PSYCHOLOGIA ROZWOJU

CZŁOWIEKA
WYKŁAD 1, 23.02.2022

JAN AMOS KOMENSKY (1592-1670)

 WALKA O SZKOŁE POWSZECHNĄ

 WALKA O NAUKĘ W JĘZYKU OJCZYSTYM
 NAUCZANIE W SPOSÓB POGLĄDOWY
 „WSZYSTCY MUSZĄ WIEDZIEC O WSZYTSKIM”

JAN JAKUB ROUSSEAU (1712-1778)

 WYCHOWYWANIE DZIECKA POWINNO BYĆ DOSTOSOWANE DO POTRZEB I MOŻLIWOŚCI DZIECKA,

OPIERAĆ SIĘ NA JEGO WŁASNYCH DOŚWIADCZENIACH,
 WYZNAWCA IDEI WYCHOWYWANIA NATURALNEGO (ZGODNEGO Z POZIOMEM ROZWOJU
DZIECKA)
 AUTOR „EMIL” – TRAKTAT O WYCHOWANIU (GŁÓWNIE MĘŻCZYZNY) – TYLKO JEDEN ROZDZIAŁ
„ZOFIA” O WYCHOWYWANIU KOBIET
 PODZIAŁ WIEKU

JAN HENRYK PESTALOZZI (1746-1827)

 TWÓRCA PODWALIN NOWOCZESNEGO NAUCZANIA POCZATKOWEGO

FRYDERYK WILCHELM FROEBEL

 PREKURSOR WYCHOWANIA PRZEDSZKOLEGO

 DOCENIENIE ZNACZENIA ZABAWY W WYCHOWANIU
 PODKREŚLANIE HARMONIJNEJ ATMOSFERY DOMU RODZINNEGO
 WSPÓLDZIAŁANIE I ZWIĄZKI UCZUCIOWE DZIECKA I MATKI

POCZĄTKI PSYCHOLOGII ROZWOJOWEJ

1. UTWORZENIE PIERWSZEGO LAB. PSYCHOLOGICZNEGO PRZEZ WUNDTA W LIPSKU W 1879,

INTROSPEKCJONIZM – PRZEDMIOTEM BADAŃ JEST ŚWIADOMOŚĆ,A METODĄ JEJ BADANIA JEST
INTROSPEKCJA – PATRZENIE W GŁĄB SAMEGO SIEBIE

2. ROZWÓJ NAUK PRZYRODNICZYCH

A. ROZWÓJ WG. DARWINA – DŁUGOTRWAŁY PROCES SELEKCJI GATUNKOWEJ W TOKU
PRZYSTOSOWYWANIA SIĘ DO ŚRODOWISKA.
B. PRAWO BIOGENETYCZNE E. HAECKLA – INDYWIDUALNY ROZWÓJ (ONTOGENEZA) KAŻDEJ
JEDNOSTKI JEST POWTÓRZENIEM W SKRÓCIE ROZWOJU GATUNKOWEGO (FILOGENEZA)
BADACZE PSYCHOLOGII ROZWOJOWEJ

1. G. STANLEY HALL
 SZUKAŁ U DZIECI ATAWIZMU – POZOSTAŁOŚCI PO ZWIERZĘCYCH PRZODKACH CZŁOWIEKA. NP.
RACZKOWANIE, WSPINANIE SIĘ NA RÓŻNE MEBLE
 W ZABAWACH DZIECIECYCH SZUKAŁ POZOSTAŁOŚCI PO HISTORYCZNYCH PRZODKACH, - ZABAWA
W ŁAPANIE = ŁOWIECTWO, ZABAWA W SKLEP = WYMIANY SUROWCAMI
 DZIECKO NIE JEST MINIATURĄ DOROSŁEGO,
 ZMIANY ZACHODZĄCE W ROZWOJU DZIECIĘCYM POWINNY BYĆ REJESTROWANE, SPISYWANE.

PRZEDMIOT BADAŃ PSYCHOLOGII ROZWOJU CZŁOWIEKA:

1. POJĘCIE ROZWOJU ZOSTAŁO WPROWADZONE PRZEZ ARYSTOTELESA, UJMOWAŁ ROZWÓJ ZA

ZMIANĘ CELOWĄ, POLEGAJĄCĄ NA PRZECHODZENIU OD FORM NIŻSZYCH DO WYŻSZYCH
2. WSPÓŁCZEŚNIE W FILOZOFII ROZWÓJ TO WSZELKI DŁUGOTRWAŁY PROCES KIERUNKOWYCH
ZMIAN W KTÓRYM MOŻNA WYRÓŻNIĆ PRAWIDŁOWO PO SOBIE NASTĘUJĄCE ETAPY PRZEMIAN –
FAZY ROZWOJOWE, DANEGO OBIEKTU – UKŁADU, POD OKREŚLONYM WZGLĘDEM
3. OBEIKTEM PSYCHOLOGII ROZWOJU MOŻE BYĆ KULTURA, GOSPODARKA
4. PSYCHOLOGIA ROZWOJU ZAJMUJE SIĘ BADANIEM ZMIAN DOKONUJĄCYCH SIĘ W PSYCHICE ORAZ
ZMIAN DOKONUJĄCYCH SIĘ W ZACHOWANIU W RÓŻNYCH FAZACH ŻYCIA.

SLAJD 14 – UZUPEŁNIJ

TRADYCYJNA PSYCHOLOGIA ROZOWOJOWA PRZYJMOWAŁA, ZĘ ZMIANY ROZWOJOWE PSYCHIKI

POWIĄZANE SA PRZYCZYNOWO Z PROCESAMI BIOLOGICZNEGO DOJRZEWANIA ORGABIZMU, A WIĘC
WYSTĘPUJĄ TYLKO W OKRESIE DZIECIŃSTWA I DORASTANIA.

PRZEDMIOTEM BADAŃ TRADYCYJNEJ PSYCHOOLOGII ROZWOJOWEJ BYŁY ZMIANY ZACHODZĄCE W

PSYCHICE I ZACHOWANIU DZIECI I MŁODZIEŻY. WEDŁUG NICH PROCESY ROZWOJOWE KOŃCZĄ SIĘ WRAZ
Z OSIAGNIECIEM DOJRZAŁOŚCI.

OBECNIE UWAŻA SIĘ, ŻE ROZÓWJ PSYCHICZNY CŻŁOWIEKA TRWA CAŁE ŻYCIE (OD POCZĘCIA DO ŚMIERCI
– LIFE SPAN PSYCHOLOGY), ALE ZMAIN ROZWOJOWE WYSTĘPUJĄCE W WIEKU DOJRZAŁYM NIE SA MNIEJ
LICZNE CZY GŁĘBOKIE, NIŻ TE , KTÓRE WYSTĘPUJĄ U DZIECI/ MŁODIZEŻY

ZWIAZKI PSYCHOLOGII ROZWOJOWEJ Z INNYMI DYSCYPLINAMI

1. PSYCHOLOGIA OGÓLNA – ROZWOJOWA CZERPIE Z NIEJ PODSTAWOWE POJĘCIA SŁUŻĄCE

OPISYWANIU ANALIZIE ZJAWISK PSYCHICZNYCH I ZACHOWAŃ
2. SPOŁECNZA – ROZWÓJ PSYCHICZNY JEDNOSTKI LUDZKIEJ DOKONUJE SIĘ WKONTEKŚCIE
INTEGRACJI I STOSUNKÓW, W KTÓRE JEDNOSTKA WCHODZI Z INNYMI LUDŹMI
3. PSYCHOLOGIA RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH – WYSTĘPUJĄ ZNACZNE RÓŻNICE INDYWIDUALNE POD
WZGLĘDEM TEMPA I RYTTMU ROZWOJU
4. PSYCHOLOGIA KLINICZNA I PSYCHOPATOLOGIA – BADANIE ZABUIRZEŃ W FUNKCJONOWANIU
PSYCHIKI POZWALA LEPIEJ POZNAĆ ROLE POSZCZEGÓŁNYCH PROCESÓW PSYCHICZNYCH W
ROZWOJU I FUNKCJONOWANIU CZŁOWIEKA
5. PSYCHOLOGIA WYCHOWAWCZA – NAJLEPIEJ MOŻNA POZNAĆ I ZROZUMIEĆ DANE ZAJWISKO
WTEDY, GDY W SPOSÓB CELOWY SIĘ JE WYWOŁUJE I ZMIENIA, PSYCHOLIGIA ROZWOJOWA
DOSTARCZA PODSTAW TEORETYCZNYCH BADANIOM NAD PROCESAMI NAUCZANIA I
WYCHOWANIA

DZIALY PSYCHOLIGI ROZWOJOWEJ

PSYCHOLOGIA FILOGENETYCZNA – BADA ZMAINY W PROCESACH PSYCHICZNYCH U WSZYSTKICH

ZWIERZĄT

PSYCHOLOGIA ONTOGENETYCZNA – POWSTAWANIE PROCESÓW PSYCHICNZYCH, ALE U

POSZCZEGÓLNYCH JEDNOSTEK – GŁÓWNIE U LUDZI

PSYCHOLOGIA ANTROPOGENETYCZNA – PROCESY PSYCHICZNE KSZTAŁTUJĄCE SIĘ NA PRZESTRZENII

CZASU U CŻŁOWIEKA, JAK CZŁOWIEK ZMIENIAŁ SIĘ NA PRZESTRZENNI TYSIĘCY LAT, ZWIĄZEK
ZACHOWAŃ WSPÓŁCZESNEGO CZŁWOIEKA Z ZACHOWANIAMI CZŁOWIEKA NEANDERTALSKIEGO

ZADANIA PSYCHOLOGII ROZWOJOWEJ

BADANIE JAK PRZEBIEGA I CZYM CHARAKTERYZUJE SIĘ PROCES ROZWOJU PSYCHICZNEGO,

BADANIE PRAWIDŁOWOSĆI POWSTAWANIA I ROZWOJU PROCESÓW PSYCHICZNYCH I TRWAŁYCH

WŁASCIWOŚCI UMYSŁU, CHARAKTERU I OSOBOWOŚCI

BADANIE W JAKICH WARUNKACH I POD WPŁWAM JAKICH CZYNNIKÓW KSZTAŁTUJĄ SIĘ STOPNIOWO
CZYNNOŚCI DZIECKA

!!! EGZAMIN !!! BADANIE PRAW RZĄDZĄCYCH ROZWOJEM PSYCHIKI W CYKLU ŻYCIA LUDZKIEGO – OD
POCZĘCIA DO ŚMIERCI

PODSTAWOWE PROBLEMY WSPÓŁCZESNEJ PSYCHOLGII ROZWOJOWEJ

1. CZYM JEST ZMIANA ROZWOJOWEA? JAK MOŻNA JAOPISAĆ, JAKI MA CHARAKTER

SLAJD 22!!!

