ŚREDNIOWIECZE

To najdłuższa z epok która trwała 10 wieków od 5 do 15 nazwa tej epoki powstała w

renesansie i stworzyli ją twórcy następnc epok (od łaciny media tempora czyli wieki średnie)
przejściowe łatwo można zauwarzyś że jest to nazwa pejoratywna czyli negatywne bo to wieki
pirzejściowe między narodzinami i rozwojem sztuki a jej odrodzeniem w renesansie awięc uważano
ją za epoke w której nastąpił upadek myśli i nauki twierdzono że to epoka ciemna i zacofana.
Początek i koniec wyznaczają 2 daty początek 476 upadek cesarstwa rzymskiego; 1453 upadek
Konstantynopola koniec średniowiecza i początek renesansu. Dwa główne prady myślowe 1
uniwersalizm: duchowieństwo nadające ton epoki bo duchowni byli ludżmi wykształconymi a więc
tam gdzie chrześcijaństwo tam postawy i ideały oraz poglądy takie same czyli uniwersalne ich
rozprzestrzenianie ułtwial fakt że językiem którym posługiwano się była łacina; 2 prąd teocentryzm
od teos bóg i centrum czyli środek średniowiecze to epoka w której bogu i wierze
podporządkowano wszelkie dążenia czloweika całe życie doczesne polagało na przygotowaniu się
do właściwego życia po śmierci awięc życie traktowano jako przedsionek życia wiecznego z
teocentryzmem będą powiązane 2 hasła ad majorem dei gloriam czyli ku większej chwale Boga a
więc wszelkie działania miały służyć sławie bożej a nie człowieka dlatego większość dzieł to dzieła
anonimowe podpisywane często AMDG bo pisane ku chwale boga drugie hasło to słowa memento
mori czyli pamiętaj o śmierci z tych słów wynika że życie to przygotowanie do nieba jako brama
prowadząca do życia wiecznego los zależący od tego jak przeżył swoje życie na ziemi pojawiają się
elementy eschatologii. Ludźmi wykształconymi byli ludzie duchowni dlatego dominowała literatura
religijna dlatego wykształciły się gatunki jak kazania pieśni plankty (inaczej żal płacz utwory
zaliczane to liryki lamentacyjnek matka boska i śmierć jezusa). Ważną głęzią była hagiografia
hagios święty grafia pismo awięc to żywotopisarstwo awięc utwory opisujące życie świętych. W
średniowieczy książki były drogie i było ich niewiele piniewasz przepisyano je ręcznie przez
benedyktynów stąd benedyktyńska praca która mogła trwać całe życie tacy zakonnicy byli
nazywani skrybami i l.poj skryba książki były pisane na pergaminie obłożone cienkimi deseczkami
stad od deski do deski w średniowieczu wykształciły się także gatunki literatury świedzkiej eposy
rycerskie romanse oraz kroniki zaliczane do historiografii historia to opis dziejów awięc kroniki
opisywały dzieje władców.

STYLE W SZTUCE
ŚREDNOWIECZNEJ
Styl romański charakterystyczny na począdku od romanus czyli rzymski ponieważ
wykształcił się na terenia dawnego imperium rzymskiego gróbe mury z kamienia małe okna oraz
wieże jedyny zdobnik dzwonnica wskazuje na charakter obronny budowli były one również
pozbawione ozdób oprócz absydy przybudówki półkoliste klaszkory i kościoły. We wnętrzu
panował półmrok przestrzeń podzielić można było na ławe główna i boczną było budowane na
planie krzyża charakteryzowały się tym że były ciężki ciemne i o charakterze obronnym.

W MALARSTWIE
Dominuje tematyka religijna na obrazach niema perspektywy linearnej natomiast pojawia
się perspektywa hieratyczna polegająca na uśrodkowaniu postaci świętych i ich wyolbrzymienie są
również płaskie odrealnione malowanie najczęściej na tle złotym, złoto to symbol świętości. Obrazy
romańskie charakteryzuje statyczność przykładem może był obraz duczczia madonna z
dzieciątkiem i sześcioma aniołami architektury natomiast jest kolegiata w tłumie pod łęczycą drugi
styl to styl gotycki występujący pod koniec średniowiecza w XI XV wieku nazwa tego stylu
powastała w renesansie, a stworzyl ją Giorgio Vassari nazwa plemienia gotów barbarzyńskiego, bo
tak określali ten styl w renesansie twórcy, ponieważ występował naprzeciw dotychcasowym
kanonom w architekturze i malarstwie. Budowle strzeliste wysokie ku bogu wznoszone aby te
konstrukcje podtrzymać we wnętrzu znajdowały się kolumny, a na zewnątrz sporniki cieńskej mury
duża ilość okien wysokich zakończonych łukiem oraz okna z witrażami budowle te były bardzo
bogato zdobione min rozety nad głównym wejściem oraz portale czyli zdobienia drzwi bardzo duże
wejścia oraz ogromna ilość wieżyczek były także gargulce wewnątrz natomiast były sklepienia
żebrowe sufity białe albo błękitne dla wrażenia nieba. W malarstwie np. na obrazach hansa
memlinaga czy malarza Małopolskiego Pieta i ukrzyżowanie dominuje tematyka religijana.

Styl gotycki
– ekspresja, bardzo wyraźnie na obrazach gotyckich dostrzec można uczucia, emocje postacie,
które można opisać na podstawie mimiki twarzy, wyglądu ciał
– opisy, męki, tortur okaleczone, często zdeformowane ciała
Malarze tego stylu zdają się epatować okrucieństwem, stad bardzo częsty motyw krwi płynącej z
ran Chrystusa. Na obrazie Malarza małopolskiego widać trzy postaci (Chrystus, św. Jan, Maria) Jest
to bardzo częsty motyw kiedy pojawiają się te dwie postacie (św. Jan to jedyny, który wspomina, że
pod krzyżem Jezusa stała Maryja). Drugi obraz małopolskiego to Pieta ... przykładem może byc
renesansowa rzeźba ...

