*

Batay sa salaysay ng Bibliya, isang nagkakaisang

sangkatauhan, na nagsasalita ng “iisang wika at salita”
ang nakilahok sa pagtatayo ng isang tore pagkatapos
ng malaking baha. Napagpasyahan na magtayo ng
isang tore na ang taluktok ay aabot sa langit, subalit
hindi upang sambahin at purihin ang Diyos, sa halip
para sa kaluwaltihan ng tao. Ganito ang sambit ng mga
tagapagtayo: “Igawa natin ang ating sarili ng isang
pangalan, baka tayo magkahiwa-hiwalay sa balat ng
lupa.” (Henesis 11:4). Nang Makita ng Diyos ang
ginawa ng tao, ginulo at pinag-iba-iba ng Diyos ang
kanilang mga wika at pinaghiwa-hiwalay sa balat ng
lupa sa pook na yaon.
*
*
Theodore H. Savory
*Ang pagsasaling-wika
ay sinasabing halos
kasing tanda ng
panitikan.
  Isang aliping Griyego, Unang
kinikilalang tagapagsalin sa
Europa.
 Kilala si Adronicus sa kanyang
pagsaling-wika ng Odyssey ni
Homer sa Latin sa
kaparaanang patula (240
B.C.).
 Siya ay nataguriang ama ng
“Roman Drama” at mga
literaturang Latin sa kabuuan
 Siya ang kauna-unahang
nagsulat ng panitik sa Latin.
 Pinagtibay niya ang
pinagmulan ng “Latin
Livius Adronicus literature”.
 Varro Cicero Horace
Sina Naevius at Ennius ay gumawa rin ng
pagsasalin sa Latin ng mga dulang Griyego,
tulad yaong isinulat ni Euripedes. Sinundan ito
ni Cicero, tinagurian bilang mahusay na
tagasalin at manunulat.
 Isang pangkat ng mga
iskolar mula sa Syria ang
nakaabot sa Baghdad.Sila ay
nangunguna sa pagsasalin ng
Arabic ng mga isinulat nina
Aristotle, Plato, Galen,
Hippocrates at iba pang
kilalang mga matatas na
manunulat. Dahilan kung bakit
naging tanyag ang Baghdad
bilang isang paaralan ng
pagsasaling-wika na pinag-
ugatan ng pagkalat ng
Ang Lungsod ng Baghdad at Ang karunungan sa Arabia.
Kanilang Paaralan ng Pagsasaling-wika
 Pagkaraan ng tatlong
siglo napalitan ng Toledo
ang Baghdad bilang
sentro ng karunungan sa
larangan ng pagsasaling-
wika
 TOLEDO
Ilan lang sa naging kilala sa
larangan ng pagsasalin sina;
Adelard, nagsalin sa Latin ng
mga sinulat ni Euclid,
Retines, nagsalin sa Latin ng
Koran noong 1141.
 LIBER
GESTORUM
BARLAAM et
JOSAPHAT
  Ang kinikilalang
“Prinsipe ng
Pagsasalingwika”
sa Europa
 Siya ang nagsalin
ng “Lives of
Famous Greeks and
Romans”(1559) ni
Plutarch sa wikang
Aleman.
Jacques Amyot
 Isang mahusay na
tagapagsalin dahil
pinag-uukulan niya ng
maingat na paglilimi
ang gawang
pagsasalin sapagkat
naniniwala siyang ang
pagsasalin ay isang
sining.
John Dryden
 3 Panuntunan sa Pagsasalin
1.Ang isang salin ay kailangang katulad na
katulad ng orihinal sa diwa;
2.Ang istilo at paraan ng pagsulat ay
kailangang katulad ng sa orihinal;
3.Ang isang salin ay kailangang magtaglay ng
“luwag at dulas” ng pananalitang tulad ng
sa orihinal upang hangga’t maaari ay
magparang orihinal.
*
Ang isang salin ay
kailangang magtaglay ng
bisang katulad ng sa
orihinal.

*
Ang isang salin ay
kailangang matapat sa
orihinal, na kailangang
madama ng bumabasa na
ang kanyang binabasa ay
isang salin at hindi
orihinal.

*
Sa pagsapit ng ikadalawampung
siglo ay isa na lamang
karaniwang gawain ang
pagsasalingwika kaya naman ang
uri ng mga nagsisunod na salin
ay mababa sa uring nararapat.
*
*
*Una, dahil ang Bibliya ang tumatalakay sa tao
ng kaniyang pinagmulan, sa kaniyang layunin
at sa kaniyang destinasyon

Pangalawa, dahil sa di-mapasusubaliang

kataasan ng uri ng pagkakasulat nito.

