Chuyen de Luong Giac Pham Thu Hien

HỘI TOÁN BẮC NAM
THÁNG MỘT CHỦ ĐỀ
CHUYÊN ĐỀ LƯỢNG GIÁC
BUÔN MA THUỘT, 12/2016

Chuyên đề lượng giác
MỞ ĐẦU
Lượng giác đóng vai trò quan trọng và xuyên suốt trong chương
trình toán phổ thông và được ứng dụng khá nhiều trong thực tế,
đặc biệt là trong lĩnh vực nghiên cứu thiên văn. Đây sẽ là một trong
những vấn đề quan trọng trong kì thi THPT quốc gia 2018, khi chương
trình 10 và 11 được đưa vào trong đề thi.
Trong chủ đề tháng 12/2016 của Hội Toán Bắc Nam tôi xin trình bày
một số vấn đề về lượng giác.
Chủ đề lượng giác được chia làm ba phần:
Phần 1: Cơ sở lí thuyết như cung liên kết, công thức lượng giác, hằng
đẳng thức lượng giác, hàm số lượng giác.
Phần 2: Các dạng phương trình lượng giác thường gặp.
Phần 3: Một số bài toán lượng giác điển hình có liên quan.
Chuyên đề chủ yếu xoay quanh các bài toán THPT, hi vọng sẽ giúp
ích được phần nào cho bạn đọc, đặc biệt là các bạn học sinh THPT.
Sẽ không tránh khỏi thiếu sót khi biên tập, rất mong nhận được sự
đóng góp từ quý bạn đọc để chuyên đề ngày một hoàn thiện hơn.
Mọi ý kiến đóng góp, quý bạn đọc vui lòng gửi về địa chỉ
email: phamthithuhien117@gmail.com hoặc gửi trực tiếp cho Hội
Toán Bắc Nam.
Buôn Ma Thuột, ngày 15 tháng 12 năm 2016
Phạm Thị Thu Hiền 2 Facebook: Hội toán Bắc Nam

Mục lục
Mở đầu 2
1 CƠ SỞ LÝ THUYẾT 2
1.1 Cung liên kết . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.2 Công thức lượng giác . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.3 Hằng đẳng thức thường dùng . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.4 Hàm số lượng giác . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2 PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC 5

2.1 Phương trình lượng giác cơ bản . . . . . . . . . . . . . . 5
2.2 Phương trình bậc hai đối với một hàm số lượng giác . . 8
2.3 Phương trình bậc nhất theo sinx và cosx . . . . . . . . . 9
2.4 Phương trình thuần nhất . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2.5 Phương trình đối xứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
2.6 Phương trình không mẫu mực . . . . . . . . . . . . . . . 16
3 MỘT SỐ VẤN ĐỀ KHÁC 19

3.1 GTLN-GTNN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
3.2 NHẬN DẠNG TAM GIÁC . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
3.3 ĐÁNH GIÁ HAI VẾ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
3.4 PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC CHỨA THAM SỐ . . . 26
1
Chương 1
CƠ SỞ LÝ THUYẾT
1.1 Cung liên kết
Cung đối:
cos pxq cos x; sin pxq sin x;
tan pxq tan x; cot pxq cot x.
Cung bù:
cos pπ xq cos x; sin pπ xq sin x;
tan pπ xq tan x; cot pπ xq cot x.
Cung phụ:
π π
cos
2
x sin x; sin 2 x cos x;
π
tanp xq cot x; cot x tan x.
π
2 2
Cung hơn kém nhau π:
cos pπ xq cos x; sin pπ xq sin x;
tan pπ xq tan x; cot pπ xq cot x.
1.2 Công thức lượng giác
1. Công thức cộng
cos pa bq cos a cos b sin a sin b
2
sinpa bq sin a cos b cos a sin b
tanpa bq
tan a tan b
1 tan a tan b
cot a cot b 1
cotpa bq
cot a cot b
2. Công thức nhân đôi
sin 2a 2 sin a. cos a
cos 2a cos2 a sin2 a
2cos2a 1
1 2sin2a
tan 2a
2 tan a
1 tan2 a
3. Công thức nhân ba
sin 3a 3 sin a 4sin3 a
cos 3a 4cos3 a 3 cos a
4. Công thức hạ bậc

1 cos 2a
sin2 a ; cos2 a
1 cos 2a
2 2
3 sin a sin 3a
sin3 a ; cos3 a
3 cos a cos 3a
4 4
5. Công thức tổng thành tích
ab
cos b 2 cos
a b
cos a cos
2 2
ab
cos a cos b 2 sin
a b
sin
2 2
ab
sin a sin b 2 sin
a b
cos
2 2
ab
sin a sin b 2 cos
a b
sin
2 2

6. Công thức tích thành tổng
cos a cos b rcospa bq cospa bqs

1
2
sin a sin b
1 rcospa bq cospa bqs
2
sin a cos b rsinpa bq sinpa bqs
1
2
1.3 Hằng đẳng thức thường dùng
sin2 a cos2 a 1; sin4 a cos4 a 1 sin2 2a ; sin6 a cos6 a 1 sin2 2a