Bogurodzica
Jest to najstarszy liryczny utwór w lireraturze polskiej. Pochodzący najprawdopodobniej z
XIII wieku, w tym czasie powstały dwie pierwsze najstarsze strofy. Początkowo utwór ten
przypisywano św. Wojciechowi, ale badania dowiodły, że żył on trzy wieki wcześniej. Utwór ten
pozostaje anonimowy. Jest to jeden z najważniejszych utworów polskich. Zwraca się uwagę na jej
charakter narodowy i religijny. Charakter narodowy:
– uważana za pierwszy hymn polski
– pieśń rycerska (śpiewana w 1410 w czasie bitwy pod Grunwaldem)
– wykonywana także w czasie koronacji Króla Władysława Warnenczyka
– Jan Długosz napisał, że był to hymn koronacyjny dynastii Jagielonów
Charakter religijny:
– występują osoby boskie, czyli pojawia się strefa sacrum
– motyw deesis (z grec. Prośba, modlitwa) motyw deesis to motyw pośrednictwa, szczególnie
częsty w malarstwie i literaturze średniowiecza
– kyrie elison (zwrot pochodzący z greckich pieśni religijnych, oznaczający Panie zmiłuj się)
ten refren wskazuje na to, że była to pieśń wykonywana podczas mszy

Ludzie tej epoki bali się Boga od którego dzielił ich duży dystans, dlatego swoje prośby
zanosili przez pośredników, a byli nimi Maryja, która wywodzila się spośród ludzi, rozumiała ludzi,
bo znała ich codzienne życie, ale jednocześnie była matka Chrystusa. Drugim pośrednikiem był Jan
Chrzciciel, wg Chrystusa najświędszy z ludzi, on jaka pierwszy ogłosił jego boskość.
W utworze można odnaleźć trzy największe paradoksy wiary chrześcijańskiej:
– Maryja, która urodziła syna Bożego pozostała dziewicą.
– "Twego syna Gospodzina" stąd wniosek, że Chrystus jest jednocześnie jej Panen i synen
– Chrystus jest jednocześnie człowiekiem i Bogiem
W utworze odnaleźć można bardzo dużo środków stylistycznych. Na początku utworu
pojawia się apostrofa, bezprośredni zwrot do Maryi i Jana Chrzciciela, wskazujące na obecność
motywu deesis czyli pośrednictwa. Pojawiają się paralelizmy składniowe (powtórzenie składni).
Antyteza "zbożny popyt" "rajski przepyt". Rymy wewnętrzne "Bogurodzica" "dziewica", rymy
zewnętrzne "nosimy" "prosimy". W utworze mozna odnaleźć nawiązanie do poglądów św. Tomasza
z Akwinu, ktory dostrzegał w świecie hieralchiczny porzadek. Według tego założenie najwyższe
miejsce w hierarchi zajmuje Bóg
|
Jezus, Bóg człwowiek
|
Maryja
|
Jan Chrzciel
|
Ludzie
Wedlug tej hierarchi świat jest uporządkowany, człowiek zajmuje w niej najniższą osobę,
dlatego potrzebuje pośredników. Maryja w tym utworze jest osoba boską, jest umieszczona w
centrum utworu. Utwór zaliczyć można do stylu romańskiego.
W utworze występują takze liczne archaizmy, są to wyrazy, bądź formy gramatyczne, które
wyszły z użycia, bądź uległy zmianie.
– Archaizmy leksykalne, to wyrazy, które zmieniły znaczenie "gospodzin" tutaj występuje
jako Pan, a dzisiaj gospodarz
– fonetyczne, zmiany dotyczące zmiany wyrazu "Krzciciela", dzisiaj powiemy Chrzciciela
– fleksyjne, dotyczące zmian w odmianie, np.: "Zyszczy", dziś ziść

Styl gotycki
– ekspresja, bardzo wyraźnie na obrazach gotyckich dostrzec można uczucia, emocje postacie,
które można opisać na podstawie mimiki twarzy, wyglądu ciał
– opisy, męki, tortur okaleczone, często zdeformowane ciała
– strzeliste wysokie budowle, ku czci Boga
– duża ilość okien wysokich zakończonych łukiem, oraz witraże
– bogate zdobienia
– bardzo duże wejścia
– duża ilość wieżyczek
– w obrazach dominuje tematyka religijna

Styl romański:
– grube mury z kamienia
– małe okna
– jedynym zdobnikiem kościołów były dzwonnice
– występowanie wież
– w kościołach panował półmrok
– budowle na planie krzyża
– przestrzeń można podzielić na główną i boczną
– w malarstwie dominuje tematyka religijna, brak perspektywy linearnej, pojawia się
perspektywa hierarchiczna (uśrodkowanie postaci świętych i ich wyolbrzymienia), obrazy
charakteryzuje statyczność

Matka Boga czy zwykła kobieta?

