KASAYSAYAN NG PAGSASALING-WIKA SA DAIGDIG

Layunin:
a) Nalalaman ang kasaysayan ng Pagsasalin-wika sa daigdig.
b) Nakikilala ang mga taong nagpasigla ng pagsasaling wika sa iba’t -ibang dako
ng daigdig.
c) Nalalaman ang pag-unlad ng pagsasalin sa iba’t ibang panahon.

Ang Pagsasaling-wika sa Iba’t Ibang Panahon ayon sa aklat ni Savory

 Batay sa salaysay ng Bibliya, isang nagkakaisang sangkatauhan, na nagsasalita

ng “iisang wika at salita” ang nakilahok sa pagtatayo ng isang tore pagkatapos ng
malaking baha.
 Napagpasyahan na magtayo ng isang tore na ang taluktok ay aabot sa langit,
subalit hindi upang sambahin at purihin ang Diyos, sa halip para sa kaluwaltihan
ng tao. Ganito ang sambit ng mga tagapagtayo: “Igawa natin ang ating sarili ng
isang pangalan, baka tayo magkahiwa-hiwalay sa balat ng lupa.” (Henesis 11:4).
Nang Makita ng Diyos ang ginawa ng tao, ginulo at pinag-iba-iba ng Diyos ang
kanilang mga wika at pinaghiwa-hiwalay sa balat ng lupa sa pook na yaon.
 Sa Europa, ang kinikilalang unang tagapagsalin ay si Livius Adronicus, isang
Griyego. Sa mundo ng pagsasalin, kilala si Adronicus sa kanyang pagsaling-wika
ng Odyssey ni Homer sa Latin sa kaparaanang patula (240 B.C.). Siya ay
nataguriang ama ng “Roman Drama” at mga literaturang Latin sa kabuuan; siya
ang kauna-unahang nagsulat ng panitik sa Latin. Ayon sa ilang sa mga batikang
manunulat na gaya nina Varro, Cicero at Horace, ay ipinagtitibay na si Livius
Adronicus ang pinagmulan ng “Latin literature”.

Andronicus - kinikilalang unang tagasaling-wika. Isinalin niya nang patula sa Latin ang
Odyssey ni Homer na nasusulat sa wikang Griyego noong 240 B.C.

Naevius at Ennius - gumawa ng mga pagsasalin sa Latin ng mga dulang Griyego.

Katulad ng mga sinulat ni Euripides.

Euripides (484 BCE - 406 BCE) - isang sinaunang Griyegong manunulat ng dulang
trahedya. Kalimitang may desperasyon at biyolente ang kanyang mga dula. Sa huling
bahagi ng kanyang buhay, nagsimula siyang sumulat ng mga trahedyang komedya na
may masasayang mga katapusan, ang simula ng bagong gawi sa dramang Griyego.
Halimbawa ng kanyang mga akda: Hecuba, Iphigenia at Aulis, at Hippolytus.

Cicero - isang Romanong pilosopo at consul. Siya rin ay isang bihasang manunulumpati,
manunulat, kinikilalang pinakamagaling sa wikang Latin at nakilala rin bilang isang
mahusay na tagasaling-wika.
Halimbawa ng kanyang mga akda: In Verrem, De Inventione, at De Oratore

Iskolar sa Syria - isang pangkat na nakaabot sa Baghdad at doon ay isinalin nila sa

wikang Arabic ang mga sinulat ni Aristotle, Plato, Galen, Hippocrates at marami pang
ibang pantas at manunulat.

Nakilala ang lungsod ng Baghdad bilang isang paaralan ng pagsasaling-wika na naging

bukal ng kumalat na karunungan sa Arabia. Ngunit dumating ang panahong nawalan ng
sigla ang tagasaling mga iskolar sa Baghdad sapagkat napabaling ang kanilang kawilihan
sa iba namang bagay na pang-intelektwal, tulad ng pagsusulat ng mga artikulong
pampilosopiya.