2. CZY PROCES ROZWOJU PSYCHICZNEGO MA CHARAKTER KONSTRUOWANIA NOWYCH JAKOŚCI W

PSYCHICE I ZACHOWANIU SIĘ CZŁOWIEKA, CZY TEŻ POLEGA NA REALIZACJI WEWNĘTRZNIE
ZAKODOWANEGO PROGRAMU?
3. JAKĄ ROLE W ROZOWJU PSYCICNZYM ODGRYWAJĄ RÓŻNE ZDARZENIA
4. CZY ROZWÓJ POLEGA NA OSIĄGANIU TYLKO NOWYCH OSIĄGNIECIACH – CZY MA CHARAKTER
PROGRESYWNY CZY TEŻ REGRESYJNY
5. CZY ZMIANNY ZACHODZĄCE W PSYCHICE I ZACHOWANIU PO OSIĄGNIECIU DOJRZAŁOŚCI MAJA
TAKIE SAME CECHY I TE SAME ZASADY JAK WCZESNEIJSZE ZMAINY?
6. CZY CŻŁOWIEK MOŻE WPŁYWAĆ NA WŁASNY ROZWÓJ
7. CZY ROZWÓJ JEST PROCESEM CELOWYM?
8. CZY JEST MOZLWUIA INT
PODSTAWOWE ZADANIA PSYCH. ROZW.

1. ZADANIA POZNAWCZE – ZROZUMIENIE I WYJAŚNIENIE ROZWOJU PSYCHICZNERGO CZŁOWIEKA

2. PRAKTYCZNE – OPRACOEANIE METOD NAUCZANIA, TERAPEUTYCZNYCH,

POJECIE ROZOWJU

ROZWÓJ – ODNOSI SIĘ DO ZMIAN W PSYCHICE I ZACHOWANIU

PSYCHIKA – ZBIÓR POWIĄZANYCH ELEMENTÓW, STRUKTURA, O WŁAŚCIWOŚCIACH TEJ STRUKTURY

DECYDUJĄ CECHY CAŁOSĆI.

ROZWÓJ PSYCHICZNY – ZMAINY PRZEKSZTAŁCEŃ UKŁADU

PODEJŚCIE W ROZMUENIU ROZWOJU

MECHANISTYCZNE

ORGANISMICZNE – ROZWÓJ ODNOSI ISE TEŻ DO ZMIAN W PROCESACH I STRUKTURACH PSYCHICZNYCH,

KTÓRE SĄ PODSTAWĄ ZMIAN ZACHOWNAIA

ZMIANA ROZWOJOWA – TO RÓZNICA W STANIUE DANEGO OBIEKTU, KTÓRA OBSERWOWANA JEST WRAZ
ZUPŁYWEM CZASU,

NIE KAZDA ZMIANA TO ROZWÓJ!!

CECHY ZMAINY ROZWOJOWEJ

JEDNOKIERUNKOWA

NIEODWRACALNA

TRWAŁA – NIE MÓŻNA ICH COFNĄĆ

AUTONOMICZNA – SPOWODOWANA DZIŁĄNIEM CZYNNIKIÓW WEWNĘTRZNYCH

ZMIANY ILOSĆIOWE

ZMIANY JAKOŚCIOWE – DOTYCZĄ ZMIAN WEWNĘTRZNEJ ORGANIZACJI STRUKTUR, PRZEKSZTALCENIA

STRUKTURALNE

ZMIANY INTRAINDYWIDUALNE – ZACHODZĄ W PSYCHICE I ZACHOWANIU DANEJ OSOBY

ZMIANY INTERINDYWIDUALE – ZACHODZĄ W CAŁEJ GRUPIE SPOŁECZNEJ

PIERWSZE KONCEPCJE ROZWOJU

1. NATYWISTYCZNE/ BIOLOGICNZE – HALL, STREN

CZŁWOIEK PRZYCHODZI NA SWIAT Z GOTOWYMI, DZIEDZICZNYMI STRUKTURAMI
GENETYCZNYMI, ROZÓWJ NASTĘPUJE GDY TE STRUKTURY DOJERZEWAJĄ- INTELIGENCJA
2. ŚRODOWISKOWE (SOCJOLOGICNZA, EMIPRYCZNA, ENWIRONMENTALITYCZNE) – WATSON

WEDŁUG PRZEDSTAWICIELI KONCEPCJI ŚRODOWISKO JETS: NIEZMIENNE, DETERMINUJĄ ROZWÓJ

KONCEPCJA KONWERGENCJI W. STERNA

1. STARA SIĘ PRZEZWYCIĘZYĆ PRZECIWIEŃSTWA MIĘDZY NATYWIZMEM I EMPIRZMEM.

2. CZYNNIKI DZIEDZICZNY + CZYNNIK ŚRODOWISKOWY, WSPÓŁPRACUJĄ ZE SOBA,
WSPÓŁWARUNKUJĄ SIĘ. NIE ISTNIEJE TYLKO CECHA WRODZONA ANI NABYTA.
3. KAŻDA DYSPOZYCJA PSYCHICZNA JEST WRODZONA, ALE MOŻE POTENCJALNIE BYĆ UŻYTA DO
ROZOWJU – JEŚLI SIĘ ROZWINIE TO DZIĘKI BIOLOGII I ŚRODOWISKU

DZIEDZICZNOŚĆ CZY ŚRODOWISKO – NOWSZE UJĘCIE

1. PRZEJAWY ZACHOWANIA TO WYNIK WSPÓŁDZIAŁANIA ORGANIZMU I ŚRODOWISKA!!

2. PREDYSPOZYCJE GENOWE (GENOTYP) NIE MAJĄ ABSOLUTNEGO WPŁYWU NA NASZ ROZWÓJ,
GENY DETERMINUJĄ POTENCJALNE MOŻLIWOŚCI ROZWOJU CECH I ZDOLNOŚCI.
3. DZIEDZICZNOŚĆ I ŚRODOWISKO NIE SĄ PRZECIWSTAWNE ANI NIEZALEŻNE – TO ASPEKTY TEGO
SAMEGO PROCESU ROZWOJOWEGO
4. OD KIERUNKU PROCESU ROZWOJU DECYDUJE INTERAKCJA MIĘDZY RÓŻNYMI CZYNNIKAMI
(RAZEM, A NIE KAŻDY ODDZIELNIE)

INTERAKCJA – WZAJEMNE SKOMPLIKOWANIE, SPLECENIE CZYNNIKÓW BIOLOGICZNYCH

(WEWNĘTRZNYCH) I ŚROSOWISKOWYCH (ZEWNĘTRZNYCH)

„PRZYCZYNY ZEWNĘTRZNE DZIAŁAJĄ POPRZEZ WARUNKI WEWNĘTRZNE, TE ZAŚ

KSZTAŁTUJĄ SIĘ POD WPŁYWEM ODDZIAŁYWAŃ ZEWNĘTRZNYCH” -S.L. RUBINSTEIN

APARAT GENETYCZNY

 Geny to fragmenty kwasu DNA

 Komórka ludzka zawiera 23 pary chromosomów, a każdy chromosom tysiące genów
 Geny działają w różnych kombinacjach, w różnych okresach życia
 Geny działają w interakcji (a nie w izolacji) czynników dziedzicznych i środowiskowych
 Czynniki zewnętrzne (promieniowanie RTG) mogą zmienić strukturę DNA
 Badania elektrofizjologii pokazują istnienie struktur anatomicznych odpowiedzialnych za procesy
psychiczne np. ośrodki emocji w podwzgórzu
  Badania etologów pokazują, że zachowania agresywne zdeterminowane są istnieniem struktur
wrodzonych

CHOROMOSOMOPATIE

1. Zakłóceniu ulega:
a. Ogólna liczba chromosomów
b. Parzystość chromosomów
c. Budowa chromosomów
2. Przyczyny chromosomopatii – egzogenne – pochodzą z zewnątrz
a. Wiek rodziców: optymalny u matki od 14 do 40 lat, u ojca im młodszy tym lepszy
b. Szkodliwe warunki pracy
c. Praca w wysokich temperaturach i szkodliwych warunkach chemicznych
d. Niedobory pokarmowe

FENYLOKETONURIA:

1. Przyczyna: mała aktywność enzymu wątroby (hydroksylazy fenuloalaninowej), która nie rozkłada
fenyloaniny w tyrozynę  uszkodzenie układu nerwowego
2. Objawy: można wykyć w 4-5 dniu życia
a. Bada się krew i mocz dziecka, występowanie kwasów fenylo octowych
b. Jasna cera, skłonności do patologicznych wyprysków
c. Jasne, popielate włosy
d. Mysi zapach – występowanie w skórze kwasów
e. Nie rozwijanie się motorycznie w prawidłowy sposób
f. Zmniejszone/zwiększone napięcie mięśniowe
g. Nadopobudliwość
h. Drgawki
i. UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE – ok. 5r.ż. 50 IQ, głębokie upośledzenie
3. Brak leku, ale zapobieganie rozwojowi dzięki szybkiemu wykryciu, zastosowanie odpowiedniej diety
bez fenyloalaniny – ryby, jaja, ser, nabiał, chleb
4. MAŁO FELYNOALANINY – zaburzenia wzrostu
5. Dzięki interakcji otoczenia z chorobą gentyczna można przecwidziałać jej negatywnym skutkom

NEUROTROFINA – wydziela isę podczas aktywności ruchowej i psychicznej, chroni neurony, stymuluje
powstawanie nowych.