Analiza i interpretacja Lamentu
Świętokrzyskiego
 Ten utwór funkcjonuje w literaturze pod kilkoma tytułami. "Lament Świętokrzyski"
odnaleziono ten utwór w klasztorze Świętokrzyskim, pierwszy tytuł określa gatunek utworu, czyli
plankt (płacz, rozpocz). Ze względu na gatunek utwór możemy zaliczyć do liryki lamentacyjnej, na
samym poczatku utworu można odnaleźć fragmenty wskazujące na to, że utwór to plankt
"usłyszycie mój zamętek".
"Żale Matki Boskiej pod krzyżem" w tym tytule pojawia się podmiot liryczny. Podmiot
liryczny występuje w 1 os. l. poj. Utwór możymy zaliczyć do liryki bezpośredniej. Podmiotem
lirycznym jest Matka Jezusa patrzaca na śmierć swego syna. Tytuł określa także tematykę utworu,
tematyka jest cierpienia, rozpacz, jej rozpacz wynika ze śmierci syna umierającego na krzyżu.
Ze względu na tematykę utwór zaliczyć można do liryki dolorystycznej (dolor, czyli Bóg),
bo utwór opisuje cierpienia Matki Boskiej, oraz do liryki pasyjnej(passio, czyli męka).
Pierwowzorem tego utworu był łaciński wiersz "Stawak Mater Dolorosa", Stała Matka Boleściwa.
Ten utwór napisany został w jęz. łacińskim przez Franciszka Lina, Włocha. Autor tego utworu był
prawnikiem, który stracił żonę, wyzbył się wszystkiego i wstapił do klasztoru.
Trzeci tytuł "Posłuchajcie, bracia miła", taka forma tytułu to incipit, bo jest on pierwszym
wersem utworu. Pojawia sie środek stylistyczny, który stanowi oś kompozycyjną utworu.
– do wszystkich ludzi "bracia miła"
– do wszystkich ludzi "stary, młody"
– do swojego syna "Jednegociem Syna"
– do anioła Garbriela "O anjele Gabryjele"
– do wszystkich matek "wy miłe i żądne maciory"
Zwraca się do wszystkich ludzi, aby się z nimi podzielić i szuka wsprawcia zwracając się do matek.
Pojawiają się w zwrotach do Jezusa zdrobnienia, czyli deminiutiva ("synku" "główka"), w słowach
Maryi słychać bardzo wyraźnie czułość, miłość do Jezusa. Matka Boska chciałaby mu pomóc,
potrzymać głowę, napoić, wytrzeć krew, ale nie może tego zrobić, bo nie może dosięgnąć, czuje
bezradność, bezsilność. W apostrofie do anioła Gabriela... w tych słowach bardzo głośno widać
wspomnienia do zwiastowania. Gabriel zapowiedział, że zostanie matką, zapowiedz wielkiej
radości, bo Maryja została wybrana, a tym czasem Maryja pyta stojąc pod krzyżem ma pretensję,
słychać wyrzuty, a nawet rozgoryczenie. Ostatnia apostrofa skierowana do wszystkich matek,
zwraca się do nich, aby w przyszłości nie musiały cierpieć tak jak ona dzisiaj patrząc na śmierć
swoich dzieci. W tym utworze Maryja to zwykła kobieta, matka patrząca na śmierć swego syna,
świadczy o tym jej bezsilność, ubolewanie nad śmiercią, mimo obietnic szczęścia, troszczy się
syna, ma pretensje do anioła, czuje ból patrząc na śmierć syna, to są cechy zwykłego człowieka.
Utwór "Lament Swiętokrzyski" powstał w wieku XV, kiedy w Europie zaczęły
upowszechniać sie tendencecje nowej epoki, już renesansowej, przede wszystkim humanizm (od łac
humanus, czyli ludzki). Humaniz-prąd myslowy, który będzie się koncentrował na człowieku, na
jego emocjach. Humanizm w tym utworze można odnaleźć w kreacji podmiotu lirycznego (Maryi).
Lament Świetokrzyski" to pierwszy utwór w którym pojawia sie tak duży element
humaniztyczny. W utworze pojawiają się trzy czasy. Odnosi się do przyszłości kiedy mówi, że nie
będzie mieć żadnego syna i w apostrofie do matek. Czas przeszly pojawia się w apostrofie do anioła
Gabriela. Czas teraźniejszy również się pojawia wskazują na to czasowniki "rozdziel" "biję, męczy"
itp. W czasie teraźniejszym autor opisuje mękę Chrystusa, opisuje bezwględność, okrucieństwo
oprawców, również smutek i żal patrzącej na śmierc swego syna.
To co dzieje w teraźniejszości jest pretekstem do wspomniech, czyli najwazniejszy jest czas
teraźniejszy, bo to on staje się pretekstem do wspomniania zwiastowania, ale też spojrzenia w
przyszłość. W czasownikach takich jak "bije" "męczy", czy w określeniach "krew kryje" bardzo
wyraźnie można dostrzec emocjonalne zabarwienia negatywnie.
Archaizmy
Pierwszym archaizmem jest "maciory" w XIV wieku matka to mać i od niej pochodza takie
wyrazy jak macierz i maciora, takie określenie matki funkcjonowało w XIV i XV wieku, dzisiaj
słowo macierz oznacza ojczyznę, a maciora samicę świń. Jest to archaizm leksykalny, inny to jeno
(tylko).
Fonetyczne, np.: "inego", "kcęć"
Fleksyjne np.: "jednogociem"
W utworze tym autor opisuje mękę Chrystusa i cierpienie Maryi, uczucia Matki Boski. Takie
sceny z życia Jezusa i Maryji są rzadkością w Biblii, w zakończeniu swojej św. Jan ewangelii
napisał, że jest wiele scen z życia Jezusa nie zostały opisane. Nie wiemy nic o jego życiu
prywatnym, nie znamy dzieciństwa Chrystusa, nie znamy czasu młodości, nie wiemy jak wyglądał
Jezus i jak wyglądała Maryja. To są tematy, które bardzo często pojawiały sie w apokryfaf (od grec.
apokros-ukryty. Apokryfy to powieści skonstruowane pod względem tematycznym, stylistycznym,
jak historie biblijne, które wg Kościoła zostały uznane za kanon, czyli księgi uznane za napisane
pod natchnieniem Bożym. Te apokryfy były szczególnie popularne w XV wieku, elementy historii
apokryficznym można odnaleźć w "Lamencie Swiętokrzyskim". W ksiegach kanonicznych nie
pojawiają się opisy dzieciństwa Jezusa, sytuacji rodzinnej ani też młodości, takie historie opisyno w
apokryfach, których poznajemy wygląd Maryi, Chrystusa, ich emocje. Apokrofy to utwory
wypełniające kanon, ale Kościół ich nie uznaje. "Lament Świętokrzyski" zawiera informacje
apokryficzne, ponieważ czytelnik poznaje emocje Maryi, uczucie kiedy stała na Golgocie patrząc
na śmierć swojego syna, poznajemy opis ciała Chrystusa. Jedyny który wspomina o obecności
Maryi pod krzyżem jest Święty Jan.
"Lament Świętokrzyski" zaliczyć można do sztuki gotyckiej, której główną cechą była
ekspresywność, czyli opis uczuć, a w utworze autor koncentruje się na opisie uczuć Maryi patrzacej
na śmierć swojego syna. Dla sztuki gotyckiej charakterystyczne są opisy scen krwawych, męki i
cierpienia. "Krew po tobie płynie", "głowa zwisała", "krwawa godzina", "krawe gody",
"rozkrwawione me miłe narodzenie".
Utwór ten ma formę monologu Maryi, która w apostrofach zwraca się do wszystkich ludzi,
syna, anioła Gabriela i do wszystkich matek. Na podstawie budowy tego utworu można
wywnioskować, że mógł on stanowic fragment wielkanocnego misterium, na co może wskazywać
motyw ukrzyżowania.
Misterium (łać. tajemnica) jeden z średniowieczny gatunków dramatycznych, ktorych
glownym wykorzystaniem było użycie wątków biblijnych, szczegolnie dotyczace smierci i meki
Chrystusa. Misteria wystawiane były na rynkach miast bądź w kościołach. Dzięki czemu ludzie
dosięgali tajemnicy tego niezwykłego wydarzenia, czyli zmartwychwstania Chrystusa.

Piosenka o końcu świata

Utwór to opis niezwykłego sielankowego pięknego dnia, a więc trudno uwierzyć, że za
chwilę ma nastąpić koniec świata, dlatego utwór kończy się powtórzeniem w którym autor
dwukrotnie powtarza "Innego końca świata nie będzie".
Utwór ten można interpretować w dwojaki sposób, po pierwsze wykorzystując kontekst
historyczny, wiersz ten był reakcją poety na wkroczenie wojsk sowieckich do Polski, które Miłosz
otczytał jako koniec dotychczasowego świata, który nastąpił niespodziewanie, to kres świata
cywilizowane, świata kultury i sztuki, pokonanych przez barbarzyńców.
Drugą sposób interpretacji tego utworu to koniec, który dotyka każdego nagle i
niespodziewanie, nawet w piękny i słoneczny dzień, to śmierć.

