ქნა შეფასებული ჩვენს პრესაში, მაგრამ კრიტიკამ ამავე დროს აღნიშნა სა –-

“ხელმძღვანელოს მთელი რიგი მნიშვნელოვანი ნაკლულოვანებანი. ამ მეორე გამოცემის

მომზადებისას ავტორები და რედაქტორები ცდილობდნენ, რამ – -დენადაც კი ეს
შესაძლებელი იყო, გამოეყენებინათ ყველა ეს კრიტიკული შე– ნიშვნა და აგრეთვე
უმაღლეს სასწავლებლებში ამ სახელმძღვანელოზე ორი წლის მუშაობის საკუთარი
გამოცდილება. – “. სახელმძღვანელოს ამ გამოცემაში შეტანილი ცვლილებები შეეხო
როგორც მის სტრუქტურას, ისე, მის ტექსტს. I ტომში სტრუქტურულმა ცვლი – ლებებმა
თავისი გამოხატულება ჰპოვეს, ზოგიერთი თავების სხვაგვარ განლა– გებაში და XI თავის
(ისტორიოგრაფიული) ამოღებაში; ეს თავი ზედმეტი გახ– და შუა საუკუნეთა
ისტორიოგრაფიის სპეციალურ სახელმწღვანელოს. გამო– ცემის გამო. ორივე ტომის
სტრუქტურულ ცვლილებებს ეკუთვნის, გარდა ამისა, ბიბ–- „ლიოგრაფიულ საძიებელთა
გადმოტანა წიგნის ბოლოდან თვითეული თავის ბოლოში და სახელობითი საძიებლის
ამოგდება, ვინაიდან ეს უკანასკნელი ზედმეტია სახელმძღვანელოში , რომლის
დანიშნულებას ცნობარის ფუნქციების შესრულება არ წარმოადგენს და რომლითაც
სტუდენტები ფაქტიურად არ სარგებლობდნენ. გაცილებით უფრო არსებითი
მნიშვნელობისაა (ქვლილებანი, რომლებიც მთელი სახელმძღვანელოს ტექსტს ეხებიან .
უწინარეს ყოვლისა, ის თავები, რომლებმაც განსაკუთრებით მრავალი კრიტიკული
შენიშვნა გამოიწვიეს სპე– ციალისტების მხრით, სრულიად ახლად დაიწერა (კარი ძველ
სლავთა შესახებ, თავები ბიზანტიისა და არაბთა ხალიფატის შესახებ -- I ტომში , შესავალი ,
მეტი წილი თავისა XVI საუკუნის საფრანგეთის შესახებ -- II ტომში). რედაქციას შეგნებული
აქვს რომ აღმოსავლეთის ქვეყნებისადღმი მიძკვნილი თავები (ნაწილობრივ ამათ
ეკუთვნის თავი ბიზანტიის შესახებ I. ტომში და მთლიანად თავი არაბთა შესახებ ),
მოთხრობილია ძალიან მოკლედ და ისინი შედარებით ნაკლებ მასალას იძლევიან
სამოქალაქო ისტორიის ზარით; მაგრამ ეს“ აიხსნება იმით, რომ ჩვენ არ გვსურდა
გამეორება შუასაუკუ– : " V · ო. ლ. ვაინშტვინი, შუა საუკუნეთა ისტორიოგრაფია ,
„ლენსოცეკზიზ“, 1940. 3 ნოებრივი აღმოსავლეთის ისტორიის სახელმძღვანელოსი,
რომელიც დასაბექდად მზადდება. . დანარჩენი თავების უმრავლესობა გადამუშავდა ,
კერძოდ მნიშვნელოვნად შემცირდა, რამაც შესაძლებელი გახადა სახელმძღვანელოს
განტვირთვა ზედმეტი დეტალებისაგან. ამავე დროს უმნიშვნელოვანესი მოვლენები და
ისტორიული ფიგურები უკეთ” არიან გაშუქებულნი მასში ახალი მონაცემებისა . და
დახასიათებების შეტანით, რომლებიც განსაკუთრებით ფართოდ არის გადმოღებული
(მეორე ნაწილში) მარქსის „ქრონოლოგიური ამონაწერებიდან“. სამივე ნაწილში
საგრძნობლად გაძლიერებულია კულტურის: ისტორიის ელემენტები. დაბოლოს, ყველგან
