https://www.medme.

pl/artykuly/ptsd-zespol-stresu-pourazowego

PTSD u dzieci. Dlaczego nie może wystąpić u niemowlaków?

Zespół stresu pourazowego u dzieci jest zjawiskiem stosunkowo słabo poznanym i
nie opisanym dobrze w statystykach, ale najprawdopodobniej dużo częstszym,
aniżeli zwykło się sądzić.

Wiele przypadków pozostaje niezdiagnozowanych z powodu nieświadomości

opiekunów, ale też trudności komunikacyjnych zarówno obiektywnych (nieumiejętność
precyzyjnego wyrażenia emocji przez dzieci) jak też subiektywnych (ukrywanie
problemów, niechęć do mówienia o uczuciach ze względu na wstyd czy strach).

Przyczyny i objawy PTSD u dzieci są podobne, jak u osób dorosłych, jednak skutki
mogą być bardziej doniosłe. Okres dziecięcy i młodzieńczy to ten czas, w którym
kształtowana jest osobowość i wszystkie jej elementy składowe.

W związku z tym zarówno sama trauma, jak też będący jej następstwem zespół stresu
pourazowego mogą prowadzić do daleko idących zaburzeń, takich jak:

 depresja,
 nerwica lękowa,
 niska samoocena,
 skłonność do uzależnień,
 agresja i autoagresja,
 zachowania aspołeczne,
 nieprawidłowy rozwój osobowości.

Problemy te mogą mieć charakter trwały, odciskając się piętnem na całym życiu, dlatego
w tym przypadku szczególnie istotne jest wczesne i trafne rozpoznanie oraz wdrożenie
skutecznej terapii. Dużą rolę na wstępnym etapie przypisuje się nauczycielom oraz
szkolnym pedagogom, który często mają wystarczającą wiedzę i doświadczenie, aby
zauważać niepokojące sygnały.

Należy pamiętać, że jednym z kryteriów rozpoznania PTSD jest zaistnienie

traumatyzującego wydarzenia, a następnie wracanie do niego w myślach oraz inne
tego następstwa.

Istnieje milczące domniemanie, że do zaistnienia zaburzenia niezbędne jest jego

świadome przeżycie. Nie jest zatem możliwe występowanie zespołu stresu
pourazowego u noworodka czy niemowlaka, których umysłowość i emocjonalność są
jeszcze zbyt mało rozwinięte.
 Reklama

Test na zespół stresu pourazowego. Jak wygląda diagnoza?

Diagnostyka PTSD jest wieloetapowa i uwzględnia następujące działania:

 Wywiad lekarski z użyciem takich narzędzi, jak:

 LEC (Life Events Checklist) - lista typowych wydarzeń traumatycznych,
która pozwala zidentyfikować zaistnienie przynajmniej jednego z nich w
życiu pacjenta, co jest warunkiem wstępnym do tego, by w ogóle można
było mówić o PTSD;
 CAPS (Clinician Administrated PTSD Scale), czyli skala PTSD w formie
wywiadu klinicznego;
 SCID-I (Structured Clinical Interview for DSM- IV) - strukturyzowany
wywiad kliniczny zawierający pytania odnoszące się do kryteriów
opisanych w zestawieniu DSM;
 PSS-I (PTSD Symptom Scale-Interview) - wywiad dotyczący objawów
zespołu stresu pourazowego;
 DIS (Diagnostic Interview Schedule) - schemat wywiadu diagnostycznego.
 Testy PTSD wypełniane przez pacjenta, zawierające pytania odnoszące się do
domniemanych przyczyn oraz doświadczanych objawów, w tym między
innymi:
 PTDS (Posttraumatic Distress Syndrome) - pourazowa skala
diagnostyczna,
 PTSD-C - kwestionariusz do pomiaru zaburzenia po stresie traumatycznym
- wersja czynnikowa,
 K-PTSD - kwestionariusz do pomiaru zaburzenia po stresie
traumatycznym,
 MSC (Mississippi Scale for Civilian Related PTSD) - cywilna wersja skali
Mississippi,
 DTS (Davidson Trauma Scale) - skala urazu Davidsona,
 IES (Impact of Event Scale) - Skala Wpływu Zdarzeń.
 Badania neuropsychologiczne, które u osób z PTSD wykazują:
 obniżone kompetencje wzrokowo-konstrukcyjne,
 gorsze wyniki podtestów badających natychmiastowe i odroczone
przypomnienie treści werbalnych,
 gorsze wyniki wykonywanych zadań wzrokowo-przestrzennych,
 obniżone wyniki w próbach sprawdzających pamięć werbalną i wzrokowo-
przestrzenną.
 Badania obrazowe układu nerwowego, które w przypadku zespołu stresu
urazowego powinny wykazywać takie anomalie, jak:
  zmniejszenie objętości tzw. hipokampa, czyli części układu limbicznego w
mózgu odpowiedzialnego między innym za pamięć długotrwałą i
przestrzenną;
 zmniejszenie przepływu krwi w prawostronnych obszarach limbicznych w
prawej korze wyspy, a także lokalnie po lewej stronie struktur skroniowych
i tzw. obszaru Broca.

