NAZWISKA

17.10.2023 12:18

PSYCHOLOGIA EKSPERYMENTALNA____________________________________________________

Gustav Fechner (fizyk, filozof) — twórca psychofizyki i inicjator eksperymentalnych badań nad
zjawiskami psychicznymi. Psychofizyka: Związek między bodźcem ze świata zewnętrznego
(zdarzenie fizyczne) a percepcją (odbiorem dzięki zmysłom) tego bodźca przez osobę (zdarzenie
psychiczne) może być precyzyjnie mierzony.
Ernst Webber (fizjolog)
- dwupunktowy próg wrażliwości na dotyk;
- prawo Webera: próg różnicy, inaczej: ledwie dostrzegalna różnica (ldr) – wartość proporcjonalna
do bezwzględnej wartości bodźca, tzn.: im większy bodziec, tym większa musi być zmiana, by
można było ją dostrzec;
Wilhelm Wundt — profesor medycyny, ukończył uniwersytet w Heisenbergu, później przeniósł się
do Lipska. Pierwsza książka o tematyce psychologicznej: „Podstawy psychologii fizjologicznej”.
Wundt stworzył nową naukę — Psychologię, czerpiącą zarówno z filozofii (przedmiot badań —
człowiek), jak i z fizjologii (metody badawcze — przyrodnicze, eksperymentalne). Zastosował
empiryczne metody fizjologii do badania zagadnień będących zainteresowaniem filozofii.
Przedmiotem psychologii jest bezpośrednie (ludzkie) doświadczanie świata fizycznego. Badał
procesy świadome, zajmował się badaniem wrażeń, uwagi i szybkości procesów fizycznych, później
chciał rozszerzyć ideę psychologii o aspekt historyczno-kulturowy.

PSYCHOLOGIA NAUKOWA___________________________________________________________

Hermann Ebbinghaus – pracował na Uniwersytecie Berlińskim, zafascynowany funkcjonowaniem

ludzkiej pamięci. Badał on swoją pamięć na podstawie kompetencji językowych. Wypisał sylaby
zbudowane wedle tej samej zasady — spółgłoska, samogłoska, spółgłoska. Bap, das, cor, mec, wik,
sop, liz. Badania przeprowadzał o tej samej porze, codziennie, przy stałych warunkach. Dodatkowo
tempo wypowiadania sylab na głos było identyczne (korzystał z metronomu). Mnóstwo wariantów
eksperymentu.
Krzywa zapominania — największa utrata materiału ma miejsce w kilka godzin po uczeniu się.
Oswald Külpe – asystent Wundta, utworzył własne laboratorium. Zainteresowało go badanie
myślenia. Wundt zarzucał brak wiarygodności introspekcji w wieloetapowych badaniach Külpego.
Külpe częściej przeprowadzał badania z wykorzystaniem retrospekcji (dokończenie procesu
myślowego — sprawozdanie składane po rozwiązaniu problemu/doświadczenia bodźca).
Nastawienie umysłowe — odkrycie Külpego. Eksperyment myślowy z nużącym powtarzaniem
czynności i niezwracaniem uwagi na niespodzianki (np. zmiany polecenia czy danych).

STRUKTURALIZM___________________________________________________________________
(Psychologia strukturalna)

Edward Titchener - Doktorant Wundta, Amerykanin. Marzył, żeby wprowadzić do psychologii ład i
porządek na wzór tablicy Mendelejewa. Chciał opisać, sklasyfikować i pogrupować wrażenia
odbierane przez człowieka, opisać je według jakości, natężenia, klarowności i czasu trwania. Chciał
poznać strukturę świadomości, która składa się z wrażeń. Od badanych oczekiwał nieskładania
obrazu z wykorzystaniem doświadczenia i wiedzy. Chciał uzyskać podstawowe wrażenia do badań,
takie jak barwa, kształt. Nawyk introspekcyjny. Błąd bodźca — pomylenie obserwowanego obiektu
z podstawowymi elementami bodźca. Strukturaliści -> poznanie wrażeń pomoże im zrozumieć
całość (świadomość).

GESTALTYZM______________________________________________________________________
(Psychologia postaci)

Max Wertheimer -> nie da się zrozumieć całości dodając części. Zjawiska psychiczne są
zorganizowanymi całościami. Założenie: suma pojedynczych elementów nie wyjaśnia całości. Całość
niesie z sobą nową jakość, jest czymś innym.

FUNKCJONALIZM___________________________________________________________________

Przedmiotem zainteresowania były różne miejsca naszego funkcjonowania. Funkcjonaliści

prowadzili badania w miejscu pracy wśród pracowników, w reklamie, dzieci w szkołach, psychologia
sądowa, kliniczna. Szerokie spektrum zainteresowań. Pojawiają się testy psychologiczne, zdolności
umysłowych/poznawczych, osobowości. Rozbudowane eksperymenty poza laboratorium —
ograniczone możliwości.