Średniowieczne wzorce osobę

W średniowieczu wykształciła się tzw. literatura parenetryczna, czyli utwory które
propagowały wzorce osobowe charakterystyczne dla średniowiecza, były ich trzy.
Pierwszy to święty, drugi to rycerz, a trzeci to władca.

Święty
W średniowieczu wykształciły się dwa wzorce osobowe świętego. Św. wschodni (asceta,
np.: św. Aleksy z "Legendy o Świętym Aleksym") i św. zachodni (np.: święty z Asyżu, którego
historię opisaną w "Kwiatkach świętego Franciszka).
Święty to najpopularniejszy średniowieczny wzorzec osobowy, ponieważ świętym mógł
zostać każdy, bezwzględu na pochodzenie i zasługi. Historie świętych opisywano w dziełach
Chagiograficznych (żywoto pisarstwo). Jedynym z gatunków chagiograficznych była legenda (od
łacińskiego słowa ad legendum-coś do czytania). Historie te czytano w klasztorach podczas
posiłków w refektarzach (jadalnia klasztorna). W danym dniu czytano historię poświęconą
świętemu, który temu dniowi patronował. Szczególnie chętnie człowiek średniowiacz sięgał po
żywoty świętych, ponieważ interesował go świat, którego nie znał, podróże wówczas, były
rzadkością, ludzie bali się podróżować, bo nie znali świata, a także bali się bandytów, złoczyńców.
Ludzie spragnienie byli czegoś niezwykłego, przygód, emocji, chcieli oderwać się od
rzeczywistości, przenosząc się w świat literacki, najbardziej znanym zbiorem żywotów średnich
była "Złota legenda" Jakuba de Voragine (de worażin). Żywoty świętych powstawały wg
określonego schematu:
1. Cudowne narodziny
2. Rozpustna młodość
3. Nawrócenie
4. Cuda towarzyszące życiu
5. Śmierć i cuda po śmierci

PIEŚŃ O ROLANDZIE
Rycerz to kolejny wzorzec osobowy w średniowieczu po świętym w 11 wieku rozpoczęły
się wyprawy krzyżowe krucjaty od łac crux krzyż rycerze europejscy wyruszyli do Jerozolimy aby
bronić ziemi świętej i grobu Chrystusa w tym czsie powstawać zaczęły utwory opiewające rycerzy
chrześcijańskich gatunek ten nazwana chanson de geste szansą de żeste czyli pieśń o czynach
przykładem jest pień o rolandzie autor tego utworu jest anonimzowy głównym bohaterem tej pieśni
jest hrabia marchii bretońskiej roland dowudca arriergardy czyli tylnej straży wojsk Karola
wielkiego jego ojczyną był ganelon człowiek zazdrosny o względy syna u władcy dlatego dopuścił
się zdrady i wydał rolanda w ręce saracenów saracenami nazywano w średniowieczu niewiernych
arabów w wąwozie rancevoux roland z wojskiem wpadł w zasadzke zastawioną przez saracenów
którym pomagał ganelon ponieważ zaatakowana została tylna straż bez wezwania pomocy byli
zdani tylko na siebie ale roland niechciał prosić o pomoc bo najważniejsza cechą jest honor więc
gdyby zadoł wróg i wezwał posiłki mówgłby być uznany za tchuża roland to rycerz chsześcijański
który poległwszy z walce z saracenami gwarantuje sobie życie wieczne i zbawienie niemniej roland
narasił na śmierć żołnierzy oraz przyjaciela oliwiiera można więc stwierdzić że wykazał się
egoizmem i pychą. Na szczególna uwagę można zwrócić że roland czuje gdy śmierć się zbliża
moniewasz mózg wylewa mu się uszami biegnie na wzgórze dzięki czemu ulega wywyższeniu i
znajduje się bliżej nieba oraz góruje nad niewiernymi choć umiera to zwycięża nad niewiernymi
wzgórze to nawiązanie do golgoty gdzie zmarł chrystós. Na wzgórzu stoi sosna z czego był
wykonany krzyż Jezusa drzewo jest mostem do nieba roland kładzie się pod drzewem tważą do
ziemi co jest znakiem pokuty następnie klęka i wypowiada słowa mea culpa czyli moja wina z
modlitwy pokutnej confiteor spowiadam się. Następnie trzykrotnie wyciąga w strone nieba wyciąga
rękawice 3 liczba święta a rękawica chołd lenny a więc bóg staje się seniorem następnie roland
howa pod swym ciałem swój miecz Durrendal atrybut rycerza gdzyby miecz dostał się w ręce
wroga to chańba. W rękojeści znajdowały się relikwie więc w rękach niewiernych chańba wtedy
roland kładzie się na plecach i kładzie ręce na pierci sybol poddania się bogu roland odchodzi
pojednany z bogiem a potwierdzeniem przebaczenia bóg zsyła 3 anioły. Pierwszy Archanioł
Gabriel, Michał ksiąrze który walczył z szatanem ognistym mieszem, Cherubin strażnik bram raju.
Zanoszą dusze rolanda do nieba ta symboliczna śmierć jest charakterystyczna dla chsześcijańskeigo
rycerza ta pieśń jest ważna z powodu że państwowości zaczęły się wykształcać więc nieznae był
pijęcie patriotyzmu pijaiwa się poraz pierwszy w tym utwoże bo roland przed śmiercią wspomina
władcę ale także słodką francje czyli ojczyznę. N podstawie pieśn można stworzyć ideał
średniowiecznego rycerza człowiek honorowy jego najważniejsza cecha męski w walce odważny
dzielny. Hasłem rycerza były Bóg, Honor, Ojczyna nie bez znaczenia jest koleność średniowieczny
rycerz w czasie wypraw krzyżowych był przede wszystkim chsześciajninem dla którego wiara była
wartością najważniejszą w jej obronie był gotów stanąć w obronie a nawet zginąć dlatego bóg jest
wartością nadrzędną. Kolejny jest Honor uczcziwośc i prawość owobiązywał rycerza podczas walki
tważą w twarz na otwartym polu bitwy kiedy dwaj stają naprzeciw siebie był on podstawą etosu
rycerskiego etos to zbiór najważniejszych wartości kodeks. Na trzecim miejscu jest ojczyzna nawet
jeśli nie istniały państwowości dzisiejszego rozumowania poraz pierwszy pojawia się ono w pieśni
o rolandzie. Ryceż to drógi wzorzec osobowy to człowiek który powinien również być oddany
władcy którego był wasalem.