TERATOGENY

1. Zewnętrzne czynniki uszkadzające rozwijające się dziecko w łonie matki powodując np. deformacje
fizyczne, ślepotę, uszkodzenia mózgu, śmierć.
2. WPŁYW:
a. Uszkodzenia części ciała i narządów, gdy dana struktura się formuje i rośnie (okres wrażliwy)
b. Nie na wszystkie zarodki czy płody teratogen wpływa w równym stopniu – zależy od np.
genów
c. Różne teratogenny mogą wywierać taki sam wpływ
d. Pojedynczy teratogen może wywołać różne efekty
e. Dawka teratogenu determinuje głębokość zaburzenia
 f. Organizm ojca też ma wpływ na zdrowie płodu
g. Długoterminowe efekty teratogenu często zależą od jakości środowiska po porodzie
h. Niektóre teratogenny wywołują EFEKTY UŚPIONE, które mogą pojawić się później

EMBRIOPATIE

 Wirusowe – organizm matki jest poddany działaniu wirusa, który zostanie przejęty przez orgaznizm
dziecka; różyczka, ospa itp.
 Toksoplazmoza –
o Pierwotniak zwierzęcy w tkance nerwowej, pasożyt,
o Nieprzebadane mięso, kocie odchody
 Aktyniczne
o Napromieniowanie płodu
o Przyczyna wodogłowia, małogłowia, niedorozwój umysłowy
 Toksyczne
o Spowodowane nadużywaniem przez ciężarną używek
o Alkohol  FAS: mała głowa, nieprawidłowa budowa twarzy, niska waga urodzeniowa,
upośledzenie umysłowe

Uzupełnij!!!

BADANIA NAD ROLĄ DOŚWIADCZENIA

1. Etolog Konrad Lorenz

a. IMPRINTING – wdrukowanie
b. Podążanie piskląt za obiektem
c. Pisklę – wrodzone, obiekt za którym podążano – wyuczone
d. Polega na:
i. Uczeniu się poprzez naśladownictwo
ii. Pojawia się bardzo wcześnie
iii. Trwa bardzo krótko – wystarczy 10 minut podążania
iv. Daje trwałe efekty determinując w dużym stopniu dalsze społeczne zachowanie się,
preferencje jednostki do danego obiektu
e. Warunki niezbędne do utrwalenia reakcji
i. 12 do 24h po wykluciu
ii. Najłatwiej w ciągu 13-16 godziny (OKRES KRYTYCZNY)
iii. Po 48h niemożność wdrukowania – po tym czasie zaczynają pojawiać się lęki
społeczne (przed tym co nowe, nieznane)

IMPRINTING A PÓŹNIEJSZE ZACHOWANIE

Imprinting potwierdza poogląd o tym, że wczesne doświadczenie ma wpływ na całe życie, na późniejsze
funkcjonowanie.

Maria Przetacznikowa – W bardzo krótkim czasie wytwarza sę trwałe przywiązanie społeczne

Donald Hebb – przykłady trwałego przywiązania zwierząt do człowieka (gęsi, świnki morskie, owce, kozice,
sarny, jelenie, szympansy) – te zwierzęta sa bardziej przywiązane oraz reaktywne seksualnie na człowieka niż na
swój własny gatunek.

BADANIA

L. Carmichael – podział salamandr na grupy; jedne nauczono pływać, inne nie miały możliwości bo były w
jakimś tam roztworze. Po przeniesieniu salamandr z roztworu do zwyklej wody zaczęły one normalnie pływać.

W. M. Dennisowie – wychowywanie dzieci z ograniczonym wychowaniem społecznym (brak zabawek itd.)

opiekunowie nie okazywali im emocji, nie uczono ich siadać, chwytać itd. 2. Dzieci którym unieruchomiono
kończyny zaczęły chodzić w tym samym czasie co „normalne” dzieci 3. Dzieci dosowują się do okazywanych im
emocji – uśmiech! (nie jest to wyuczone)

Eksperyment H.B. McGraw – badania nad bliźniakami monozygotycznymi (John&Jimmy) – jednego z nich
wychowywano „normalnie”

 Czynności filogenetyczne – chodzenie, siadanie itd.; nie trzeba ich stymulować ani ćwiczyć – same się
pojawią w odpowiednim czasie; specjalne ćwiczenie nie przyśpiesza ich występowania
 Czynności ontogenetyczne – czynności indywidualne, jednostkowe, trzeba się ich nauczyć aby je
wykonywać; jazda na nartach, prowadzenie samochodu, języki obce itd. Ćwiczenie przyspiesza
wykonywanie tych czynności, ale organizm musi być odpowiednio do nich dojrzały

Wiele czynności zleży początkowo od ośrodków podkorowych. Stopniowo kontrola przesuwa się do wyższych
ośrodków mózgowych. Ćwiczenie ma mały wpływ na czynności, dopóki nie są one dobrze reprezentowane w
wyższych ośrodkach. Dojrzewanie odgrywa większą rolę w kształtowaniu niższych funkcji mózgowych nizw
kształtowaniu funkcji wyższych.

Eksperyment A. Gesell i H. Thompson – eksperyment z bliźniaczkami (46 tyg. W momencie rozpoczęcia

eksperymentu) – uczenie umiejętności wspinania się na pięciostopniowe schody. Na początku żadna nie była w
stanie wspiąć się na pierwszy stopień. Jedna siostra była ćwiczona 10 minut dziennie, druga wcale. Po 6
tygodniach ćwiczeń nauczyła się wspinać po schodach. Po wtrenowaniu pierwszej siostry zaczęto uczyć drugą
(już po tych 6 tygodniach). Po 2 tygodniach ćwiczeń osiągnęła takie same wyniki jak jej siostra.

Rozwój takich czynności jak skakanie, wspinanie się na schody – ZALEŻY OD DOJRZEWANIA dlatego ćwiczenie
przed osiągnieciem dojrzałości jest mało skuteczne.

J. Hilgard – badania bliźniaczek (4 lata) – uczenie sióstr motoryki małej – wycinanie, rysowanie,, układanie;
uczona jako druga siostra uczyła się szybciej jednak obie traciły po czasie te umiejętności i wracały do poziomu
typowego dla swojego wieku.

W., L. Kellogg - Badanie porównawcze rozwoju chłopca (9.5 msc.) i małpy (7.5 msc) – w tym wieku dziecko
zaczęło żyć wraz z szympansicą, która szybko opanowała typowo ludzkie czynności – chodzenie na dwóch
nogach, jedzenie łyżką, picie z kubka, wykonywanie poleceń, sygnalizowanie własnych potrzeb fizjologicznych
(dziecko ludzkie tego nie robiło); małpa lepiej wykonywała „ludzkie” czynności niż chłopiec – była silniejsza
fizycznie, lepiej lokalizowała dźwięki; w wieku 12 msc była w stanie spełnić 20 poleceń, a chłopiec tylko 3
polecenia. Szybciej się rozwijała ale tylko do momentu, nie była w stanie opanowywać nowych zdolności ale
chłopiec rozwijał się dalej.

WNIOSKI:

 Dojrzewanie o ważny czynnik w rozwoju

 Wiele reakcji pojawia się spontanicznie bez ćwiczenia przez otoczenie, ale dla pierwszego pojawienia
się specyficznych czynności sensomotorycznych potrzebna jest pewna ilość ćwiczeń.
 Specjalne ćwiczenie ma bardzo mały wpływ na rozwój prostych czynności filogenetycznych
 Specjalne ćwiczenie ma wyraźny wpływ na rozwój reakcji ontogenetycznych
 Specjalne ćwiczeni jest skuteczne w zmienianiu tempra rozwoju tylko wtedy gdy zależą od wyższych
ośrodków korowych – ontogenetyczne
 Skuteczność ćwiczenia jest proporcjonalna do stopnia dojrzałości odpowiednich mechanizmów

OKRESY KRYTCZNE I
SENSYTYWNE
OKRES KRYTYCZNY

Okres krytyczny – okres optymalnej podatności na określone bodźce; opanowanie mowy do 12 roku życia;
porządek od pół roku do 5 lat; uczciwość 3-9 r.ż.

JAK USTAWIĆ OKRES KRYTYCZNY?

1. Zainteresowane czynnością
2. Długość czasu w jakim przejawia się zainteresowanie
3. Wyniki jakie dziecko osiąga przez ćwiczenie

L. Wygotski STREFA NAJBLIŻESZGO ROZWOJU – różnica między aktualnym a potencjalnym poziomem rozwoju,
tam powinno być ukierunkowane nauczanie

 Nauczanie powinno wyprzedzać rozwój – nauczanie powinno być skierowane na te właściwości

dziecka, które się jeszcze nie ujawily, ale mogą być rozwinięte za pomocą dorosłych
 Aktualny poziom rozwoju – to co dziecko potrafi zrobić samo
 Potencjalny poziom rozwoju – to co dziecko jest w stanie zrobić pod opieką dorosłego

Okres sensytywny – obejmuje większy okres czasu (od miesięcy po lata)

Czynności powtarzane i wyuczone raz pozostają z nami do końca życia – jazda na rowerze

CZYNNIKI ROZWOJU

 L.S. WYGOTSKI: Działanie na przedmiotach i obcowanie z dorosłymi; krytyka koncepcji o tylko 2

składnikach rozwoju (środowisko i biologia)
  S. L. Rubinstein : Istota rozwoju polega na ciągłym powstawaniu w działaniu i poznaniu nowych,
wyższych form widzenia rzeczywistości; zmiany rozwojowe to wynik:
o Aktywnego gromadzenia doświadczeń
o Wzbogacenie wiadomości
o Nabywanie nawyków i umiejętności
 S. Szuman: Działanie i myślenie
o Uświadomienie sobie przez dziecko elementów działania powoduje, że działalność staje się
świadoma, ROZUMNA
o Dzięki tej świadomej działalności dziecko zdobywa orientację w rzeczywistości
odzwierciedlając ją i poznając świat obiektywny, który na nie oddziałuje.
o Jednocześnie dziecko poznaje skutki swojej działalności oraz zależność osiągnięć od sposobów
i warunków działania
o Działalność uczy umiejętności orientowania się w świecie (radzenia sobie) i opanowywania
go, tak aby świat odpowiadał oczekiwaniom człowieka
o Działając dziecko uczy się poznawać świat oraz w sposób celowy i świadomy przekształcać go.
o Celem rozwoju umysłu jest poznanie warunków bytu i wykształcenie rozumnych sposobów
działania.

PSYCHOLOGIA ZACHODNIA

Rozwój – ciąg zmian prowadzący do wyższego stopnia zróżnicowania struktury i funkcji organizmu, do coaz
większej złożoności całego systemu, czego wynikiem jest zróżnicowanie zachowania się, uwarunkowanego
coraz większą liczbą czynników.