1 3
2 4
1 tan2 a 2 ; 1 sin 2a psin a cos aq

1 2 1 2
2
; 1+cot a
cos a sin a
1.4 Hàm số lượng giác
Hàm số Tập xác định Tập giá trị Tính chẵn lẻ Chu kỳ
y sin x D=R T=[-1,1] hàm lẻ T0 2π
y cos x D=R T=[-1,1] hàm chẵn T0 2π

!π )
y tan x Rz
2
kπ, k PZ T=R hàm lẻ T0 π
y cot x Rz tkπ, k P Zu T=R hàm lẻ T0 π

Bảng 1.1: *

Chương 2
PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC
2.1 Phương trình lượng giác cơ bản
1. Phương trình sin x a

• Nếu |a| > 1 : Phương trình vô nghiệm
• Nếu |a|¤ 1 : Phương trình có nghiệm là x α k2π và x
πα k2π với sin α a
Các trường hợp đặc biệt:
sin x 0 ô x kπ pk P Zq
sin x 1 ô x k2π pk P Zq
π
2
sin x 1 ô x k2π pk P Zq
π
2
sin x 1 ô sin2 x 1 ô cos2 x 0 ô cos x 0 ô x kπ pk P
π
2
Zq
2. Phương trình cos x a

• Nếu |a| > 1 : Phương trình vô nghiệm
• Nếu |a|¤ 1 : Phương trình có nghiệm là x α k2π và x
α k2π với cos α a
cos x 0 ô x kπ pk P Zq
π
2
cos x 1 ô x k2π pk P Zq
cos x 1 ô x π k2π pk P Zq
5
cos x 1 ô cos2 x 1 ô sin2 x 0 ô sin x 0 ô x kπ pk P Zq

3. Phương trình tan x a
Điều kiện cos x 0 hay x kπ, k P Z
π
2
Nghiệm của phương trình x α kπ, k P Z với tan α a
tan x 0 ô x kπ pk P Zq tan x 1 ô x π4 kπ pk P Zq
4. Phương trình cot x a
Điều kiện sin x 0 hay x kπ, k PZ
Nghiệm của phương trình x α kπ, k P Z với cot α a
cot x 0 ô x kπ pk P Zq cot x 1 ô x π4 kπ pk P Zq
π
2
BÀI TẬP
Bài 1: Giải các phương trình sau:
1. sin x sin
π
5
2. sin x
1
2
3. sin 2x
5
4
?
30
π
4. 2 sin x
4
?
30
π
5. 2 sin x
4

6. 2 sin 900 2x 10
7. sin x
1
3

8. 4sin2 x 400 10
9. sin 3x cos 2x 0
10. sin 4x cos 5x 0

Bài 2: Giải các phương trình sau
1. cos x
1
2
2. cosp3x 1q cospx 2q
3. sinpx 1200 q cos 2x 0
4. cos 3x cos 4x 0
5. cos 2x sin 3x 0
6. 3 cosp2x 1q 4 0
7. cosp2x 1q cospx q0

π
3
8. 3 cospx q 10
π
4
9. 2 cos2 x cos x 0
10. cos 2x cos 4x cos 6x 0
1. tan 7x cot 9x 0
2. tan2 px q3
π
4
3. tan 3x cot x 0
4. 3 tanp2x q50
π
4
5. |cos x| 1
2
6. cos 3x. tan 5x sin 7x
7. tan 5x. tan 2x 1
8. |sin x| cos 3x 0
9. cotp2x q cotpx q
π π
4 3

?
10. cotp3x 100 q
3
?3
11. cospx 450 q
2
2
12. sin2 px q cos2 x
π
4
?
1. 3 tanpx 500 q 1 0 với x P r1800 , 2700 s
?
2. cotpx q 3 0, x P r ; 2π s
π π
3 2
3. sin2 x cos2 3x 1
5. cos x cos 2x cos 3x cos 4x 0
6. cos x. cos 7x cos 3x. cos 5x
7. sin2 x sin2 2x sin2 3x sin2 4x
8. cos 5x. sin 4x cos 3x. sin 2x
cos2 3x
3
9. cos2 x cos2 2x
2
10. sinpcospx qq
π 1
4 2
2.2 Phương trình bậc hai đối với một hàm số lượng giác
Dạng
asin2 x b sin x c0
Đặt t sin x điều kiên 1 ¤ t ¤ 1.
acos2 x b cos x c0
Đặt t cos x điều kiên 1 ¤ t ¤ 1.
atan2 x b tan x c0

Điều kiện x P Z. Đặt t tan x.

π
kπ, k
2
acot2 x b cot x c0
Điều kiện x kπ, k P Z. Đặt t cot x.

