DZIADY

PROLOG
- miejsce akcji – klasztor bazylianów, cela więźnia, jest poetą
- matka poety nie żyje, poprosiła anioła aby sprowadzał na dobrą drogę, dobre
myśli? Anioł upomina poetę
- psychomachia – walka o duszę duchów z prawej i lewej strony
- poeta myśli sobie, że nawet jak będzie wolny fizycznie to i tak będzie
niewolnikiem w duszy, bo nie będzie mógł wrócić do ojczyzny
- PRZEMIANA, NOWE NARODZINY – odchodzi Gustaw – nieszczęśliwy
kochanek, rodzi się Konrad – patriota

AKT I
*scena I
- miejsce i czas akcji – więzienie, cela Konrada, Wigilia
- przychodzi nowy więzień – Żegota – nie wie czemu został aresztowany, ma
nadzieje, że wyjdzie
- więźniowie mogą się spotkać dzięki Kapralowi – Polak, wcielony do wojska
rosyjskiego
- Opowieść Sobolewskiego: Widział, jak wywożono kibitkami dwudziestu
studentów żmudzkich. Byli wśród nich: brat Jacka, Janczewski i Wasilewski.
Janczewski wykrzyczał trzy razy „Jeszcze Polska nie zginęła”. Porównuje ofiarę
ludzi z wojny do ofiary dziecinnej i Jezusa – „Panie! Ty, co sądami Piłata
przelałeś krew niewinną dla zbawienia świata, przyjm tę spod sądów cara ofiarę
dziecinną, nie tak świętą, ni wielką, lecz równie niewinną". Wasilewski, który
nie mógł iść już o własnych siłach wziął go żołnierz a ręce Wasilewskiego
ułożyły się w krzyż. Żołnierz, który go niesie, leci mu łza.
- Żegota opowiada bajkę Goreckiego : szatan – car, ziarno – młodzi ludzie,
działania diabła – tortury. „ Naplwał i ziemią nakrył i przybił kopytem”, plony –
idea wolności, morał:
O wy, co tylko na świat idziecie z północą,
Chytrość rozumem, a złość nazywacie mocą
Kto z was wiarę i wolność znajdzie i zagrzebie,
Myśli Boga oszukać - oszuka sam siebie”.
Wniosek: car myśli, że jak zniszczy polską młodzież to zniszczy ducha
niepodległości, a tak się nie stanie.
- Jankowski – śpiewa piosenkę bluźnierczą „Jezus, Maryja….” , utrata wiary w
Boga, drwi z księdza
- Konrad – broni Maryi, Maryja dla niego ważna, kult maryjny w Polsce
- Kapral – popiera Konrada, opowiada historię, kiedy walczył pod dowództwem
brata Sobolewskiego, i jak w karczmie bluźnili z Maryi, Kapral obronił Maryję.
Potem okazało się, że wszyscy Francuzi którzy drwili zostali zamordowani a
jedynie Kapral przeżył. W swej czapce znalazł kartkę z łacińskim napisem,
który znaczył: “Niech żyje Polak, jedyny obrońca Maryi”
- pieśń Feliksa – być wiernym carowi, a kiedyś doprowadzi to do śmierci cara
- pieśń wampiryczna Konrada – „ Zemsta, zemsta, zemsta na wroga/ Z Bogiem,
a choćby mimo Boga”
- mała improwizacja
* scena II
- WIELKA IMPROWIZACJA – Konrad uważa się za prawie równemu Bogu,
ukazuje swą miłość do polskiego narodu, chce rozmawiać z Bogiem, kieruje do
Boga rządanie, chce władac duszami, uważa się za najwyższego na ziemi, mówi
że Bóg nie jest miłością tylko mądrością, Konrad utożsamia się z narodem,
psychomachia, Konrad mówi że Bóg popełnia błędy, chciał nazwać Boga carem,
ale ON TEGO ZDANIA NIE DOKOŃCZYŁ TYLKO DIABEŁ
Konrad=Prometeusz, prometeizm
*scena III
- Konrad ma widzenie z Rollinsonem,
- egzorcyzmy nad Konradem
- archanioły bronią Konrada przed Bogiem
- diabeł w końcu mówi księdzu gdzie jest Rollinson
*scena IV
- miejsce akcji – dom wiejski pod Lwowem
- kult Maryjny – Ewa modli się przed obrazem Matki Najświętszej. Ma
widzenie, kwiaty symbolizują więźniów a róża – Konrada
*scena V
- miejsce akcji – cela księdza Piotra
- ks Piotr – pokorny
- ma widzenie podczas modlitwy – „czterdzieści i cztery” – wskrzesiciel narodu,
z matki obcej, krew jego dawne bohatery; spekulacje: z alfabetu wychodzi że to
imię Adam np. Mickiewicz, Czartoryski, lub Konrad
- losy narodu polskiego jako losy Chrystusa
- mesjanizm
- w widzeniu porównanie konania narodu polskiego Francja=Piłat, car=Herod,
żołnierze pojący konającego na krzyżu żółcią i octem to Rakus i Borus -
Austriak i Prusak.
