–
-s_ k|yd :t/
-v_ låtLo :t/
-u_ t[tLo :t/
-3_ rt'y{ :t/
-ª_ kfFrf} :t/
-@_ >]0fLljxLg kbdf z'? lgo'lQm x'g] sd{rf/Lsf] k|yd :t/ sfod x'g]5 .
-#_ bkmf !)$ adf]lhd ;hfosf] clen]v gePsf] >]0fLljxLg sd{rf/Lsf]
clVtof/jfnfn] b]xfo adf]lhd :t/j[l4 ug]{5 M–
-s_ kfFr jif{ jf ;f]eGbf a9L t/ bz jif{eGbf sd ;]jf cjlw ePsf]nfO{ låtLo
:t/,
-v_ bz jif{ jf ;f]eGbf a9L t/ kGw| jif{eGbf sd ;]jf cjlw ePsf]nfO{ t[tLo
:t/,
-u_ kGw| jif{ jf ;f]eGbf a9L t/ aL; jif{eGbf sd ;]jf cjlw ePsf]nfO{ rt'y{
:t/ .
21
www.lawcommission.gov.np
-3_ aL; jif{ jf ;f]eGbf a9L ;]jf cjlw ePsf]nfO{ kfrf}+ :t/ .
-$_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg >]0fLljxLg kbdf kRrL; jif{
jf ;f]eGbf a9L ;]jf cjlw k"/f u/]sf sd{rf/LnfO{ h'g;'s} sf/0faf6 cjsfz x'Fbf 5}7f}+ :t/
sfod u/L ;f] :t/ adf]lhdsf] tnadfgsf] cfwf/df lgj[Qe/0f nufotsf cGo ;'ljwf k|bfg
ul/g]5 .
-%_ pkbkmf -#_ / -$_ adf]lhdsf] :t/sf sd{rf/Lx?sf] tnadfg g]kfn ;/sf/n] tf]s]
adf]lhd x'g]5 .
-^_ :t/j[l4 ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
#&= j}olQms ljj/0f b'?:t /fVg' kg]{ M sd{rf/Lsf] j}olQms ljj/0f tf]lsP adf]lhd b'?:t
/flvg]5 .
#*= a9'jfsf] ph'/L M -!_ a9'jf ;ldltn] u/]sf] a9'jfsf] l;kmfl/;df lrQ ga'‰g] ;DalGwt
sd{rf/Ln] To:tf] l;kmfl/; u/]sf] ldltn] k}+tL; lbgleq ;ldlt ;dIf ph'/L lbg ;Sg]5 .
o;/L ph'/L lbg] sd{rf/Ln] cfk"mn] a9'jf kfpg' kg]{ :ki6 cfwf/x? ;d]t v'nfpg' kg]{5 .
o;/L k/]sf ph'/Lsf] xsdf ph'/Lsf] Dofb gf3]sf] ldltn] ;f7L lbgleq 6'Ëf] nufOg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd kg{ cfPsf ph'/L 6'Ëf] nfu]kl5 klxn] k|sflzt a9'jf
gfdfjnLdf ;+zf]wg ug'{ kg]{ ePdf ;ldltn] ;f]sf] ;"rgf a9'jf ;ldltnfO{ lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd kg{ cfPsf] ph'/L e'm¶f 7xl/Pdf ph'/Lkl5 x'g] a9'jfdf
To:tf] ph'/Lstf{sf] s'n k|fKtfÍaf6 klxnf]k6ssf] ph'/L eP b'O{ cÍ / bf];|f]k6ssf] ph'/L
eP tLg cÍ sfl6g]5 .
-$_ a9'jfsf] ph'/L ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
#(= a9'jf ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg Pp6}
>]0fLdf sDtLdf kGw| jif{;Dd axfn /lx;s]sf /fhkqflÍt k|yd >]0fL jf ;f]eGbf d'lgsf
sd{rf/Lsf] bkmf $% adf]lhd cjsfz x'g Ps dlxgf afFsL ePdf lghnfO{ Ps >]0fL dflysf]
kbdf a9'jf ul/g]5 .
-@_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg Pp6} kbdf sDtLdf kGw|
jif{;Dd axfn /lx;s]sf /fhkqflÍt k|yd >]0fL jf ;f]eGbf d'lgsf sd{rf/Ln] bkmf $*
adf]lhd :j]lR5s cjsfz lng rfxL lgj]bg lbPdf lghnfO{ Ps >]0fL dflysf] kbdf a9'jf
u/L cjsfz lbOg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd a9'jf ug{sf] nflu ljz]if kb :jtM ;[hgf x'g]5 /
To:tf sd{rf/L ;]jfaf6 cjsfz ePkl5 ;f] kb :jtM vf/]h x'g]5 .
22
www.lawcommission.gov.np
-$_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg Pp6} kbdf o; bkmf
adf]lhdsf] cjlw k"/f ePsf] s'g} sd{rf/Lsf] d[To' ePdf To:tf] sd{rf/Lsf] kl/jf/nfO{ Ps
>]0fL dflysf] kbsf] lgj[Qe/0f nufotsf cGo ;'ljwf k|bfg ul/g]5 .
-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sDtLdf kGw| jif{;Dd Pp6}
kbdf axfn /x]sf /fhkqflÍt k|yd >]0fL / /fhkqflÍt låtLo >]0fLsf sd{rf/Ln] a9'jf eO{
cjsfz lng rfx]df To:tf] sd{rf/LnfO{ Ps >]0fL dfly a9'jf u/L cjsfz lbOg]5 .
kl/R5]b–^
tna, eQf, rf8kj{ vr{ tyf cGo ;'ljwf
$)= tna, eQf, rf8kj{ vr{ / cGo ;'ljwf M -!_ sd{rf/Ln] cfˆgf] kbdf axfnL u/]sf] lbgb]lv
g]kfn ;/sf/sf] cGo ;/sf/L ;]jfsf ;dfg txsf sd{rf/L ;/x tna kfpg]5 .
-@_ bkmf *@ / *# df plNnlvt cj:yfdf afx]s sd{rf/Ln] Ps jif{ ;]jf k"/f u/]kl5
h'g kbdf sfo{/t /x]sf] xf] ;f] kbsf] z'? :s]nsf] Ps lbgsf] tnaeGbf sd gx'g] u/L
tnaj[l4 kfpg]5 . o;/L kfpg] tnaj[l4 ;+Vof lghfdtL ;]jfsf sd{rf/Lsf] ;/x x'g]5 .
/f]Ssf ePsf] tnaj[l4 k'ms'jf ePsf]df ;f] tnaj[l4 s'g ldltb]lv kfpg] xf] ;f] s'/f ;DalGwt
clwsf/Ln] lnlvt ?kdf hgfO{ /fVg' kg]{5 .
t/ o; pkbkmf adf]lhd sd{rf/Ln] kfpg] jflif{s tnaj[l4sf] s'n /sd g]kfn
;/sf/n] lghfdtL ;]jfsf] ;DalGwt >]0fLsf] nflu tf]s]sf] /sdeGbf a9L x'g] 5}g .
-#_ Joj:yflksf–;+;bsf] clwj]zg jf a}7s / ;ldltsf] a}7s rn]sf] ;dodf sfddf
;+nUg kbflwsf/L jf sd{rf/LnfO{ ;ldltn] lgwf{/0f u/] adf]lhdsf] /sd yk ;'ljwfsf] ?kdf
/ a9L ;do sfd nufpg' k/]df ;ldltn] lgwf{/0f u/] adf]lhdsf] vfhf, vfgf / cf]e/ 6fOd
nufotsf cGo eQf lbg ;Sg]5 .
