SOUTHWESTERN INSTITUTE OF BUSINESS AND TECHNOLOGY

DISCIPLINE…ACCOUNTABILITY…PROFESSIONALISM…HUMILITY
NAUTICAL HIGHWAY PANGGULAYAN, PINAMALAYAN ORIENTAL MINDORO

PAGBASA AT PAGSULAT SA IBAT IBANG DISIPLINA

HANDOUTS 1

Pangalan: _________________________ GURO: Aireen P. Bucas, LPT

Kurso at Seksyon:
 Paunang Salita

Inahanda ang handout na ito upang higit na makilala at mapangalagaan ang mga
nilalaman ng asignaturang Filipino. Sa iyong pagbabasa, malalaman mo ang kahalagahan ng
pag-aral ng pagbasa at pagsulat kaugnay sa iba’t ibang disiplina.

Sahandout na ito, lalo mong hahangaan ang asignaturang Filipino. Aakayin ka ng handout na
ito sa pagiging isang mabuting mag-aaral sa tulong ng mga aralin at pagsusulit. Kaya naman,
ikaw katulad ng ibang kasinggulang mo ang may kakayahang maging pag-asa ng ating bansa
kung isasabuhay moa ng iyong mga natutunan.

Nawa ito ay iyong magustuhan!

LAYUNIN
Sa pagtatapos ng aralin ang mga mag-aaral ay inaasahang;
• Mauunawaan at matutukoy ang batayang kaalamang pangwika;
• Makikilala ang batayang istruktura at hulwaran ng iba’t ibang genre ng teksto;
 Alamin Natin!

Mga Batayang Kaalamang Pang wika

Kahulugan at Katangian ng Wika
• May nagsasabing ang wika ay isang pagpapahayag ng mga ideya o kaisipan sa
pamamagitan ng pagsasama-sama ng mga makahulugang tunog upang makabuo
ng mga salita at makabuo ng pangungusap.
• Itinuturing din ang wika bilang isang sistema ng mga arbitraryong simbolong
napagkaisahang gamitin ng isang pangkat ng mga tao.
Komunikasyong sinasalita at di-sinasalita.
• Sa komunikasyong sinasalita, ang pangunahing instrumento ay wika.
• Sa di-sinasalita ang ginagamit ay maaaring senyas, tunog, kilos o galaw ng katawan,
ekspresyon ng mukha, ilaw at usok. llang halimbawa ng mga senyas at ilaw ay ang mga
ilaw at mga senyas pantrapiko o traffic signs. Sa mga tunog naman ay ang kampana,
silbato, sirena ng mga pulis, ambulansya at bumbero. Bawat isa nito ay may kanya-
kanyang mensaheng inihahatid sa mga tao. Gayon din ang pagsimangot at pagngiti,
pagkaway, pag-iling at pagtango ng inyong kausap o kasama.