*scena VI
- diabły męczą w śnie senatora. Jednak nie straszą go piekłem, bo ze strachu
może się nawrócić. Więc dają mu to czego pragnie – łaski u cara- a potem robią
z tego koszmar
*scena VII
- miejsce akcji – salon warszawski
- towarzystwo przy stoliku – arystokraci, oficerowie, literaci, mówią po
francusku, mówią o nieudanym balu bo Nowosilcowa nie ma bo on robił dobre
bale
- towarzystwo przy drzwiach – młodzi patrioci, dwóch starych Polaków, mówią
po polsku, mówią o sytuacji na Litwie ( o prześladowanej młodzieży),
- opowieść o Cichowskim, chłop dowcipny, wesoły, lubił dzieci ale został
wzięty jako więzień, żonie powiedzieli że chłop się utopił. Tam po 3 latach jakoś
wrócił ale totalnie się zmienił, nie chciał z nikim gadac, był torturowany ale się
nie wygadał, nic nie wyznał, wrocił taki zmarnowany
- „ Nasz naród jak lawa, z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa, lecz
wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi! Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do
głębi” – Wysocki to mówi
*scena VIII
- miejsce akcji – Wilno
- Nowosilcow nie jest w łaskach cara i chce odzyskać
- Kanissyn – od niego senator pożyczył hajs i nie chce oddac i szantażuje go że
oskarży syna Kannisyna
- Rollinson – matka Rollinsona przyszła do senatora, ona była ślepa, księżna się
wstawiła za matką, matka mówi że słyszała swojego syna – instynkt
macierzyński
- matka chce wejść do senatora, a senator mówi że cesarz nie pozwala, matka że
Rollinson chce księdza, wpuszcza w końcu matke a potem chce ją zamknąć, i
chcą umożliwić Rollinsonowi samobója przez otwarte okno
- matka chce zabić senatora, bo zabili jej syna ale ks. Piotr mówi, że syn żyje
- ks. Piotr zwiastował szybką śmierć Doktora, piorun walnął w okno doktora –
ruble rosyjskie zaciągnęły – DOKTOR – postać inspirowana ojczymem Juliusza
Słowackiego
- dwie opowieści ks. Piotra
1) ekipa podróżnych, anioł się objawia kiedy wszyscy złoczyńcy spali ale budzi
jednego, mur się wali, złoczyńca jako jedyny przeżywa to ale zginie gorzej – do
Bajkowa i senatora po śmierci Doktora
2) wódz pobija króla i każe zabić niewolników i najważniejszych – że nadal
będą trwac w grzechach
- parabola – interpretacja dosłowna i przenośna
- Konrad prowadzony na przesłuchanie a ksiądz idzie wek, jak się mijają to
ksiądz mówi Konradowi, że kiedy będzie wywieziony na nieznaną ziemię ktoś
go pozdrowi w imię Boże i żeby go wysłuchał.
*scena IX
- pilokacja – na dziadach mogą być dusze żywych
- pojawia się duch Doktora – czarne czoło od pioruna i blaszki zamiast oczu – te
ruble rosyjskie
- dusza Bajkowa
- Widmo – Gustaw - Konrad