Pagkaraan ng tatlong siglo, napalitan ng Toledo ang Baghdad bilang sentro ng

karunungan sa larangan ng pagsasaling-wika.
Adelard - nagsalin sa Latin ng mga sinulat ni Euclid na noon ay naisalin na sa Arabic.

Retines - naman ang nagsalin sa Latin ng Koran noong 1141.

Dahil sa palawak nang palawak na pag-uugnayan ng mga bansa, noong 1200 A.D. ay
nakaabot na sa Toledo ang mga orihinal na teksto ng mga literaturang nasusulat sa
wikang Griyego. Dahil dito nagkaroon ng pagkakataon ang mga tagasaling-wika na
magsalin nang tuwiran sa Latin mula sa Griyego.

Liber Gestorum Barlaam et Josaphat - Ang orihinal na teksto nito’y nasusulat sa

Griyego. Nagkaroon ng iba’t ibang salin sa iba’t ibang wika sa Europe ang Barlaan at
Josaphat, kaya’t napilitang kilalanin ng simbahang Latino bilang mga santo at santa sina
Barlaan at Josaphat, dalawang tauhang uliran sa pag-uugali at sa pagiging maka-Diyos,
kahit ang mga ito ay likhang isip lamang. Ang pangyayaring ito’y itinuturing na siya na
marahil pinakadikaraniwang natamo ng alinmang pagsasalingwika sa daigdig.

Noong nagsimula ang pagsasalin sa Biblia. Ang salin ni Wycliffe ay sinundan ni Tyndale
at Coverdale.

Wycliffe - isang paring Katoliko ay bihasa sa Latin. Pero naisip niya na hindi dapat Latin
ang gamitin sa pagtuturo ng Kasulatan dahil iilan lamang ang marunong nito. Isinulat
niya: “Ang kaalaman sa kautusan ng Diyos ay dapat ituro sa wika na pinakamadaling
maunawaan dahil ang itinuturo ay ang salita ng Diyos.” Kaya si Wycliffe at ang kaniyang
mga kasama ay bumuo ng isang grupo para isalin ang Bibliya sa wikang Ingles. Ang
pagsasalin ay tumagal nang mga 20 taon.

Coverdale - Hindi nakalagay sa unang inilimbag na kumpletong Bibliya sa Ingles ang

pangalan ng nagsalin nito. Siya ay si Coverdale at ang kaniyang salin ay lumabas noong
1535. Nakakulong noon ang kaibigan niyang si Tyndale dahil sa ginawa nito may
kaugnayan sa pagsasalin ng Bibliya. Binitay si Tyndale nang sumunod na taon.

Martin Luther (1483-1646) – ang kanyang salin sa wikang Aleman ay kinikilalang

pinakamabuting salin. Dito nakilala sa larangan ng pandaigdig na panitikan ang bansang
Germany.

Jacques Amyot – isang obispo sa Auxerre na siyang kinikilalang “Prinsipe ng

Pagsasaling-wika” sa Europa. Ang pinakamahalagang utang ng pandaigdig na panitikan
kay Amyot ay ang pagkakasalin niya noong 1559 ng Lives of Famous Greek and Romans
ni Plutarch. Ang saling ito sa wikang Aleman ang siya namang pinagkunan ng salin sa
Ingles ni Sir Thomas North noong 1579. Mula sa ingles ay nagkaroon pa ng pagsasalin
sa iba’t ibang wika sa daigdig ang nasabing akda.

Plutarch - ay isang historyanong Griyego, biograpo at manunulat na pangunahing kilala

sa kanyang isinulat na Parallel Lives at Moralia. Siya ay itinuturing ngayon na isang
Gitnang Platonista. Siya ay ipinanganak sa isang prominenteng pamilya sa Chaeronea,
Boeotia na isang nayon mga 20 milyang silangan ng Delphi.

John Bourchier – isang Ingles na nakilala noong 1467-1553. Karamihan sa kaniyang

mga salin ay mula sa wikang Kastila. Nakatala sa kasaysayan ng pagsasaling-wika sa
Alemanya bilang tagapagsalin ng Chronicles ni Froissart na isang awtor na ang paksa at
estilo ay kanyang labis na kinagiliwan.