PTSD a inne zaburzenia psychiczne

Zespół stresu pourazowego bardzo często współwystępuje z innymi zaburzeniami
psychicznymi. U mężczyzn korelacja wynosi 88 procent, a u kobiet 79 proc (dane: A.
Holiczer i inni). Najczęściej są to:

 depresja (50 proc.) oraz dystymia, zwana też małą depresją (20 proc.);
 nerwica, zaburzenia lękowe, fobie społeczne, fobie izolowane (25 proc.);
 zaburzenia zachowania (43 proc. mężczyzn i 15 proc. kobiet);
 objawy psychotyczne (30-40 proc.);
 uzależnienie od alkoholu (52 proc. mężczyzn i 29 proc. kobiet);
 uzależnienie od innych substancji psychoaktywnych, w tym narkotyków i leków
psychotropowych (35 proc. mężczyzn i 27 proc. kobiet).

PTSD najłatwiej jest pomylić z depresją i zaburzeniami nerwicowo-lękowymi. Ma

to związek z częściowym pokrywaniem się objawów. W niektórych przypadkach, zespół
stresu pourazowego wymaga też różnicowania z poważnym schorzeniem psychicznym,
jakimi jest schizofrenia, a także osobowością borderline, czyli chwiejną.

Warto też wiedzieć, że w naukowej terminologii pojawiają się również zaburzenia

pokrewne do PTSD, zbliżone do niego, a niekiedy niemal tożsame, takie jak zespół
stresu bojowego, nerwica okopowa, zespół serca żołnierskiego czy wspomniany wyżej
zespół obozu koncentracyjnego.
Reklama

Leczenie PTSD. Na czym polega terapia?

Jak pomóc osobom zmagającym się z PTSD? Zespół pourazowy jest zaburzeniem,
które bezwzględnie wymaga profesjonalnego leczenia. Bez tego większość osób nie jest
w stanie uporać się z zalegającą traumą oraz jej psychicznymi skutkami. Postępowanie
zakłada w tym przypadku dwie ścieżki, w zależności od potrzeb - alternatywne wobec
siebie lub uzupełniające się.