შესწორებულია შენიშნული სტილისტური და ფაქტიური შეცდომები , უკანასკნელი ეხება
აგრეთვე ქრონოლოგიურცხრილს. ზოგიერთი ისტორიული რუკა ახლად არის შედგენილი ,
დანარჩენები გაუმჯობესებული და შესწორებულია. რედაქცია იმედოვნებს , რომ ყველა
აღნიშნული. ცვლილებათა. შედეგად სახელმძღვანელო უკეთ უპასუხებს თავის ამოცანებს ,
ვიდრე 1938/39 წელს გამოცემული მისი პირველი ვარიანტი. სახელმძღვანელოს -
გაუმჯობესებისა:-: თვის ჩატარებული მუშაობის შესრულება შეუძლებელი იქნებოდა , ჩვენ
რომ. არ ღაგვხმარებოდნენ საბჭოთა კრიტიკა, უმაღლეს სასწავლებელთა: მასწავ =
_"ლებლები და ცალკეული სპეციალისტები; ჩვენ მოვალედ ვრაცხთ..ჩვენს თავს მადლობა
მივუძღვნათ მათ. განსაკუთრებით უნდა აღინიშნოს. დახმარება; 'რო> მელიც რედაქციას
გაუწიეს –– აკადემიკოსმა ბ. დ. გრეკოვმა, იშ- კარის : 'გადა–. თვალიერებით, რომელიც
ეხება ძველ სლავებს, პროფ. ·ნეედლიმ, იმ მასალების გადათვალიერებით, რომელიც “
ეხება დასავლეთ სლავებს, პროფ. -ა: .ი: 'იაკუ= ბოვსკიმ თავისი შენიშვნებით იმთავისადმი ,
რომელიც ეხება არაბებს, და-პროფ. ლევჩენკომ, რომელმაც ნება დაგვრთო ბიზანტიის
შესახები თავის: შედგენის დროს გამოგვეყენებინა ძირითადი დასკვნები მისი წიგნისა
„ბიზანტიის, "ისტო– რიის 'მმოკლე მიმოხილვა“. თავების განაწილება ავტორებს შორის I
ტომის ამ გამოცემაში: არსებითად არ შეცვლილა. პირველი ნაწილი ძირითადად
დაწერილია პროფ. “ა.” -დ. უდალცოვის მიერ, გარდა VII და IX თავებისა, რომლებიც პროფ.
ნ. პ. გრა> ციანსკის ეკუთვნის, X და XI თავებისა, რომლებიც დაწერილია პროფ. “ო. ლ.
ვაინშტეინის მიერ და XII თავისა რომლის · შედგენა მიენდო პროფ; ბე ლიაევს . მეორე
ნაწილის ავტორი არის პროფ. ე. „ა, -კოსმინსკი,; :გარდა XXXI. და XXXIII. თავებისა,
რომლებიც პროფ. ო: ლ. ვაიწშტეინს“ ეკუთვნის. მოსკოვი, 1940-წ. 5 სექტემბერი. შმესავალი
“შუა საუკუნეების საერთო ხასიათი. შუა საუკუნეების დასაწყისი უდიდესთ “ასტორიული
მნიშვნელობის მოვლენით აღინიშნება: მონათა რევოლუციების აფარტყმათა და
ბარბაროსების შესევათა შედეგად დაინგრა მსოფლიო მონათ– მფლობელური რომის
იმპერია. ეს ეპოქა მეორე, არანაკლებ მნიშვნელოვანი “მოვლენით მთავრდება : გლეხთა
აჯანყებების შეტევათა გამო, XVII –– XVIII. საუკუნეების ბურჟუაზიულ რევოლუციათა ცეცხლში
დაიმსხვრა ფეოდალურსატოწყმური რეჟიმი: ამ ორ მსოფლიო ისტორიულ მოვლენათა
შუა ძევს „ვრცელი. 'ცამეტსაუკუნოვანი პერიოდი, რომელსაც ჩვენ შუა საუკუნეებს
ვუწოდებთ. ) “კაცობრიობის ისტორიის ეს ცამეტი საუკუნე, შეიცავს მდიდარ, ფერადოვან
შინაარსს, მრავალფეროვან კლასობრივ, პოლიტიკურ და იდეოლოგიურ ბრძო- "ლას, ––
წინ რომ. მიჰყავდა მატერიალური და სულიერი კულტურის განვითა –- ; რება , ––