Sa panahon ni Elizabeth I ang itinuturing ni Savory na unang panahon ng pagsasaling-

wika sa Inglatera, bagamat sa panahon ni Elizabeth II ang kinilalang pinakataluktok. Sa
pagkaksalaysay ni Savory, ang pambansang diwang nangibabaw ng panahong iyon ay
pakikipagsapalaran at pananakop. Ang mga tagasaling-wika ay kapapansinang may
gayon ding layunin – ang pagtuklas sa anumang nababago sa panitikan.
Si Thomas North ang kinilalang pinakadakila sa mga tagapagsalin sa Inglatera nang
panahong iyon. Ang salin ni George Chapman sa mga sinulat ni Homer nailathala sa
pagitan ng 1598 at 1616, kaya’t ito ay mabibilang din sa panahong iyon. Noong 1603 ay
lumabas ang salin ni John Florio sa Essays ni Montaigne, isang babasahing itinuturing
na kasinghusay ng Plutarch ni North. Noong 1612 ay isinalin naman ni Thomas Shelton
ang Don Quixote.

IKA-17 SIGLO

Ang ikalabimpitong siglo ay maituturing na tulad halos ng dalawang nakaraang

siglo na ang kinawilihan ay ang pag-aaral at pagsasalin ng mga panitikan sa ibang bansa.

Hobbles - ang mga salin niya sa Thucydides at Homer ay hindi gaanong nagustuhan ng
mga magbabasa.

John Dryden - nagsalin ng Juvenal at Virgil, gayundin ay hindi gaanong nagustuhan ng

mga mambabasa. Ngunit sya ibinibilang na isa sa mahuhusay na tagapagsalin noong
kanyang panahon sa dahilang pinag-uukulan niya ng maingat na paglilimi ang gawang
pagsasalin. Siya ang kauna-unahang kumilala na ang pagsasaling-wika ay isang sining,
kaya’t dapat umalinsunod ang sinumang nagsasagawa ng pagsasalin sa mga prinsipyo
at simulating nauukol sa sining na ito.

IKA-18 SIGLO

Ang pagsasaling-wika ay masasabing kasinsigla pa rin ng mga nakaraang siglo nang

sumapit ang ikalabing-walong siglo.

Alexander Pope - ang salin niya sa Ingles na akda ni Homer na Iliad ay lumabas sa
pagitan ng 1715 at 1720; ang kanyang Odyssey ay noong 1725.

Homer - ay isang mala-alamat na unang Griyegong manunula at rapsodista, na binigyan

ng kredito, ayon sa tradisyon, sa pagkakalikha ng Iliad at Odyssey (dalawang dakilang
epikong Griyegong tumatalakay sa paglusob sa lungsod ng Troy at sa mga naganap
pagkaraan), bagaman maaaring dalawang magkaibang mga tao ang sumulat ng mga ito.
Karaniwang sinasabing nabuhay si Homer noong ika-8 siglo BK. Isa siyang bulag na
mang-aawit, manunula, at manunulat na nagbuhat sa Chios, isang pulo sa Gresya.

Alexander Tytler - (1792) nailathala ang isa kanyang namumukod tanging aklat na
“Essay on the Principles of Translation”.

Tatlong panuntunan sa pagkilatis ng isang salin ayon kay Tytler:

 Ang isang salin ay kailangang katulad ng orihinal sa diwa o mensahe.
 Ang estilo at paraan ng pagkasulat ay kailangang katulad ng sa orihinal.
 Ang isang salin ay dapat na maging maluwag at magaang basahin tulad ng sa
orihinal.

