Działalność polityczna na

ziemiach polskich
W drugiej połowie XIX w. na ziemiach polskich zaczęły
powstawać liczne partie polityczne. Reprezentowały one
różne nurty i broniły interesów różnych grup
społecznych i narodowych.

Ruch narodowy / nacjonalistyczny był

reprezentowany przez Narodową Demokrację (ND /
endecja, ruch wszechpolski). Głosiła ona hasło
solidaryzmu narodowego, a jej głównym ideologiem był
Roman Dmowski.

Program endecji sformułował Roman Dmowski w pracy

Myśl nowoczesnego Polaka.
Najwyższa wartość – naród.
Najważniejszy cel – odzyskanie niepodległości.
Plan utworzenia państwa narodowego – z Polakami jako
dominującą nacją.

solidaryzm narodowy – idea współpracy Polaków w

trzech zaborach

antysemityzm – uprzedzenia/ nienawiść wobec Żydów

Endecy twierdzili, że polskości najbardziej zagraża

germanizacja. Uważali, że należy się związać z Rosją
(osłabioną kryzysem wewnętrznym) i jej sojusznikami,
ponieważ to oni wygrają zbliżającą się wojnę.
Ruch socjalistyczny zaczął się rozwijać w 1882 r.,
gdy powstała pierwsza polska socjalistyczna partia
polityczna - Wielki Proletariat z inicjatywy Ludwika
Waryńskiego.
Na początku lat 90. XIX w. polski socjalizm podzielił się
na dwa nurty
- niepodległościowy (PPS z Józefem Piłsudskim i
Stanisławem Wojciechowskim na czele),
- internacjonalistyczny (SDKPiL z Różą Luksemburg i
Julianem Marchlewskim na czele).
PPS
- główny cel - niepodległa Polska jako republika
demokratyczna,
- ustrój - demokracja parlamentarna,
- konieczność przeprowadzenia reform społecznych w
niepodległym państwie,
- równość wszystkich obywateli,
- szerokie swobody obywatelskie - wolność religii, słowa i
druku,
- możliwość zakładania stowarzyszeń i partii
politycznych,
- prawo robotników do strajku.

SDKPIL
- cele społeczne ważniejsze od narodowych,
- odrzucenie walki o niepodległość Polski,
- obalenie caratu i utworzenie rosyjskiej republiki
demokratycznej,
- współpraca rewolucjonistów z różnych państw,
- przygotowanie rewolucji proletariackiej i utworzenie
ogólnoświatowej republiki socjalistycznej,
- likwidacja własności prywatnej.
W Galicji powstała Polska Partia Socjaldemokratyczna
Galicji i Śląska (PPSD) na czele z Ignacym Daszyńskim.

Ruch ludowy działał na rzecz poprawy sytuacji

mieszkańców wsi galicyjskiej oraz rozszerzenia praw
wyborczych.

W 1895 r. powołano Stronnictwo Ludowe (była to

pierwsza partia chłopska), które później przekształciło
się w Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL).

W 1913 r. PSL podzielił się na:

PSL-Lewica (skupiał biedniejszych chłopów),
PSL-Piast (kierował nim Wincenty Witos).

Rewolucja z 1905 r. w Rosji objęła także Królestwo

Polskie. Protesty robotnicze zostały jednak krwawo
stłumione.

Polskie fabryki przyłączyły się do ogłoszonego w Rosji

strajku powszechnego (październik 1905 r.).

W latach 1905-1906 wybuchały strajki szkolne.

Młodzież żądała polonizacji szkół.

Skutkiem rewolucji były ograniczone reformy. Władze

pozwoliły na zakładanie stowarzyszeń oraz rozwój
polskiego szkolnictwa (mogły powstawać polskie szkoły
prywatne). Poprawie uległy też warunki pracy
robotników. Wprowadzono tolerancję religijną
(wykluczając unitów).
W 1906 r. doszło do podziału PPS na:
- PPS-Frakcję Rewolucyjną (,,starzy" kierowani przez
Józefa Piłsudskiego - na pierwszy plan wysuwali
potrzebę odzyskania niepodległości, rozbudowywali
Organizację Bojową, która podjęła walkę zbrojną),
- PPS-Lewicę (,,młodzi" popierający wyłącznie postulaty
socjalne).

Wśród Polaków na początku XX w. wykształciły się dwie

orientacje polityczne.

Działacze PPS z Józefem Piłsudskim na czele

reprezentowali orientację proaustriacką.

Zwolennicy endecji pod przywództwem Romana

Dmowskiego reprezentowali orientację prorosyjską.
Organizacje niepodległościowe

Polacy zaczęli tworzyć na początku XX w. tajne

organizacje patriotyczne. Ich celem było przygotowanie
społeczeństwa do walki o niepodległą Polskę.

W 1908 r. z inicjatywy Józefa Piłsudskiego we Lwowie

powstała tajna organizacja Związek Walki Czynnej. Jej
cele to:
- wyszkolenie polskiej kadry dowódczej,
- przygotowanie powstania w zaborze rosyjskim.

We Lwowie powstał Związek Strzelecki, któremu

przewodził Władysław Sikorski, a w Krakowie
Towarzystwo „Strzelec" z Piłsudskim na czele.

Ruch strzelecki był dla młodzieży szkołą patriotyzmu i

sztuki wojskowej.

Sprawdź też inne notatki, fiszki i testy na ten temat na moim profilu.

Notatka została stworzona na podstawie podręcznika „Wczoraj i dziś

7”, wydawnictwa Nowa Era, 2020
MZ Learning