ეკონომიური და · საზოგადოებრივი „ცხოვრების ახალ ფორმათა აღმო – “ტენება და
განვითარება: „ამ “საუკუნეებს „უხილავთ : ალარიხისა და ატილას ბარბაროსული ურდო -
'ხთა" · ქაოტური ადგბლგადანაცვლება; ახალ სახელმწიფოთა ' ჩასახვა, რომელ– “თაც
შესცვალეს ევროპის, ხოლო ნაწილობრივ თვით ახიისა და აფრიკის პო – “ლიტიკური სახე ;
ქრისტიანული, განსაკუთრებით კათოლიკური ეკლესიის ძლიურების ზრდა და
დრამატული ეპიზოდებით აღსავე მრავალსპუკუნოვანი “ბრძოლა -პაპებისა იმპერატორთა
წინააღმდეგ; ·ჯჯვაროსანთა ლაშქრობანი -– ეს, "რობერტსონის გამოთქმით ,
„კაცობრიობის სიგიჟის საუცხოო ძეგლი“, -- რომელთაც ·პირველად -დააკავშირეს
მჭიდროდ «აღმოსავლეთი და დასავლეთი; ფეოდალურ "სახელმწიფოთა
მრავალრიცხოვანი ომები, რომლებმაც ძირითა– „დად'-მოხაზეს თანამედროვე ერთა
პოლიტიკური საზღვრები წარმართული "მოძრაობანი : 'და ყმათა მქუხარე - აჯანყებანი
ფეოდალთა 'და ეკლესიათა უღლის წინააღმდეგ; ამ აჯანყებათა ჩამქრობ ფეოდალების
სისხლიანი ,ორგიები და ვე, ლურთ. ურჯუკობა ხუცებისა, რომელნიც კოცონთა ალში,
ინკვიზიციის ჯურ–“ ღმულებში ახრჩობდნენ ადამიანთა. თავისუფალი აზრის სულ მცირედ
გამოვ“ ლინებას:- „ ფეოდალთა მატერიალური და სულიერი ბატონობის ამავე პირქუშ .
საუ« კუნეებს: უხილავთ განვითარება ქალაქებისა, მარქსის მხატვრული გამოთქმით , "მუს
საუკუნეების, ამ ·ყველაზე ·ბრწყინვალე ყვავილისა; ამ ქალაქებში ახალი,» 5 პურჟუაზიული
კულტურის, ახალი კლასების და კლასობრივი ბრძოლის ახალთ ფორმების ჩასახვა ,
დიადი გეოგრაფიული აღმოჩენანი, რომელთაც არაჩვეუ-- ლებრივად გააფართოვეს
ევროპელთა გონებრივი' ჰორიზონტი, და მკაცრი სა– გმირო საქმეები
კონკვისტადორებისა ახალ ქვეყანაში; პოლიტიკური და რე– ლიგიური ბრძოლები
რეფორმაციისა, –– რომელმაც შეარყია კათოლიკურთ ეკლესიის მსოფლიო ბატონობა ;
კაპიტალიზმის პირველი ნაბიჯები, რაც აღი–- ნიშნა მშრომელთა მასების გაპარტახებით
და პაუპერიზაციით „კაპიტალის. პირველადი დაგროვების“ სადიდებლად ; ბურჟუაზიული
რევოლუცია გერმანიასა და ნიდერლანდებში. შუა საუკუნეებმა ჩვენ მემკვიდრეობად
დაგვიტოვეს არა მარტო ფეოდა– ლური ძალადობისა და ბერმონახვნური ფანატიზმის ,
ხალხის უმეცრების და. ღვთისმეტყველურ-სქოლასტიკური „სიბრძნის “ ძეგლები . ამ
საერთოდ პირქუში ეპოქიდან ჩვენამდე მოაღწიეს პოეტურმა ნაწარმოებებმაც ,
რომლებშიაც ხალხმა თავისი გენია აღბეჭდა, შესანიშნავმა, უზარმაზარმა
გოთიურმატაძრებმა, აღორძინების დროის საუცხოო, განუმეორებელი სილამაზის მხატვ –
რულმა და პოეტურმა ქმნილებებმა, გაღვიძებული მეცნიერული და პოლიტი -- კური
ახროვნების დიდმა მოღვაწეებმა და დიდმა წამებულებმა, რომლებითაც . ამაყობს
მოწინავე კაცობრიობა; უტოპიური სოციალიზმის