Papel ng Wika sa Pagkatuto

Patakarang Bilinggwal- Ito ay ang hiwalay na paggamit ng Filipino at Ingles bilang
wikang panturo sa mga tiyak na asignatura sa layuning masanay ang mga Pilipinong mag-aaral
sa paggamit ng naturang dalawang wika. Mula noong taong 1974, itinuro na sa Ingles ang mga
asignaturang English, Science and Health at Mathematics at sa Filipino naman ang Araling
Panlipunan, Mabuting Pag-uugali at Kagandahang Asal, Musika, Sining at Edukasyong
Pangkatawan. Bunga ng implementasyon ng Patakarang Bilinggwal inaasahang ang mga mag-
aaral na Pilipino ay magiging mahusay sa pagpapahayag sa wikang Filipino at Ingles. Alalaong
baga may kakayahan siyang magsalita, magbasa at magsulat sa alinman sa dalawang wikang
nabanggit, kailanman at saanman.
Kahulugan at Katangian ng Pagbabasa
• Mabisang instrumento ng lubusang pagkatuto ang pagbabasa. Bunga nito tayo ay
nagkakaroon ng mga bagong kaalaman, nalilibang o naaaliw at nagbabago ang kaasalan.
• Isang batayang katotohanan na ang isang tiyak na bahagi ng ating buhay sa bawat araw
ay naiuukol sa pagbabasa na maaaring pormal o sinasadya.
PORMAL- Tulad halimbawa ng pagbabasa ng mga aklat kung tayo ay nag-aaral, at
pagbabasa ng mga pahayagan at magasin.
Pasumala o insidental o di-sinasadya -gaya ng pagbabasa ng mga billboard,
patalastas sa TV, ngalan ng mga produkto kapag namimili at iba pang mga bagay-bagay
sa ating paligid.
• Bunga ng pagbabasa, maaaring mabago ang ating mga pananaw, saloobin, kaugalian at
kaasalan tungo sa higit na pag-unawa ng ating kapaligiran.
• Ang pagbasa ay pagbibigay-kahulugan sa mga nakatitik sa isang pahina
maging ito ay nasa palimbag na anyo o karaniwang sulat-kamay. Nangangailangan ito ng
pagkilala ng mga salita, pag-uugnay, pagsusuri sa diwang ipinahihiwatig at ganap na
pag-unawa sa mensaheng nais iparating sa bumabasa.
• Isang pangunahing salik ng mabisang pagbabasa ay ang pagkakaroon ng
interes sa binabasa. Kung walang interes, wala ring pagkaunawa sa binabasang katha
kahit na anong husay ng pagkakasulat nito.
• Kailangan ding ang nagbabasa ay may malusog na katawan at isipan.
Sagabal sa pagbabasa ang anumang kapansanan tulad ng pagkabulag, kalabuan ng
paningin at sakit sa mata. Mahirap ding magbasa kung masakit ang ulo, masakit ang
tiyan o dili kaya'y nilalagnat.
• Mahalaga rin sa mabisang pagbabasa ang tahimik na kapaligiran, wastong
liwanag at bentilasyon kaya bawal na bawal sa loob ng aklatan ang pag-iingay.

Iba't ibang layunin sa pagbabasa

1. Unang-una ay upang matuto, kaya kailangan dito ang buong pansin o konsentrasyon.
Itinuturing itong pinakamahirap na layunin ng pagbabasa sapagkat nangangailangan ng
masusing pagsusuri at lubusang pag-unawa ng binabasa. Ito ang layunin sa pag-aaral,
pananaliksik at pagtuklas na sumusunod o ginagawang panuntunan ng mga estudyante,
guro mananaliksik pati na imbentor.
 2. Isa pang layunin ng pagbabasa ay upang malibang, na pangkaraniwan nating ginagawa
kaya tayo nagbabasa ng pahayagan, magasin at pocketbook. Hindi ito nangangailangan
ng pagsusuri at malalim na pag-unawa, bagamat nakatutulong din sa pagpapalawak ng
angking talasalitaan at pag-unawa sa ilang katotohanan ng buhay.

Ang Pagsulat: Kahalagahan at Katangian

Ano ang Pagsulat?
• Ang pagsusulat ay ang pagsasatitik ng ating mga ideya at kaisipan upang mabasa
at pakinabangan ng iba. Ang wika ay isang sistema ng mga sagisag at ang pagsulat
ay ang mga nakaugaliang marka o senyas na kumakatawan sa wikang sinasalita.
Kung ang wikang pasalita ay binibigkas at pinakikinggan, ang wikang pasulat
naman ay binabasa at sinusulat. Mapapansing bawat aspekto ng komunikasyon ay
gumagamit ng isang tiyak na bahagi ng katawan. Sa pakikinig, tainga ang gamit,
sa pagsasalita ay bibig, sa pagbabasa ay mata, at sa pagsusulat ay kamay na siyang
humahawak sa panulat. Sa kabuuan, ang pagsusulat ay ang pinakamasalimuot na
kasanayan sa pakikipag-ugnayan sa tao at sa ating kapaligiran.

Kahalagahan ng Pagsulat
• Mahalagang kasanayang pangkomunikasyon ang pagsulat sapagkat sa
pamamagitan nito ay nagkakaugnayan ang mga tao kahit na sila ay magkakalayo
ng lugar na kinalalagyan.
• Ito rin ang paraan upang maitala ang mga naganap nang pangyayaring
pangkasaysayan at nang mabasa at mabatid ng mga darating na henerasyon o
salinlahi. Sa gayon, nalalaman natin ang pinagmulan ng ating lahi, ang kanilang
mga karanasan, kaugalian at paniniwala na naging bahagi ng kulturang ating
kinagisnan.
• Nababasa natin ang mga kathang pampanitikang nalilikha sa bawat panahon sa
dahilang naisulat ang mga ito. Dahil sa naisulat ang mga kabatirang pansyensyang
natuklasan, nagkakaroon ng mga pagbabagong pangkabuhayan na naging daan
tungo kaunlarang pambansa tulad ng Pilipinas.