Nếu đặt t sin2 x hoặc t |sin x| thì điều kiện 0 ¤ t ¤ 1 Bài tập
1. 3 cos 2x 5 cos x 20
2. 3 tan 2x 2 tan x 30

?
3. 2sin2
x
2
2 sin
x
2
20

4. 2cos 2
x
π
3
5 sin x
π
3
40
5. sin4 x cos4 x cos 2x
? ?
6. 2 2cos2 3x 2 2 cos 3x 10
2 sin x 1
x x
7. cos4 sin4
2 2
8. 2 tan x 3 cot x 4
cot x 2 sin 2x
1
9. 2 tan x
sin 2x
10. 4sin5 x cos x 4cos5 x sin x cos2 4x 1
11. sin 3x cos 2x 1 2 sin x cos 2x
12. cos 4x cos2 3x cos2 x 1
2.3 Phương trình bậc nhất theo sinx và cosx
Dạng
a sin x b cos x cp1q
Phương pháp:
?
Chia cả 2 vế phương trình cho a2 b2 ta được:

p1q ô ? a
s inx + ? b
cos x ? c
a2 b 2 a2 b 2 a2 b2
Đặt sin α ? 2 ? , pα P r0, 2π sq
a b
, cos α
a b2 a2 b 2
(1) trở thành sin α. s inx cos α. cos x ? 2
c
a b2
ô cos px αq ? 2 2 cos β (2)
c
a b
Điều
kiện để phương trình (2) có nghiệm là:

? c
a2 b2 ¤ 1 ô a b 2 ¥ c2 .
2
p2q ô x α β k2π pk P Zq
Bài tập
Giải các phương trình sau
? ?
1. 3 sin x cos x 20
2. 3 sin 2x 2 cos 2x 3
3. 4 cos 3x 3 sin 3x 50

?
4. 2 sin 3x 3 cos 7x sin 7x 0
?
5. cos 5x sin 3x 3 pcos 3x sin 5xq
?
6. 3 sin x 1 4sin3 x 3 cos 3x
?
3 sin x
3
7. cos x
2
8. p2 sin x cos xq p1 cos xq sin2 x
9. sin x cos x sin2 x cos 2x

?
2 cos x 2
π
10. 3 sin x cos x
3

2.4 Phương trình thuần nhất
1. Phương trình thuần nhất bậc 2

Dạng:
asin2 x b sin x. cos x ccos2 x =d p1q
Phương pháp: Xét cos x 0 ô x P Zcó thỏa mãn không?

π
kπ, k
2
Xét cos x 0, chia cả 2 vế của (1) cho cos2 x
Ví dụ 2.1. Giải phương trình
2sin2 x 5 sin x. cos x cos2 x 2(1)
Giải
Ta thấy cos x 0 ô x kπ, k P Z không thỏa mãn (1)
π
2
Xét cos x 0, chia cả 2 vế của (1) cho cos2 x:
2
ô 2sin
x 5 sin x
cos2 x cos x
1 2
cos2 x
ô 2tan2x 5 tan x 1 2p1 tan2xq
ô 4tan2x 5 tan x 1 0

x
π
tan x 1 kπ
ô
1 ô
4 kPZ
tan x x arctan
1
kπ
4 4
sin2 x sin 2x 2cos2 x
1
2
Giải
sin2 x sin 2x 2cos2 x
1
2
ô sin2x 2 sin x. cos x 2cos2 x p1q
1
2
Ta thấy cos x 0 ô x kπ, k P Z không thỏa mãn (1)
π
2
Xét cos x 0, chia cả 2 vế của (1) cho cos2 x:


p1q ô tan2x 2 tan x 2
1
2
1 tan2 x
ô 12 tan2x 2 tan x
5
2
0
ô tan2x 4 tan x 5 0

x
π
tan x 1
kπ
ô ô 4
tan x 5 x arctanp5q kπ
sin x cos x
1
(1)
sin x
Giải
Điều kiện sin x 0 ô x kπ
p1q ô sin
sin x
x
cos x
sin x
sin12x
ô1 cot x 1 cot2 x

x
π
cot x 0
kπ
ô ô 2
cot x 1 x
π
kπ
4
2. Phương trình thuần nhất bậc 3

Dạng:
asin3 x bsin2 x. cos x c sin xcos2 x +dcos3 x=... p1q
Phương pháp: Xét cos x 0 ô x P Zcó thỏa mãn không?

π
kπ, k
2
cos3 x 3cos2 x sin x 2sin3 x 0p1q
Giải
Xét cos x 0 ô x kπ, k P Zcó thỏa mãn không?
π
2

p1q ô 1 3 tan x 2tan3x 0


ô ptan x 1q 2tan2x 2 tan x 1 0

tan x 1 x π
kπ
? 4 ?