Aktywność: - nieodłączna cecha człowieka od urodzenia do śmierci

 Motor rozwoju
 Podstawowa ludzka potrzeba
 To siła uruchamiająca dalszy rozwój struktury

JEAN PIAGET

Rozwój – proces konstruowania struktur umysłowych w trakcie interakcji człowieka z otaczającym światem.

 Stworzył swoją koncepcje na podstawie obserwacji własnych dzieci

 Jak dziecko poznaje świat, jak wchodzi z nim w interakcje?

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ROZWÓJ POZNAWCZY

1. Dojrzewanie biologiczne – wszystko następuje w swoim czasie, rozwój układu szkieletowego,

mięśniowego
a. Prawo cefalokaudalne – rozwój do głowy do stóp
b. Prawo proksymodystalne – rozwój ruchów, napięcia mięśniowego od kręgosłupa po dłonie
2. Doświadczenie fizyczne – interakcje dziecka z fizycznym otoczenem (z przedmiotami – poznaje ich
właściwości)
3. Doświadczenie społeczne – interakcje z innymi osobami
4. Równoważenie (samoregulacja) –

Asymilacja – włączanie w struktury organizmu nowych informacji napływających ze środowiska rozwojowego

„konsumowanie wiedzy” - Piaget. Dziecko będzie nazywało przedmioty, tak jak to co już zna (coś na niebie =
ptak; później: samolot = ptak). Uogólnianie nazw przedmiotów o wspólnych cechach (np. unoszenie się w
powietrzu) do tych które są znane
Akomodacja – przystosowanie swojego systemu wiedzy, struktur poznawczych do nowych danych lub sytuacji
środowiskowych (wszystko co fruwa to ptaki  w powietrzu mogą być inne przedmioty). ISTOTA ROZWOJU
POZNAWCZEGO. Zmiana systemu posiadanej wiedzy

FAZY ROZWOJU POZNAWCZEGO WG JEANA PIAGETA!!! EGZAMIN

FAZA 1: OKRES SENSOMOTORYCZNY (0-2 R.Ż.)

Dziecko widzi że poprzez swoje działania wchodzi w interakcje ze swoim środowiskiem (np. płacz)

 Pojęcie stałości przedmiotu – dziecko szuka schowanego przedmiotu tam gdzie je widziało pierwszy
raz, jest to dla nich nieodłączny element rzeczywistości. Kształtuje się od 6-8 msc życia
 Poczucie własnej tożsamości
 Skuteczność działania – potrząsanie łóżeczkiem żeby zabawki się ruszały, poczucie własnej wartości
 Przyczynowość zjawisk – dziecko uczy się, że jeśli chce coś osiągnąć należy coś z tym zrobić; TEST
RÓŻU – rysowanie szminką kropki na czole dziecka, nie wie że jest to ono i będzie ono dotykało kropki
odbicia w lustrze, 18 miesięczne dziecko zorientuje się że to ono same ma tę kropkę na czole

FAZA 2: MYŚLENIE PRZEDOPERACYJNA (2-7 LAT)

Zdolność wewnętrznego przedstawiania świata zewnętrznego za pomocą symboli, które zaczynają

reprezentować przedmioty. Początek myślenia symbolicznego.

Ograniczenia , które utrudniają zdobycie większej ilości wiedzy:

 Egocentryzm – niezdolność widzenia świata z innej perspektywy niż własna, dziecko myśli ze badacz
widzi tego samego pieska co ono, mimo że są rozdzieleni kartonem
 Myślenie transdukcyjne – myślenie od szczegółu do szczegółu. Dziecko wyróżnia dany szczegół
przedmiotu i klasyfikuje wszystkie przedmioty o danej cesze do tej samej kategorii (w parku: białe
stworzenia – łabędzie, mam mówi: ptak (DŁUGA SZYJA), więc w zoo: żyrafa (DŁUGA SZYJA) = ptak
 Centracja – dziecko w ocenie masy, objętości itp. Gdy zmienia się wygląd, kieruje się jedną
właściwością obiektu, a nei bierze pod uwagę innych, które również się zmieniają. Koncentracja na
jednym bodźcu i pomijanie innych równie ważnych. (ilość wody w naczyniach, wałki plasteliny)

FAZA 1 + 2 różnia się od faz 3 + 4

 Charakteryzuje się myśleniem przedoperacyjnym; centracja, myślenie nieodwracalne

 Fazy 3+4 – myślenie operacyjne; decentracja, odwracalność myślenia

FAZA 3: OPERACJE KONKRETNE (7-11 LAT)

 Dziecko rozwija system poznawczy za pomocą struktur logiczno – matematycznych

 Decentracja, odwrotność myślenia
 Opanowuje działania arytmetyczne, mierzenie, relacje miedzy klasami i zbiorami oraz pojęcie
przestrzenne,
 Przyswaja zasadę ilości, masy i objętości
 9 r.ż.

FAZA 4: OPERACJE FORMALNE (11 – 16 LAT)

  Rozumowanie opiera się na opisach słownych
 Myślenie podporządkowuje się prawom logiczno-matematycznym
 Rozwija się myślenie hipotetyczno-dedukcyjne (osiągalny staje się świat potencjalny, nie poznany
zmysłowo, kreowany, antycypowany)
 Kształtuje się tożsamość podmiotu, jego światopogląd i koncepcja przyszłości
 PIAGET: zadanie z wahadłem, co wpływa na szybkość wahania? Długość sznurka, wysokość, masa itd.

CZY ISTNIEJE 5 FAZA ROZWOJU POZNAWCZEGO? FAZA OPERACJI POSTFORMALNYCH – PERRY

 Myślenie relatywistyczno-dialektyczne – uwzględnianie kontekstów społecznych, różnych

punktów widzenia w celu zrozumienia danego zachowania. Teza, antyteza, synteza.
 Matki będące na poziomie myślenia formalnego nie akceptowały poczynań córek, a te z myślenia
postformalnego mimo że nie zgadzały się z poczynaniami dzieci, akceptowały je i starały się
zrozumieć.

Dzieci z rodzin garncarskich nie miały problemu z oceną masy.

Dzieci z Zimbabwe: nie miały problemu ze zrozumieniem pojęć zysk, strata – wczesne doświadczenia w handlu

Dzieci Eskimosów w fazie przedoperacyjnej brak egocentryzmu – w tej kulturze do przetrwania potrzebna jest
współpraca

Dzieci Aborygenów przechodzą przez te stadia z opóźnieniem – aborygeni otrzymują wielkie dofinansowania od
państwa przez co ich dzieci nie muszą się uczyć, pracować.

JAKIE ZASŁUGI MA TEORIA PIAGETA?

 Dla edukacji – pojęcie gotowości, okresu wrażliwego do przyjmowania danych informacji (masa,
matematyka, objętość).
 Rola aktywnej interakcji z otoczeniem,

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA AKTYWNOŚĆ C.D.

1. Warunki zewnętrzne
a. Możliwości działania – miejsce, przyzwolenia, pomoc, nie ograniczanie
b. Wymagania środowiskowe – środowisko społeczne; które aktywności sa pożądane a które
nie, kary i nagrody. Dziecko widząc zmiane zachowania rodzica przypisuje to swojemu
ostatniemu działaniu. Kary i nagrody są skuteczne jeśli dziecko wie że jets kochane
c. Wzorce środowiskowe
2. Warunki wewnętrzne – dynamiczne, związane z zewnętrznymi, nie tylko biologiczne

NAŚLADOWANIE – dokładne kopiowanie zasłyszanych, zaobserwowanych zachowań.

MODELOWANIE – niedokładne kopiowanie danego zachowania, ale przejęcie od modela jego emocji i
motywacji. Dzieci uczą się zastępczo od innych bez osobistych doświadczeń
WARUNKI ZEWNĘTRZNE
SPRZYJAJĄCE AKTYWNOŚĆI
DZIECKA
ASPEKTY ŚRODOWISKA SPOŁECZNO-EKONOMICZNEGO:

WŁAŚCIWOŚCI ŚRODOWISKA RODZINNEGO:

 Konkluencyjny model inteligencji wg Zajonca:

inteligencji dziecka wpływa struktura rodziny: ilość dorosłych osób w rodzinie (więcej osób – większa
inteligencja), ilość dzieci (im więcej tym mniejsza inteligencja, mniejsza ilość dzieci – większa
inteligencja), różnice wieku między dziećmi (większe wymaganai wobec dziecka  wyższa inteligencja)
 zamożność – lepsza opieka, wyżywienie, edukacja

zwód rodzixów i ich poziom wykształcenia

 cechy osobowości rodziców

 system wychowawczy

STYLE WYCHOWANIA

STYL AUTORYTARNY

 restrykcyjny
 dorośli wyznaczają zasady oczekując bezwzględnego posłuszeństwa,
 rzadkie tłumaczenie co jest ważne,
 częste kary,
 przymus i nieokazywanie miłości
 rodzice są niewrażliwi na wizje dziecka
 oczekują akceptacji ich wymagań jako prawa

SKUTKI:

 Agresja jako reakcja na ograniczenia (reagowanie poza domem na słabszych

 Zmienność nastrojów
 Sprawianie wrażenia bycia nieszczęśliwym
 Łatwość wpadania w gniew
 Niekoleżeńskość
 Brak celu

STYL AUTORYTATYWNY - DEMOKRATYCZNY

 Najbardziej pożądany
 Kontrolujący, elastyczny
 Rodzice wyznaczają rozsądne zasady
 Tłumaczą, są responsywni i akceptujący punkty widzenia dzieci
  Zachęca je do podejmowania wspólnych rodzinnych decyzji
 Kontrolują racjonalnie i demokratycznie szanując perspektywę dziecka
 SKUTKI
o Radość w zachowaniu
o Wrażliwość społeczna
o Samodzielność
o Orientacja na osiągniecia
o Gotowość do współpracy z rówieśnikami i dorosłymi

STYL PERMISYWNY – LIBERALNY

 Akceptujący,
 Swobodnie wychowujący
 Niewiele zasad,
 Dozwolone swobodnie okazywane uczucia i impulsy w dowolny sposób
 Niekontrolowanie zachowań dzieci
 Olewający
 SKUTKI:
o Impulsywność
o Agresja, szczególnie chłopcy
o Apodayktycznosć
o Skoncentrowane na sobie
o Brak samokontroli
o Mało niezależne
o Niezorientowane na osiągniecia

