PAGSASALING-WIKA

(TEKNIKAL)
Unang Linggo
MAGSALIN AY ‘DI BIRO dahil________
Mariin ang paniniwala ni Newmark (1988), na ang pagsasaling-wika
ay pagbibigay kahulugan ng isang teksto sa ibang wika sa paraang
ninanais ng may-akda. Madalas na inaakala natin na ang pagsasaling-
wika ay isang payak na pagsasabi ng isang bagay sa ibang wika; ang
totoo ang pagsasaling-wika ay isang masalimuot at mahirap na
gawain.
Masalimuot ang gawaing ito sapagkat napakaraming bagay o salik
ang mga hadlang sa pagsasalin; tulad ng kultura, kaugalian, kaayusang
panlipunan at marami pang iba.
 Mahirap ang pagsasalin sapagkat nakatali ito sa orihinal; dito ang
nagsasalin ay hindi malayang magpasok ng kanyang sariling kaisipan.
Ang salin ay kinakailangang nagtataglay ng diwa at kahulugan ng
isinalin. Hanggat maaari ito ay dapat magmukhang natural.

Ang mga dayuhan ay may sariling istrukturang pangwika, sariling

kalinangan, may ibang paraan ng pag- iisip at paraan ng pagpapahayag,
ang lahat ng ito ay dapat kilalanin ng nagsasalin na mga balakid o
hadlang na dapat niyang bakahin. Ayon kay Newmark (1988) walang
bansa, walang kultura ang lubhang nakababata upang hindi tumanggap
ng mga makabagong kaisipan. Samakatwid, ang pagsasalin ay laging
posible.
 Ang isinasalin ay diwa at hindi salita. Kung nagsasalin ng talata,
ang isinasalin ay diwa ng talata at hindi bawat salita na bumubuo nito.
Ang kahulugang leksikal ay malimit na nagbabago kapag ito’y naging
bahagi ng pangungusap, lalo na kapag ito’y napasama sa isang
ekspresyong idmatiko.

Sa bahaging ito’y mababanggit na rin na ang anumang

pagbabago sa estilo, pagdaragdag, pagbabawas, pagpapalit o
pagbabago sa orihinal na diwa ng isinasalin nang walang malaking
dahilan ay maituturing na paglabag na sa tungkulin ng tagasalin.
Kung buhay pa ang awtor at maaaring makonsulta o mahingan ng
permiso, isagawa ang gayon bago pasukan ng anumang pagbabago
sa diwa at estilo ang kanyang likha.
 Ang mga sinaunang pagsasalin ay
masasabing napaalipin sa porma ng
mensahe. Marami sa mga tagapagsalin
noong araw ang naniwala na wasto ang
kanilang salin kapag nailipat nila sa
wikang pinagsasalinan ang sukat at
tugma kung tula ang isinasalin o kaya'y
ang balangkas ng mga pangungusap
kung prosa naman ang isinasalin.
Ang mahalaga sa lahat ay ang
magiging reaksyon ng babasa ng salin
na dapat sana, hangga't maaari, ay
maging katulad halos ng magiging
reaksyon ng babasa ng orihinal na
teksto.
Subalit sa makabagong kahulugan ng
pagsasalin, kung pinagtutuunang-pansin
man ang porma ay pangalawa na lamang
sa mensahe ng tekstong isinasalin. Ang
bawat wika ay may kani-kanyang
kakanyahan, may kani-kanyang sistema
ng pagbubuo at pagsusunud-sunod ng
mga salita upang magpahayag ng isang
kaisipan. Sa pagsasalin, samakatwid, ay
hindi dapat pabilanggo ang tagasalin sa
kakanyahan ng wikang kanyang isinasalin
sapagkat may sariling kakanyahan ang
wikang pinagsasalainan na siya niyang
dapat isaalang-alang
 Ang Kasaysayan ng
Pagsasaling-wika sa Daigdig
at sa Pilipinas
I. Kasaysayan ng Pagsasalin sa Daigdig