ô tan x 1 2 3 ô x arctan
1 3
kπ
?
2
?

tan x
1 3
x arctan
1 3
kπ
2 2
6 sin x 2cos3 x 5 sin 2x cos xp1q
Giải
Xét cos x 0 ô x kπ, k P Zcó thỏa mãn không?
π
2
p1q ô 6cos
sin x
3x
2 10 sin x
cos x

ô 6 tan x 1
cos2 x
2 10 tan x

ô 6 tan x 1 tan2x 2 10 tan x
ô ptan x 1qp6tan2x 6 tan x 2q 0

tan x 1 0
ô 2
6tan x 6 tan x 2 0pV N q
ô tan x 1 ô x π4 kπ
Bài tập
Giải các phương trình sau

1. 2 sin 2x 3cos2 x 5 sin x cos x 2 0
2. 2sin2 x sin x cos x 3cos2 x 0

?
3. 3sin2 x 4 sin 2x 8 3 9 cos2 x 0
?
4. 3cos3 x 5sin3 x 7 sin x ?8 cos x 0
3
5. 6 sin x 2cos3 x
5 sin 4x cos x
2 cos 2x
6. 3sin2 x 2 sin 2x cos2 x 0
7. 4 cos3 x 2 sin3 x 3 sin x 0
8. 3 cos3 x 4 sin3 x 3 sin x sin2 x. cos x 0
9. 3pcos3 x sin3 xq p4 sin 2xq cos x
10. 4pcos3 x sin3 xq sin x 3 cos x
2.5 Phương trình đối xứng
Dạng 1: a psin x cos xq

b. sin x. cos x c 0
?
?
Đặt t sin x cos x 2. sin x ; |t| ¤ 2
π
4
ñ t2 1 2 sin x. cos x ñ sin x. cos x t 2 1
2
Thay vào phương trình đã cho ta được phương trình bậc hai theo t.
?
Giải phương trình này tìm t thỏa điều kiện |t| ¤ 2 từ đó suy ra x.
Pt a psin x cos xq b. sin x. cos x c 0 tương tự.
Dạng 2: a |sin x cos x| b. sin x. cos x c 0
?
π ?
t |sin x cos x| ;0 ¤ t ¤ 2

2. sin x
4
t2 1
ñ sin x. cos x 2
Pt a |sin x cos x| b. sin x. cos x c 0 tương tự.
Dạng 3 : Phương trình đối xứng theo tan và cot.
Đặt t tan x cot x; x k , |t| ¥ 2
π
2

3 psin x cos xq 2. sin 2x 30
Giải
3 psin x cos xq 2. sin 2x 30
ô 3 psin x cos xq 4. sin x. cos x 30
?
Đặt t sin x cos x; |t| ¤ 2
t2 1
ñ sin x. cos x 2
ñ 3t 2t2 2 3 0
ô 2t2 3t 1 0
t 1 sin x cos x 1 p1q
ô
1 ô

t sin x cos x p2q
1
? 2 π 2
p1q ô 2 cos x 4 1 ? π
1 p 2q ô 2 cos x 1
ô cos x π4 ?
4

2

2 ô cos x 4 ?
π 1
ô cos x 4 cos 4
π 3π 2 2
1 k2π
ô x arccos ?
π
ô x π4 3π4 k2π 4 2 2

6 pcos x sin xq sin x cos x 6 (1)
Giải
?
Đặt t cos x sin x; |t| ¤ 2
ñ sin x. cos x 12t thay vào (1)
2
1 t2
6t
2
6
ô 12t 1 t2 12

t 1 pN q
ô t2 12t 13 0 ô
t 13 pLq

?
t 1 ô 1
π
2 cos x

4
ô cos x
π
4
?1

2
x
π
3π4 k2π x
π
k2π
ô

4 ô 2
x
π
4
3π4 k2π xπ k2π
Bài tập:
Bài 1: Giải các phương trình sau:
1. 2 psin x cos xq sin 2x 10
2. sin x cos x 6 psin x cos x 1q
? π
3. sin 2x 2 sin x 1
? 4
4. tan x 2 2 sin x 1
5. sin3 x cos3 x 1
6. cos3 x sin3 x cos 2x
7. sin3 x cos3 x 2 psin x cos xq 3 sin 2x 0

8. 2 sin x
π
4
tan x cot x
9. psin x cos xq4 3 sin 2x 1 0
10. sin x cos x 2 tan x cot x
1 1
sin x cos x
0
1 1
sinx cos x
0
12. 9ptan x cot xq 48 tan x cot2 x
4 2
96
13. 3 ptan x cot xq cot2 x 6
tan2 x
1
sin
1
0
x cos x
15. 3ptan x cot xq 8 tan x cot x 21
4 2 2
2.6 Phương trình không mẫu mực
A. Phương pháp đưa về phương trình tích

Mình hay nói vui là phương pháp chia để trị.