-$_ sd{rf/Lsf] eQf tyf cGo ;'ljwf ;ldltn] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
-%_ Joj:yflksf–;++;bsf] s'g} sfddf vl6Psf] kbflwsf/L jf sd{rf/LnfO{ lghn]
k|rlnt sfg"g cg';f/ kfpg] b}lgs eQf / e|d0f eQfdf ;ldltn] lgwf{/0f u/] adf]lhdsf]
/sd cfjZostf cg';f/ yk lbg ;Sg]5 .
-^_ sd{rf/Ln] cfˆgf] wd{, ;+:s[lt, k/Dk/f cg';f/ dgfOg] rf8kj{sf] nflu vfOkfO{
cfPsf] Ps dlxgfsf] tna a/fa/sf] /sd k|To]s jif{ rf8kj{ vr{sf] ?kdf kfpg]5 . o:tf]
/sd sd{rf/Ln] Ps cfly{s jif{df Psk6s cfˆgf] wd{, ;+:s[lt, k/Dk/f cg';f/ dgfOg] d'Vo
rf8kj{sf] cj;/df e'QmfgL lng ;Sg]5 .
23
www.lawcommission.gov.np
24
www.lawcommission.gov.np
$#= sd{rf/L ;~ro sf]ifdf /sd hDdf ul/lbg] M sd{rf/Lsf] dfl;s tnaaf6 bz k|ltztsf
b/n] /sd s§f u/L ;f] /sddf ;lrjfnon] zt k|ltzt /sd yk u/L sd{rf/L ;~ro
sf]ifdf hDdf u/L lbg]5 .
$$= sfo{;Dkfbg k|f]T;fxg sf]if M -!_ sd{rf/LnfO{ sfo{;Dkfbg, sfo{ kl/0ffd / k|fKt glthfsf]
cfwf/df k|f]T;fxg ug{ ;ldltn] Ps sfo{;Dkfbg k|f]T;fxg sf]ifsf] Joj:yf ug]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sfo{;Dkfbg k|f]T;fxg sf]ifsf] ;~rfng, Joj:yfkg tyf
cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
kl/R5]b–&
cjsfz, pkbfg / lgj[Qe/0f
$%= clgjfo{ cjsfz M -!_ ;f7L jif{ pd]/ k"/f ePsf] sd{rf/Ln] ;]jfaf6 :jtM cjsfz kfpg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ljlzi6 >]0fLsf] kbdf axfn /x]sf]
sd{rf/Ln] lghsf] kfFr jif{ ;]jf cjlw k"/f ePkl5 :jtM cjsfz kfpg]5 .
-#_ o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu sd{rf/Lsf] pd]/ ;]jfdf k|j]z ubf{ lghn] k]z u/]sf]
lzIf0f ;+:yfsf] k|df0fkqdf lsl6Psf] hGd lbg jf jif{af6 x'g cfPsf] pd]/ jf gful/stfsf]
k|df0fkqdf lsl6Psf] hGd lbg jf jif{af6 x'g cfPsf] pd]/ jf lghn] e/]sf] j}olQms gf]s/L
ljj/0f -l;6/f]n_ df n]lvlbPsf] hGd ldlt jf jif{af6 x'g cfPsf] pd]/dWo] h'g pd]/af6
lgh klxn] cjsfz x'G5 ;f]xL cfwf/df u0fgf ul/g]5 .
$^= cjsfz lbg ;Sg] M ;ldltn] b]xfosf cj:yfdf s'g} klg sd{rf/LnfO{ ;+3Lo ;+;b;]jfaf6
cjsfz lbg ;Sg]5 M–
-s_ s'g} sd{rf/Ln] cfˆgf] lhDdfdf /x]sf] jf cfk"mn] s'g} tl/sfaf6 k|fKt u/]sf]
;/sf/L uf]Ko sfuhft, lnvt jf hfgsf/L s'g} cglws[t JolQm jf lgsfonfO{
lbPdf jf lbg] k|of; u/]sf] s'/f k|dfl0ft ePdf,
-v_ s'g} sd{rf/Ln] Joj:yflksf–;+;bsf] k|lti7f tyf /fli6«o lxt ljk/Lt s'g} ljb]zL
/fi6«, ;+:yf jf gful/s;Fu cjfl~5t ;Dks{ sfod u/L cfˆgf] cf]xbfsf] dof{bf
ljk/Lt u}/ lhDd]jf/Lk"0f{ Jojxf/ u/]sf] s'/f k|dfl0ft ePdf .
$&= c;dy{ sd{rf/LnfO{ cjsfz lbg] ;DaGwL ljz]if Joj:yf M s'g} sd{rf/L zfl/l/s jf dfgl;s
/f]usf] sf/0faf6 lgoldt ?kdf ;]jf ug{ c;dy{ 5 egL g]kfn ;/sf/n] u7g u/]sf] d]l8sn
af]8{af6 k|dfl0ft ePdf ;ldltn] lghnfO{ lghsf] ;]jf cjlwdf a9Ldf ;ft jif{ ;]jf cjlw
yk u/L cjsfz lbg ;Sg]5 .
25
www.lawcommission.gov.np
$*= :j]lR5s cjsfz M -!_ lgj[Qe/0f kfpg] cj:yf / pd]/sf] xb krf; jif{ k"/f ePsf
sd{rf/Ln] ;ldltåf/f g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgfdf tf]lsPsf] cjlwleq ;f]xL ;"rgfdf
plNnlvt zt{df :j]lR5s cjsfz lng ;Sg]5 . o;/L :j]lR5s cjsfz lng] sd{rf/LnfO{
;f7L jif{ pd]/ ggf£g] u/L a9Ldf ;ft jif{;Dd ;]jf cjlw yk u/L lgj[Qe/0fsf] nflu hDdf
;]jf cjlw sfod ul/g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lgj[Qe/0f kfpg] cj:yf /
pd]/sf] xb krf; jif{ k'u]sf] sd{rf/Ln] :j]lR5s cjsfz lng rfx]df ;ldlt ;dIf lgj]bg
lbg ;Sg]5 . o;/L cjsfz lng rfxg] sd{rf/LnfO{ o; P]g adf]lhd Ps >]0fL dflysf] kbdf
bkmf #( adf]lhd a9'jf kfpg] ePdf Ps >]0fL dflysf] kbdf a9'jf u/L, ;f7L jif{ pd]/
ggf£g] u/L a9Ldf ;ft jif{ ;]jf cjlw yk u/L :j]lR5s cjsfz lbg ;lsg]5 .
$(= pkbfg M -!_ kfFr jif{ jf ;f]eGbf a9L ;]jf u/]sf] t/ lgj[Qe/0f kfpg] cjlw gk'u]sf]
sd{rf/Ln] cjsfz kfPdf jf /fhLgfdf :jLs[t u/fO{ ;+3Lo ;+;b;]jfaf6 cnu ePdf jf
eljiodf ;+3Lo ;+;bjf cGo ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo g7xl/g] u/L kbaf6 x6fOPdf
lghn] b]xfo adf]lhd pkbfg kfpg]5 M–
-s_ kfFr jif{eGbf a9L bz jif{;Dd ;]jf u/]sf] sd{rf/Ln] cfk"mn] sfd u/]sf]
k|To]s jif{sf] lgldQ cfwf dlxgfsf] cflv/L tna,
-v_ bz jif{eGbf a9L kGw| jif{;Dd ;]jf u/]sf] sd{rf/Ln] cfk"mn] sfd u/]sf]
k|To]s jif{sf] lgldQ Ps dlxgfsf] cflv/L tna,
-u_ kGw| jif{eGbf a9L aL; jif{eGbf sd ;]jf u/]sf] sd{rf/Ln] cfk"mn] sfd
u/]sf] k|To]s jif{sf] lgldQ 8]9 dlxgfsf] cflv/L tna .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;+3Lo ;+;b;]jfdf axfn /xg]
p2]Zon] gful/stf, of]Uotf jf pd]/ 9fF6]sf] k|dfl0ft x'g cfPdf To:tf] sd{rf/LnfO{ pkbfg
lbOg] 5}g / 9f+F6] afkt k|rlnt sfg"g adf]lhd ;hfo ;d]t x'g]5 .