*
Ang orihinal na
manuskrito o teksto ng
Bibliya ay sinasabing
wala na. Ang kauna-
unahang teksto nito ay
nasusulat sa wikang
Aramaic ng Ebreo at ito
ang pinaniniwalang
pinagmulan ng salin ni
Origen sa wikang Griyego
na kilala sa tawag na
Septuagint gayon din ang
salin ni Jerome sa
wikang Latin.
*
1. Saint Jerome (Latin)

Saint
Jerome
2. Martin Luther (Aleman)

Ang kinikilalang
pinakamabuting
salin ng Bibliya
ay ang salin ni
Martin Luther
(1483-1646).
3. Haring James (Ingles-Inglatera)
John Wycliffe Douay Bible William Tyndale
Samantalang ang kauna-unahang salin sa Ingles ng Bibliya ay
isinagawa ni John Wycliffe. Ang unang salin ng mga Katoliko
Romano ay nakilala sa tawag na Douai Bible.
Si William Tyndale ang nagsalin sa Ingles ng Bibliya buhat sa
wikang Griyego na salin naman ni Erasmus. Hindi naging
katanggap-tanggap ang salin dahil sa masalimuot na mga
talababa.
 Ito ay isinagawa nina
William Whittingham
at John Knox. Ginamit
ang Bibliya na ito sa
pagpapalaganap ng
Protestantismo.
Tinagurian itong
“Breeches Bible”.

*
 Authorized Version -Ito ang
naging pinakamalaganap at
hindi na malalampasan.
Nakilala ito dahil sa naging
panuntunan na ang
pagsasalin ay dapat maging
matapat sa orihinal na diwa
at kahulugan ng Banal na
Kasulatan. Ayon ito
sa lupong binuo ni Haring
James sa pagsasalin ng
Bibliya.

*
 The New English Bible
(1970) – ang naging
resulta ng pagrebisa ng
Authorized Version.
Maituturing naman na
pinakahuling salin ng
Bibliya. Ito ay inilimbag
ng Oxford University.

*
*Sa dinami-dami ng mga pagsasaling isinagawa sa
Bibliya, kinailangan pa rin ang muling pagsasalin
dahil sa mga sumusunod na dahilan:
*(1) Marami nang mga natuklasan ang mga arkeologo
na naiiba sa diwang nasasaad sa maraming bahagi ng
mga unang salin;
*(2) Naging marubdob ang pag-aaral sa larangan ng
linggwistika na siyang naging daan ng pagpapalinaw
ng maraming malabong bahagi ng Bibliya;
*(3) Ang sinaunang wikang ginamit sa klasikang
English Bible ay hindi na halos maunawaan ng
kasalukuyang mambabasa bukod sa kung minsan ay
iba na ang inihahatid na diwa.
 *VIRGINIA WOOLF

*
 Ang kalakhan ng
kinikilalang mga akdang
klasika ay ang mga
orihinal na nasusulat sa
Griyego at Latin, ngunit
ayon kay Gng. Virginia
Woolf, ang alin mang
salin ay hindi
makakapantay sa orihinal
sapagkat ang wikang
Griyego ay isang wikang
maugnayin, mabisa, tiyak
*VIRGINIA WOOLF at waring may aliw-iw na
nakaiigayang pakinggan.
 Makaluma o Hellenizers Makabago o Modernizers

Ang layunin ng mga makaluma ay

maging matapat sa pagsasalin sa
paghahangad na mapanatili ang
orihinal na diwa at katangian ng
kanilang isinasalin kaya naman
pinapanatili nila ang paraan ng
pagpapahayag, at balangkas ng
mga pangungusap at idyoma ng
wikang isinalin sa wikang
pagsasalinan.
Nagsasabing ang salin
ay dapat nahubdan na
ng mga katangian at
idyoma at nabihisan na
ng kakanyahan ng
wikang pinagsalinan.

*
 Ayon naman kay
Robert Browning, ang
tagasaling-wika ay
kailangang maging
literal hangga’t
maaari maliban kung
ang pagiging literal
ay lalabag sa
kalikasan ng wikang
pinagsasalinan.