Alibata- Alpabetong ginagamit ng mga Pilipino noon bago pa dumating nag mga kastila.
 • Nabago ang ating paraan ng pagsulat sa panahon ng Kastila mula nang ipasok sa ating
sistema ng komunikasyon ang alpabeto Romano. Natuto na tayong gumamit ng papel at
panulat na de tinta kaya naisulat na ang mga kathang pampanitikan at talang
pangkasaysayan noon. Bunga nito nabatid ng mga sumusunod na salinlahi ang
kadakilaan ng ating mga bayani at ang kayamanan ng panitikang Pilipino sa bawat
panahon.

Ugnayang Pagbasa at Pagsulat at iba pang Kasanayang PangWika

Sa apat na aspekto ng komunikasyon, ang pagbasa at pagsulat ay sadyang magkaugnay
at kailanman ay hindi maaaring magkahiwalay. Anumang nakasulat ay binabasa at anumang
binabasa ay kailangang nakasulat. Bagamat naisusulat din ang mga bagay-bagay na
napapakinggang sinasalita ng isang tao. May pagkakataong sabay na ginagamit ang kasanayan
sa pagbasa at pagsulat sa isang gawaing pangwika. Isa na rito ay ang pananaliksik o research sa
wikang Ingles. Gayon din ang pagkuha ng tala, na isang kasanayan sa pagbasang
nangangailangan ng pagsusuri ng binasa upang makilala ang mahahalagang ideya na dapat
kunin at itala. Una nating tatalakayin ang pananaliksik.

Pananaliksik
Mahalagang papel ang ginagampanan ng pananaliksik sa pagtuklasng karunungan lalo
na sa larangan ng syensya. Pangunahing pangangailangan dito ay ang malawak at mapanuring
pagbabasa at mabisa o epektibong pagsusulat.
• Ang pananaliksik ay isang masistema at lohikal na pangangalap ng mga datos o
impormasyon tungo sa paglutas ng isang suliranin. Madalas gamitin ito sa pagtuklas ng
mga bagong kaalaman at katotohanan sa mga disiplinang tulad ng syensya, literature o
panitikan, kasaysayan at iba pa.
• Karaniwang ginagamit ang pananaliksik sa pagsulat ng tesis at paghahanda ng
pamanahong papel (term paper) bilang mga pangangailangan ng isang asignatura o
kursong pinag-aralan. Ginagamit din ang pananaliksik sa paghahanda ng ulat tungkol sa
isang paksa.
Anumang uri ng pananaliksik ang nais gawin, kailangan ang maingat na pagbabalak.
Narito ang mga hakbang na maaaring sundin:
1. Tiyakin ang layunin ng pananaliksik na isasagawa.
2. Alamin ang paraan na pananaliksik na angkop gamitin.
 3. Magkaroon ng isang sistema ng pangangalap at pagtatala ng mga datos na nalikom.
4. Ayusin ang mga datos at bigyang-kahulugan ang mga ito.
5. Lagumin ang kinalabasan ng pagpapakahulugan sa mga datos at buuin ang kongklusyon
o paglalahat. Ito ang magpapatunay kung natamo ang layunin ng pananaliksik. Sa
maikling salita, ito ang kasagutan sa problemang nais lutasin.
May tatlong karaniwang uri ng pananaliksik na maaaring gamitin:
1. Palarawan- Nilalayon nitong suriin at alamin ang isang umiiral na kalagayan, gawain o
sitwasyon.
2. Eksperimental- Tuklasin ang katotohanan ang layunin ng ganitong uri ng pananaliksik
sa pamamagitan ng pagsubok o eksperimento.
3. Pangkasaysayan o Historikal- Ito ang pagbakas sa mga pangyayaring naganap sa
nakaraang panahon o henerasyon upang alamin ang mga pagbabagong naganap at kung
paano nakatulong ang mga ito sa pag-unlad ng tao o ng bansa.