%)= lgj[Qe/0f M -!_ aL; jif{ jf ;f]eGbf a9L cjlw;Dd ;]jf u/]sf] sd{rf/Ln] b]xfo adf]lhdsf]
lx;fan] dfl;s lgj[Qe/0f kfpg]5 M–
hDdf ;]jf jif{{ × cflv/L tnasf] /sd
%)
t/,
26
www.lawcommission.gov.np
-!_ eljiodf ;+3Lo ;+;bjf cGo ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L ;+3Lo
;+;b;]jfaf6 a/vf:t ul/Psf] sd{rf/Ln] o; bkmf adf]lhd lgj[Qe/0f kfpg]
5}g,
-@_ ;+3Lo ;+;b;]jfdf axfn /xg] p2]Zon] gful/stf, of]Uotf jf pd]/ 9fF6]sf]
k|dfl0ft x'g cfPdf To:tf sd{rf/LnfO{ lgj[Qe/0f lbOg] 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;]jf k|j]zsf] nflu clwstd pd]/
$) jif{ tf]lsPsf] ju{ / kbdf lgo'Qm ePsf sd{rf/Lx? pd]/sf sf/0f clgjfo{ cjsfz x'Fbf
lghsf] ;]jf cjlw lgj[Qe/0f kfpg ;Sg] cj:yf /x]g5 eg] To:tf] sd{rf/LnfO{ a9Ldf b'O{
jif{;Dd ;]jf cjlw yk u/L lgj[Qe/0f k|bfg ug{ ;lsg]5 .
-#_ ;Djt\ @)$( ;fn sflt{s @! ut] cl3b]lv lghfdtL ;]jfdf axfn /xL kl5 ;+3Lo
;+;b;]jfdf sfod ePsf sd{rf/Ln] #) jif{ ;]jf cjlw k"/f ul/;s]sf] eP :j]R5fn] ;]jfaf6
cjsfz lng ;Sg]5 . o;/L cjsfz ln+bf sd{rf/Lsf] ;f7L jif{ pd]/ k"/f x'g hlt cjlw
afFsL 5 ;f] cjlw yk u/L lghsf] hDdf ;]jf cjlw sfod ul/g]5 .
-$_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lgj[Qe/0fsf] Go"gtd /sd ;dfg
kbsf] axfnjfnf sd{rf/Lsf] tnasf] z'? cÍsf] cfwf /sdeGbf sd / ;dfg kbsf]
axfnjfnf sd{rf/Lsf] tnasf] z'? cÍeGbf a9L x'g] 5}g .
-%_ kGw| jif{ ;]jf cjlw k"/f u/]sf] s'g} sd{rf/Lsf] d[To' ePdf lghsf] ;]jf cjlwdf
a9Ldf kfFr jif{ yk u/L lghsf] kl/jf/nfO{ lgj[Qe/0f jf pkbfg h'g lng rfxG5 ;f] /f]h]/
lng lbOg]5 .
-^_ s'g} ;/sf/L kbdf cl3 u/]sf] ;]jf afkt lgj[Qe/0f kfO/x]sf] JolQm kl5 ;+3Lo
;+;b;]jfsf] s'g} kbdf lgo'lQm ePdf lghn] kl5 u/]sf] ;]jf cjlwdf cl3 u/]sf] ;]jf cjlw
hf]8L o; bkmf adf]lhd lgj[Qe/0f lng kfpg]5 .
%!= lgj[Qe/0fdf j[l4 M ;+3Lo ;+;b;]jfsf] axfnjfnf sd{rf/Lsf] tna jf eQf j[l4 x'Fbf tna
jf eQfsf] z'? cÍdf hlt j[l4 ePsf] 5 To;sf] b'O{ ltxfO{ /sd ;dfg kbsf lgj[Q
sd{rf/Lx?sf] lgj[Qe/0f /sddf klg j[l4 ul/g]5 .
t/ bkmf %@ adf]lhd lgj[Qe/0f kfpg] sd{rf/Lsf] xsdf of] k|fjwfg nfu" x'g] 5}g .
%@= pkbfg / lgj[Qe/0f ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf
k|sfzg u/L tf]s]sf] ldlteGbf kl5 lgo'Qm x'g] sd{rf/LnfO{ pkbfg tyf lgj[Qe/0f lbg]
k|of]hgsf nflu g]kfn ;/sf/n] 5'§} pkbfg tyf lgj[Qe/0f sf]if v8f ug]{5 / To:tf
sd{rf/Lx?sf] dfl;s tnaaf6 bz k|ltztsf b/n] /sd s§L u/L ;f] /sddf g]kfn
27
www.lawcommission.gov.np
;/sf/n] dfl;s tnasf] bz k|ltzt a/fa/sf] /sd yk u/L x'g cfpg] /sd ;f] sf]ifdf
hDdf ul/lbg]5 .
-@_ bkmf $*, $(, %), %!, %# / %$ sf] pkbfg tyf lgj[Qe/0f ;DaGwL k|fjwfg
pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;"rgf k|sfzg ePkl5 lgo'Qm x'g] sd{rf/Lx?sf] xsdf nfu" x'g]
5}gg\ .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd dfl;s tnaaf6 s§f eP a/fa/sf] /sd g]kfn ;/sf/n]
To:tf] sd{rf/LnfO{ tna e'QmfgL ubf{sf] avt pknAw u/fpg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bkmf *! sf] v08 -v_ sf]
pkv08 -@_ adf]lhd eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 avf{:t
ePsf sd{rf/Ln] pQm sf]ifdf lghsf] tnaaf6 s§L ul/Psf] s"n /sd / ;f] afkt kfs]sf]
Aofh tyf d'gfkmf ;d]t Psd'i6 lng kfpg]5 .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd v8f ePsf] pkbfg tyf lgj[Qe/0f sf]ifdf hDdf x'g] /sdsf]
Joj:yfkg, ;~rfng, sf]if s§L ug]{ k|lqmof, pkbfg tyf lgj[Qe/0f k|of]hgsf] nflu sf]if
s§L /sdsf] e'QmfgL tyf sf]if s§L ;DaGwL cGo Joj:yf g]kfn ;/sf/n] tf]s] adf]lhd
x'g]5 .
%#= kf/Ljfl/s lgj[Qe/0f / pkbfg M -!_ s'g} sd{rf/Lsf] ;]jfdf 5Fb} jf lgj[Qe/0f kfpg yfn]sf]
;ft jif{ gk'Ub} d[To' ePdf lghsf] kl/jf/nfO{ jf lghsf] gfafns efO{ jf cljjflxtf lbbL
alxgLnfO{ bkmf $( jf %) adf]lhd pkbfg jf lgj[Qe/0f k|fKt x'g]5 .
t/ lgj[Qe/0fsf] xsdf o:tf] lgj[Qe/0f ;ft jif{eGbf a9L ;do k|fKt x'g] 5}g .
lgj[Qe/0f kfpg yfn]sf] ;ft jif{ gk'Ub} d[To' ePsf] sd{rf/Lsf] glhssf] xsbf/nfO{ ;ft jif{
k'u]kl5 lgj[Qe/0f k|fKt x'g] 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lgj[Qe/0f kfpg] JolQm gfafns
/x]5 eg] lgh aflnu geP;Dd To:tf] lgj[Qe/0f kfpg]5 .