Prekursorzy:
Franz Brentano i psychologia aktów: intencjonalność aktów świadomości — wszystkie działania są
intencjonalne (mają cel). Nasze funkcjonowanie opiera się intencjach, planach, aktach świadomości,
które są intencjonalne. Po co nam świadomość — ewolucja świadomości, skoro ewoluowała,
musiała się przydawać. Idea przystosowania do warunków środowiska. Świadomość można badać z
punktu jej biologicznego znaczenia.
William James i „Zasady psychologii”: strumień świadomości, znaczenie uwagi wybiórczej,
świadomość jako dokonywanie wyborów, umysł jako mechanizm przystosowania człowieka do
środowiska. William James — samouk. Studia medyczne i artystyczne. Nie był psychologiem
eksperymentalnym, bardziej myślicielem.

Przedstawiciele:
Granville Hall – zapoczątkował wykorzystywanie psychologii w wychowaniu i edukacji, założył
amerykańskie towarzystwo psychologiczne. Badał rozwój dziecka, żeby wykorzystać tę wiedzę.
James Cattell – stosował testy zdolności umysłowych.
Hugo Münsterberg – propagował zastosowania psychologii w sądownictwie, wychowaniu, w
handlu i przemyśle.

PSYCHOANALIZA __________________________________________________________________

Sigmund (Zygmunt) Freud (1856-1939) – twórca najbardziej znanej i najbardziej kontrowersyjnej

teorii psychologicznej - psychoanalizy.

NEOPSYCHOANALIZA _______________________________________________________________

Alfred Adler – psychologia indywidualna. Lekarz, który pod wpływem Freuda zmienił swój kierunek
zainteresowań i został psychiatrą. Należał do wiedeńskiego towarzystwa psychoanalitycznego
zajmującego się działalnością Freuda. Nie zgadzał się ze wszystkim z Freudem, negował, że
powodami problemów psychicznych są trudności ze sferą seksualną, twierdził, że znaczenie mają
również czynniki społeczne.
Carl Gustav Jung – psychologia analityczna. Również z lekarskim wykształceniem. Opublikował
książkę, w której zawarł ideę nieświadomości zbiorowej. Twórca teorii archetypów, według której
archetypy to pewien sposób postrzegania, rozumienia pewnych pojęć, który utrwalił się u ludzi i jest
dziedziczony.

Inni przedstawiciele neopsychoanalizy:

Karen Horney – krytyka poglądów Freuda dotyczących kobiet, lęk podstawowy i znaczenie relacji
społecznych, psychoanaliza społeczno-kulturowa.
Erich Fromm – silny wpływ kultury na nieświadomość, psychoanaliza kulturowa, psychoanaliza
humanistyczna.
Jacques Lacan – francuska szkoła psychoanalizy, znaczenie mowy w psychoanalizie.
Erik Erikson – psychospołeczna teoria rozwoju.

PSYCHOLOGIA PORÓWNAWCZA______________________________________________________

Edward Thorndike – psycholog amerykański, badacz zwierząt. Przeprowadzał eksperymenty ze

zwierzętami (kurczęta, koty): odnaleźć drogę w labiryncie, wydostać się z tzw. skrzynki
problemowej. Twórca prawa efektu i praw uczenia się.
Iwan Pawłow – fizjolog rosyjski. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii za
badania fizjologiczne z udziałem psów nad warunkowaniem klasycznym.

BEHAWIORYZM __________________________________________________________________

John Watson (1878-1958) – psycholog amerykański, badacz zwierząt, twórca behawioryzmu.

Krytykował metody psychoanalizy, bo badała coś, czego nie da się zmierzyć — nieświadomość.
Według niego świadomości nie da zbadać się eksperymentalnie. Zaproponował zmianę języka i
terminów w nurcie psychologicznym. Badał bodźce i reakcje.

NEOBEHAWIORYZM _______________________________________________________________

Edward Tolman – behawioryzm kognitywny (poznawczy). Przeprowadził eksperyment ze szczurami

i labiryntem. Miał uznanie dla znaczenia procesów poznawczych — mają udział w kreowaniu
zachowania (nie tylko bodziec!)
Burrhus Skinner – behawioryzm radykalny. „Zachowanie jest kształtowane i utrwalane przez
własne skutki.”
Albert Bandura – teoria uczenia się społecznego

PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA______________________________________________________

Abraham Maslow — inne nurty wg Maslowa nie uwzględniały istoty człowieczeństwa (szczególnie
behawioryzm) albo przedstawiały człowieka w aspekcie zaburzeń — tworzyły tendencyjny i
pesymistyczny obraz (psychoanaliza). Sprzeciw wobec determinizmu (środowiska i
nieświadomości). Psychologia humanistyczna — alternatywa, trzecia siła w psychologii.
Humanistycznej i filozoficzne podejście do natury i podejście do człowieka.
Carl Rogers – twórca terapii skoncentrowanej na kliencie. Badacz opracowujący skale do pomiaru
zachowania terapeuty, badający efekty terapii w precyzyjny sposób. Aktywista działający na rzecz
pokoju.