Robert Browning
 Naniniwala naman si
Robert Bridges na higit na
mahalaga ang istilo ng
awtor kung ang isang
mambabasa ay bumabasa
ng isang salin. Sa kabila ng
magkasalungat na opinyong
nabanggit ay may ikatlong
opinyong lumitaw, ito ay
ang paniniwalang hindi
makatwirang piliting ipasok
sa wikang pinagsasalinan
ang mga kakanyahan ng
wikang isinasalin.
ROBERT BRIDGES
SAMUEL BUTLER EDWARD FITZGERALD

Pareho naman ang paniniwala nina Edward

FitzGerald at Samuel Butler na alin mang salin ng
mga akdang klasika ay dapat maging natural ang
daloy ng mga salita, madaling basahin at unawain.
SAMUEL BUTLER EDWARD FITZGERALD

Pareho naman ang paniniwala nina Edward

FitzGerald at Samuel Butler na alin mang salin ng
mga akdang klasika ay dapat maging natural ang
daloy ng mga salita, madaling basahin at unawain.
Ayon kay C. Day Lewis sa
kanyang pagsasalin ng
“Aeneid” ni Virgil (na siyang
pinakapopular sa panulaang
Latin) sa wikang Ingles,
upang mahuli ng
tagapagsalin ang tono at
damdamin, kinakailangang
magkaroon ng ispiritwal na
pagkakaugnayan ang awtor
at ang tagapagsalin.
C. DAY LEWIS
*
*Hindimaitatangging sa umuunlad na
teknolohiya, maaari na ring mapalitan
ng makabagong pamamaraan ang
pagsasalin. Ang katotohanang ito ay
bukas naman sa larangan ng
pagsasalin ngunit may mga salik na
naging dahilan kung bakit hindi
mabuo-buo ang “machine
translator” na sana ay maging daan
upang mapabilis ang proseso ng
pagsasalin.
*1. Hindi pa maabot ng isip ng kasalukuyang mga
sayantist kung papaano mabisang maisasalin ang mga
idyoma.
*2. Pagkakaiba ng istraktura o pagkasusunod-sunod ng
mga salita ng wika.
*3. Maraming kahulugan ang maaring ikarga sa isang
salita.
*4. Napakaraming oras naman ang magugugol sa pre-
editing at post-editing ng tekstong isusubo rito.
* 5. Wala pang computerized bilingual dictionary.

*
machine translator
* 1. Ang isip ng tao ang
pinakakumplikadong computer
machine.
*2. Kulang pa sa nalalamang mga
teorya ang mga linggwista tungkol sa
paglalarawan at paghahambing ng
mga wika upang magamit sa pagbuo
ng MTr.
*
*
Nagsimulang magkaanyo ang
pagsasalin sa Pilipinas noong
Panahon ng Kastila. Binigyang-diin
sa yugtong ito ang
pagpapalaganap ng Kristiyanismo
kung saan nabibigyang-tuon ang
pangangailangang panrelihiyon ng
mga akdang Tagalog at iba pang
mga katutubong akdang
makarelihiyon, mga dasal at iba
pa, sa ikadadali ng paglalaganap
ng Iglesia Catolica Romana.

*
Nagtuluy-tuloy pa rin ang
pagsasalin ng mga piyesang
orihinal na nasusulat sa wikang
Kastila, kaalinsabay ng mga
pagsasalin sa wikang pambansa ng
mga nasusulat sa Ingles.
Karamihan sa mga isinaling dula
ay itinanghal sa mga teatro na
siyang pinakapopular na libangan
ng mga tao sapagkat wala pa
noong sinehan o telebisyon.

*
Mapapansin din ang dami ng mga
salin sa iba’t ibang genre ng
panitikan sapagkat sa Panahon ng
Amerikano nagsimulang
makapasok sa Pilipinas nang
maramihan ang mga iyon mula sa
Kanluran. Nang pumalit ang
Amerika sa España bilang
mananakop ng Pilipinas, nagbago
na rin ang papel na ginagampanan
ng pagsasaling-wika.

*
Kung ang pangunahing
paraang ginamit noong
panahon ng kastila ay krus o
relihiyon at espada para
masakop ang Pilipinas;
edukasiyon naman ang
kinasangkapan ng mga
Amerikano. Ang mga Pilipino
ay napilitang pag-aralan ang
pagsasalita at pagsulat sa
Ingles.

*
Ang pagsasalin sa
panahong ito ay
isinagawa sa paraang
di-tuwiran, ibig sabihin
ang isinasalin ay hindi
ang orihinal na teksto
kundi ang isa na ring
salin.

*
Isa sa mga tagasaling
marami ang naisaling
klasikong akda ay si
Rolando Tinio. Ang mga
dulang isinalin niya ay
ipinalabas sa mga
piling teatro sa
Kamaynilaan lalo na
CCP.
Sa ikatlong yugto ng
kasiglahan ay nakadiin sa
pagsasalin sa Filipino ng mga
kagamitang pampagtuturong
nakasulat sa Ingles. Ang mga
kagamitang pampaaralan ay
tumutukoy sa mga aklat,
patnubay, sanggunian,
gramatika at iba pa.