STYL ZANIEDBUJĄCY

 Nie dbam o ciebie ani to co robisz

 Luźne, niewymagające podejście rodziców
 Odrzucanie dzieci lub bycie tak zapracownym, zestresowanym, że nie mają czasu i energii na
wychowanie dzieci
 Rzadko stosowane są zasady i wymagania
 Są niezaangażowani i niewrażliwi na potrzeby dzieci
 PARENTYFIKACJA – odwrócenie ról w rodzinie, dziecko opiekuje się rodzicem
 SKUTKI:
o Bunt nastolatka
o Wrogość
o Samolubność
o Wagarowanie
o Brak celów długoterminowych
o Zachowania antyspołeczne i niezgodne z prawem
o Nadużywanie alkoholu i narkotyków
o Ryzykowne zachowania seksualne
METODY WYCHOWANIA, A REZULTATY W ŚREDNIM DZIECIŃSTWIE I OKRESIE
DORASTANIA

TYP ŚRODOWISKA LOKALNEGO

 Stopień urbanizacji
 Dostępność dóbr kultury, rekreacji, sportu
 Charakter otoczenia sąsiedzkiego

RODZAJ SZKOŁY

 Wyposażenie w pomoce naukowe

 Warunki lokalowe
 Poziom pracy dydaktyczno-wychowawczej
 tradycje

WEWNĘTRZNE WARUNKI
AKTYWNOŚCI
MOŻLIWOŚCI DZIAŁANIA

 stan zdrowia i sprawność fizyczna – ale też, złe ubranie, pora roku, choroba, niewyspanie
 cechy układu nerwowego – siła, równowaga, ruchliwość procesów nerwowych
i. siła – hamowanie np. powstrzymywanie od działania
ii. równowaga – czy w zachowaniu danej osoby jest więcej pobudzenia czy hamowania,
jeśli tyle samo to jest równwaga
 iii. ruchliwość – umiejętność zamieniania jednego (hamowania) procesu w drugi
(pobudzania)
 osiągnięty już poziom rozwoju – wpływa na aktywność w rozwoju w sposób bezpośredni

PREFERENCJE

Są przejawem kształtującego się systemu wartości dziecka. Zależą od jego wiedzy i doświadczeń. Określa
stopień trudności wykonywanych zadań. Modyfikują wpływ wewnętrznych czynników.

W miarę wzrostu aktywności i wedle własnych preferencji dziecko zaczyna wpływać na swoje środowisko.

TYPY NERWOWE WG PAWLOWA

Nazwy typówn nerwowych wprowadził już Hipokrates

 Silny, zrównoważony, ruchliwy  sangwinik

 Silny, zrównoważony, nieruchliwy  flegmatyk
 Silny, niezrównoważony  choleryk
 Słaby  melancholik

Jakie właściwości układu nerwowego sprawiają najwięcej problemów?

 nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci – podobny sposób zachowania, towarzyskość, gadatliwość,

łatwo rozpocząć z nimi rozmowę, przeskakiwanie z tematu na temat, brak możliwości siedzenia w
jednym miejscu, wiercenie, bujanie się na krześle
 dzieci z obniżona reaktywnością nerwową- apatia, mała ruchliwość, zamyślenie, powolne ruchy,
powtarzanie zadanego pytania

NADPOBUDLIWOŚĆ

1. sfera ruchowa rodzaje:

a. wzmożona ekspansja ruchowa – ruchowe odreagowywanie, to dziecko wszędzie widać,
wzrasta gdy dziecko przebywa w towarzystwie innych dzieci, nie panują nad własnym
zachowaniem nieskoordynowane ruchy, współruchy – zbędne ruchy.
b. Niepokój ruchowy – nie szukanie sposobu na wyżycie się, nie widać tego dziecka np. na
przerwie, ale podczas lekcji zaczyna się wiercić, bujać się. Ogranicza się do własnego ciała i
tego co jest w pobliżu ręki
c. Tiki – mimowolne wyładowania ruchowe, wzmagają się gdy dane dziecko stara się je
powstrzymać.
2. Sfera procesów poznawczych
a. Zaburzenia uwagi – ADHD – zespół nadpobudliwości psychoruchowej i deficytu uwagi,
i. brak uwagi
1. nie zwracanie uwagi na szczegóły dot. zajęć domowych oraz szkolnych,
 2. brak skupienia na nauce, pracy, zabawie
3. sprawianie wrażenia, że nei słucha uważnie tego co się do niego mówi
4. niestosowanie się do poleceń
5. trudność w organizowaniu sobie pracy
6. trudność w zajęciach, które wymagają długotrwałego wysiłku umysłowego
7. gubienie rzeczy
8. łatwość rozproszenia
ii. nadpobudliwość
1. bieganie, wspinanie się,
2. trudność w wykonywaniu spokojnych zadań
3. bycie w ciągłym ruchu
4. nadmierna gadatliwość
iii. impulsywność
1. Wyrywanie się do odpowiedzi, nawet gdy nie dokończono pytania
2. Niezdolność czekania na własną kolej
3. Przerwanie, wtrącanie się w zdania
b. Wyobraźnia – gdy zadziała słaby bodziec wytwarza on silne wyobrażenia, dziecko zamyka się
w swoim świecie. Dziecko nie uczestniczy w lekcjach
c. Nadinterpretacja ??? – gdy dziecko nei zrozumie interpretacji czy przypadkowości zachowań
innych ludzi (popchniecie, uwagi od nauczyciela)  gorsza praca w szkole
3. Sfera emocjoalna
Podwyższony poziom lęku, pogorszenie procesów myślowych,

Jak obniżać lęk?

LĘK = KOMPONNENT POZNAWCZY + EMOCJONALNY

 Techniki relaksacyjne – nie wpływają komponent poznawczy lęku (uwagę),

DIALEKTYCZNA TEORIA ROZWOJU

 Psychika jest funkcja wysoko zorganizowanej materii

 Rozwój psychiki jest wtórny w stosunku do struktury i funkcji układu nerwowego
 Motorem rozwoju jest walka przeciwieństw – tego co jest nowe a co jest stare
 Rozwój to zmiany ilościowe i jakościowe
 Rozwój to powstawanie w toku działania i poznania nowych, wyższych form odzwierciedlenia
rzeczywistości.

CZYNNIKI ROZWOJU:

o Odziedziczone i wrodzone zadatki anatomiczno – fizjologiczne

o Aktywność własna
o Środowisko – dla każdego kolejnego dziecka jest różne
o Wychowanie – treści wychowania zmieniają się zależnie od ideologii, ustroju politycznego
BLISKIE WIĘZI
WCZESNE DOŚWIADCZENIA EMOCJONALNE A DOJRZAŁA OSOBOWOŚĆ

POSZERZANIE WŁASNEJ OSOBOWOŚCI

Polega na uczestniczeniu w różnych dziedzinach życia, nabywaniu nowych umiejętności, wiedzy. Polega na
przekraczaniu własnych możliwości.

SERDECZNY KONTAKT Z INNYMI LUDŹMI

REALISTYCZNY STOSUNEK DO ŻYCIA

Mechanizm obronny chroniący nas przed lękiem, wstydem, rozczarowaniem

OBIEKTYWIZACJA SAMEGO SIEBIE

o Spojrzenie wewnątrz siebie

o Poczucie humoru – mechanizm obronny, pożądany

JEDNOCZĄCA FILOZOFIA ŻYCIA

o Nadaje kierunek i cel w życiu, ma dla danej osoby wartość

DOJRZAŁOŚĆ EMOCJONALNA

Wywodzi się ze wczesnych doświadczeń (podmiot > osbiekt przywiązania)

DOJRZAŁA OSOBOWOŚĆ – dotyczy harmonii psychicznej człowieka z samym sobą i jego otoczeniem To ostatni
etap ukształtowania się psychiki człowieka, który zaznacza jego indywidualnośc, pozwala na wyksztalcenie
stabilnego światopoglądu (Gordon Allprot)

PORZUCONE DZIECI

1750:
o Dzieci w domach porzuconych
o Dzieci stają się otępiałe i umierają ze smutku

1915:
 o Pomimo właściwej opieki fizycznej, to mimo to 90% niemowląt przyjętych do sierocińca umeira w
ciągu 1 r.ż.

1942:
o Badania n NYU wpływ zabrania dzieci z domu i umieszczeniu w szpitalu na długie lecznie
o Podwyższona temperatura, brak przybierania na wadze, problemy z oddychaniem, po powrocie
do domu objawy ustępowały

1946:
o Dzieci II wojny światowej
o Przestudiowanie losów 90 sierot
o Opóźnienie rozwoju, niedowaga, bezsenność
o Pomimo dobrej opieki 34 dzieci z 90 umarło pomiędzy 7 a 12 miesiącem życia

1950-1952:
o Dzieci wojny w Korei

1972:
o Badania Grdnera
o Opisanie dzieci nazwanych przez niego „Cherlawymi karłami”
o Dzieci pochodziły ze środowisk obojętnych emocjonalnie
o Brak kontaktu emocjonalnego  niepokój, przygnębienie, opóźnienie rozwoju fizycznego, bezsenność,
niski wzrost  SYNDROM  karłowatość deprawacyjna rozumiana jako fizyczne następstwo
deprywacji emocjonalnej

SYNDROM – zespół symptomów,

KARŁOWATOŚĆ DEPRYWACYJNA – niski wzrost spowodowany brakiem więzi emocjonalnej. Według Garnera
dzieci zaczynają rosnąć gdy zabierze się jej ze szkodliwego środowisku i umieści w kochającej rodzinie (wzrost
20cm/rok). Jeśli dziecko powróci do pierwotnego środowiska, rozwój jest wyhamowywany.

W wieku 7-8 lat zaczyna odczuwać „wesołkowatość”. Karły przesadkowe widząc swoją inność testują otoczenie
chcąc się dowiedzieć jak musza się zachowywać by stworzyć więź emocjonalną. Dowiedzenie się o tym, że więź
emocjonalna można uzyskać podczas odgrywanie roli „wesołka”. Wesołkowatość – mechanizm obronny mający
an celu schowanie smutku, lęku, depresji.

FIZJOLOGICZNY MECHANIZM KARŁOWATOŚCI DEPRYWACYJNEJ:

Więź emocjonalna – pobudza podwzgórze  stymulacja przysadki mózgowej wydzielająca hormon wzrostu.