PSYCHOLOGIA POZNAWCZA__________________________________________________________

Frederick Bartlett – brytyjski psycholog, twórca idei umysłu konstruktywnego, badanie z indiańską
opowieścią.
Bluma Zeigarnik – twórczyni teorii o efekcie Zeigarnik: niedokończony proces myślowy dalej się
dzieje. Mamy naturalną potrzebę, żeby coś dokończyć.
Allen Newell i Herbert Simon – metafora komputerowa, próby skonstruowania sztucznej
inteligencji.
Jerome Bruner – badania myślenia, tworzenia pojęć.
Noam Chomsky – badania struktury języka oraz nabywania pierwszego języka.
Ulrich Neisser – ‘Cognitive Psychology’ – pierwszy spójny opis procesów przetwarzania informacji,
źródło nazwy dla nowej dyscypliny.
Jean Piaget – teoria rozwoju myślenia.

Wybrane teorie psychologii poznawczej:

Leon Festinger, James Carlsmith – Teoria dysonansu poznawczego. Eksperyment: nudne zadanie,
kontrowersyjny zarobek, uzasadnienie kłamstwa.
Fritz Heider, Harold Kelley – Teoria atrybucji.

POLSKA MYŚL PSYCHOLOGICZNA______________________________________________________

Edward Abramowski – psycholog, filozof, socjolog, działacz polityczny, badacz pamięci,

spostrzeżeń, podświadomości — nurt psychoanalityczny. Uniwersytet Warszawski.

Szkoła lwowsko-warszawska:
Kazimierz Twardowski – psycholog i filozof, rektor Uniwersytetu Lwowskiego, twórca nurtu
humanistycznego w psychologii polskiej. Nauczyciel i wychowawca uczonych. Uniwersytet
Lwowski.
Władysław Witwicki – psycholog, tłumacz, rysownik, autor pierwszego polskiego podręcznika
psychologii. Autor teorii kratyzmu: ambicja jako mechanizm wywołujący dążenie do górowania nad
otoczeniem.
Stefan Baley – twórca polskiej psychologii wychowawczej
Stefan Błachowski – założyciel czasopism psychologicznych,
Mieczysław Kreutz – obrońca metody introspekcyjnej,
Tadeusz Tomaszewski – twórca teorii czynności: ukierunkowanie czynności na cel, wewnętrzna
struktura.

Krakowska Pracownia Psychologii Doświadczalnej:

Władysław Heinrich – psycholog eksperymentator i historyk filozofii, prekursor behawioryzmu,
założyciel pierwszej pracowni psychologii eksperymentalnej. Badacz wrażeń, widzenia
przestrzennego, uwagi, uczuć. Autor teorii psychofizjologicznego mechanizmu uwagi: uwaga jako
funkcja akomodacyjnej aktywności narządu zmysłu. Uniwersytet Jagielloński.
Włodzimierz Szewczuk – badacz wrażeń, widzenia przestrzennego.
Stefan Szuman – twórca polskiej psychologii rozwojowej, badacz rozwoju myślenia, mowy i
twórczości dziecka.

Początki psychologii stosowanej:

Jan Władysław Dawid – pionier nurtu psychologii praktycznej, propagator wspierania praktyki
pedagogicznej teorią i metodami psychologii, twórca testów do badania myślenia u dzieci.
Prekursor psychologii rozwojowej i wychowawczej (pobierał nauki w Lipsku). Zajmował się
myśleniem przyczynowym, inteligencją, mową, procesami poznawczymi. Dążył do poprawy
sposobów kształcenia dzieci i młodzieży. Akcentował podejście praktyczne.
Julian Ochorowicz – psycholog, filozof (głównie etyka), fizyk, wynalazca — przesyłanie dźwięku na
odległość, badacz zjawisk paranormalnych, twórca terapii opartej na hipnozie, badacz emocji i
prekursor psychologii lekarskiej, inicjator idei międzynarodowych kongresów psychologicznych.
Wykorzystywał w terapii pacjentów hipnozę. Zwrócił uwagę, że psychika ma ogromne znaczenie dla
chorób somatycznych.