W grę wchodzą zatem różne formy psychoterapii oraz leczenie

farmakologiczne. Wśród metod psychologicznych, największym uznaniem cieszą się:
  Psychoterapia poznawczo-behawioralna skupiona na traumie (trauma
focused CBT), w czasie której nacisk jest kładziony ponowną interpretację
wydarzeń stanowiących źródło wewnętrznego konfliktu i wyrobienie bardziej
funkcjonalnych wzorców odczuwania, myślenia i działania. Pacjent z pomocą
specjalisty uczy się rozpoznawać swoje emocje, rozumieć je i modyfikować.
 Terapia ekspozycyjna (ET, exposure therapy), będąca jedną z odmian
poznawczo behawioralnej. Dla osób zmagających się z traumą i PTSD w
szczególności rekomendowana jest metoda przedłużonej ekspozycji
(PE, prolonged exposure). Polega ona na kontrolowanym przywoływaniu
dramatycznych wydarzeń z przeszłości, poznawczym i mentalnym przetwarzaniu
ich oraz oswajaniu w bezpiecznej atmosferze gabinetu terapeutycznego.
 Terapia przetwarzania poznawczego (CPT, cognitive processing therapy),
także zaliczana w poczet metod poznawczo-behawioralnych. Ma charakter
krótkoterminowy (niewielka ilość sesji). W czasie leczenia terapeuta pozwala
pacjentowi zrozumieć wpływ bolesnych doświadczeń na jego życie i na tej
podstawie zmienić podejście do nich.
 Metoda desensytyzacji i przetwarzania poprzez ruchu oczu (EMDR, eye
movement desensitization and reprocessing) - skupianie wzroku na
przesuwającym się poziomo obiekcie, przy jednoczesnym wspominaniu traumy
oraz przetwarzaniu związanych z nią emocji.
 Treningi oswajania stresu (SIT, stress inoculation training) - nauka radzenia
sobie z psychicznymi obciążeniami wynikającymi z traumy, a także problemami
potencjalnie występującymi w przyszłości.

Leki przy PTSD

W farmakologicznym leczeniu PTSD najlepiej sprawdzają się leki przeciwdepresyjne, w
tym w szczególności środki zaliczane do grupy selektywnych inhibitorów wychwytu
zwrotnego serotoniny (SSRI).

Jak podają A. Cebella i I. Łucka, należą do nich takie substancje, jak:

 paroksetyna (w dawce 10-60 mg/d),

 sertralina (50--200 mg/d),
 fluwoksamina (50-300 mg/d),
 citalopram (20-60 mg/d),
 fluoskytyna (60 mg/d.)

Efektem ich działania jest tonowanie objawów bezpośrednio związanych z

przeżywaniem traumy, a także hamowanie impulsywności, zachowań agresywnych i
myśli samobójczych.
Oprócz tego skuteczność wykazują niektóre trójpierścienne leki antydepresyjne, w tym
imipramina i amitryptylina (w dawkach 150-300 mg/d).

W przypadku chronicznego PTSD pozytywne efekty może przynieść przyjmowanie

leków przeciwdrgawkowych, takich jak karbamazepina (400-1600 mg/d.) i kwas
walproinowy (50--1750 mg/d). Pierwsza z substancji ogranicza ponowne przeżywanie
traumy oraz napady agresji, druga minimalizuje odrętwienie emocjonalne i hamuje
zachowania polegające na unikaniu.

Innymi lekami z tej grupy, które również mogą być zastosowane w terapii, są
lamotrygina (50-400 mg/d.), topiramat (200-400 mg/d.) i gabapentyna (300-3600 mg/d.).

Osobną grupę farmaceutyków stanowią leki b-adrenolityczne, w tym zwłaszcza

propranolol (120-160 mg/d), dzięki któremu możliwe jest ograniczenie czujności,
wybuchowości, a także realistycznych wizualizacji i koszmarów sennych.

Z kolei klonidyna zaliczana do agonistów presynaptycznych receptorów alfa-2 ogranicza

działanie adrenaliny, co w skojarzeniu z imipraminą hamuje napady paniki i redukuje
bezsenność.

W początkowej fazie zaburzenia pozytywne efekty przynosi też stosowanie pochodnych

benzodiazepiny, które ograniczają uczucie lęku. Środki te jednak są silnie
uzależniające i nie powinny być stosowane przez dłuższy czas.

W praktyce farmakoterapia zespołu stresu pourazowego najczęściej opiera się na lekach

z grupy SSRI, które przez lata były uważane za najskuteczniejsze w tej materii.
Najnowsze badania nie dają już takiej pewności, aczkolwiek nie ma też przekonujących
argumentów przemawiających z wyższością innych środków.

Potwierdza to tezę, że PTSD jest zaburzeniem trudnym w leczeniu. Niektórzy

specjaliści uważają, że najlepsze efekty przynosi terapia skojarzona, łącząca działania
psychologiczne i farmakologiczne, to jednak również nie zostało wystarczająco
udowodnione.