-#_ sd{rf/Lsf] ljw'/ klt jf ljwjf kTgLn] lghsf] klt jf kTgL ;]jfdf 5Fb} jf
lgj[Qe/0f kfpg yfn]sf] ;ft jif{ gk'Ub} d[To' eO{ pkbkmf -!_ adf]lhd kf/Ljfl/s lgj[Qe/0f
kfpg] ePdf ;f] lgj[Qe/0f kfpg] cjlw e'Qmfg ePsf] ldltb]lv / To:tf] lgj[Qe/0f gkfpg]
ePdf jf lghsf] klt jf kTgLn] lgj[Qe/0f kfpg yfn]sf] ;ft jif{ Joltt eO;s]kl5 d[To'
ePsf]df lgh sd{rf/Lsf] d[To' ePsf] ldltb]lv hLjge/ lghn] kfpg] lgj[Qe/0fsf] cfwf
/sd kfpg]5 .
28
www.lawcommission.gov.np
t/ To:tf] ljw'/ klt jf ljwjf kTgLn] csf]{ ljjfx u/]df lghn] To:tf] lgj[Qe/0f
;'ljwf kfpg] 5}g .
-$_ pkbkmf -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sd{rf/Lsf] lgj[Qe/0f kfO/x]sf]
ljw'/ klt jf ljwjf kTgLsf] d[To' ePdf jf lghn] csf]{ ljjfx u/]df To:tf] sd{rf/Lsf]
gfaflnu ;Gtfgn] aflnu geP;Dd To:tf] lgj[Qe/0fsf] /sd tf]lsP adf]lhd kfpg]5
-%_ axfnjfnf sd{rf/Lsf] tna j[l4 x'Fbf tnasf] z'? cÍdf hlt j[l4 ePsf] 5
To;sf] b'O{ ltxfO{ /sd pkbkmf -!_, -@_ / -#_ cg';f/ kf/Ljfl/s lgj[Qe/0f kfO/x]sf
JolQmn] vfOkfO{ cfPsf] kf/Ljfl/s lgj[Qe/0f /sddf klg yk ul/g]5 .
-^_ s'g} sd{rf/Lsf] o; P]g adf]lhd kfpg] s'g} /sd lng gkfpFb} d[To' ePdf ;f] /sd
lghsf] kl/jf/sf ;b:ox?dWo] o; P]g adf]lhd lghsf] lgj[Qe/0f jf pkbfg kfpg]
7xl/Psf] JolQmn] lng kfpg]5 .
-&_ lgj[Qe/0f jf pkbfg lb+bf d[t sd{rf/Ln] cfˆgf] kl/jf/sf] ;b:odWo] jf cfˆgf]
gfafns efO{ jf cljjflxtf lbbL alxgL s;}nfO{ OR5fPsf] /x]5 eg] ;f] JolQmnfO{ / s'g}
sf/0fn] ;f] JolQmn] kfpg g;Sg] cj:yf ePdf jf s;}nfO{ klg OR5fPsf] gePdf ;f]
sd{rf/Lsf] kl/jf/sf] ;b:odWo] ;ldltn] plrt 7x¥ofPsf] JolQmnfO{ lbOg]5 .
%$= a]kQf ePsf] sd{rf/Lsf] lgj[Qe/0f / pkbfg M -!_ s'g} sd{rf/L x/fO{ a]kQf eO{ d/] afFr]sf]
kQf gnfu]df To:tf] sd{rf/Ln] bkmf $( jf %) adf]lhd kfpg] pkbfg jf lgj[Qe/0fsf]
/sd lghsf] kl/jf/nfO{ lbOg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bkmf %) adf]lhd lgj[Qe/0f lng
kfpg] JolQm lgj[Qe/0f lng gkfpFb} a]kQf ePdf ;ft jif{;Dd / lgj[Qe/0f kfpg yfn]kl5
a]kQf ePdf ;ft jif{ k'Ug afFsL cjlw;Dd lghsf] kl/jf/nfO{ lgj[Qe/0fsf] k"/} /sd / ;f]
cjlwkl5 klt jf kTgLnfO{ cfhLjg lgj[Qe/0fsf] cfwf /sd kf/Ljfl/s lgj[Qe/0f lbOg]5 .
-#_ a]kQf ePsf] sd{rf/L kl5 km]nf k/]df bkmf $( adf]lhdsf] pkbfg e'QmfgL lbO{
g;s]sf] eP ;f] pkbfg jf bkmf %) adf]lhd kfpg] lgj[Qe/0fsf] /sd lghn] bfjL ug{
cfPsf] ldltb]lv lghnfO{ g} lbOg]5 .
t/ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd e'QmfgL lbO;s]sf] pkbfg, lgj[Qe/0f jf kf/Ljfl/s
lgj[Qe/0f /sddf kl5 km]nf k/]sf] JolQmn] bfjL ug{ kfpg] 5}g .
%%= kf/Ljfl/s lgj[Qe/0f ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg g]kfn ;/sf/n] v6fPsf] sfo{ ;Dkfbg ug]{ l;nl;nfdf åGåsf] sf/0fn] s'g} sd{rf/Lsf]
29
www.lawcommission.gov.np
d[To' ePdf To:tf] sd{rf/Lsf] kbfjlw aL; jif{eGbf sd /x]5 eg] afFsL cjlw yk u/L
lghsf] klt jf kTgLnfO{ cfhLjg o; P]g ad]flhdsf] lgj[Qe/0f lbOg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lgj[Qe/0f k|fKt ug]{ JolQmn] bkmf %# adf]lhdsf]
kf/Ljfl/s lgj[Qe/0f jf pkbfg kfpg] 5}g .
-#_ o; bkmf adf]lhd lgj[Qe/0f kfpg] JolQmn] csf]{ ljjfx u/]df lghn] To:tf]
lgj[Qe/0f kfpg] 5}g .
-$_ axfnjfnf sd{rf/Lsf] tna j[l4 x'Fbf tnasf] z'? cÍdf hlt j[l4 ePsf] 5
To;sf] b'O{ ltxfO{ /sd o; bkmf cg';f/ lgj[Qe/0f kfO/x]sf JolQmn] vfOkfO{ cfPsf]
kf/Ljfl/s lgj[Qe/0f /sddf klg yk ul/g]5 .
-%_ o; bkmf adf]lhd lgj[Qe/0f kfO/x]sf] JolQmsf] d[To' ePdf jf lghn] csf]{ ljjfx
u/]df To:tf] lgj[Qe/0fsf] /sd d[ts sd{rf/Lsf] gfafns 5f]/f 5f]/L eP To:tf 5f]/f 5f]/Ln]
aflnu geP;Dd tf]lsP adf]lhd kfpg]5g\ .
%^= ljz]if cfly{s ;'ljwf M sd{rf/Lsf] ;]jfdf 5Fb} d[To' ePdf lghsf] kl/jf/nfO{ Ps nfv krf;
xhf/ ?k}ofF Psd'i6 k|bfg ul/g]5 .
%&= tnasf] pNn]v M -!_ o; P]gsf] 7fpF7fpFdf /x]sf] ætnaÆ eGg] zAbn] ;+3Lo ;+;b;]jfsf]
;DalGwt sd{rf/Lsf] tTsfnsf] tna /sd -tna j[l4 ;d]t_ nfO{ hgfpg]5 .