TRISTAN I IZOLDA (okoliczności

powstania)
Kiedy wyprawy krzyżowe dobiegły końca rycerze osiedli w swoich zamkach i zaczeli
prowadzic dworski tryb życia. Ucztowali i urządzali turnieje rycrskie wykształcił się wówczas
nowy typ średniowiecznego rycerza podobnie jak do tej pory walecznego gotowego do poświęceń
ale dodatkowo posiadającego dame swego serca. Njczęściej była ona mężadką którą on dażył
miłością platoniczną czcził ja opiewając jej urodę w pieśniach (cechą rycerza była umiejętność
grania na instrumencie) bronił jej imienia i czci w czasie pojedynków lub turniejów wstążkę lub
chusteczkę od niej. Ten stosunek do kobiet rycerze przywieźli z wypraw szarmancja wobec kobiet
pojawiła się wśród arabów i to od nij europieczycy się nauczyli szacunek usłużność wobec kobiet
opieka i tego nauczyli się Europejczycy od arabów w związku ze zmianą postawy rycerza zaczęto
zastępować chanson de geste romansami w południowej francji w Prowancji zaczęło poawiać się
poezja liryczna o charakterze romantycznej jej twórcami byli wykształceni trubadurzy i ich utwory
wykonywali żonglerzy lub minstrele w 12w. ich pieśni rozprzestrzeniły się w francji a następnie w
Europie autorzy tych utworów często bazowali na legędach celtyckich czyli plemienia celtów z
Irlandii wielkiej Brytanii które charakteryzowały następujące elementy przeplatanie się realnego i
fantastycznego czyli magia i smoki ale także magiczne napoje i czarodziejskie przedmioty.
Przykładem taiego utworu są dziej tristana i Izoldy utwór ze średniowiecza zpisany w 19w. Josepha
bedie który zrekonstuował historie o dwóch kochankach odwoływójące do króla Artura i rycerzy
okrągłego stołu echa tego można odnaleźć w tristana i Izoldy zamek króla marka nazywał się
tyntagiel jak króla Artura niewiadoo czy marek jest wasalem króla Artura na końcu marek każe
tristanowi pozdrowić króla Artura. Ten utwór doskonale opisuje dzieje dworne Tristan będący
wasalem przyjacielem krewnym króla marka kory zakochuje się w swojej królowej z ta różnicą że
miłość niebyła platoniczna gdyż noc poślubną zpędziła służka brangien a nie królowa która niebyła
już dziewicą.
Tristan to imię znaczace, w tym wypadku oznacza smuny, albo urodzony do smutku,
odnośni się to do okoliczności narodzin. Riwalen i Brancheflor (imię odnosi się to czystości) to jego
rodzice. Gdy Brancheflor była w ciązy jej mąż wyruszył na wyprawę wojenną przeciwko diukowi
Morgenowi. Przedwcześnie urodziła syna gdy dowiedziała się o jego smierci. Jego odnoszą się do
jego imienia. W swoich słowach skierowanych do nowo narodzonego syna wyjaśnia znaczenie jego
imienia, w smutku powiła swoje dziecko i smutek będzie mu towarzyszył w życiu, poniewaz jego
matka zaraz po urodzeniu dziecka umarła. Wychowywał Tristana po smierci rodziców zajmował się
Rohałt, poniewaz był przyjacielem Rivalena i miał wielu synów i mógł wśród nich ukryć Tristana
przed diukiem Morganem. Kiedy Tristan dorósł został oddany na wychowanie giermkowi
Goniuszenowi. Nauczył jak być rycerzem, przekazał mu wiedzę na temat sztuk walki, ale
przedewszystkim przekazał wartości, którymi powinien kierować się rycerz, czyli uczciwość,
prawość, niechęć do kłamstwa i obłudy, Tristan, który od dzieciństwa brzydził się kłamstwem
zakochawszy się w Izoldzie o złotych włosach był zmuszony, aby okłamywać Marka i Izoldę o
białych dłoniach. Czuł się z tym bardzo źle, starał się zrobić wszystko, aby zapomnieć o Izoldzie
złotowłosej, ale nie mógł, bo miłość do Izoldy nie mógł zapanowac, bo oboje wypili zaczarowany
eliksir.
Gorwenal nauczał także Tristana grać na harfie, to nowa cecha rycerza średniowiecznego,
dzięki umiejetnością, które wpoił mu Gorwenal stał się rycerzem tak biegłym w swojej sztuce, ze
nikt nie potrafił go pokonać, ale co ważne nie wywyższał się i oprócz tego nie wyzywał na
pojedynek nigdy słabszego przeciwnika. Dowodem na to jest sytuacja jaka miała miejsce wśród
trędowatych, kiedy Tristan odbijał Izoldę, wtedy do walki w jego imieniu stanął Gorwenal, również
on nie użył miecza w walce, ale pokanał trędowatego przy pomocy gałęzi. Swoimi niezwykłymi
umiejętnościami wykazał się w pojedynkach. Pierwszy pojedynek z Morhołtem, wujem Izoldy,
niepokonanym słynącym ze sztuki rycerskiej. W czasie tego pojedynku Tristan został ranny
zatrutym mieczem i wówczas po raz pierwszy przyszła z pomocą Izolda. Walczył także ze smokiem
i z olbrzymem, pokonał ich, w pojedynku ze smokiem został ranny, po raz drugi z pomocą przyszła