Co ważne, wszystkie leki potencjalnie przydatne w leczeniu PTSD są dostępne

wyłącznie na receptę.

Czym grozi nieleczony zespół stresu pourazowego?

PTSD w niektórych przypadkach może minąć samoistnie. Nie jest to jednak regułą,
a raczej wyjątkiem od niej. W związku z tym wszystkim osobom zmagającym się z
tego typu zaburzeniem zaleca się fachową konsultację i profesjonalną terapię
psychologiczną lub farmakologiczną.
Nieleczony zespół stresu pourazowego może mieć dramatyczne konsekwencje. Należą
do nich:

 inne zaburzenia i schorzenia psychiczne, takie jak depresja, nerwica, psychoza;

 działania autoagresywne, w tym często próby samobójcze;
 uzależnienie od alkoholu, narkotyków, leków uspokajających;
 trwała przebudowa osobowości, z wyraźnym zaznaczeniem komponentów
lękowych;
 zaburzenie relacji interpersonalnych, rozpad rodziny, utrata przyjaciół,
samotność;
 wycofanie z aktywności życiowych, zaniedbywanie obowiązków, czego dalszym
następstwem może być choćby utrata pracy i środków na utrzymanie;
 zachowania wykraczające poza normy społeczne, a nawet prawne, wraz ze
wszystkimi tego konsekwencjami, w tym również prawnymi.

Co niezwykle istotne, PTSD - podobnie jak wiele innych zaburzeń psychicznych -

angażuje wszystkie osoby mające realną styczność z pacjentem, na zasadach
przypominających choćby współuzależnienie alkoholowe.

Chcąc, nie chcąc, rodzina, przyjaciele i współpracownicy ponoszą skutki jego stanów
emocjonalnych i zachowań. Długotrwałe przygnębienie, apatia, bierność, agresja -
wszystko to destrukcyjnie wpływa na osoby postronne, które pośrednio również stają się
ofiarami czyjejś traumy.

Rozważając zasadność leczenia, warto poważnie uwzględnić tę motywację w swoich

zamierzeniach. Mówiąc kolokwialnie, warto się leczyć, jeśli nie dla siebie samego, to
dla najbliższych.

Jakie odszkodowanie za zespół stresu pourazowego?

PTSD jest zaburzeniem, które upośledza zdolność funkcjonowania nie tylko na niwie
prywatnej, ale też zawodowej. Poszkodowany nie tylko doświadcza przykrych
dolegliwości, ale też może mieć ograniczone zdolności zarobkowania, często przy tym
ponosząc wysokie koszty leczenia psychiatrycznego i psychoterapeutycznego.

Warto wiedzieć, że osoba cierpiąca na zespół stresu pourazowego może w

określonych okolicznościach liczyć na odszkodowanie oraz zadośćuczynienie.

Najprościej rzecz wygląda w kontekście wypadków komunikacyjnych. Ich ofiary mają

prawo ubiegać się o różne świadczenia, które częściowo mogą być pokryte z
ubezpieczenia OC sprawcy, a częściowo z jego własnego majątku. Tym na co można
liczyć, są:
  odszkodowanie za straty materialne związane z psychicznymi konsekwencjami
wypadku (między innymi poniesione koszty leczenia, a także utrata środków
finansowych w związku z ograniczeniem możliwości zawodowych);
 zadośćuczynienie za uszczerbek na zdrowiu, nie tylko fizycznym, ale też
psychicznym, które jest swego rodzaju rekompensatą za poniesione cierpienia;
 renta lub inne trwałe świadczenie wypłacane przez sprawcę, jeśli rozstrój
psychiczny uniemożliwia poszkodowanemu zarobkowanie w dłuższej
perspektywie.

Sumy wypłacane w takich przypadkach (często po wcześniejszym rozpatrzeniu sprawy

przez sąd) sięgają od kilku do nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych. Warunkiem
skutecznego starania się o pieniądze jest między innymi rzetelne zgromadzenie pełnej
dokumentacji medycznej - w tym przypadku psychiatrycznej.

CZYTAJ RÓWNIEŻ