-@_ bkmf $( / %) sf] k|of]hgsf nflu æcflv/L tnaÆ eGgfn] ;DalGwt sd{rf/Lsf]
cjsfz k|fKt ug]{ cj:yfdf vfOkfO{ cfPsf] tnanfO{ hgfpg]5 / To;/L cjsfz k|fKt ug]{
cj:yfdf s'g} sd{rf/L c;fwf/0f ljbf jf lgnDagdf /x]sf] eP To:tf] cjlwsf] lgldQ klg
k"/} tnasf] lx;fa ul/g]5 .
%*= aLdf ;DaGwL Joj:yf M sd{rf/Lsf] aLdf ;'ljwf ;DaGwL Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
%(= sd{rf/Ln] kfpg] ljbf M -!_ sd{rf/Ln] b]xfosf ljbfx? tf]lsP adf]lhd kfpg]5 M–
-s_ e}k/L cfpg] / kj{ ljbf,
-v_ 3/ ljbf,
-u_ lj/fdL ljbf,
-3_ k|;"tL ljbf,
-ª_ k|;"tL :ofxf/ ljbf,
-r_ lsl/of ljbf,
-5_ ;§f ljbf,
30
www.lawcommission.gov.np
31
www.lawcommission.gov.np
s'g} n]v k|sflzt ug{, k|];nfO{ s'g} va/ lbg, /]l8of] jf 6]lnlehg cflbåf/f efif0f k|;fl/t
ug{, s'g} ;fj{hlgs efif0f lbg jf s'g} jQmJo k|sfzg ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|rlnt sfg"g Pj+ ;+3Lo ;+;b/
g]kfn ;/sf/sf] gLltsf] ljk/Lt gx'g] u/L n]v k|sfzg jf k|;f/0f ug{ afwf kg]{ 5}g .
^^= Joj:yflksf–;+;bsf] sfdsfh ;DaGwL ;dfrf/ k|sfz ug{df k|ltaGw M s'g} klg sd{rf/Ln]
clVtof/ gkfO{ cfk"mn] st{Jo kfng ubf{ hfgsf/Ldf cfPsf] s'g} uf]Ko jf sfg"gåf/f lgif]lwt
ljifo, cfk"mn] n]v]sf] jf ;Íng u/]sf] s'g} sfuhkq jf ;dfrf/ k|ToIf jf ck|ToIf ¿kaf6
cglws[t sd{rf/L jf u}/ ;/sf/L JolQm jf k|]; jf cGo lgsfonfO{ lbg' jf atfpg' xF'b}g .
of] k|ltaGw h'g;'s} sf/0faf6 ;]jfdf g/x]sf] JolQmsf] xsdf ;d]t nfu" x'g]5 .
^&= bfg, pkxf/, rGbf cflb k|fKt ug{ / ;fk6L lngdf k|ltaGw M -!_ ;+3Lo ;+;bjf g]kfn
;/sf/sf] sfddf s'g} klg k|sf/n] c;/ kg{ ;Sg] u/L s'g} klg sd{rf/Ln] ;lrjfnosf]
k"j{:jLs[ltlagf cfk"mn] jf cfˆgf] kl/jf/sf] s'g} ;b:oåf/f s;}af6 s'g} k|sf/sf] bfg, bftJo,
sf];]nL jf pkxf/ :jLsf/ ug{ jf rGbf dfUg jf ;+3Lo ;+;bjf ;/sf/L sfd;Fu ;DalGwt
JolQm;Fu ;fk6L lng x'Fb}g .
-@_ sd{rf/Ln] s'g} ljb]zL ;/sf/ jf ljb]zL ;/sf/sf] s'g} k|ltlglwaf6 s'g} pkxf/
k|fKt x'g cfPdf lghn] ;ldltnfO{ ;f] s'/fsf] ;"rgf lbO{ lgsf;f eP adf]lhd ug'{ kg]{5 .
^*= sDkgLsf] :yfkgf / ;~rfng tyf Jofkf/ Joj;fo ug{ gx'g] M -!_ sd{rf/Ln] ;lrjfnosf]
k"j{:jLs[lt glnO{ b]xfosf] sfd ug'{ x'Fb}g M—
-s_ s'g} a}Í, k/fdz{ ;]jf jf sDkgLsf] :yfkgf, /lhi6«]zg jf ;~rfngsf]
sfddf efu lng,
-v_ k|rlnt sfg"g adf]lhd btf{ u/fpg' kg]{ s'g} Jofkf/ jf Joj;fo ug{,
-u_ cGoq s'g} k|sf/sf] gf]s/L :jLsf/ ug{ .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sd{rf/Ln] ;+3Lo ;+;bjf g]kfn
;/sf/sf] gLltsf] ljk/Lt gx'g] u/L ;flxlTos, j}1flgs jf snfTds sfo{ ug{ ;Sg]5 .
^(= lgjf{rgdf efu lng gx'g] M sd{rf/Ln] s'g} klg /fhgLlts kbsf] nflu x'g] lgjf{rgdf efu
lng jf s;}sf] lgldQ dt dfUg jf s'g} k|sf/sf] k|efj kfg{ xF'b}g .
t/ s;nfO{ dt lbPsf] jf lbg] ljrf/ u/]sf] s'/f k|s6 gu/L k|rlnt sfg"g adf]lhd
cfk"mn] kfPsf] dtbfgsf] clwsf/ k|of]u ug{ afwf kg]{ 5}g .
&)= k|bz{g / x8tfn ug{ k|ltaGw M sd{rf/Ln] g]kfnsf] ;fj{ef}d;Qf / cv08tfdf cfFr cfpg]
u/L, b]zsf] zflGt ;'/Iff, j}b]lzs ;DaGw / ;fj{hlgs dof{bf, Joj:yflksf–;+;bsf] k|lti7f
32
www.lawcommission.gov.np
tyf cbfntsf] lg0f{osf] cjx]ngf x'g] s'/f / ljleGg hft, hflt, wd{, ju{, If]q / ;Dk|bfosf
JolQmx¿aLr j}dgZo pTkGg u/fpg] jf /fhgLlts jf ;fDk|bflos b'ef{jgf k}mnfpg] u/L jf
s'g} ck/fwnfO{ k|>o x'g] u/L k|bz{g ug{, x8tfndf efu lng jf ;f] sfo{ ug]{ p2]Zon]
c¿nfO{ pS;fpg ;d]t x'Fb}g .
&!= x8tfn, y'g5]s tyf 3]/fp ug{df k|ltaGw M sd{rf/Ln] s'g} klg clws[tsf] sfg"gåf/f
lgwf{l/t st{Jo k"/f ug{df afwf lj/f]w x'g] u/L x8tfn jf snd aGb ug{ tyf zf/Ll/s jf
dfgl;s pTkL8g x'g] u/L bafa lbg jf ;f] ug]{ p2]Zon] c?nfO{ pS;fpg ;d]t xF'b}g .
&@= k|ltlglwTj ug{df k|ltjGw M sd{rf/Ln] cfk"mnfO{ dsf{ k/]sf] ljifodf cfk}mn] jf jf/];åf/f
;DalGwt lgsfo jf clwsf/L ;dIf lgj]bg lbg afx]s c? JolQm jf ;d"xsf] tk{maf6
k|ltlglwTj ug{ x'Fb}g .
t/ bkmf &# adf]lhd ul7t sd{rf/Lsf] o"lgogsf] tk{maf6 ul/g] k|ltlglwTj /
sd{rf/Lsf] kbLo bfloTjsf] cfwf/df ug'{ kg]{ s'g} sfo{ ug{df o; bkmfn] afwf k'¥ofPsf]
dflgg] 5}g .
