Tom Beauchamp

Về mặt đạo đức học, hành thiện (beneficence) là một trong bốn nguyên tắc
lớn (tôn trọng tính tự quyết, công bằng, không làm hại và hành thiện) trong đạo
đức y-sinh học, và cũng là một nguyên tắc sống nền tảng cho mỗi con người có
lương tri. Hiểu theo bình diện tiêu cực, hành thiện là không làm hại ai; theo
bình diện tích cực, là làm điều tốt lành cho người khác. Hành thiện vừa là một
bổn phận theo luật tự nhiên “làm lành lánh dữ”; vừa là một nhân đức, vì là một
đòi hỏi mang tính nội tâm; cũng là một nguyên tắc, vì dùng làm chỉ đạo cách
hành xử; và là một giá trị, vì nó cũng là đối tượng đạo đức. Trong hiến pháp
Canada quy định: phải cứu giúp những ai lâm cảnh hoạn nạn. [5]
Như vậy hành thiện không chỉ thuộc bình diện nhân đức, bác ái, mà còn
thuộc lãnh vực nghĩa vụ học, nghĩa vụ “làm người”. Để xứng với phẩm giá con
người, con người cần sống và thực hành một số giá trị căn bản. Tom
Beauchamp và James Childress, diễn tả nguyên tắc hành thiện dưới dạng công
thức sau:
“X buộc phải làm điều tốt cho Y khi: 1/ Y có nguy cơ chết, thương tật nặng
hay chịu thiệt hại lớn ; 2/ Hành động của X là cần thiết (làm một mình hay với
sự hợp lực với người khác) để giúp Y cứu mạng sống hay tránh một nguy cơ
lớn; 3/ Hành động trợ giúp X đối với Y có khả năng cao ngăn ngừa thiệt hại
cho Y; 4/ Hành động của X nhìn trước sẽ không gây nguy cơ, gánh nặng lớn
cho X; 5/ Lợi ích Y sẽ nhận được lớn lao hơn so với bất cứ thiệt hại, gánh
nặng nào có thể xảy ra cho X.”1
.

Mộ t cách tiếp cậ n về đạ o đứ c có thể dự a vào bố n nguyên tắ c đượ c Tom

Beauchamp và James Childress xác định trong công trình tham chiếu
về vấ n đề này, Principles of Biomedical Ethics – Các nguyên tắc của
đạo đức y sinh (2001).

 Nguyên tắ c thứ nhấ t là làm điều đúng, đượ c định nghĩa như là
mộ t đóng góp cho phúc lợ i củ a ngườ i khác. Hành độ ng “làm điều
đúng” phả i đáp ứ ng hai quy tắ c rõ ràng: nó phả i mang tính có lợ i,
và nó phả i mang tính có ích, có nghĩa là có mộ t quan hệ tích cự c
về chi phí và lợ i ích.

1
Tom Beauchamp và James Childress, Principles of Biomedical Ethics, 5th edition (New York, Oxford University
Press, 2001), 170-171.
  Nguyên tắ c thứ hai, quyền tự chủ: việc mộ t ngườ i tự đề ra cho
bả n thân mộ t quy tắ c ứ ng xử . Nguyên tắ c này nhắ m đến sự tham
gia củ a bệnh nhân vào quá trình ra quyết định.
 Nguyên tắ c thứ ba, “không làm điều xấu“: tránh làm điều xấ u đố i
vớ i ngườ i mà chúng ta có trách nhiệm, tránh làm nhữ ng điều tổ n
hạ i hay đau khổ , không có ý nghĩa gì đố i vớ i ngườ i ấ y.
 Cuố i cùng, nguyên tắ c thứ tư, công lý, có thiên hướ ng chia sẻ các
nguồ n lự c có sẵ n cho tấ t cả các bệnh nhân (thờ i gian, tiền bạ c,
năng lượ ng). Nguyên tắ c này gắ n chặ t vớ i các khái niệm về bình
đẳ ng và công bằ ng, có tác độ ng trong quá trình đưa ra mộ t quyết
định về công lý. Lý tưở ng nhấ t thì mọ i hành độ ng cầ n phả i nhắ m
đến mộ t sự bình đẳ ng hoàn hả o, nhưng tùy theo hoàn cả nh và
con ngườ i, thườ ng thì sự công bằ ng sẽ thắ ng thế để thiết lậ p các
vấ n đề ưu tiên và mộ t hệ thố ng thứ bậ c nào đó trong hành độ ng.

https://ethics-org-au.translate.goog/big-thinkers-thomas-beauchamp-james-childress/?
_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=vi&_x_tr_hl=vi&_x_tr_pto=wapp
https://quizlet.com/vn/855489207/cac-nguyen-tac-co-ban-cua-dao-duc-y-hoc-b5-flash-cards/
https://epublications.marquette.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1517&context=lnq
https://www.healthcareethicsandlaw.co.uk/intro-healthcare-ethics-law/principlesofbiomedethics
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3528420/