Ang Pamanahong Papel o Term Paper

Isa sa mga pangangailangan sa pag-aaral ng anumang kurso o asignatura sa antas
tersyarya ay ang paghahanda ng pamanahong papel. Dito kailangan ang lubusang pag-unawa sa
binabasa at wastong gamit ng mga sangkap sa pagsulat. Ang isang mahusay na pamanahong
papel ay maaaring nagsilbing sanggunian ng mga mag-aaral sa susunod na henerasyon.
Narito ang mga hakbang na maaaring sundin sa paghahanda ng pamanahong papel:
1. Pagpili ng magiging paksa ng ihahandang pamanahong papel. Tiyaking ito'y may
kaugnayan sa asignaturang pinag-aaralan.
2. Balangkasin ang magiging nilalaman ng pamanahong papel ayon sa mga sumusunod na
bahagi:
I. Panimula - Layunin ng pamanahong papel
II. Katawan/Nilalaman
A. Paglalahad ng mga kaisipan at paliwanag tungkol dito
B. Mga pananaliksik na ginawa tungkol sa paksa ng pamanahong papel
C. Mga kaugnay na kaalaman at karanasan tungo sa paglilinaw ng ilang kaisipan o
konsepto
III. Paglalagom/Paglalahat
3. Pag-edit ng kabuuan ng nabuong pamanahong papel bago at pagkatapos ipamakinilya.
Tiyaking naisagawa ang hakbang na ito bago isabmit ang inihandang pamanahong papel.
Pagbasa at Pagsulat upang Matuto
Ang pagbabasa ng iba't ibang uri ng kathang pampanitikan ay maituturing na isang
mahalagang daan tungo sa mabisang pagkatuto. Malaking tulong ito sa pagpapayaman at
pagpapalawak ng ating imahinasyon, sa pagkilalang likas na kagandahan ng buhay at
pagkakaroon ng masaklaw na kaalaman tungkol sa kapaligirang ating ginagalawan.
Sa pagbabasa, ugaliin ang pagkuha ng mga tala. Ito ay ang pagsusulat sa isang kwaderno
o indeks kard ng mahahalagang impormasyong inyong nabasa, na balang araw ay makatutulong
sa malikhaing pagsulat ng isang katha. Kailangan dito ang kasanayan sa pagkilala ng
pangunahing kaisipan at mga detalye. Gayon din ang kasanayang mag-ayos o magsunud-sunod
ng mga ito upang maging malinaw ang mga paksang tinatalakay sa kathang sinusulat.
Upang matiyak ang pagkatuto sa inyong gagawing pagbabasa at pagsusulat maaaring
gamiting gabay ang mga mungkahing sumusunod:
1. Tiyakin ang layunin sa pagbabasa. Nasasaklaw nito kung ano ang dapat babasahin at
bakit.
2. Gumawa ng talaan ng mga kathang kailangan ninyong basahin upang maging masistema
ang gagawing pagbabasa.
3. Magkaroon ng isang paraan ng pagtatala ng mga datos o impormasyong makukuha sa
gagawing pagbabasa. Dito angkop na gamitin ang mga indeks kard sapagkat madaling
ayusin atpagsunud-sunurin. Sa gayon, mabilis na mahahanap ang mga talang
kakailanganin sa pagsusulat na isinasagawa.

Pagkilala sa Batayang Istruktura at Hulwaran ng Iba't ibang

Genre ng Teksto

Dapat munang maging malinaw sa atin ang kahulugan ng teksto bago tuluyan nating
makilala ang batayang istruktura o kayarian at huwaran o modelo ng iba't ibang genre nito.

Sa isang artikulo ni Willie Van Peer na pinamagatang "How to Do Things with Texts:
Towards A Pragmatic Foundation for the Teaching of Texts" na nalathala sa aklat na Reading,
Analyzing, and Teaching Literature na inedit ni Mick Short (1989), limang kahulugan ng teksto
ang kanyang inilahad:

1. Ang teksto ay tala. Ang ibig sabihin nito, ang teksto ay naisulat na saksi sa iba t ibang
pangyayaring nagaganap sa tunay na buhay.
 2. Ang teksto ay literari. Sa kahulugang ito, ang teksto ay produkto ng mga manunulat na
kilala at di-kilala na naipreserba ng lipunan dahil sa taglay nitong katangiang
panliterari, halagang moral at sa iba pang mga dahilan.