&#= sd{rf/L o'lgog M -!_ dof{bfkfns afx]ssf ;lrjfnodf sfo{/t /fhkqflÍt t[tLo >]0fL jf
;f]eGbf d'lgsf sd{rf/Lx¿n] cfˆgf] k]zfut xs lxtsf] nflu Pp6f sd{rf/L o'lgog u7g
ug{ ;Sg]5g\ .
-@_ of] P]g k|f/De x'bF fsf avt ;+3Lo ;+;b ;lrjfnodf sfod /x]sf] sd{rf/L
o"lgogn] of] P]g k|f/De ePsf] tL; lbgleq o"lgogsf] ljwfg / sfo{ ;ldltsf
kbflwsf/Lx?sf] gfdfjnL ;lxt lgj]bg lbPdf ;lrjfnon] To;nfO{ sd{rf/L o"lgogsf]
dfGotf k|bfg ug{]5 .
-#_ o; bkmf adf]lhd ul7t sd{rf/L o'lgogsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd
x'g]5 M–
-s_ sd{rf/Lsf] xs lxt ;+/If0f Pj+ ;Dj4{g u/L ;+3Lo ;+;b;]jfnfO{
k|efjsf/L / ultzLn agfpg ;lrjfnonfO{ /rgfTds ;'emfj / ;xof]u
k|bfg ug]{,
-v_ ;+3Lo ;+;b;]jf;Fu ;DalGwt sfg"gsf] ljifodf ;lrjfnonfO{ ;'emfj lbg],
-u_ sd{rf/Lsf] k]zfut xslxt;Fu ;DalGwt dfux? ;lrjfno ;dIf k|:t't
u/L cfk;L ;Djfb / ;xdlt sfod ug]{ .
-$_ sd{rf/L o'lgogsf] lgjf{rg, u7g tyf ;~rfng ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP
adf]lhd x'g]5 .
33
www.lawcommission.gov.np
&$= ;DklQ ljj/0f M k|To]s sd{rf/Ln] cfˆgf] ;DklQsf] ljj/0f kbdf axfnL u/]sf] Ps dlxgfleq
;lrjfnodf k]z ug'{ kg]{5 .
&%= oftgf lbg gx'g] M -!_ sd{rf/Ln] s;}nfO{ klg oftgf lbg' x'Fb}g .
-@_ sd{rf/Ln] of}ghGo b'Jo{jxf/ / 3/]n' lx+;f ;DaGwL sfo{ ug{ u/fpg x'Fb}g .
&^= cGo cfr/0f M -!_ sd{rf/Ln] cfˆgf] sfof{nodf sfd ubf{ ;a}k|lt lzi6 Jojxf/ ug'{ kg]{5 .
-@_ sd{rf/Ln] cfˆgf] sfof{no tyf kb cg';f/ cfOkg]{ lhDd]jf/LnfO{ dof{bfk"j{s jxg
u/L lgikIf, :jR5 tyf l56f] 5l/tf] ?kdf sfo{ ;Dkfbg ug'{ kg]{5 .
-#_ sd{rf/Ln] s'g} klg ;/sf/L ;DklQ 3/fo;L sfo{sf] nflu k|of]u jf pkof]u ug'{
x'bF }g .
-$_ sd{rf/Ln] ;/sf/L /fh:jaf6 tna, eQf vfg] u/L lgo'Qm ePsf] s'g} klg
sd{rf/LnfO{ cfˆgf] 3/fo;L sfddf nufpg' x'Fb}g .
&&= cfˆgf] ;]jf / kb cg';f/sf] cfr/0f kfng ug'{ kg]{ M -!_ k|To]s sd{rf/Ln] cfˆgf] ;]jf jf
kb cg's"nsf] cfr/0f ;d]t kfng ug'{ kg]{5 .
-@_ s'g} sd{rf/Ln] ;do kfng gu/]df, ;/sf/L sfd ;DaGwL s'/fdf cfk"meGbf dflysf]
sd{rf/Ln] lbPsf] cf1f kfng gu/]df jf sfof{no ;DaGwL sfddf nfk/jfxL jf l9nf;':tL
u/]df To:tf] sd{rf/LnfO{ ;DalGwt ;'kl/j]Ifsn] sf/0f vf]nL r]tfjgL lbg ;Sg]5 / ;f]sf]
clen]v ;DalGwt sd{rf/Lsf] JolQmut ljj/0f kmfOndf /fVg' kg]{5 .
kl/R5]b–(
;]jfsf] ;'/Iff
&*= sd{rf/Lsf] ;]jfsf] ;'/Iff M s'g} klg sd{rf/LnfO{ b]xfosf cj:yfdf afx]s ;kmfO{sf] ;a"b
lbg] dgfl;a dflkmssf] df}sf glbO{ ;+3Lo ;+;b;]jfaf6 x6fOg] jf avf{:t ul/g] 5}g M–
-u_ efuL kQf gnfu]sf] jf ;Dks{ :yflkt ug{ ;Dej gePsf] kof{Kt cfwf/ ePsf],
&(= sd{rf/Lsf] arfp M -!_ sd{rf/Ln] cfˆgf] cf]xbfsf] st{Jo kfng ;D´L u/]sf] s'g} sfdsf]
;DaGwdf lghpk/ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] /Lt gk'¥ofO{ d'2f rNg ;Sg] 5}g .
34
www.lawcommission.gov.np
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} sd{rf/Lpk/ d'2f rnfpgsf] nflu kmf}hbf/L d'2fsf]
xsdf dxf;lrjsf] cg'dlt k|fKt ePsf] x'g' kg]{5 / b]jfgL d'2fsf] xsdf b]xfo adf]lhd
ePsf] x'g' kg]{5 M–
-s_ d'2f rnfpg] sf/0f tyf jfbLsf] / lghsf] jf/]; ePdf To:tf] jf/];sf]
gfd / 7]ufgf vf]nL lnlvt ;"rgf dxf;lrjnfO{ jf ;+3Lo ;+;b;]jfsf]
;DalGwt sd{rf/LnfO{ a'´fPsf] jf x'nfsåf/f /lhi6«L u/L k7fPsf] /
To;sf] Ps k|lt gSsn ;lrjfnodf k]z ePsf] b'O{ dlxgf gf3]sf],
-v_ d'2f rnfpg] sf/0f ePsf] cf7 dlxgfleq d'2f bfo/ ul/;s]sf] .
-#_ s'g} sd{rf/L axfn 5Fbf cfˆgf] cf]xbfsf] st{Jo kfngsf] l;nl;nfdf u/]sf] sfdsf]
;DaGwdf axfn 6'l6;s]kl5 klg pkbkmf -@_ / -#_ adf]lhd :jLs[lt geO{ lghpk/ d'2f rNg
;Sg] 5}g .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd d'2f rnfpg :jLs[lt lbPdf lghsf] k|lt/Iff ;lrjfnon]
ug]{5 .
*)= ;]jf zt{sf] ;'/Iff M s'g} klg sd{rf/LnfO{ lghsf] lgo'lQm x'Fbf tTsfn nfu" /x]sf] tna,
pkbfg, lgj[Qe/0f / cGo ;'ljwf ;DaGwL ;]jfsf zt{x?df lghsf] :jLs[lta]u/ lghnfO{
k|lts"n c;/ kg]{ u/L kl/j{tg ul/g] 5}g . kl5 x'g] ;+zf]wgn] To:tf] ;+zf]wg x'g' cufj} axfn
/x]sf] s'g} sd{rf/Lsf] pko'{Qm ;]jfsf zt{x?df s'g} k|sf/n] k|lts"n c;/ kg]{ ePdf To:tf]
;+zf]lwt Joj:yf adf]lhd ug{ d~h'/ u/]sf] lnlvt :jLs[lt geO{ To:tf] Joj:yf lghsf]
xsdf nfu" x'g] 5}g .
kl/R5]b–!)