Izolda, stąd wniosek, że znała Izolda tajniki medycyny, które przekazała jej matka, stąd kolejny
wniosek, że była osoba uczoną, wykształconą. Stoczył także kolejne pojedynki w imieniu królestwa
ojca Izoldy o białych dłoniach, diuka Hoela. Tristan mimo swoich niezwykłych umiejętności
pozostał człowiekiem skromnym, nie ubiegał się o tron w Loni, ktorego był prawowitym
dziedzicem, choć pokonał diuka Morgana to władzę w państwie przekazał Rohałtowi, kiedy znalazł
się na dworze króla Marka, bardzo szybko przypadł władcy do serca, dzieki jego umiejętnością, ale
także lojalnością, szczerością, oddaniem, skronością, serdecznością, życzliwością. Ta sympatia
władcy zwiększyła się kiedy okazało sie, że Tristan jest siostrzeńcem króla, ale wtedy niechęć
baronów stała się jeszcze większa, bo władca obiecał swój tron przekazać Tristanowi, wtedy
baronowie przekonali władcę, że powinien się ożenić, do czego on nie był szczególnie chętny,
oświadczył że poślubi tylko kobietę, do której należy złoty włos, wtedy Tristan zrozumiał, że ten
włos należy do Izoldy Złotowłosej i wiedział gdzie jej szukać i wówczas stanął do walki ze
smokiem, aby zdobyć rękę księżniczki (typowy motyw w baśniach, który książę walczy o ręke
księżniczki), ale Tristan pozostał ranny na polu bitwy, ale jeden z kandydatów do reki Izoldy
oświaczył, że jest pogromcą smoka. Izolda nie uwierzyła, wyruszyła na pole bitwy, gdzie znalazła
rannego Tristana, który trzymał język smoka. Znalazła wyszczerbiony miecz, który pasował do
fragmentu w ciele Morhołta, wtedy zrozumiała, że ten rycerz jest zabójcą jej wuja, a mimo tego
pomogła mu i uleczyła z rany. Tristan kiedy wyleczył sie przypomniał, że dwukrotnie uratował jej
życie i wyjawił jej powód, dla którego wyruszył do Irlandii, ale zanim orszak wyruszył spowroten
do Kornawlii Izolda dostała eliksir miłosny, który mieli wypić razem z królem Markiem w dniu
ślubu, bo jedno spojrzenie po wypiciu zapewniało wieczną miłość. Strażniczką tego napoju miała
być Brangien, stąd wniosek, że królowa ufała Brangien, a po drugi była przyjaciółka Izoldy, czego
dała dowód zastępując ją w noc poślubną w łożu króla Marka, ale ponieważ w czasie podróży
panował upał to nieświadomi tego co robią, aby zaspokoić pragnienie wypili napój miłosny, ale
uczucie które ich połączyło to nie tylko miłość platoniczna, ale także fizyczna, nad którą oboje nie
potrafili zapanować, od tego momentu żadne z nich nie potrafiło zaznać spokoju bez drugiego.
Izolda mimo tego, ze poślubiła króla Marka nie potrafiła dochować mu wierności, tak samo
Tristan, choć władca był jego panem i seniorem, przyjacielem, krewnym zdradził go i okłamywał,
mimo że kłamstwem się brzydził, spotykał się potajemnie z królową, ale ich związek odkryli
baronowi i donieśli władcy i od tego momentu Tristan i Izolda byli śledzenie w każdym momencie.
Tristan i jego ukochana zostali ukarani i mieli zostań spaleni na stosie, Tristanowi udało się uwolnic
i skoczył skacząc z okna kaplicy, mimo tego iż Tristan był człowiekiem wiarołomnym modlił się do
Boga, a ten wysuchał jego próśb, a dowodem tego jest ucieczka Tristana, który skacząc prosił Boga
o pomoc. Bóg pomógł Tristanowi i z tej obresli również udało mu się wyjść cało, peleryna rozłożyła
mu się na wietrze i wyladował szczęśliwie. Izolda trafiła do obozu trędowatych, trąd polega na tym,
że ciało ludzkie gnije i zaczyna powoli odpadać, za życia. Trędowaci byli wyrzucanni na margines
społeczny, nnie mogli mieszkać w miastach, ich osady znajdowali się poza murami, żyli w
odrzuceniu, samotności i pochanbieniu i na taką śmierć za życia skazał król Izoldę, ale i stamtąd
udało się Tristanowi ukochana uwolnic i skryli się w lesie morejskim, gdzie odnalazł ich władca,
miecz był symbolem niewinności, spali między sobą, a między nimi był nagi miecz, a wówczas król
Marek uwierzył w ich niewinność, a następnie dał się uprosić, aby przyjąć Izolde do zamku, a
Tristan musiał być wygnany z Kornwalii. Ukrył się u pustelnika Ogryna i potajemnie dalej spotykał
się z królową. Tristan i Izolda spotykając się w ten sposób i łamią zasady chrześcijańskie, nawet
pustelnik Ogryn, który im pomaga jest tym zgorszony, ma świadomość, że występują oni przeciw
prawu boskiemu za co będą potępieni (historia Tristana i Izoldy przypomina tragedię antyczną,
ponieważ kochankowi stają przed konfliktem tragicznym, muszą dokonać wyboru między prawem
ludzkim, a prawem boskim). Tristan ofiarowuje Izoldzie psa Milusia, ktory miał na szyi
dzwoneczek rozweselający.