DOŚWIADCZENIE HARLOWA

Hipoteza: bezpośredni kontakt dotykowy jest podstawą dla ukształtowania się trwałych więzi emocjonalnych

DAWKOWANIE KONTAKYU EMOCJONALNEGO

 Brak miłości
 Zła miłość – styl autorytatywny, kara staje się dla dziecka nagrodą, bo tylko tak może nawiązać
jakąkolwiek relacje emocjonalną
  Nadmiar miłości – brak rozumienia miłości, czy np. głodu

FAZY ROZWOJU POTRZEBY KONTAKTU EMOCJONALNEGO WG OBUCHOWSKIEGO

 3-6 msc życia – kontakt biologiczny, brak lęku separacyjnego, rozwój zależy od uczuć matki i
środowiska, od uśmiechu, częstotliwości ssania, głaskania, przytulania
 6-18 msc życia syntonia właściwa – potrzeba kontaktu emocjonalnego może być zaspokojony z jedna
stałą osobą, ponieważ
a) Mała pojemnosć poznawcza umysłu dziecka – dziecko nie może ogarnąć więcej niż
jednej relacji emocjonalnej (z jedną osoba )
b) Popęd wrodzony - Jedna stala osoba jest bodźcem bezwarunkowym, który
uruchamia mechanizm nawiązania relacji emocjonalnej
c) Obuchowska: brak obrazu matki odbiera jako stała stratę z nia, bo nie rozumei
stałości przedmiotu
d) Jeśli dojdzie do zerwania kontaktu, w tym okresie życia, będzie ono miało
najtragiczniejszy skutek
 3-6/7 rok życia – wielokierunkowość potrzeby – dziecko sprawdza jak inni na nie reagują, nie
potrzebuje jednej stałej osoby
 6/7 – 16/17 rok życia – ukierunkowana potrzeba kontaktu w grupie rówieśniczej
o Potrzeba afiliacji – najmocniejsza około 9 roku życia.
o Najważniejsza jest opinia rówieśników
o Rozpoczęcie kreowania własnej wizji świata
o Osoby majace problem z socjalizacją; dzieci chorobliwe, dzieci nie mające kontaktu z
rówieśnikami (dzieci babcine, przewrażliwionych, nadmiernie ochraniających rodzin), dzieci z
dużo straszym, niezainteresowanym nimi rodzeństwem – tworzenie wyimaginowanych
przyjaciół, ponieważ istnieje wielka potrzeba przebywania z innymi
o Brak relacji w dzieciństwie mogą doprowadzić do nie nawiązywania relacji w przyszłości i nie
zakładania rodziny
o Ta faza nigdy się nie kończy – jest ona początkiem dojrzałości

TEORIA PRZYWIĄZANIA
TWORZENIE WIĘZI EMOCJONALNEJ

 John Bowlby
 Analiza dystresu doświadczanego przez niemowlęta rozdzielone ze swoimi rodzicami
 Odrzucenie klasycznego, psychoanalitycznego i Pawłowskiego modelu przedstawiającego więzi
emocjonalne jako wtórne efekty karmienia. (nie jest tak, bo dzieci wiążą też się emocjonalnie z
osobami które ich nie karmią)
 PRZYWIĄZANIE – powstaje w 1 roku życia, szczególna więź uczuciowa dająca dziecku poczucie
bezpieczeństwa, która stanowi PIERWOTNĄ potrzebę dziecka.
 Jeżeli dziecko zostanie zabrane od rodziców (porzucenie, leczenie) to więź może nie być możliwa do
odbudowania.
MODEL MATKI

PODCZAS PRZYWIĄZANIA DZIECKO KSZTAŁTUJE MODEL MATKI I PRZERZUCA GO NA SIEBIE, poprzez model
matki dziecko potem postrzega innych ludzi przez ten pryzmat.

MODEL MATKI MODEL SIEBIE

„Jeżeli matka zaspokaja moje potrzeby, to znaczy, że zasługuje na miłość i zainteresowanie innych”

BRAK POCZUCIA ZAUFANIA – ERICKSON

 Poczucie podstawowego zaufania – gdy matka karmi,

zajmuje się dzieckiem. – 1 rok życia
 Jeżeli rodzice nie wykształcą poczucia zaufania 
o Nadmierna lękliwość
o Sprawianie wrażenia, ze osobie nie zależy na innych

SKUTKI NIEDOJRZAŁOSCI EMOCJONALNEJ

 Zachowania socjopatyczne – oporność na karę i nagrody, brak umiejętności życia z innymi ludźmi
 Narcyzm – pomimo powszechnego założenia, narcyzm jest wynikiem BRAKU MIŁOSCI
 Przestępczośc, bycie na marginesie społeczeństwa

TRWAŁOŚĆ ZACHOWAŃ:

Badania 524 osób leczonych w dzieciństwie z powodu socjopatii, po 30 latach u większości cechy osobowości
socjopatycznej pozostały.

ZACHOWNIA OPIEKUNA A JAKOŚC PRZYWIĄZANIA – AINSWORTH, BOWLBY, KLEIN

1. BEZPIECZNE – opiekun konsekwentnie i szybko odpowiada na płacz dziecka, dużo bliskich, fizycznych
kontaktów, branie na ręce, przytulanie, bliskie trzymanie dziecka, dużo kontaktu wzrokowego twarzą
w twarz – 67%.
Dziecko traktuje opiekuna jako bezpieczną bazę, mało płacze i rzadko reaguje protestem gdy opiekun
się oddala, płacze i jest napięte gdy opiekun odchodzi ale cieszy się gdy go znów widzi
Konsekwencje: towarzyskość, pozytywne nastawienie do przyjaciół, mniejsza zależność od nauczycieli,
mniejsza gresywnosc, empatia, dojrzałość emocjonalna

PRZYWIĄZANIE DAJĄCE BRAK POCZUCIA BEZPIECZEŃSTWA – gdy opiekun nie odczytuje intencji dziecka i
nie reaguje aktywnie na płacz dziecka, kontakty fizyczne są nieadekwatne do potrzeb

2. UNIKAJĄCE – dziecko ekspolruje otoczenie, dużo płacze nawet przy opiekunie, po wyjścia opiekuna
małe napięcie, a po powrocie unikanie go
3. LĘKOWE – ekspoloruje, dużo placze, kurczowo trzyma się opiekuna a po jego wyjściu trudno się
uspakaja

PRZYWIĄZANIE ZDEZORGANIZOWANE I ZDEZORIENTOWANE – dotyczy niewielkiej liczby niemowląt, brak

spojnej strategii radzenia sobie ze stresem, niekompletne ruchy i rekacje czasem ostrożność wobec obcego a
czsem wobec matki
Trwałość przywiązania w czasie

W większości badań wykazano stałość

W razie zmiany warunkó domowych – rozwód, przeprowadzka poziom stresu rodziców – zmiana przywiązanaia
z bezpiecznego na bez poczucia bezpiecznego lub odwrotnie

Czy Monotropia istenieje?

MONOTROPIA – przywiązanie do tylko 1 osoby

7-8 miesiąc życia – pierwsze, silne przejawy przywiązania w stosunku do 1 osoby

Większość przywiązuje się do wielu osób poza matką (w tym niewielka grupa przywiązania do ojców

Do 18 m.ż. tylko 13% niemowląt przywiązało się od 1 osoby – pozostałe do kilku osob

Matką może być i kobieta i mężczyzna

Macierzyństwo może sprawować kilka osób

Każdy kto stymuluje dziecko i dostarcza interakcji może stać się obiektem przywiązania – nawet jeśli dziecka nie
karmi

Badania międzykulturowe – Uganda: więź z matka od 6 m.ż., lęk przed obcymi ok 8 mż., równoległe
przywiązanie wobec kilkorga dorosłych – dzieci wychowywane przez wielu dorosłych oprócz matek

Izraelskie kibuce – dziećmi w złobkach pod opieką pielęgniarek i zawodowych opiekunek – przywiązuje się do
matek i opiekunek, więcej czasu z rówieśnikami

SKUTKI POZBAWIENIA KONTAKTU Z RODZICEM

KRÓTKOTRWAŁE

Syndrom rozpaczy – jako przerwanie procesu formowania się przywiązania, niekoniecznie wobec matki
Przebiega w 3 fazach: PROTEST – ROZPACZ – APATIA (uniwersalne fazy w trakcie przechodzenia sytuacji
deprywacyjnej np. stres, izolacja)

 PROTEST – płacz dziecka, jeśli kontakt nie zostanie zaspokojony dziecko przechodzi do fazy rozpaczy
 ROZPACZ – płacz, brak przyjmowania pokarmu, regresja do wcześniejszych etapów rozwojowych,
zanikanie nabytych już umiejętności (chodzenie, mowa), leżenie na brzuchu – ograniczenie kontaktu z
otoczeniem
 APATIA – zobojętnienie, pogodzenie się z samotnością

Opóźnienie rozwojowe – językowe i społeczne, z powodu braku stymulacji doświadczeń.

DŁUGOTRWAŁE:

 Większość skutków braku kontaktów jest wynikiem braku czegoś a nie straty
  Niezdolność budowania trwałych związków jest skutkiem rozwoju PSYCHOPATII AFEKTYWENEJ
(niezdolność współczucia i troski o innych).
 Brak harmonii i trwałych związków z rodzicami powoduje zachowania antyspołeczne i przestępcze
 Opóźnienie rozwoju intelektualnego z powodu braku stymulacji doświadczeń życiowych
 Podkreśla się role związków z innymi osobami zwłaszcza z ojcem
 Gdy separacja była konsekwencją choroby lub śmierci rodzica – dzieci radziły sobie z trauma i wracały
do normalnego życia
 Gdy separacja była wynikiem rozwodu, rozpadu rodziny i związanymi z tym problemami – dzieci
wykazywały nieprzystosowanie i popełniały wykroczenia
 Dzieci 3 letnie w niemieckich obozach koncentracyjnych: przywiązywały się do siebie nawzajem
pomimo braku matki i nie przejawiały psychopatii afektywnej( nie potrzeba osoby dorosłej)
 Dzieci adoptowane w wieku 4 lat: większość wykształciła więź z rodzicami adopcyjnymi w 8 r.ż. – co nie
potwierdza tezy Bowlyego, niektóre dzieci miały problemy emocjonalne w wieku 16 lat – co
potwierdza wagę pierwszych lat życia.