• Andronicus- unang tagasalin- Odyssey ni Homer, 240 B.C

• Naevius , Ennius, Cicero at Catulus
 Nakilala ang lungsod Ang sinasabing
ng Bagdad bilang isang Pagkaraan ng tatlong
pinakataluktok na panahon
paaralan ng pagsasaling- siglo, Toledo naman ang
ng pagsasaling-wika ay ang
wika. Isinalin sa sumibol sa larangan ng
panahon ng pagsasalin ng
Arabiko ang mga pagsasalingwika. Ang
Bibliya. Ang kinikilalang
isinulat nina Aristotle, mga tanyag na
Plato, Galea, pinakamabuting salin ng
tagapagsalin ay sina
Hippocrates at iba pa. Bibliya ay ang salin ni
Adelard at Retines.  
Martin Luther (1483-1646).
 Ang kinikilalang “Prinsipe ng
Pagsasalingwika” sa Europa ay si
Jacques Amyot na siyang nagsalin
ng “Lives of Famous Greeks and
Romans” (1559) ni Plutarch sa
wikang Aleman.
 Si John Dryden ay ibinibilang din na
isang mahusay na tagapagsalin dahil
pinag-uukulan niya ng maingat na
paglilimi ang gawang pagsasalin sapagkat
naniniwala siyang ang pagsasalin ay
isang sining.
• Noong 1792, sa aklat na “Essay on the Principles of
Translation” ni Alexander Tyler.
1. Ang isang salin ay kailangang katulad na katulad ng
orihinal sa diwa.
2. Ang istilo at paraan ng pagsulat ay kailangang katulad
ng sa orihinal.
3. Ang isang salin ay kailangang magtaglay ng “luwag at
dulas” ng pananalitang tulad ng sa orihinal upang hangga’t
maaari ay magparang orihinal.
 Ayon naman kay Matthew Arnold ang isang salin ay kailangang
magtaglay ng bisang katulad ng sa orihinal.

Ang paniniwalang ito ay sumasalungat sa paniniwala ni F.W.

Newman na ang isang salin ay kailangang matapat sa orihinal, na
kailangang madama ng bumabasa na ang kanyang binabasa ay isang
salin at hindi orihinal.

Sa pagsapit ng ikadalawampung siglo ay isa na lamang karaniwang

gawain ang pagsasalingwika kaya naman ang uri ng mga nagsisunod
na salin ay mababa sa uring nararapat.
 A. Ang mga Pagsasalin sa Bibliya

Ang orihinal na manuskrito o teksto ng Bibliya ay

sinasabing wala na. Ang kauna-unahang teksto nito
ay nasusulat sa wikang Aramaic ng Ebreo at ito ang
pinaniniwalang pinagmulan ng salin ni Origen sa
wikang Griyego na kilala sa tawag na Septuagint
gayon din ang salin ni Jerome sa wikang Latin.
 Ang tatlong pinakadakilang salin ng Bibliya;
• ang kay Jerome (Latin),
• ang kay Luther (Aleman)
• ang kay Haring James (Ingles-Inglatera).
Ang kauna-unahang salin sa Ingles ng Bibliya ay isinagawa ni
John Wyclif.
Ang unang salin ng mga Katoliko Romano ay nakilala
sa tawag na Douai Bible.
Sa lupong binuo ni Haring James sa pagsasalin ng Bibliya,
naging panuntunan na ang pagsasalin ay maging matapat sa
orihinal na diwa at kahulugan ng Banal na Kasulatan, dito nga
nakilala ang “Authorized Version”.
 Ang maituturing
naman na pinakahuling
salin ng Bibliya ay ang
“The New English
Bible” (1970) na
inilimbag ng Oxford
University.
Sa dinami-dami ng mga pagsasaling isinagawa sa Bibliya,
kinailangan pa rin ang muling pagsasalin dahil sa mga sumusunod na
dahilan:
(1) Marami nang mga natuklasan ang mga arkeologo na naiiba sa
diwang nasasaad sa maraming bahagi ng mga unang salin;
(2) Naging marubdob ang pag-aaral sa larangan ng linggwistika na
siyang naging daan ng pagpapalinaw ng maraming malabong bahagi
ng Bibliya;
(3) Ang sinaunang wikang ginamit sa klasikang English Bible ay
hindi na halos maunawaan ng kasalukuyang mambabasa bukod sa
kung minsan ay iba na ang inihahatid na diwa.
 B. Ang mga Pagsasalin sa mga Akdang
Klasika
Ang kalakhan ng kinikilalang mga akdang
klasika ay ang mga orihinal na nasusulat sa Griyego
at Latin, ngunit ayon kay Gng. Virginia Woolf, ang
alin mang salin ay hindi makakapantay sa orihinal
sapagkat ang wikang Griyego ay isang wikang
maugnayin, mabisa, tiyak at waring may aliw-iw na
nakaiigayang pakinggan.
 Dalawang pangkat ang mga tagapagsaling-wika sa Ingles
ng wikang Griyego,