;hfo / k'g/fj]bg
*!= ;hfo M plrt / kof{Kt sf/0f ePdf sd{rf/LnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;fdfGo jf ljz]if ;hfo
ug{ ;lsg]5 M–
-@_ a9Ldf b'O{ tnaj[l4 /f]Ssf ug]{ jf b'O{ jif{;Dd a9'jf /f]Ssf ug]{,
-#_ b'O{b]lv kfFr tnaj[l4 /f]Ssf ug]{ jf b'O{ jif{b]lv kfFr jif{;Dd a9'jf /f]Ssf
ug]{ .
35
www.lawcommission.gov.np
36
www.lawcommission.gov.np
38
www.lawcommission.gov.np
(!= k'g/fj]bg M -!_ o; P]g adf]lhd ljefuLo ;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln] lbPsf]
ljefuLo ;hfosf] cfb]zpk/ lrQ ga'‰g] sd{rf/Ln] lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf ^(
sf] pkbkmf -!_ adf]lhd u7g ePsf] k|zf;sLo cbfnt ;dIf k'g/fj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ s'g} sd{rf/Ln] kfPsf] ;hfosf] ;DaGwdf k'g/fj]bgsf] clGtd lsgf/f nfu]kl5
To;sf] kl/0ffd:j?k lghsf] ;]jf k'gM :yflkt ePdf ;f] lg0f{osf] ;"rgf kfPsf] ldltn] tLg
dlxgfleq lgh pkl:yt x'g gcfPdf lghsf] gf]s/L yfldg] 5}g .
(@= ;+3Lo ;+;b;]jfdf k'gM sfod ePkl5 k"/f tna, eQf kfpg] M s'g} sd{rf/LnfO{ ;+3Lo
;+;b;]jfaf6 x6fpg] jf avf{:t ug]{ u/L ePsf] cfb]z cbfntaf6 /2 eO{ lgh ;+3Lo
;+;b;]jfdf k'gM sfod ePdf To:tf] sd{rf/Ln] ;+3Lo ;+;b;]jfaf6 x6fOPsf] jf avf{:t
ul/Psf] ldltb]lv k'gM sfod ePsf] ldlt;Ddsf] k"/f tna, eQf, rf8 kj{ vr{ / tnaj[l4
kfpg] eP ;f] ;d]t kfpg]5 .
kl/R5]b–!!
dof{bfkfnssf] lgo'lQm tyf ;]jf zt{ ;DaGwL Joj:yf
(#= dof{bfkfns M -!_ ;+3Lo ;+;bkl/;/sf] ;'/Iff ug{ tyf ;+3Lo ;+;b/ Joj:yflksf–;+;bsf]
;ldltsf] a}7s ;'rf? ?kn] ;~rfngsf] nflu dof{bfkfng ;DaGwL sfo{df ;3fp k'¥ofpg
;lrjfnodf cfjZos ;+Vofdf dof{bfkfnsx? /xg]5g\ .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd /xg] dof{bfkfnssf] b/aGbL, >]0fL / tx tf]lsP adf]lhd
x'g]5 .
($= dof{bfkfnssf] lgo'lQm / ;]jf zt{ M dof{bfkfnssf] lgo'lQm / ;]jfsf] zt{ ;DaGwL Joj:yf
tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
(%= tna, eQf tyf cGo ;'ljwf M -!_ dof{bfkfnsn] cfk"m axfn u/]sf] lbgb]lv g]kfnL ;]gfsf]
;dfg kbsf] z'? txsf] z'? :s]n ;/x tna kfpg]5 .
-@_ tnaj[l4 /f]Ssf ul/Psf] cj:yfdf afx]s dof{bfkfnssf] kbdf lgo'Qm JolQmn]
lgo'lQm kfPsf] Ps jif{ k"/f u/]kl5 h'g kbdf sfo{/t /x]sf] xf] ;f] kbsf] z'? :s]nsf] Ps
lbgsf] tna a/fa/sf] /sd tnaj[l4 kfpg]5 .
t/ o; pkbkmf adf]lhd sd{rf/Ln] kfpg] jflif{s tnaj[l4sf] s'n /sd g]kfnL ;]gfsf]
;DalGwt >]0fLsf] nflu g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] /sdeGbf a9L x'g] 5}g .
-#_ dof{bfkfnsn] vfOkfO{ cfPsf] Ps dlxgfsf] tna a/fa/sf] /sd k|To]s jif{ rf8
kj{ vr{sf] ?kdf kfpg]5 .
39
www.lawcommission.gov.np
-$_ dof{bfkfnsn] vfOkfO{ cfPsf] Ps dlxgfsf] tna a/fa/sf] /sd k|To]s jif{
Joj:yflksf–;+;baf6 ah]6 kfl/t ePkl5 k|f]T;fxg:j?k kfpg]5 .
-%_ dof{bfkfnsn] kfpg] eQf, ljbf / cGo ;'ljwf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
(^= cfr/0f tyf ;hfo M dof{bfkfnsn] kfng ug'{ kg]{ cfr/0f tyf lghnfO{ x'g] ;hfo ;DaGwL
Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
kl/R5]b–!@
ljljw
(&= a/a'´f/y ug'{ kg]{ M s'g} klg sd{rf/L tyf dof{bfkfnsn] cfk"m lhDDff /x]sf] gubL, lhG;L
jf sfuhft tf]lsPsf] Dofbleq ;DalGwt sd{rf/LnfO{ a'´fpg' kg]{5 / a'‰g' kg]{n] klg ;f]xL
Dofbleq a'´L lng' kg]{5 .
(*= clwsf/ k|Tofof]hg M -!_ o; P]g adf]lhd ;ldltn] cfk"mnfO{ k|fKt clwsf/dWo] s]xL clwsf/
dxf;lrj, ;lrj jf cGo s'g} clws[tn] k|of]u ug{ kfpg] u/L k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
-@_ dxf;lrjn] cfk"mnfO{ k|fKt clwsf/dWo] s]xL clwsf/ ;lrj, ;lrjfno ;lrj jf
cGo s'g} clws[tn] k|of]u ug{ kfpg] u/L k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
((= g]kfn ;/sf/;Fu ;Dks{ M ;lrjfnon] g]kfn ;/sf/;Fu ;Dks{ /fVbf sfg"g, Gofo tyf
;+;bLo dfldnf dGqfno dfk{mt\ /fVg' kg]{5 .
!))= s/f/ ;DaGwL Joj:yf M -!_ ;ldltn] ljz]if1 Pj+ cTofjZos ;]jfsf nflu s'g} JolQmnfO{
s/f/df sfddf nufpg ;Sg]5 .
-@_ s/f/df sfddf nufpg ;Sg] ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!)!= ;xof]u lng / lbg ;Sg] M -!_ ;+3Lo ;+;btyf o;sf ;ldltx?sf] sfdsf] nflu ;lrjfnon]
g]kfn ;/sf/sf] s'g} dGqfno, ljefu, sfof{no, ;+j}wflgs lgsfo, ljb]z l:yt g]kfnL
/fhb"tfjf;sf ;fy} g]kfn ;/sf/sf] :jfldTj ePsf ;+3, ;+:yf / :yfgLo lgsfoaf6
cfjZos hgzlQm tyf cGo ;xof]u lng ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd dfu ul/Psf] ;xof]u pknAw u/fpg' ;DalGwt lgsfo jf
kbflwsf/Lx?sf] st{Jo x'g]5 .