*
Ito ay nakaangkla sa
Patakarang Bilinggwal sa
ating sistema ng
Edukasyon Department Order
No. 52.series of 198, na
nagsasaad na “Ang
Pambansang Wika sa bansa ay
Filipino at kailangan itong
pagyamanin at pagyabungin
batay sa mga umiiral na mga
wika sa bansa at iba pang
wika”.
*
Higit na marami ang mga
kursong ituturo sa Filipino
kaysa Ingles,
nangangahulugan na lalong
pasiglahin ang pagsasalin sa
Filipino ng mga kagamitang
pampagtuturong nakasulat sa
Ingles.

*
Ang ilan sa mga halimbawang
isinalin sa panahong ito ay
ang mga gabay pampagtuturo
sa Science, Home Economics,
Good Manners and Right
Conduct, Health Education,
at Music. Isinalin din ang
Tagalog Reference Grammar,
Program of the Girl Scouts of
the Philippines at iba pa.

*
Sa panahong ito, isinalin
ang mga katutubong
panitikang di –Tagalog.
Kailangang-kailangang
isagawa ang ganito kung
talagang hangad nating
makabuo ng panitikang
talagang matatawag na
“pambansa.”

*
Sa unang bahagi ay inanyayahan sa
isang kumperensya ang
kinikilalang mga pangunahing
manunulat at iskolar sa pitong
pangunahing wikain ng bansa:
Cebuano, Ilocano, Hiligaynon,
Bicol, Samar-Leyte Pampango,
Pangasinan. Pinagdala sila ng mga
piling materyales na nasusulat sa
kani-kanilang vernakular upang
magamit sa ikalawang bahagi ng
proyekato.

*
Ang ikalawang bahagi ay isinagawa
sa loob ng isang linggong
workshop-seminar na nilahukan ng
mga piling tagapagsalin na ang
karamihan ay mga edukador na
kumakatawan sa nabanggit na
pitong vernakular ng bansa.
Nagkaroon pa rin ng mga
pagsasalin sa ilang Chinese-
Filipino Literature, Muslim at iba
pang panitikan ng mga minor na
wikain ng bansa.

*
Ang panahong ito ay
nakatuon sa pagsasalin ng
mga panitikang Afro-
Asian. Kinailangan ang
pagsasaling ito dahil
kasama na sa kurikulum
ng ikalawang taon sa
hayskul ang pagtuturo ng
Afro-Asian.

*
“Para tayong mahihina
ang mga matang mas
madali pang makita
ang malayo kaysa
mga likha ng mga
kalapit bansa natin.”

Isagani Cruz
*
Ang pagsasama sa kurikulum
ng panitikang Afro-Asian ay
masasabing pagwawasto sa
pagkakamali sapagkat noong
mga nakaraang panahon mas
binigyang halaga ang
pagsasalin ng panitikang
Kanluranin at hindi ng
panitikan ng mga kalapit na
bansa.
Isagani Cruz
*
Pinangunahan naman nina Rolando Tino at
Behn Cervantes ang pagsasalin ng
banyagang akdang nasa larangan ng drama.

*
*Samantala, may ilan ring pangkat o
institusyong nagsasagawa ng mga
proyektong pagpapaunlad ng wikang
pambansa, ito ay ang NCCA (National
Commission on Culture and Arts) at
PETA (Philippine Educational
Theatre Association).
*Isinalin naman ng Komisyon sa Wikang Filipino
ang mga karatula ng iba’t ibang departamento
at gusali ng pamahalaan, dokumento, papeles
para sa kasunduang panlabas, Saligang Batas
at iba pa.
*Sakabila ng mga kasiglahang nabanggit, ang
pagsasaling-wika bilang isang sining ay hindi
pa gaanong nakakalayo sa kanyang kuna o
duyan, lalo na kung ihahambing sa antas ng
kaunlaran sa larangang ito sa ibang kalapit-
bansa natin sa Silangang Asia.
*Ang isa pang hindi naisasagawa hanggang sa
ngayon ay ang paghahanda ng isang talaan ng
mga tagapagsaling-wika o registered
translators.
*Maaaring isagawa ng Komisyon sa Wikang
Filipino ang paghahanda ng kinakailangang
mga instrumento sa pagsusulit at sistema o
prosedyur sa pagwawasto at iba pang bahagi
ng proseso.
*Ang pagtatatag ng samahan sa pagsasaling-
wika ay maaaring makatulong nang malaki sa
pagpapasigla ng mga gawain sa larangang ito.
*Sa kabuuan, kapansin-pansin ang
naging makabuluhang pagkakahabi ng
kasaysayan ng pagsasalin sa buong
mundo hanggang umabot ito maging
sa Pilipinas. Maraming magandang
dulot ito ngunit patuloy pa ring
kumakaharap sa maraming suliranin.
*