MAKALUMA/HELLENIZERS
Ang layunin ng mga makaluma ay
maging matapat sa pagsasalin sa
paghahangad na mapanatili ang
orihinal na diwa at katangian ng
kanilang isinasalin kaya naman
pinapanatili nila ang paraan ng
pagpapahayag, at balangkas ng mga
pangungusap at idyoma ng wikang
isinalin sa wikang pagsasalinan
MAKABAGO/MODERNIZERS
Kasalungat naman ito ng
paniniwala ng mga makabago na
nagsasabing ang salin ay dapat
nahubdan na ng mga katangian at
idyoma at nabihisan na ng
kakanyahan ng wikang pinagsalinan.
 Ayon naman kay Robert
Browning, ang tagasaling-wika ay
kailangang maging literal hangga’t
maaari maliban kung ang pagiging
literal ay lalabag sa kalikasan ng
wikang pinagsasalinan.
 Naniniwala naman si Robert Bridges na higit na mahalaga ang istilo
ng awtor kung ang isang mambabasa ay bumabasa ng isang salin.

Sa kabila ng magkasalungat na opinyong nabanggit ay may

ikatlong opinyong lumitaw, ito ay ang paniniwalang hindi
makatwirang piliting ipasok sa wikang pinagsasalinan ang mga
kakanyahan ng wikang isinasalin.

Pareho naman ang paniniwala nina Edward FitzGerald at Samuel

Butler na alin mang salin ng mga akdang klasika ay dapat maging
natural ang daloy ng mga salita, madaling basahin at unawain.
 Sa mga pagsasalin ni F.W. Newman sa mga akda ni Homer, pinilit
niyang mapanatili ang kakanyahan ng orihinal hangga’t maaari dahil
naniniwala siya na kailangang hindi makaligtaan ng isang mambabasa na
ang akdang binabasa ay isa lamang salin at hindi orihinal.

Sumasalungat naman sa paniniwalang ito si Arnold na tagapagsalin din

ni Homer. Ayon sa kanya, ang katapatan sa pagsasalin ay hindi
nangangahulugan ng pagpapaalipin sa orihinal na wikang kinasusulatan ng
isasalin. Samantala, unti-unting nahalinhan ng Roma ang Atenia bilang
sentro ng karunungan nang mga panahong iyon.
 Ayon kay C. Day Lewis sa kanyang
pagsasalin ng “Aeneid” ni Virgil (na
siyang pinakapopular sa panulaang Latin)
sa wikang Ingles, upang mahuli ng
tagapagsalin ang tono at damdamin,
kinakailangang magkaroon ng ispiritwal
na pagkakaugnayan ang awtor at ang
tagapagsalin.
Kasaysayan ng Pagsasaling-wika sa Pilipinas

• Panahon ng Kastila
• Panahon ng Amerikano
• Panahon ng Patakarang Bilinggwal
• Panahon ng Pagsasalin ng  Panitikang Di-Tagalog
• Panahon ng Afro-Asian Literature
A. Unang Yugto – Panahon ng mga Kastila

Ang pagsasaling-wika sa
Pilipinas ay nagsimula sa
pangangailangang mapalaganap ng
mga mananakop na Kastila ang
relihiyong Iglesia Catolica Romana.
Kinailangan ang pagsasalin sa
Tagalog at sa iba pang katutubong
wika ng mga dasal at mga akdang
panrelihiyon.  
 Ngunit hindi naging konsistent ang mga Kastila sa pagtuturo ng wikang
Kastila sa mga Pilipino, dahil ayon sa kanilang karanasan sa pananakop,
higit na nagiging matagumpay ang pagpapalaganap ng Kristiyanismo sa
pamamagitan ng paggamit ng wika ng mga katutubo  at naging mas
katanggap-tanggap sa mga katutubo ang marinig na ginagamit ng mga
prayle ang kanilang katutubong wika sa pagtuturo ng salita ng Diyos.