Dạng:
A0
A.B 0 ô
B 0
2 sin xp1 cos 2xq sin 2x 1 2 cos x
Giải
2 sin xp1 cos 2xq sin 2x 1 2 cos x
ô 2 sin xp1 2 cos2 x 1q 2 sin x cos x 1 2 cos x
ô 4 sin x cos2 x 2 sin x cos x 1 2 cos x
ô sin 2xp1 2 cos xq 1 2 cos x
ô p1 2 cos xqpsin 2x 1q 0
1 2 cos x 0
ô
sin 2x 1 0
Bài tập
Giải các phương trình lượng giác sau
1. p2 cos x 1qp2 sin x cos xq sin 2x sin x
2. 2 cos3 x cos 2x sin x 0
3. 2 sin x cos 3x sin 2x 1 sin 4x
4. p1 cot xq sin3 x pcos x sin xq cos2 x cos x sin x
5. p1 cos xq cot x cos 2x sin x sin 2x
6. 1 sin x 2 cos x p1 cos xq cot x
7. p2 sin x 1qp3 cos 4x 2 sin x 4q 4 cos2 x 3
8. cos 3x cos 2x cos x 1 0
9. sin 3x cos x. cos 2xptan2 x tan 2xq

10. 8 sinpx q cot x 4 cot 2x

π
tan x
6
11. 5 sin x 2 3p1 sin xq.tan2 x
B.Nhóm phương trình lượng giác có cung phức tạp

1.
1

1
4 sin 7π
x .
sin x
sin x 3π 4
2

p1 s inx cos2xq sin x
π
2.
1 t anx
4 ?1 cos x.
2
3. tanp xq 2
3π sin x
2
?
1 cos x
4. sinp2x q sinpx q
π π 2
4 4 2
5. 2 sinpx q sinp2x q
π π 1
3 6 2
sin2 p q. tan2 x cos2 0
x π x
6.
2 4 2
?
sinp q cosp q 2. cos
5x π x π 3x
7.
2 4 2 4 2
1 sin x cos x 2 cosp q
x π
8.
2 4
?
1 tan x 2 2. sinpx q
π
9.
4
sin x sinpx q sin 4x sinp2x q
π π
10.
3 3

Chương 3
MỘT SỐ VẤN ĐỀ KHÁC
3.1 GTLN-GTNN
Những điểm cần chú ý:
1. Phương trình a sin x b cos x c có nghiệm ô a2 b2 ¥ c2

a
2. BĐT Bunhiacopxki |a.x b.y | ¤ pa2 b2 q px2 y2q
Ví dụ 3.1. Tìm GTLN, GTNN của hàm số

y cos2 x cos x 3
Đặt t cos x,
y t2 t 3
BBT
t 1 1
2 1
5 3
y & 11
4 %
M axy 5 khi t 1 ô cos x 1 ô x π k2π

M iny khi t ô cos x ô x
11 1 1 π
k2π
4 2 2 3
Ví dụ?3.2. Tìm GTLN-GTNN của hàm số
y
3 cos x
(1)
2 sin x
Giải
TXĐ: D R
19
?
(1)ô 2y y sin x 3 cos x
?
3 cos x y sin x 2y(2)
Phương trình (2) có nghiệm
ô 3 pyq2 ¥ p2yq2
ô 3 y2 ¥ 4y2
ô 3 ¥ 3y2
ô y2 ¤ 1
ô 1 ¤ y ¤ 1
Vậy M axy 1
M iny 1
Bài tập:
Bài 1 Tìm GTLN-GTNN của mỗi hàm số sau:
1. y cos 2x 4 sin x 1
2. y p4 cos xqp4 sin xq
3. y sin x cos x sin 2x 2

cos x sin x 1
4. y sin x 2 cos x 4
5. y cos 3xcos 3xsin 3x2 1

1 3 sin x 2 cos x
6. y
2 sin x cos x
sin x cos x cos2 x
7. y
sin x cos x 1
8. y 5
1
cos x s sin x
2
c
9. y 3 cos 2x
π
2
4

3.2 NHẬN DẠNG TAM GIÁC
Những điểm cần lưu ý
1. sin pA B q sin C
2. cos pA B q cos C
3. sin
A
2
B
cos C2
4. cos
A
2
B
sin C2
5. Định lí côsin
a2 b2 c2 2bc. cos A
b2 c 2 a2
ñ cos A 2bc
6. Định lí sin:
a
sin A
sinb B sinc C 2R
Ví dụ 3.3. Tam giác ABC có tính chất gì nếu:
sin A
sin B. sin C
2(1)
p1q ô sin A 2 sin B. sin C

ô sin pB C q 2 sin B. cos C
ô sin B. cos C cos B sin C 2 sin B. cos C
ô sin B. cos C cos B sin C 0
ô sin pB C q 0
ô B C kπ
Vì B, C là 2 góc của tam giác nên k 0 ô B C. Vậy tam giác ABC
cân ở A.
Ví dụ 3.4. Chứng minh rằng nếu cos A. cos B. cos C 1
8
thì tam giác
ABC đều.
Chứng minh

p1q ô 8 cos A. cos B. cos C 1

ô 8 cos A. 12 rcos pB C q cos pB C qs 1
ô 4 cos A. r cos A cos pB C qs 1
ô 4cos2A 4 cos A. cos pB C q 1
ô 4cos2A 4 cos A. cos pB C q 1 0
ô 4cos2A 4 cos A. cos pB C q cos2 pB C q sin2 pB C q 0
ô r2 cos A cos pB C qs2 sin2 pB C q 0
$
& 2 cos A cos pB C q 0
'
ô'
% sin pB C q 0
$ $ $
& cos A
1
& 2 cos A cos pB C q
' & 2 cos A 1
' '
ô' ô' ô' 2
% B C kπ %B C %B C
$ $
&A &A
' π ' π
k2π
ô' 3 ô' 3 ôABC π
%B C %B C 3
Vậy tam giác ABC là tam giác đều.