IKA-19 SIGLO

Sa mga tagapagsalin ng ikalabinsiyam na siglo ay nakasama ang maraming dakilang

pangalan. Unang binanggit ni Savory si Thomas Carlyle na noong 1824 ay nagsalin ng
Wilheim Meister ni Goethex. Makasaysayan ang nasabing akda sapagkat ito ang
nagpapatunay sa mga mababasang Ingles na mayroon din naman mga henyong
manunulat sa Alemanya nang mga panahong iyon. Dahil din kay Carlyle, dahil sa mga
kanyang salin at mga sinulat, ang nagsimulang pagtuunang-pansin ng mga palaaral ang
panitikan ng Germany.
Johann Wolfgang von Goethex - ay isang Alemang manunulat. Isa siya sa pinakadakila
sa lahat ng mga manunulat na Aleman. Isa siyang makata, nobelista, at mandudula,
subalit isa rin siyang aktor, tagapangasiwa, siyentipiko, heologo, botaniko, at pilosopo.
Nagkaroon siya ng napakahalagang impluho sa maraming mga manunulat at tagapag-
isip noong ika-19 daang taon at maging sa pangkasalukuyang panahon.

Omar Khayyam - ang kanyang salin ng Rubaiyat noong 1859 ay tinawag ni Savory na
pinakadakilang salin.Dito nagsimulang mauso ang isang uri ng saknong sa tula na may
apat na pentamento na ang ikatlong linya ay hindi magkatugma.

Matthew Arnold - noong 1861, ay nagpugay sa mga mambabasa ang On Translating

Homer, isang sanaysay na tumatalakay sa isang simulain na ang salin ay kailangang
magtaglay ng bisang katulad ng sa orihinal. Ang pagsasaling literal ay hindi kasinghalaga
ng pagpapanatili ng bisang pang-estetiko ng orihinal sa salin.

IKA-20 SIGLO

Nang sumapit ang Ikadalawangpung siglo ay isa na lamang karawinang gawain ang
pagsasaling-wika.Ang lahat daw halos ay nagtatangkang magsalin, kaya naman ang uri
ng ilang nagsisunod na salin ay waring mababa sa uring nararapat at hinihingi ng
makabagong panahon. At wari raw na karamihan sa mga nagsasalin ay sahol sa
inspirasyon sapagkat ang pangunahing layunin na lamang ay “dami” at hindi na ang “uri.”

Ritchie at Moore – noong 1919 naglathala sila ng isang artikulo na nagsasabing ang
tunay na panitikan ng France ay hindi lubusang maabot sa pamamagitan lamang ng mga
salin.

Tolstoy – nagmula sa Russia, kundi dahil sa kanyang pagsasalin at pagsulat ng mga

akda ay maaring hindi na nakilala at dinakila sa buong daigdig.

Sa kasalukuyan, lahat halos ng bansa sa daigdig ay patuloy sa lansakang pagsasalin sa

kani-kanilang wika ng mga mahuhusay na akdang nasusulat sa iba’t ibang wika sa
layuning maihatid sa higit na nakararaming bahagi ng mambabasa ang mga pagsasalin
ay ang pagsasalin ng mga pyesa ng literatura na nagtataglay ng mga bagong kaalaman
at karunungang buhat sa ibang bansa na karaniwan ay sa higit na maunlad na wika
nasusulart na tulad ng wikang Ingles.

Ang totoo’y maliit na bahagi lamang ng mga ito ang naisasalin sa Filipino sapagkat ang
wikang Ingles ay ginagamit ding wikang panturo sa paaralan. Ang magagandang
halimbawa marahil ay ang bansang Japan. Malaking halaga ang ginugugol ng
Pamahalaang Hapon para makaabot sa higit na nakararaming mamamayan ang
karunungan ng daigdig sa pamamagitan ng pagsasalin ng mga ito sa wikang Niponggo.

PINAKATALUKTOK NA PANAHON NG PAGSASALING-WIKA

Sa kasaysayan ng pagsasaling-wika, ang Bibliya ay maituturing ng isa sa mga klasikong

akdang sumabay sa kalakaran ng pagsasaling-wika sa daigdig. Klasikong akda ito kung
ituring, sapagkat laman nito ang kasaysayan ng pinagmulan ng tao, ng daigdig, at ng
mga bagay-bagay tungkol sa tao at daigdig mismo.