PRZYWIĄZANIE A MIŁOŚĆ
Mary Ainsworth :

Style przywiązania niemowląt do rodziców i partnerów romantycznych są podobne

TWORZENIE SIĘ WIĘZI EMOCJONALNEJ – BOWLBY

Tworzenie się więzi emocjonalnej niemowlęcia z głównym opiekunem lub z romantycznym kochankiem zalęzy
od:

 Naturalnej tendencji do poszukiwania biskości np. poprzez kojący dotyk

 Responsywności (wzajemności) opiekuna/partnera wobec zabiegów dziecka/partnera o bliskość
 Zdolności opiekuna/partnera do udzielania ochrony i pocieszania w potrzebie tzw. Bezpieczna baza

DOTYK + WZAJEMNOŚĆ + BEZPIECZNA BAZA = WIĘŹ EMOCJONALNA

STYLE PRZYWIĄZANIA

1. Bezpieczny – łatwe zbliżanie się do innych, swoboda możliwości polegania na innych i innych na sobie,
brak lęku przed porzuceniem i przed bliskością
a. Osoby opisują swoje związki jako ciepłe, pełne zaufania, wsparcia. Podkreślają intymność jako
podstawową cechę związku. Wierzą w miłość romantyczną i długotrwałe uczucie
2. Unikający – niepewność gdy inni są zbyt blisko, brak zaufania do innych, niemożność polegania na
nich. Inni oczekują więcej intymności niż oni uważają za komfortową
a. Osoby opisują swoje związki jako mało ciepłe, mało angażujące emocjonalnie, uważają, że
miłość słabnie a romanse istnieją tylko w filmach
3. Lękowy – osoby te uważają, ze inni ludzie zbliżają się do nich niechętnie a chciałby by te kontakty
byłby bliższe. Często się martwią ze partner nie kocha ich naprawdę lub, ze nie zostanie z nimi dłużej
a. Chce bardzo zbliżyć się do partnera a to go odstrasza. Ludzie ci opisują związki jako
wypełnione obsesją i namiętnością i skłonne są do szybkiego i bezkrytycznego zakochiwania
się. Charakteryzują kochanków jako niegodnych zaufania i niepomocnych

BADANIA CASSIDY I SCHAVERA

Autorzy uważają że pozostaje niejasne, czy można ująć te wymiary jako modele poznawcze siebie i innych

VAILLANT – 1977

 Retrospektywna ocena jakości przywiązania

o Badanie absolwentów Harvardu po 30 latach ukończenia szkoły. Wniknięcie w dzieciństwo
(ocena: pełne miłości – szczęśliwe, pozbawione miłości – nieszczęślwe)

 Następstwa dla dorosłego funkcjonowania

o Oceniający dzieciństwo jako szczęśliwe, jako dorośli byli bardziej szczęslwi i pewni siebie,
częściej posiadali przyjaciół, uprawiali sport, oceniali swoje wakacje jako szczęśliwe, lepsze
zdrowie psychiczne i fizyczne
o Drugi podział: osób którym się powiodło i nie – w grupie sukcesu 17% mężczyzn oceniało
dzieciństwo jako nieszczęślwie. W grupie niepowodzenia 47% mężczyzn oceniało dzieciństwo
jako pozbawione miłości
o Wniosek: brak miłości w dzieciństwie idzie w parze z „porażką życiową” ale nei determinuje
do tego

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE
ZMIENNOŚĆ/ STAŁOŚĆ ZACHOWAŃ
STAŁOŚĆ I ZMIENNOŚĆ WEWNĄTRZOSOBNICZA – KAGAN, MOSS

 cel badań: zachowania z jakiego okresu życia są najbardziej prognostyczne dla dorosłych
 osoby badane 89 (45 chłopców, 44 dziewczynek)
 badania longitudinalne od urodzenia do 30 roku życua

KTÓRY OKRES ŻYCIA JEST NAJBARDZIEJ PROGNOSTYCZNY?

Wg psychoanalizy  3-6 rok życia

Wykazano że:

 To przedział od 6 do 10 roku życia - zachowania, jeśli się pojawią to takei charakteryzują osobę
dorosłą
 Rozpoczęcie nauki
 Potrzeba rozluźnienia więzi z rodziną
 Potrzeba ustosunkowania się do nowych wartości np. nauczyciele, koledzy
 Kształtowanie się pewnych stałych strategii zachowania – stosunek do osiągnięć szkolny, do sytuacji
trudnych

Prognostyczne zachowania:

 Zainteresowania intelektualne
 Bierne wycofywanie się z sytuacji trudnych
  Zależność od rodziny – u dziewcząt
 Łatwość wpadania w gniew
 Lęk wobec kontaktów społecznych
 Identyfikacja z własną płcią
 Intensywność zainteresowania płcią przeciwna

ZACHOWANIA A WZORCE KULTUROWE

Podkreśla się, że długotrwała stabilność pewnych cech łączy się ze standardami społecznymi ról męskich i
żeńskich – identyfikacja z jedną z ról wyraźnie wpływa na sposoby zachownia.

Brak przywiązania  chłód emocjonalny

Deprywaja więzi  niedojrzałość emocjonalnad

DOJRZAŁOŚĆ EMOCJONALNA

Osiąganie jej jest długotrwałym procesem i nie każdy człowiek ją osiąga

Zakłócenia rozwoju emocjonalnego we wczesnym dzieciństwie utrudnia a niekiedy uniemożliwia osiąganie

dojrzałości emocjonalnej

Wczese przejawy emocji

 Reakcje wokalne
 Reakcje mimiczne
 Reakcje pantomimiczne

Emocje wrodzone wg Watsona

Gniew

Strach

Zadowolenie

Pierwsze emodjce związane są z potrzebami organizmu (Watson) oraz z doświadczeniami natury społecznej
(Harlow)’

RODZAJE EMOCJI

STRACH

WYWOŁANY PRZEZ:

 Utratę równowagi,
 Krzyk,
 Silne bodźce wywołujące przykre stany emocjonalne
FAZY STRACHU

1. Napięcie i znieruchomienie

2. Wyładownie przez płacz, krzyk, rozproszone ruchy całego ciała

Ta dwufazowa reakcja we wczesnym dzieciństwie to ODRUCH ORIENTACYJNY lub PRZESTARCH (reakcja

podkorowa, nagle występująca i nagle gasnąca)

ROLA DOŚWIADCZENIA

 Pozwala na traktowanie bodźców jako niezagrażających dlatego dziecko reaguje nań odruchem
orientacyjno-badawczym
o NAPIĘCIE  BEZPIECZEŃSTWO  REAKCJA BADAWCZA
 Gdy bodziec zostaje oceniony jako zagrażający pojawiają się fazy reakcji przestrachu
o NAPIĘCIE  NIEBEZPIECZEŃSTWO  WYŁADOWANIE

ŹRÓDŁA STARCHU

 Bodźce:
o Nagłe
o Niespodziewane
o Obce
o Niezwykłe
 Lęki szkolne
o Przed oceną
o Przed gniewem nauczyciela
o Starszymi i silniejszymi kolegami

GNIEW

Reakcja będąca reakcją na:

 Przeszkody,
 Unieruchomienie kończyn
 Zabiegi pielęgnacyjne

GNIEW W OKRESIE PONIEMOWLĘCYM

 Niemożność zdobycia przedmiotu

 Wypuszczenie z ręki atrakcyjnego przedmiotu
 Ograniczenie swobody – kojec
 Ubiór krępujący ruchy

Gniew w okresie przedszolnym

 Polecenia nauczyciela wiążące się z przerwaniem zabawy

 Zabranie zabawek przez rówieśników
 Poczucie oszukania
 Niesprawiedliwe ocenianie
 Karcenie za niepopełnione przewinienia
 Niezrozymienie poleceń nauczyciela
  Niedorównywanie rówieśnikom w zabawach ruchowych
 Pozbawienei przyjemności będącej udziałem kolegów

Przejawy gniewu

 Krzyk
 Pręzenie ciała
 Wyginanie się
 Bicie
 Tupanie
 Rzucanie na podłogę

Nasilenie gniewu

a) Od 2 do 4 roku życia
a. Największe nasilenie i kierowanie go bezpośrednio przeciwko przedmiotom i osobom które
go wywołały
b) Po 4 roku
a. Ilość i intensywność gniewu wyraźnie maleje
b. Dzięki opanowaniu mowy, ficzyczne przejawy gniewu maleją ustępując formom werbalnym
c. Dzięki uspołecznieniu dziecko uczy się:
i. Opanowywać wybuchy złego humoru
ii. Współżycia z rówieśnikami
iii. Konieczności podporządkowania się nakazom starszych
d. Agresywne zachwoania dorosłych sprzyjają wyładowywaniu złości i gniewu na słabszych
kolegach

RADOŚĆ

W niemowlęctwie jest wynikiem dobrego samopoczucia fizycznego przejawiającego się uśmiechem i reakcją
radosnego ożywienia

Bardzo ważna dla rozwoju uczuć o charakterze społecznym i aktywności poznawczej

To wynik kontaktów zabawowych

Towarzyszy:

 pokonywaniu trudności
 Sukcesowi w np. grach sportowych
 Obserwacji i komicznych sytuacji
 Słuchaniu wierszy i opowiadań zawierających komiczne sceny

WŁAŚCIWOŚCI EMOCJI DZIECIĘCYCH

 Wyuczone
  Krótkotrwałe
 Przejściowe
 Ekspresywne

POBUDLIWOŚĆ W OKRESIE PRZEDSZKOLNYM

Wskutek niedojrzałości układu nerwowego i niewykształcenia procesów hamowania, dziecko jest bardzo
pobudliwe dlatego słabe bodźce mogą wywołać i przykre i przyjemne stany emocjonalne

ROZWÓJ UCZUĆ WYŻSZYCH

 W okresie poniemowlęcym i przedszkolnym dziecko potrafi obdarzyć trwałym uczuciem osoby

opiekujące się nim oraz przywiązuje się do zwierząt domowych – otacza je serdecznością i opieką
 Pod koniec okresu przedszkolnego dziecko uczy się POWŚCIAGANIA AFEKTÓW co jest dowodem na
osiąganie dojrzałości emocjonalnej
 Rozwijają się uczucia: intelektualne, społeczne, moralne i estetyczne