Bài tập
Bài 1: Chứng mình tam giác ABC vuông biết:
a) cos2 A cos2 B cos2 C 1

cos cos sin sin sin 12
A B C A B C
b) cos
2 2 2 2 2 2
c)
sin A cos B
sin B cos A
tan A
d)
sin B sin C
cos B cos C
sin A
e) cos B cos C
b c
a
f ) cot
B a c
2 b
g) sin 2A sin 2B 4 sin A. sin B
Bài 2:Chứng mình tam giác ABC cân biết:
a)
sin C
sin B
2 cos A
b)
sin A
sin A
sin B sin C
sin B sin C
cot A2 cot C2
c) tan A 2 cot C2
tan B
bc
d)
b
tan B C
c 2
e) a tan A b tan B pa bq tan

A
2
B
f)
1 cos B
?2a2 c
sin B 4a c2
Bài 3:Chứng mình tam giác ABC đều biết:
a) cot A cot B cot C tan A2 tan

B
2
tan
C
2
b) cos A cos B cos C sin A2 sin
B
2
sin
C
2
c) sin2 A sin2 B sin2 C 49
d) sin
A
2
B
sin sin
2
C
2
81
$
'
& sin A sin C 2 sin B
e)
tan ?
' A B 2
% tan
2 2 3
3.3 ĐÁNH GIÁ HAI VẾ
Những điểm cần lưu ý

i) $1 ¤ sin x ¤ 1; 1 ¤
$cos x ¤ 1; 0 ¤ sin x ¤ 1; 0 ¤ cos x ¤ 1
2 2
'
&A ¥ 0; B ¥ 0 '&A 0
ii) ô'
%A B 0
' %B 0
$
&A 0
'
iii) A2
B 0ô
2
%B 0
'

$ $
'
& A| | ¤ 1, |B | ¤ 1 1 '
&A
ô'
%A B 2
' %B 1
$
'
'
' A¥M
'
&
iv) B ¤ M ô A B M
'
'
'
'
%A B
Ví dụ 3.5. cos x cos 2x cos 4x 3 (1)
Ta có 1 ¤ cos
$x ¤ 1; 1 ¤ cos$2x ¤ 1; 1 ¤ cos
$ 4x ¤ 1 với mọi x
'
'
' 1 '
cos x '
' x k2π '
'
' x k2π
'
& '
& '
&
Do đó p1q ô cos 2x 1 ô 2x k2π ô x kπ ô x k2π
'
' '
' '
'
'
' '
' '
'
% cos 4x 1 % 4x k2π % x kπ
2
Ví dụ 3.6. sin x. sin 5x 1
Ta có 1 ¤ sin x ¤ 1; 1 ¤ sin 5x ¤ 1 với mọi x
Do đó
$ $ $

'
& sin x 1
'
&x
π
2
k2π
'
&x π2 k2π

' '
'
% sin 5x 1 % 5x
π
k2π %x 10
π k2π
p1q ô $
' ô
$ 2 ô
$ 5
& sin x
1 '
&x

π
2
k2π
'
&x

π2 k2π
'
sin 5x 1
'
% % 5x 2
π
k2π
'
%x 10
π k2π
5

x
π
k2π
ô

2 ô x x π2 kπ
x
π
k2π
2
Ví dụ 3.7. sin99 x cos100 x 1
Ta có 1 ¤ sin x ¤ 1; 1 ¤ cos x ¤ 1
Suy ra $
'
& sin99 x ¤ sin2x
% cos100 x ¤ cos2 x
'

ñ sin99x cos100 x ¤ sin2 x cos2 x 1

$ $

'
sin2x
& sin99 x '
& sin2 x sin97 x 1 0
ô ' 100 ô' 2
% cos x cos x
2 % cos x cos98 x 1 0
$ $ $
'
'
'
' sin2 x 0 '
'
'
' sin x 0 '
'
'
' sin x 0
'
' '
' '
'
' ' '
'
& sin97 x 10 '
& sin x 1 '
& sin x 1
ô '
ô '
ô '