3. Ang teksto ay komposisyon. Maituturing na komposisyon ang teksto dahil ito'y

nasusulat ayon sa partikular na mga simulain ng pangangatwiran. Ang nosyong ito ay
nag-ugat sa sinaunang retorika gaya ng paghahanda ng mananalumpati sa wikang
kanyang gagamitin upang manghikayat ng manonood.

4. Ang teksto ay anumang maayos na sinasalitang wika na may kontekstong

komunikatibo. Mapatotohanan ang kahulugang ito kung ang simbolong panlinggwistika
ay matatagpuan sa aktwal na gamit pangkomunikatibo.

5. Ang teksto ay kombinasyon ng dalawa o higit pang pangungusap. Nakalakip sa

kahulugang ito ang balarila. Ang teksto sa paradigm na ito ay anumang istrukturang
suprasentensyal na istrukturang panlinggwistika.

Mga Hulwaran ng Organisasyon ng Teksto

May limang hulwaran ang awtor sa pagsulat ng teksto
1. Hulwarang Paglilista. Kung bakit mahalagang makuha natin ang detalye nang buung-buo
sa tekstong ating binabasa ay ganito rin ang dapat maging tanong natin kung bakit
mahalaga sa atin ang paglilista.
2. Hulwarang Pagsusunud-sunod. Ang lahat ng bagay ay dapat nasa ayos. Simula sa pag-
aayos ng ating sarili, tahanan, iskedyul sa paaralan; at maging sa paraan ng ating
pananamit, pagsasalita, paglalakad, pagkilos, pagbabalak at iba pa ay dapat namaging
maayos. Ganito rin ang nais ipabatid ng hulwarang pagsusunud-sunod, na kung ang bawat
bagay ay nasa maayos, mapagsusunud-sunod natin ang anumang bagay nang walang
sagabal.
3. Hulwarang Sanhi at Bunga. Ang taong nag-iisip ay madalas na nagtatanong. At sa
kanyang pagtatanong ay hindi maiaalis ang pagdududa o ang hindi niya pagtanggap sa mga
bagay na kanyang narinig o nabasa. Walang katapusang bakit at paano ang namumutawi sa
kanyang mga labi.
Ano ang sanhi? Ayon sa Diksyunaryo ng WIkang Filipino, ang sanhi ay (1) bagay na
nagiging dahilan ng isang pangyayari; kadahilanan, (2) hangaring nagiging dahilan ng
 pagbubunsod ng anuman. Halimbawa: Dahil sa walang tigil na pagbaha, kung kayat tatlong
araw na suspindido ang klase sa Metro Manila.
Ano naman ang bunga? Ayon pa rin sa Diksyunaryo ng Wikang Filipino, ang bunga ay
nagiging wakas o nalilikha ng anuman. Halimbawa: Karaniwan ay sakuna ang bunga ng hindi
pag-ingat. Narito ang ilan pang halimbawa:
SANHI BUNGA
Sakit ng saging sa Pilipinas Pagtanggi ng Canberra sa eksportasyon saging