FLUKTUACJA EMOCJI

 Rozwój emocjonalny dziecka nie jest procesem progresywnym, lecz podlega FLUKTUACJOM (tzn. że
stany równowagi emocjonalnej przeplatają się ze stanami braku równowagi)
 Przyczyną tego jest swoisty RYTM NEUROBIOLOGICZNY ROZWOJU ONTOGENETYCZNEGO
 To droga do stanu przystosowania emocjonalnego do kryzysu w fazie następnej (Gesell)

Fluktuacja w okresie przedszkolnym:

 3 rok życia – równowaga

 3,5 r.ż. – nierównowaga – zaburzenie rytmu snu, wymagania, złe znoszenie rozłąki, lękliwość,
agresja, kłótnie, wyzwiska, agresja fizyczna, wybuchy czułości, serdeczności
 5 r.ż. – równowaga – wiek pytań, poznawcza aktywność
 6 r.ż. – nierównowaga - agresja, okrucieństwo wobec zwierząt, młodszych, wybuchowość
 7 r.ż. – równowaga – intelekt dominuje nad sferą uczuciową

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PRZEWAGĘ OKREŚLONYCH EMOCJI

 Stan zdrowia
o decyduje, które emocje stają się dominujące
 dobre zdrowie  pozytywne emocje,
 zły stan zdrowia  negatywne emocje
 Atmosfera w domu - pogodny nastój sprzyja rozwojowi emocji pozytywnych
 Styl wychowania – restrykcyjne wychowanie, pełne kar, sprzyja negatywnym emocjom, wychowanie
demokratyczne – pozytywnym
 Wzajemne stosunki z członkami rodziny – konflikty z rodzicami, rodzeństwem  gniew, zazdrość
 Stosunki z rówieśnikami – akceptacja  pozytywne emocje, odrzucenie, wyśmiewanie  negatywne.
 Nadmierna opiekuńczość – nadmierna ochrona powoduje zwiększone uczucie strachu u dziecka
 Aspiracje rodziców – zbyt wysokie  wstyd,
 Kierowanie wychowawcze – pouczanie dziecka, ze pewne frustracje są nieuniknione  mniejsza waga
trudnych sytuacji, podejście zadaniowe (?)
ZNACZENIE EMOCJI POZYTYWNYCH DLA PRAWIDŁOWEGO ROZWOJU

 Prowadzą do poczucia bezpieczeństwa

 Dają większą pewność siebie, wiarę we własne siły
 Pozwalają reagować na drobne kłopoty z minimalnym napięciem
 Dzieci z przewaga emocji pozytywnych są szczęśliwe i lubiane przez otoczenie

KONTROLA EMOCJI

 Polega na wywieraniu hamującego lub ukierunkowującego wpływu

 To skierowanie energii emocjonalnej na pożyteczne i społecznie aprobowane tory
 To opanowanie, a NIE TŁUMIENIE
 WYBÓR SPOSOBU ROZŁADOWOANIA EMOCJI ZALEŻY OD TEGO:
o Co sprawia dziecku przyjemność
o Co zyskuje aprobatę społeczną
o Co pozwoli uniknąć dezaprobaty

SPOSOBY ROZŁADOWYWANIA TŁUMIONEJ ENERGII

 Markotność - przewlekły stan emocjonalny, spowodowany przez tłumioną energię emocjonalna. Ta

energia nurtuje, gnębi daną osobę. Negatywne emocje sa stale kontrolowane, a ciągła kontrola
sprawia, ze dzieci sa nieobecne, małomówne, chorowite. Brak zainteresowania światem zewnętrznym,
aby skoncentrować się na sobie.
 Reakcje zastępcze – zastępowanie reakcji związanych z emocją, na bardziej akceptowane reakcje
społeczne (kopniecie/uderzenie kogoś –> słowne wyrażenie, zrobienie czegoś pożytecznego)
 Przemieszczenie reakcji – przeniesienie reakcji na zwierze, kogos innego. Wyładowanie złosci np. na

kocie, młodszym rodzeństwie 😊

 Regresja – powrót do wcześniejszych form zachowań; zaprzestanie samodzielnego ubierania się,

moczenie nocne
 Wybuchy emocji – bardzo słabe bodźce są w stanie wywołać silne reakcje emocjonalne,

EMOCJONALNA KATHARSIS

oczyszczenie systemu zablokowanej energii gdy ekspresja emocji jest kontrolowana

JAK OSIĄGNĄĆ KATHARSIS EMOCJONALNE? POPRZEZ:

 Katharsis fizyczna
o Wytężone działanie – bieganie, pływanie, gra w piłkę, ale aby miała wytężone działanie,
dziecko nie może być zmuszane do czynności, czynność musi sprawiać przyjemnośc dziecku i
być aprobowane społecznie. Jeżeli powyższe czynniki nie zostaną zachowane, to
zablokowanie energii ciąży bardziej.
o Płacz – oczyszczenie organizmu z napięcia. ALE dzieci zauważają, ze nie jest to aprobowane
społecznie i może wystawić ich na wyśmianie co nasili doświadczane emocje.
o Śmiech – ma sens gdy dzieci śmeiją się z rówieśnikami z komicznych scen w filmie,
opowiadaniu itp.
CO WSPOMAGA KATHARSIS EMOCJONALNĄ?

 Codzienny wysiłek fizyczny – w zabawie i pracy

 Zrozumienie,że ten wysiłek pozwala osiągnąć dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne
 Rozwijanie poczucia humoru
 Zrozumienie, że płacz jest pożyteczny
 Bliski związek uczuciowy z jednym z członków rodziny
 Bliski przyjaciel
 Poszanowanie przez otoczenie przyczyn pobudzenia emocjonalnego

Dzieci które nie potrafią tego zastosować  spędzają czas samemu, dzieci niepełnosprawne (nie mają okazji na
wytężone działanie), dzieci rodziców przewrażliwionych, dzieci, które nie mają przyjaciela, z rodzin
autorytarnych

ROZWÓJ SPOŁECZNY

Polega na zdobywaniu dojrzałości do współżycia w społeczeństwie

Pierwsze kontakty społeczne:

Po urodzeniu dziecko nie odróżnia przedmiotów ożywionych i nieożywionych, stopniowo wyodrębnia z

otoczenia osoby opiekujące się nim

Kilkutygodniowe – odpowiada uśmiechem na uśmiech

Koniec 2mż. Odwraca głowę w stronę z której dochodzi głos

3mż. Uśmeich na widok dorosłego i płacz gdy zostaje smao

RÓŻNICOWANIE ZACHOWAŃ SPOŁECZNYCH

0.5 R.Ż. – zwracanie na siebie uwagi poprzez śmiech, popiskiwanie, wymachiwanie rąk, podskakiwanie,
naśladowanie ruchów dorosłych, akuku

6-9 msc ż – wyraźnie różnicowanie osób znanych od obcych, lęk wobec nieznajomych

Ok 10 msc ż – naśladowanie dorosłych i uczenie się picia z kubka, jedzenia łyżką. Uczenie się rozumienia i
wymawiania pierwszych słów, spełnianie prostych poleceń

SOCJALIZACJA

 Proces wrastania w kulturę

 Dorośli wprowadzają dziecko w świat wytworów społecznych, uczą form zachowania przyjętych w
danje kulturze

ZACHOWANIA ASPOŁECZNE W PROCESIE USPOŁECZNIANIA

 Prawie każde dziecko to wykazuje – egocentryczny proces przeciwko grupie społecznej, narzucającej
dziecko różne formy zachowań
  NEGATYWIZM I UPÓR – reakcja na niewłaściwe zachowania wychowawcze lub niektóre zadnia;
odmawianie jedzenia,
przed 4 r.ż. – negatywizm w zachowaniu
4-6r.ż. – słabszy negatywizm, ale pojawia się werbalnie, może nie przyjmować np. atrakcyjnych
zabawek,
 Agresywność – reakcja na frustracje,
 Rywalizacja - rodzeństwo w obrębie rodizny, aby otrzymać uznanie rodziców, wynika z zazdrości
 Zazdrość – reakcja dziecka na domniemaną/ faktyczną utratę miłości; o rodzeństwo np.; stłumienie
zazdrości może prowadzić do regresji. Może objawiać się znęcaniem, lekceważącym podejściem,
kłamstwa. Częściej zazdrosne są dziewczynki i o wyższym poziomie intelignecji
 Zachowania władcze – dzieci chcą żeby się nimi zainteresowano, spełniało zachcianki; często są
skutkiem zachowań władczych obserwowanych u rodziców; pojawiają się u dzieci z rodzin w ktrych
panuje przymus i wymagania

PROCESY SOCJALIZACJI

1. Uczenie się zachowań aprobowanych społecznie – i dostosowanie się do nich

2. Pełnienie ról społecznie aprobowanych
3. Rozwój postaw społecznych

CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE SOCJALIZACJI

1. Liczne okazje do uspołecznienia

2. Zdolność porozumiewania się za pomocą słów zrozumiałych dla innych i rozmawiania na tematy
interesujące innych
3. Motywowanie do społecznego postępowania
4. Efektywna metoda uczenia się pod kierunkiem

MODEL WPŁYWU

Do 7 roku życia – rodzina

Od 7 roku życia – nauczyciele i rówieśnicy (większy wpływ)

INNE CZYNNIKI PRZYCZYNIAJĄCE SIĘ DO ZRÓŻNICOWANIW WPŁYWU GRUPY SPOŁECZNEJ

 Możliwości zaakceptowania przez grupę

 Pewność własnej pozycji
 Typ grupy
 Zróżnicowanie członkostwa grupy
 Osobowość
 Dążenie do afiliacji

Wpływ grupy na rozwój społeczny jest silny w 3 dziedzinach:

1. Dostosowanie się do oczekiwań społecznych

2. Pomoc w uniezależnianiu się dzieci od rodziców
3. Kształtowanie pojęcia własnego JA
Trudności w dostosowaniu się do oczekiwań społecznych

 Wrodzone właściwości np. niepełnosprawność

 Nie aprobowanie przez dziecko ideałów grupy
 Dostosowanie na jednym poziomie może utrudniać dostosowanie na poziomie starszym
 Brak wiedzy o aprobowanych wzorcach zachowania
 Brak wzorców zachowania
 Niska ocena akceptacji społecznej

Wpływ rodziny na rozwój społeczny

 Pozycja dziecka w rodzinie

 Wielkość rodziny
 Sposób traktowania
 Oczekiwania
 Metody wychowawcze