Ang ikatlong dahilan na hindi lantarang inihayag ng mga Kastila ay ang

pangamba na kung matuto ang mga Pilipino ng wikang Kastila ay maging
kasangkapan pa nila ito sa pagkamulat sa totoong kalagayan ng bansa. Sa
paglisan ng kapangyarihang Espanyol sa Pilipinas, nagpatuloy pa rin ang
pagsasalin ng mga piyesang nasa wikang Kastila.
B. Ikalawang Yugto – Panahon ng mga Amerikano

Sa panahong ito, naging masigla ang pagsasalin sa

wikang pambansa ng mga akdang klasikang nasa
wikang Ingles. Edukasyon ang pangunahing
patakarang pinairal ng Amerika kaya naman “bumaha”
sa ating bansa ang iba’t ibang anyo at uri ng
karunungan mula sa Kanluran lalo na sa larangan ng
panitikan. Ang pagsasalin sa panahong ito ay
isinagawa sa paraang di-tuwiran, ibig sabihin ang
isinasalin ay hindi ang orihinal na teksto kundi ang isa
na ring salin.
 Isa sa mga tagasaling marami ang naisaling klasikong
akda ay si Rolando Tinio. Ang mga dulang isinalin niya ay
ipinalabas sa mga piling teatro sa Kamaynilaan lalo na
CCP.
Mga isinalin na dula[baguhin | baguhin ang batayan]
•Haring Edipo (Oedipus Rex) ni Sopokles (1960)
•Oresteia ni Eskilo (1962)
•Makbet (Macbeth) ni William Shakespeare (1963)
•Ang Pagpaslang sa Katedral (Murder in the Cathedral) ni T. S. Eliot (1966)
•Laruang Kristal (The Glass Menagerie) ni Tennessee Williams (1966)
•Pahimakas sa Isang Ahente (Death of a Salesman) ni Arthur Miller (1966)
•Paghihintay Kay Godo (Waiting for Godot) ni Samuel Beckett (1967)
•Binibining Julie (Miss Julie) ni August Strindberg (1967)
•Ang Masayahing Biyuda (The Merry Widow) ni Franz Lehár (1969)
•Ang Lobong Onyx (The Onyx Wolf) (pinalabas bilang pasinaya ng pagbubukas ng Munting Tanghalan
ng CCP o Tanghalang Aurelio V. Tolentino) (1971)
•Prinsipe Baldovino (Prince Baldwin) (1971)
 Isang magandang proyekto rin ang isinagawa ng
National Bookstore (1971). Ang ilang halimbawa ay ang
mga kwentong “Puss N’ Boots”, “Rapunzel”, “The Little
Red Hen” at iba pa.

Ang Goodwill Bookstore naman ay naglathala ng

koleksyon ng mga klasikong sanaysay nina Aristotle,
Aquinas, Kant at iba pa. Ang Children’s Communication
Center naman ay nagsalin at naglathala ng mga akdang
pambata tulad ng “Mga Kuwentong Bayan Mula sa Asia,
Rama at Sita”, Palaso ni Wujan”, “Mga Isdang Espada”
at iba pa.
 C. Ikatlong Yugto ng Kasiglahan – Patakarang
Bilinggwal
Ang ikatlong yugto ay ang pagsasalin sa Filipino ng mga materyales
pampaaralan na nasusulat sa Ingles tulad ng mga aklat, patnubay, sanggunian,
gramatika at iba pa. Kaugnay ito ng pagpapatupad sa patakarang bilinggwal sa
ating sistema ng edukasyon. Ayon sa Department Order No. 25, s. 1974, higit na
marami ang mga kursong ituturo sa Filipino kaysa Ingles. Nangangahulugan,
samakatwid na lalong dapat pasiglahin ang mga pagsasalin sa Filipino ng mga
kagamitang pampagtuturong nasusulat sa Ingles. Ang ilan sa mga halimbawang
isinalin sa panahong ito ay ang mga gabay pampagtuturo sa Science, Home
Economics, Good Manners and Right Conduct, Health Education, at Music.
Isinalin din ang Tagalog Reference Grammar, Program of the Girl Scouts of the
Philippines at iba pa.
D. Ikaapat na Yugto ng Kasiglahan – Pagsasalin ng mga Katutubong
Panitikang Di-Tagalog

Kinailangan ang pagsasalin ng mga katutubong panitikang di-Tagalog upang

makabuo ng panitikang pambansa. Ang tinatawag nating “pambansang panitikan”
ay panitikan lamang ng mga Tagalog sapagkat bahagyang-bahagya na itong
kakitaan ng panitikan ng ibang pangkat-etniko ng bansa.