Tristan jest przekonany, że Izolda zapomniała o nim, kiedy wyjeżdza, aby pomóc diukowi
Hoelowi poznaje jego córkę Izoldę o Białych Dłoniach (Izolda znaczy piękna) i decyduje się ja
poślubić przekonany, że ukochana go już nie pamięta, ale w dniu ślubu przypomina mu o ukochanej
pierścień, który od niej dostał wtedy Tristan przekonuje Izoldę, że złożył ślubu czystości i obiecał,
że przez rok nie bedzie sypiał z żoną, nie było to prawdą, bo Tristan tęsknił za Izoldą Jasnowłosą,
kochał tylko ją, był też przekonany, że gdy poślubi Izoldę o Białych Dłoniach zdradził Izoldę
Złotowłosą, ale niebawem okazuje sie, że Tristan wyrusza do Kornwalii wyjawiając swoją
tajemnicę Kahedrynowi, który był bratem Izoldy o Białych dłoniach, próbuje spotkac się z Izoldą
Złotowłosą, używa czarodziejskiej maści, która zmienia rysy jego twarzy, tak że nie rozpoznaje go
nawet ukochana, wierzy że to on kiedy rozpoznał go pies Łapaj. Izolda rozpoznaje w Tristanie
swego ukochanego, Tristan mimo tego, że złozył przysięgę Izoldzie o białych dłoniach do której
musiał wrócić. Wracając Tristan został ranny, trafiony zatrutą strzałą, dlatego poprosił Kahedryna,
aby przywiózł Izoldę Złotowłosą, bo ona jako jedyna mogła go uleczyć, Izolda o Białych Dłoniach
podsłuchała rozmowy brata z mężem i dowiedziała się, że jeśli Kahedryn przywiezie Izolde
Złotowłosą wywiesi żagiel biały, jeśli nie czarny. Stan Tristana coraz bardziej się pogarszał, ale
resztkami sił pragnął jeszcze zobaczyć ukochaną. Izolda okłamała męża, ponieważ była zazdrosna,
poczuła się zdrodzona i poniżona, ale nie sadziła jakie bedą konsekwencje jej kłamstwa, bo Tristan
dowiedziawszy się, że nie zobaczy ukochanej umarł, kiedy Izolda Złotowłosa zobaczyła ciało
swego ukochanego, położyła się obok niego i również umarła.
Mamy w utworze doczynienia z tzw. miłością dworską, która opierała się na konkretnych
bardzo wyraźnie okreslonych zasadach, polegających na tym, że ukochana była z reguły mężatką,
wyzej urodzoną niż mężczyzna, on bronił jej czci, dobrego imienia, dażył ją miłością platoniczną,
niektóre z tych zasad w Tristanie i Izoldzie zostały spełnione, bo Izolda jest królową, żoną króla
Marka, Tristan broni jej, często narażając własne życie, ale na tym te zasady się kończą, bo oto
miłość, którą czują Tristan i Izolda nie podlega żadnym zasadą, jest nieokiełznanym żywiołem,
który ogarnął kochanków i powoli niszczy, uczucie to zrodziło się między Tristanem i Izoldą po
wypiciu magicznego napoju i od tej pory jedno bez drugiego nie mogło żyć, nie mogło zaznać
spokoju, ta miłość przyczyniła się do tego, że oboje zostali zmuszeni do kłamstwa, okłamywali
najbliższą sobie osobe, czyli króla Marka, którego oboje kochali, nie chcieli krzywdzić go, ale
wbrew sobie oboje to czynili, a więc miłość w Tristanie i Izoldzie jest wielką kosmiczną siłą, która
połaczyła kochanków na wieki, bo kiedy okazało się, że Tristan umarł Izolda nie widząc sensu
dalszego istnienia położyła sie obok niego i również umarła, symbolem tej miłości staję się krzak
głogu. Król Marek zabrał ciała do Kornwalii i pochował, ale w dwóch osobnych grobach. Z grobu
Tristana wyrastał głóg, który swoimi galęziami wrastał w grób Izoldy. Choć trzykrotnie na rozkaz
króla go ścinano za każdym razem odrastał, głóg to symbol miłości, która połączyła Tristana i
Izolda, tak silnej, ze była wstanie pokonać nawet śmierć. Głóg ma znaczenie symboliczne, głóg to
krzew, który wiosną kwitnie pieknymi czerwonymi kwiatami, które zmieniają się w czerwone
owoce, ale między nimi ukryte są kolce i taka była miłość Tristana i Izoldy, z jednej strony
niezwykła i piekna, bo gdy kochankowie spotykali się czuli nieopisane szczęście, ale z drugiej
strony bolesna, tak jak bolesne jest ukucie kolca.
 W utworze odnaleźć można także ideał damy średniowiecznej, kobiety pięknej wrażliwej i
wykształconej. W średniowieczu osobami wykształconymi byli także duchowni, ale spośród osób
świeckich to kobiety były bardziej wykształcone jak mężczyźni, bo mężczyźnie w tym czasie takie
umiejętności nie były potrzebne, on miał znać się na sztukach walki, a więc musiał umieć władać
bronią, być biegły w sztuce rycerskiej i z takim zjawiskiem mamy doczynienia w Tristanie i
Izoldzie. Tristan i król Marek są obaj niepiśmienni. Kiedy Tristan chce napisać list do króla Marka
pomocy szuka u pustelnika Okrana. Kiedy Marek otrzymuje list każe budzić kapelana, aby ten list
odczytał, natomiast Izolda nie wiemy czy umiała czytac i pisac, ale możemy przypuszczać,
ponieważ miała wiedzę medyczną, którą przekazała matka. Izolda to kobieta niezwykle piękna,
wysoko urodzona, znająca dobre maniery, potrafiąca uleczyć rannego Tristana nawet gdy został
raniony zatrutą strzałą.
W utrworze odnaleźć można także ideał rycerza średniowiecznego, utwór pochodzi
najprawdopobniej z XII wieku, kiedy zmieniać się sytuacja społeczna, zakończyły się się wyprawy
krzyżowe, a wraz z nimi przemineła popularność hanson de geste, czyli pieśni o czynach
opiewiawających dzieje rycerzy, wiernych Bogu, królowi i ojczyźnie, walczących honorowo w
obronie wiary, gotowych w każdej chwili oddać swoje życie. Lojalnych wobec władcy, doskonale
znających rycerskie rzemiosło.
W XII wieku gdy zakończyły się wyprawy krzyżowe rycerze osiedli w swoich zamkach,
wzbogaciwszy się dzięki łupom przywiezionym z krucjat wiedli wygodne dworskie życie, a więc
do cech które posiadał rycerz bohater hanson de geste dołączyły nowe, umiejętność gry na
instrumencie. Śpiewania, a przede wszystkim szarmancja wobec kobiet, taki rycerz posiadał damę
swego serca, którą dażył miłością platoniczną. Tristana taką damę swego serca posiadał, ale wbrew
zasadom miłości dwornej połączyła ich miłość fizyczna. Oprócz tego Tristan umie także grać na
harfie, posiadł także umiejętności sztuki łowieckiej.