Ayon kay Savory, mayroong dalawang kadahilan kung bakit hindi maiiwasang mabanggit
ang pagsasalin ng Biblia?
1. Una, sapagkat ang paksa sa Biblia, lalo na sa Matandang Tipan, ay tumatalakay
sa sa tao – sa kanyang pinagmulan, sa kanyang layunin at sa knayang
destinasyon.
2. Ikalawa, kung bakit naiiba ang Biblia sa karaniwan sa larangan ng pagsasaling-
wika ay ang di mapasusubaliang kataasan ng uri ng pagkakasulat nito.
Ang Bibliang kinagisnan natin, kahit sa anong wika nasusulat, ay isang salin. Ang orihinal
na manuskrito o teskto nito ay sinasabing wala na.

Wikang Aramaic ng Ebreo – sa wikang ito nasusulat ang kauna-unahang teksto ng

Matandang tipan. Naging malaganap noong unang siglo A.D.

Origen – buhat sa salin niya sa wikang Griyego noong ikatlong siglo na nakilala sa tawag
na Septuagint.

TATLONG PINAKADAKILANG SALIN NG BIBLIYA

1. St. Jerome pagsasalin ng Bibliya mula sa orihinal nitong akda sa Latin.

2. Haring James pagsasalin ng Bibliya sa wikang Ingles na tinawag na Authorized
Version.
3. Martin Luther pinakahigit naman ang pagsasalin ng Bibliya sa wikang Aleman.

PANAHON NG PAGSASALIN NG BIBLIYA

John Wycliffe – sinasabing sa kanya nagmula ang kauna unahang salin sa Ingles ng
Biblia, ayon kay Savory noong ikalabing-apat na siglo.

Nagkaroon ito ng Dalawang Edisyon.

 Una, noong 1382 sa tulong ng isang tagasalin na nagngangalang Nicholas.
 Ikalawa, noong 1390 inedit ni John Purvey.

John Purvey – Kalihim ni Wycliffe, at siyang nagrebisa ng unang bersyon upang maalis
ang mga pangungusap na literal o mga istrukturang sunod sa Latin.

William Tyndale – (1526) nagsagawa ng pagsasalin sa Ingles buhat sa wikang Griyego

na salin naman ni Erasmus. Naging kakaiba ang kanyang salin dahil sa paggamit niya ng
masalimuot na mga talababa (footnotes) o notasyon.

Erasmus - na nakikilala rin bilang Erasmus ng Rotterdam, o payak na bilang Erasmus,

ay isang Olandes na humanista ng Renasimyento, Katoliko ng pari, kritikong panlipunan,
guro, at teologo.

John Rogers – siya ang nagpatuloy sa pagsasalin isinagawa ni Tyndale. Gumamit siya
na sagisag panulat na Thomas Matthew. Taong (1537) nailathala ang nasabing salin.

Taong (1538), nagkaroon ng kautusan na ang lahat ng simbahan ay dapat magkarron ng

isang bersyon lamang ng Biblia upang magamit ng lahat. Muling nirebisa ni Coldave ang
Biblia ni Mathew. Tinawag ang nasabing nirebisang Biblia na Great Bible at naging
popular nang mahabang panahon ito ay nagtataglay ng mga Salmo.

Ilan sa mga kinilalang bersyon ng salin ng bibliya ay ang:

 Geneva Bible (1560) - Ito ay isinagawa nina William Whittingham at John Knox.
Ginamit ang Bibliya na ito sa pagpapalaganap ng Protestantismo. Tinagurian itong
“Breeches Bible”.
 Authorized Version - Ito ang naging pinakamalaganap at hindi na malalampasan.
Nakilala ito dahil sa naging panuntunan na ang pagsasalin ay dapat maging
matapat sa orihinal na diwa at kahulugan ng Banal na Kasulatan. Ayon ito sa
lupong binuo ni Haring James sa pagsasalin ng Bibliya. Taong 1870 nagmukahi si
Obispo Winchester na rebisahin muli ang Authorized Version, dahil sa paglakad
ng panahon tumaggap din ng mga puna ang nasabing salin. Noong 1881,
nailimbag ang naribesang salin at nakilala sa tawag na English Revised Version.