'
'
'
'
2
cos x 0 '
'
'
' cos x 0 '
'
'
' cos x 0
'
' '
' '
'
' ' '
% cos98 x 10 % cos x 1 % sin x 0
$
'
'
'
' x kπ
'
'
'
'
& x π
k2π x
π
k2π
ô '
2 ô 2
'
'
'
'
x π
2
kπ x kπ
'
'
'
% x kπ
Bài tập
1. cos7 x sin4 x 1
2. sin4 x cos1 5x 1
3. sin3 x cos3 x 2 sin4 x
4. 8 sin100 x 7 cos10 x 8
5. sin x cos 4x sin 5x 3
6. cos x cos 8x 2 0
7. sin 2x. sin 8x 1
sin 3x sin x. sin2 3x

1 2
8. sin2 x
4
9. sin5 x cos2 x 1
10. sin3 x cos3 x 1

?
11. sin x cos x 2p2 sin 3xq
3.4 PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC CHỨA THAM SỐ
Ví dụ 3.8. Tìm m để phương trình sau có nghiệm sin2 x sin x m 3

0(1)
Đặt t sin x, t P r1; 1s
Khi đó (1) trở thành t2 t m 3 0 ô t2 t 3m
Xét hàm số y t2 t 3 BBT
t 1 1
2 1
5 3
y & 11
4 %
Dựa vào BBT, phương trình có nghiệm khi và chỉ khi

11
4
¤m¤5
Bài tập
Bài 1: Tìm m để phương trình sau đây có nghiệm
1. cos 2x cos x m10
2. p2 sin xqp2 cos xq m HD đặt t sin x cos x
3. sin x. cos x 6psin x cos x mq
4. tan2 x cot2 x mptan x cot xq

?
5. 3 sin2 x
1
2
m
6. pm 1q sin x cos x 2
7. 2 sin 2x p2m 1q sinx m0
Bài 2: Giải và biện luận các phương trình
1. pm 1q cos x m0

2.
?m tan x m10
3. sin m. cos 2x 1

Chuyen de Luong Giac Pham Thu Hien

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chuyen de Luong Giac Pham Thu Hien

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HỘI TOÁN BẮC NAM

THÁNG MỘT CHỦ ĐỀ

CHUYÊN ĐỀ LƯỢNG GIÁC

BUÔN MA THUỘT, 12/2016

Buôn Ma Thuột, ngày 15 tháng 12 năm 2016

Phạm Thị Thu Hiền 2 Facebook: Hội toán Bắc Nam

2 PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC 5

3 MỘT SỐ VẤN ĐỀ KHÁC 19

1.1 Cung liên kết

cos pxq  cos x; sin pxq  sin x;

tan pxq  tan x; cot pxq  cot x.

tan pπ xq  tan x; cot pπ xq  cot x.

cos pπ xq  cos x; sin pπ xq  sin x;

tan pπ xq  tan x; cot pπ xq  cot x.

1.2 Công thức lượng giác

1. Công thức cộng

cos pa bq  cos a cos b sin a sin b

sinpa bq  sin a cos b cos a sin b

sin 2a  2 sin a. cos a

cos 2a  cos2 a sin2 a

sin 3a  3 sin a 4sin3 a

cos 3a  4cos3 a 3 cos a

4. Công thức hạ bậc

Phạm Thị Thu Hiền 3 Facebook: Hội toán Bắc Nam

6. Công thức tích thành tổng

cos a cos b  rcospa bq cospa bqs

1.3 Hằng đẳng thức thường dùng

sin2 a cos2 a  1; sin4 a cos4 a  1 sin2 2a ; sin6 a cos6 a  1 sin2 2a

1 tan2 a   2 ; 1  sin 2a  psin a  cos aq

1.4 Hàm số lượng giác

y  sin x D=R T=[-1,1] hàm lẻ T0  2π

y  cos x D=R T=[-1,1] hàm chẵn T0  2π

y  cot x Rz tkπ, k P Zu T=R hàm lẻ T0 π

Phạm Thị Thu Hiền 4 Facebook: Hội toán Bắc Nam

PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC

2.1 Phương trình lượng giác cơ bản

1. Phương trình sin x  a

2. Phương trình cos x  a

cos x  1 ô cos2 x  1 ô sin2 x  0 ô sin x  0 ô x  kπ pk P Zq

10. sin 4x cos 5x  0

Phạm Thị Thu Hiền 6 Facebook: Hội toán Bắc Nam

Bài 2: Giải các phương trình sau

3. sinpx 1200 q cos 2x  0

7. cosp2x 1q cospx q0

10. cos 2x cos 4x cos 6x  0

Bài 3: Giải các phương trình sau

6. cos 3x. tan 5x  sin 7x

7. tan 5x. tan 2x  1

Phạm Thị Thu Hiền 7 Facebook: Hội toán Bắc Nam

4. cos 2x cos 4x cos 6x  0

5. cos x cos 2x cos 3x cos 4x  0

6. cos x. cos 7x  cos 3x. cos 5x

7. sin2 x sin2 2x  sin2 3x sin2 4x

8. cos 5x. sin 4x  cos 3x. sin 2x

Đặt t  sin x điều kiên 1 ¤ t ¤ 1.

acos2 x b cos x c0

Đặt t  cos x điều kiên 1 ¤ t ¤ 1.

atan2 x b tan x c0

Phạm Thị Thu Hiền 8 Facebook: Hội toán Bắc Nam

Điều kiện x  P Z. Đặt t  tan x.