Legenda o Świętym Aleksym

Legenda o Świętym Aleksym przywędrowała z Syrii i ten utwór pojawiał się niemalże w
każdym kraju Europejskim, utwór ten prezentuje postawę świętego wschodniego, ponieważ taki typ
azceny uprawiali mnisi buddyjscy, polegała ona na tym, że cierpiano milcząc. Aleksy nie upomina
się o jałmuzne, nie prosi o wspracie, ale też nie skarży się na swój los, kiedy siedzi pod schodami
kościoła, kiedy jest głodny i zmarznięty to dopiero Matka Boża, która zeszła z ołtarza nakazała
klucznikowi, aby go wspuścił, następnie spędził 16 lat pod schodami swego ojca, był poniżany,
obrażany, słudzy wylewali na niego pomyje, a on nigdy nie skarżył się na swój los. Cierpiąc w
milczeniu dawał możliwość innym ludziom, aby byli dobrzy.
Święty Aleksy przyszedł na świat w niezwykłych okolicznościach, a gdy on przyszedł na
świat byli w podeszłym wieku. W dzieciństwie swoją świętością przewyższał nawet ich. Więc w
utworze nie pojawia się ani motyw grzesznej młodości, ani nawrócenia. Kiedy ojciec Aleksego
kazał mu poślubić księżniczkę Familane, Aleksy nie sprzeciwił się woli ojciec, ale w noc poślubną
oddał żonie pierścień, wzioł ze sobą tyle kosztowności ile mógl unieść, następnie rozdał je
potrzebującym. Aleksy w tym momencie umiera po raz pierwszy śmiercią cywilną, bo przestaje być
Aleksym synem Eufemijana, a staje się bezimiennym żebrakiem, który niebawem dzięki
wstawiennictwu Maryi staje się świętym za życia, ale Aleksy był człowiekiem skromnnym i
poboznym, dlatego nie zależało mu na sławie, więc postanowił opuścić Rzym, ale wiatr zawrócił
jego statek i wówczas Aleksy spotkał ojca, który go nie rozpoznał, w tym momencie bohater osiąga
ideał anonimowości. Eufemijan na wspomnienie swego syna pozwala mu zamieszkać w swoim
domu. Po 16 latach gdy Aleksy umiera w Rzymie dzieją się cuda:
– same zaczynają bić dzwony
– dziecko, które pojawia się niewiadomo skąd i nagle znika obwieszcza, że w domu
Eufemijana zmarł święty i w to miejsce wyrusza orszak
To dziecko przypomina biblijny aniła, która pojawiał się, aby obwieścić nowine, po czym
znikał.
Kiedy do domu Eufeijana dociera orszak okazuje sie, ze Aleksy w dłoniach trzyma list,
Aleksy bowiem przed śmiercią spisał swoje dzieje, sam ponieważ nie miał uczniów w ten sposób
uporządkował swoje życie doczesne, ow list to forma testamentu, który po sobie zostawił,
sporządzając go. Przygotował się do śmierci, pojawia się tutaj popularna w średniowieczu ars
moriendi, czyli sztuka umierania, przeciwieństwo ars vivendi, czyli sztuki życia (ars moriendi
pojawia się także w Pieśni o Rolandzie, to szereg gestów towarzyszących śmierci). Kiedy najwyżsi
dostojnicy kościelni próbują wyjąć list z dłoni Aleksego rzadnemu z nich to się nie udaje, wyjmuje
go dopiero jego żona, to dowód na to, że przewyższała zarówno czystościa jak i pobożnością nawet
najwyzszych dostojników kościelnych.
Po śmierci Aleksego również nastąpiły cuda, ponieważ z jego grobu wydostawał się piekny
zapach, który miał moc uzdrawiającą.

Kwiatki św. Franciszka

Świety Franciszek reprezentuje typ świętego zachodniego. Ten ideał świętego wykształcił
się w XV wieku, czyli swięty Franciszek pojawia się w literaturze średniowiecznej pod koniec tej
epoki, kiedy zaczynają ojawiac sie nowe renesansowe wplywy, przedewszystkim humanizmu. Byl
zdecydowanym przeciwienstwem azcezy. Twierdzil, ze cialo ludzkie jest darem od Boga, a więc
jest naszym bratem, występowanie przeciwko ciału to wystepowaniu przeciwko Bogu, a więc
grzech. Taka postawa była bardzo nie popularna, zwłaszcza wśród duchowieństwo. Św. Franciszek
trwierdził, że człowiek jako dzieło Boga jest nieodłącznym elementem świata natury, a więc
wszystko co go otacza to jego bracia i siostry z ktorymi powinien życ w zgodzie, czyli harmoni.
Zwierzeta nazywał braćmi mniejszymi, św. Franciszek głosił pochwałę życia, twierdząc, że radość
należy czerpać z najprostszych spraw, przedewszystkim z samego faktu istnienia, oraz kontaktu z
naturą. Jego poglądy były bardzo niepopularne i często krytykowane, wielu ludzi uważało go za
szalenca i nie chcialo słuchać jego nauk, wtedy swoje kazania zaczął głosić m.in. do ptaków (św.
Franciszek jest patronem ekologów)
Odrzucił on wszelkie dobra doczesne, których w mlodości mu nie brakowało, bo był synem
bogatego kupca, który liczył na to, że syn przejmie po nim interes, tak się jednak nie stało,
początkowo święty Franciszek prowadził bardzo bużliwe życie. Przeżył nawrócenie, kiedy w czasie
wojny został ranny, a następnie gdy spotkał na swojej drodze żebraka, który okazał się być
Chrystusem i wówczas św. Franciszek nawrócił się, kiedy ojciec próbował szukać pomocy u
cesarza, który miał przekonać syna, aby pomógł ojcu, wówczas święty stanął przed cesarzem nago
na znak odrzucenie wszystkich dóbr materialnych, nazywano go "biedaczyną Bożym".
Jego dzieje opisano w "Kwiatkach św. Franciszka". Sam święty jest autorem tylko jednego
fragmentu, rozpoczynające utwór, czyli "Pieśni Słonecznej" (ten utwór funkcjonuje pod tytułem
"Pochwała Stworzenia"). Tytuł Kwiatki św. Franciszka" odnosi się do symboliki kwiatów, np.: lilia
oznacza czystość i niewinność; róża oznacza miłość i cierpienie; niezapominajki znaczą pamięć.
Kwiatki tworzą ogród, a więc mamy tutaj doczynienia z zespołem cech, godnych naśladowania,
wywodzących się z poglądów świętego Franciszka.
Święty Franciszek stworzył kościół Franciszkasztanów. Był to klasztor żebrzączy, czyli
mnisi żyli żebrząc. Za swoją pokorę wobec Boga, świata i ludzi został św. Franciszek został
nagrodzony stygmatami, czyli takimi samymi ranami jaki miał ukrzyżowany Jezus.

Brama przypomina budowlę w stylu gotyckim, bogate zdobienia, strzeliste wierzyczki,

ozdobny portal, a nad portalem znajduję się ozdobna rozeta, ta budowla jest strzelista tak jak
budowle gotyckie. Postacie które podążają ku tej bramie raju mają jasne włosy co jest symbolem
czystości, niewinności, do raju prowadzą ich aniołowie, czyli istoty w białych szatach, natomiast
ludzie są nadzy. Nagość jest symbolem czystości, z lewej strony widoczne postaci wyglądają
zupełnie inaczej, to w dużej mierze diabły, to ciemne sylwetki, na ich głowach duże uszy i rogi, i
broda. Autor stworzył te postacie na podstwie kontrastu, te postaci budzą strach, jedna z nich
trzyma kilof tak jakby zabijała ludzi, którzy mają trafić do piekła, diabły przypominają też
monstrualne zwierzęta, w dolnym planie obrazu widać ogromnych rozmiarów szczura. Ten szczur
zdaję się wyrywać z aniołem człowieka, który przerażony spogląda na tę istotę. Pod postacią Maryi
jest dwóch ludzi, którzy modlą się do Boga, tak jakby prosili go o łaskę, zbawienie i wskazanie
drogi do raju. Wyraźnie widać na tym obrazie podział na prawą i lewą stroną. Po lewej znajdują się,
a po prawej potępieni, którzy próbują dostać się do nieba, ale drogi do niego bronią diabły.