Upang maisakatuparan ito nagkaroon ng Proyekto sa Pagsasalin ang LEDCO

(Language Education Council of the Philippines) at SLATE (Secondary Language
Teacher Education) ng DECS at PNU noong 1987 sa tulong ng Ford Foundation
 Inanyayahan sa isang kumperensya ang kinikilalang mga
pangunahing manunulat at iskolar sa pitong pangunahing wika
ng bansa (Cebuano, Ilocano, Hiligaynon, Bicol, Samar-Leyte,
Pampango at Pangasinan. Pinagdala sila ng piling materyales
na nasusulat sa kani-kanilang bernakular upang magamit sa
pagsasalin. Sa proyektong ito, nagkaroon din ng pagsasalin sa
ilang Chinese-Filipino Literature, Muslim at iba pang panitikan
ng mga minor na wika ng bansa.
 Nagkaroon din ng Pagsasalin ang GUMIL (Gunglo
Dagiti Mannurat nga Ilocano. Pumili ang mga
manunulat na Ilocano ng mahuhusay na kwento sa
wikang Iloco at isinalin sa Filipino, pagkatapos ay
ipinalimbag ang salin at tinawag na KURDITAN. Sa
pamamagitan ng pagsasalin, ang mga kwentong
orihinal na sinulat sa Iloco ay nalagay na sa katayuan
upang mapasama sa pambansang panitikan sapagkat
meron nang bersyon sa wikang pambansa.
E. Ikalimang Yugto ng Pagsasalin – Pagsasalin ng Panitikang Afro-
Asian
Ang panahong ito ay nakatuon sa pagsasalin ng mga panitikang Afro-
Asian. Kinailangan ang pagsasaling ito dahil kasama na sa kurikulum
ng ikalawang taon sa hayskul ang pagtuturo ng Afro-Asian.

Ayon kay Isagani Cruz, “Para tayong mahihina ang mga matang mas
madali pang makita ang malayo kaysa mga  likha ng mga kalapit
bansa natin.” Ang pagsasama sa kurikulum ng panitikang Afro-Asian
ay masasabing pagwawasto sa pagkakamali sapagkat noong mga
nakaraang panahon mas binigyang halaga ang pagsasalin ng
panitikang Kanluranin at hindi ng panitikan ng mga kalapit na bansa.
 Kaugnay nito nagkaroon ng pagsasalin
ng isang pangkat ng mga manunulat ng mga
piling panitikan ng mga kalapit na bansa
(pinondohan ng Toyota Foundation at
Solidarity Foundation) na tinawag na
Transalation Project.

Pinangunahan naman nina Rolando

Tinio at Behn Cervantes ang pagsasalin ng
banyagang akdang nasa larangan ng drama.
 Samantala, may ilan ring pangkat o institusyong nagsasagawa ng
mga proyektong pagpapaunlad ng wikang pambansa, ito ay ang
NCCA (National Commission on Culture and Arts) at PETA
(Philippine Educational Theatre Association).

Isinalin naman ng Komisyon sa Wikang Filipino ang mga

karatula ng iba’t ibang departamento at gusali ng pamahalaan,
dokumento, papeles para sa kasunduang panlabas, Saligang Batas at
iba pa.
 Sa kabila ng mga kasiglahang nabanggit, ang pagsasaling-wika bilang
isang sining ay hindi pa gaanong nakakalayo sa kanyang kuna o duyan,
lalo na kung ihahambing sa antas ng kaunlaran sa larangang ito sa ibang
kalapit-bansa natin sa Silangang Asia. Ang isa pang hindi naisasagawa
hanggang sa ngayon ay ang paghahanda ng isang talaan ng mga
tagapagsaling-wika o registered translators. Maaaring isagawa ng
Komisyon sa Wikang Filipino ang paghahanda ng kinakailangang mga
instrumento sa pagsusulit at sistema o prosedyur sa pagwawasto at iba
pang bahagi ng proseso. Ang pagtatatag ng samahan sa pagsasaling-wika
ay maaaring makatulong nang malaki sa pagpapasigla ng mga gawain sa
larangang ito.