Pagsasalpukan ng Russian passenger jet Maraming namatay at nasugatan

at cargo plane

Sandaling suspensyon ng Toll Nagrereklamo ang mga motorista at pasahero

Regulatory Board sa pagtaas ng bayad
sa mga toll gate

4. Hulwarang Hambingan at Kontrast. Hindi miminsang nakakabasa-tayo sa-teksto na

naghahambing at nag-uuri-uri ang awtor. Nagsasagawa siya ng paghahambing upang
mailahad ang pagkakatulad ng mga bagay. Hindi rin niya maiwasang magpakita ng kontrast
ng mga bagay kaya’t nagsasagawa siya ng pag-uuri-uri. Narito ang isang halimbawa.
5. Hulwarang Problema at Solusyon. Lahat ng tao ay may problema. Ngunit lahat ba ng
problema ay may solusyon? Libu-libong tesis at disertasyon na ang naisulat at ang bawat isa'y
nagtataglay ng isa o higit pang problemang nilutas ng mananaliksik. Samantala, ang
problemang panlipunan, pang-edukasyonal, pangkultural, pangsikolohikal, pang-ispirituwal,
pangkabuhayan at pampulitika ay tila patak ng ulan sa tag-araw kung malutas, gayong dito
kumukuha ng paksa ang mananaliksik para sa tesis at disertasyon na kanyang susulatin. Ang
isa sa mga kinikilalang teorya sa pagkatuto ay ang tinatawag na problem-solving by insight ni
Kohler. Kumuha si Kohler ng dalawang stick, isang mahaba at isang maikli upang magamit ng
unggoy sa pagkuha ng saging. Inilarawan sa eksperimentong ito ang persepsyon ng bagong
pakikipagrelasyon. Nalutas ng unggoy ang kanyang problema kung paano makukuha ang saging
sa pamamagitan ng paggamit ng stick. Nagawang pagmasdan at pag-aralan ng unggoy ang
relasyon ng dalawang stick sa saging. Sa puntong ito, masasabing mahalaga ang persepsyon sa
paglutas ng problema.
Samantala, ang may-akda ng teksto ay lagi't lagi nang nagpapahayag ng problema sa kanyang
mga isinusulat. Malimit na iniiwan niya sa kanyang mga mambabasa ang paglutas dito.

Mga Salita/Pananallitang Pananda sa Bawat Hulwaran

Upang maging malinaw at maayos ang ating binibigkas o isinusulat na pahayag,
inirerekomenda ng mga may-akda ng teksto na magkaroon ng pag-uugnayan ang mga salita. Sa
puntong ito, nakasalalay sa mga kaalamang panlinggwistika o pambalarila ang kawastuan at
kalinawan ng nilalaman ng teksto.
Ang isa sa mga paraang magagawa upang maging malinaw at wasto ang teksto ay ang
paggamit ng mga pananda gaya ng mga sumusunod:
1. Ang panandang ang. Ginagamit ang panandang ang sa kaukulang palagyo o para tukuyin
ang isang pangngalang ginagamit na paksa.
Halimbawa: Sinalanta ng bagyong Gloria ang Panıpanga at NCR.
2. Ang panandang si. Ang panandang si ay ginagamit sa pagtukoy sa isang tao.
Halimbawa: Si Gng. Elizabeth V. Dungo na guro sa San Beda Grade School ay sumusulat
na rin ng aklat sa Filipino.
3. Ang panandang sina. Ang panandang sina ay ginagamit sa pagtukoy sa dalawa o
maraming tao.
Halimbawa: Sina Jayvie at Jaja ay mga anak nina G. at Gng. Jose Dungo Jr. ng
Gagalangin, Tondo, Maynila.
4. Ang panandang ng. Ang panandang ng ay ginagamit sa kaukulang palagyo.
Halimbawa: Tinuligsa ng senador ang batas na nagpapalawak sa termino ng Pangulo ng
bansa.
5. Ang panandang sa. Ang panandang sa ay panandang ganapan na nagpapahayag ng
pinagganapan ng kilos na isinasaad ng pandiwa.
Halimbawa: Sa Mendiola gaganapin ang sulong-protesta ng mga manggagawa at
magsasaka.
6. Ang panandang kay. Ang panandarng kay ay ginagamit na pagtukoy sa isang tao.
Halimbawa: Tanging kay Ate Ningning ang mga bulaklak na ito.
Ang panandang kina. Ang panandang kina ay ginagamit bilang pagtukoy sa dalawa o
maraming tao.
Halimbawa: Kina John-John, Lot-Lot at Len-Len ang mga ito.
Pagsasanay I

Sagutin ang mga katanungan. Sumulat ng 2 talata upang ipaliwanag ang mga
sumusunod.

1. Ano ang kahalagahan ng wika sa iyong pagkatuto?

____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
Ano ang naitutulong sa iyo ng iyong kasanayan sa pagbasa at pagsulat?
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________

Pagsasanay II
Narito ang talaan ng ilang problema sa bansa. Mabigay ng 2 solusyon para rito.
Isulat sa papel ang kasagutan.
Problema Solusyon
1. Basura
2. Pagbaha
3. Pagtaas ng halaga ng bilihin
4. Katiwalian sa gobyerno
5. Trapik

Pagsasanay III

Gamitin sa pangungusap ang mga panandang sumununod:

Ang 1. _________________________________________________________________________________

Si 2. ___________________________________________________________________________________

Sina 3. _________________________________________________________________________________

Ng 4. ___________________________________________________________________________________

Sa 5._____________________________________________________________________________________

Kay 6. __________________________________________________________________________________