-#_ ;lrjfnosf] ;xdltdf g]kfn ;/sf/n] ;lrjfnosf sd{rf/LnfO{ sfhdf /fvL
cfjZos ;]jf lng ;Sg]5 .
!)@= cGo ;]jf ;d"xsf] b/aGbL /xg] M -!_ ;lrjfnodf lghfdtL ;]jf cGtu{tsf g]kfn Gofo ;]jf
-sfg"g ;d"x_, g]kfn k|zf;g ;]jf -n]vf ;d"x_ / g]kfn :jf:Yo ;]jfsf] b/aGbL /xg]5 .
40
www.lawcommission.gov.np
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] b/aGbLdf /x]sf] sd{rf/Ln] ;lrjfnodf sfo{/t /x'~h]n
aLdf afx]s ;+3Lo ;+;b;]jfsf sd{rf/Ln] kfP;/xsf ;a} ;'ljwfx? kfpg]5 .
!)#= ;d"x jf pk;d"x kl/jt{g M ;+3Lo ;+;b;]jfsf] s'g} Ps ;d"x jf pk;d"xsf] kbdf sfo{/t
sd{rf/Ln] csf]{ ;d"x jf pk;d"xsf] ;dfg >]0fLsf] ldNbf] kbdf kl/jt{g x'g rfxL lgj]bg
lbPdf kl/jt{g x'g rfx]sf] kbsf] nflu cfjZos Go"gtd z}lIfs of]Uotf / ;f] kbeGbf
dflyNnf] kbdf a9'jf x'gsf] nflu rflxg] Go"gtd ;]jf cjlw k'u]sf] ePdf nf]s ;]jf
cfof]usf] k/fdz{df ;ldltn] lghsf] ;d"x jf pk;d"x kl/jt{g ug{ ;Sg]5 .
!)$= sd{rf/Lsf] ;hfosf] clen]v /fVg] M -!_ ;lrjfnon] sd{rf/Lsf] ;hfosf] clen]v /fVg'
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd /flvPsf] clen]vnfO{ b]xfo adf]lhdsf] cjlwe/ ljefuLo
k|d'vsf] lhDd]jf/L lb+bf, sfo{;Dkfbg d"NofÍg ubf{, ;+3Lo ;+;b;]jf k'/:sf/ jf lje"if0f k|bfg
ubf{, cWoog jf tflnddf dgf]gog ubf{, :t/j[l4 ubf{ / cGo s'g} lsl;dsf] cj;/ k|bfg
ubf{ cfwf/ lng' kg]{5 M–
-s_ gl;xt kfPsf]df ;f] ;hfo kfPsf] ldltn] Ps jif{sf] cjlwe/,
-v_ lgnDag ePsf]df ;f] cjlwe/,
-u_ a9'jf /f]Ssf ePsf]df /f]Ssf ePsf] cjlwe/,
-3_ tnaj[l4 /f]Ssf ePsf]df /f]Ssf cjlwe/ .
!)%= sd{rf/Lx?sf] kL/dsf{, u'gf;f] / ;'g'jfOsf] Joj:yf M -!_ sd{rf/Ln] o; P]g tyf k|rlnt
sfg"g adf]lhd cGoq ph'/L jf k'g/fj]bg ug{ kfpg] cj:yfdf afx]s of] P]g / o; P]g
cGtu{t ag]sf] lgod adf]lhd k|bfg ul/Psf ;]jf, zt{, ;'ljwf / sd{rf/L;Fu ;/f]sf/ /fVg]
s'g} klg ljifodf cfk"mnfO{ dsf{ k/]sf] 5 eGg] nfu]df jf ;f] ;DaGwdf ljefuLo k|d'vnfO{
hfgsf/L u/fpFbf klg sf/afxL gePdf lghn] cfk"mnfO{ k/]sf] kL/dsf{ tyf u'gf;f] ;ldlt
;dIf tf]lsP adf]lhd /fVg ;Sg]5 .
-@_ sd{rf/Lx?sf] kL/dsf{, u'gf;f] / ;'g'jfO ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd
x'g]5 .
!)^= sd{rf/L sNof0f sf]ifsf] :yfkgf / ;~rfng M -!_ ;+3Lo ;+;b;]jfsf axfnjfnf sd{rf/L,
cjsfzk|fKt JolQm / lghsf] kl/jf/sf] ;b:osf] sNof0fsf] nflu tf]lsP adf]lhdsf]
sNof0fsf/L sf]if :yfkgf ug{ ;lsg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd :yflkt sf]ifsf] ;~rfng tyf Joj:yfkg tf]lsP adf]lhd
x'g]5 .
41
www.lawcommission.gov.np
!)&= o;} P]g adf]lhd x'g] M o; P]gdf n]lvPhlt s'/fsf xsdf o;} P]g adf]lhd / cGo
Joj:yfsf xsdf lghfdtL ;]jfsf] k|of]hgsf nflu g]kfn ;/sf/n] u/]sf] Joj:yf cg';f/
x'g]5 .
!)*= lgod agfpg] clwsf/ M -!_ o; P]gsf] p2]Zo sfof{Gjog ug{sf] nflu ;ldltn] cfjZos
lgod agfpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lgod g]kfn /fhkqdf k|sfzg ul/g]5 .
!)(= vf/]hL / arfpm M -!_ ;+;b ;lrjfno ;DaGwL P]g, @)%* vf/]h ul/Psf] 5 .
-@_ ;+;b ;lrjfno ;DaGwL P]g, @)%* adf]lhd ;lrjfnodf sfo{/t sd{rf/Lsf] ;]jf
/ To:tf] ;]jfdf axfn /x]sf sd{rf/Lx? of] P]g k|f/De ePkl5 o; P]g cGtu{tsf] ;]jf /
;dfg >]0fLsf] tt\ tt\ kbdf tyf /fhkqflÍt ljlzi6 >]0fLsf] ljz]if ;lrj kbdf sfo{/t
sd{rf/Lx? :jtM ;f]xL >]0fLsf] kbdf :jtM kl/0ft ePsf] dflgg]5 .
-#_ ;+;b ;lrjfno ;DaGwL P]g, @)%* adf]lhd eP u/]sf sfd sf/afxLx? o;} P]g
adf]lhd eP u/]sf] dflgg]5 .
b|i6Ao M– -!_ s]xL g]kfn sfg"g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f ?kfGt/ ul/Psf zAbx? M–
æsfg"g, Gofo tyf ;+;bLo Joj:yf dGqfnoÆ sf] ;§f æsfg"g, Gofo tyf ;+;bLo dfldnf
dGqfnoÆ.
42
www.lawcommission.gov.np
-@_ g]kfnsf] ;+ljwfg cg's"n agfpg s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&% åf/f ?kfGt/
ul/Psf zAbx? M–
-s_ nfdf] zLif{s, k|:tfjgf, ;+lIfKt gfd / k|f/De nufot 7fpF 7fpFdf /x]sf
æJoj:yflksf–;+;b ;lrjfnoæ eGg] zAbx?sf] ;§f æ;+3Lo ;+;b ;lrjfnoæ eGg]
zAbx? /fvL ?kfGt/ ul/Psf] 5 .
-v_ nfdf] zLif{s, k|:tfjgf tyf 7fpF 7fpFdf /x]sf æJoj:yflksf–;+;bæ eGg]
zAbx?sf] ;§f æ;+3Lo ;+;bæ eGg] zAbx? /fvL ?kfGt/ ul/Psf] 5 .
43