Điều kiện x  kπ, k P Z. Đặt t  cot x.

1. 3 cos 2x 5 cos x 20

2. 3 tan 2x 2 tan x 30

cos pxq cos x; sin pxq sin x;

tan pxq tan x; cot pxq cot x.

tan pπ xq tan x; cot pπ xq cot x.

cos pπ xq cos x; sin pπ xq sin x;

tan pπ xq tan x; cot pπ xq cot x.

cos pa bq cos a cos b sin a sin b

sinpa bq sin a cos b cos a sin b

sin 2a 2 sin a. cos a

cos 2a cos2 a sin2 a

sin 3a 3 sin a 4sin3 a

cos 3a 4cos3 a 3 cos a

cos a cos b rcospa bq cospa bqs

sin2 a cos2 a 1; sin4 a cos4 a 1 sin2 2a ; sin6 a cos6 a 1 sin2 2a

1 tan2 a 2 ; 1 sin 2a psin a cos aq

y sin x D=R T=[-1,1] hàm lẻ T0 2π

y cos x D=R T=[-1,1] hàm chẵn T0 2π

y cot x Rz tkπ, k P Zu T=R hàm lẻ T0 π

1. Phương trình sin x a

2. Phương trình cos x a

cos x 1 ô cos2 x 1 ô sin2 x 0 ô sin x 0 ô x kπ pk P Zq

10. sin 4x cos 5x 0

3. sinpx 1200 q cos 2x 0

7. cosp2x 1q cospx q0

10. cos 2x cos 4x cos 6x 0

6. cos 3x. tan 5x sin 7x

7. tan 5x. tan 2x 1

4. cos 2x cos 4x cos 6x 0

5. cos x cos 2x cos 3x cos 4x 0

6. cos x. cos 7x cos 3x. cos 5x

7. sin2 x sin2 2x sin2 3x sin2 4x

8. cos 5x. sin 4x cos 3x. sin 2x

Đặt t sin x điều kiên 1 ¤ t ¤ 1.

acos2 x b cos x c0

Đặt t cos x điều kiên 1 ¤ t ¤ 1.

atan2 x b tan x c0

Điều kiện x P Z. Đặt t tan x.

Điều kiện x kπ, k P Z. Đặt t cot x.

1. 3 cos 2x 5 cos x 20

2. 3 tan 2x 2 tan x 30

11. sin 3x cos 2x 1 2 sin x cos 2x

12. cos 4x cos2 3x cos2 x 1

3. 4 cos 3x 3 sin 3x 50

9. sin x cos x sin2 x cos 2x

Phương pháp: Xét cos x 0 ô x P Zcó thỏa mãn không?

Phương pháp: Xét cos x 0 ô x P Zcó thỏa mãn không?

cos3 x 3cos2 x sin x 2sin3 x 0p1q

p1q ô 1 3 tan x 2tan3x 0

6 sin x 2cos3 x 5 sin 2x cos xp1q

1. 2 sin 2x 3cos2 x 5 sin x cos x 2 0

2. 2sin2 x sin x cos x 3cos2 x 0

7. 4 cos3 x 2 sin3 x 3 sin x 0

8. 3 cos3 x 4 sin3 x 3 sin x sin2 x. cos x 0

9. 3pcos3 x sin3 xq p4 sin 2xq cos x

10. 4pcos3 x sin3 xq sin x 3 cos x

ô 3 psin x cos xq 4. sin x. cos x 30

1. p2 cos x 1qp2 sin x cos xq sin 2x sin x

2. 2 cos3 x cos 2x sin x 0

3. 2 sin x cos 3x sin 2x 1 sin 4x

4. p1 cot xq sin3 x pcos x sin xq cos2 x cos x sin x

5. p1 cos xq cot x cos 2x sin x sin 2x

6. 1 sin x 2 cos x p1 cos xq cot x

7. p2 sin x 1qp3 cos 4x 2 sin x 4q 4 cos2 x 3

8. cos 3x cos 2x cos x 1 0

9. sin 3x cos x. cos 2xptan2 x tan 2xq

10. 8 sinpx q cot x 4 cot 2x

12. cos 10x cos 8x cos 6x 10

1. Phương trình a sin x b cos x c có nghiệm ô a2 b2 ¥ c2

M axy 5 khi t 1 ô cos x 1 ô x π k2π

2. y p4 cos xqp4 sin xq

3. y sin x cos x sin 2x 2

5. y cos 3xcos 3xsin 3x2 1

p1q ô sin A 2 sin B. sin C

p1q ô 8 cos A. cos B. cos C 1

a) cos2 A cos2 B cos2 C 1

e) a tan A b tan B pa bq tan

a) cot A cot B cot C tan A2 tan