Pagsasaling Pampanitikan

003
KASAYSAYAN NG PAGSASALING WIKA SA PILIPINAS

Modyul 003 Kasaysayan ng

Pagsasaling Wika sa Pilipinas
LAYUNIN:
1. Natutukoy ang iba pang yugto ng pagsasalin sa Pilipinas
2. Nababatid ang antas ng kasiglahan ng pagsasalin sa bawat paglipas ng
panahon.
3. Nakikilala ang mga akdang naisalin sa iba pang yugto ng pagsasalin sa
Pilipinas.

PANIMULA
Sa bawat yugto ng pagsasalin sa Pilipinas ay may iba’t ibang antas ng kasiglahan. Ang
dalawang yugto ng pagsasalin ay nagpakita ng pag-unlad lalo na sa larangan ng panitikan.
Tuklasin ang kasiglahan ng iba pang yugto ng pagsasalin sa Pilipinas.

IKATLONG YUGTO NG PAGSASALIN

 Sa ikatlong yugto ng pagsasaling wika sa Pilipinas, higit na pinagtuunan ang

pagsasalin ng mga materyales pampaaralan na nasusulat sa Ingles, tulad ng mga aklat,
patnubay, sanggunian, gramatika at iba pa.

 Dahil na rin sa patakarang bilinggwal sa sistema ng Edukasyon higit na umunlad ang

pagsasaling wika sa Pilipinas.

 Batay na rin sa Department Order No. 52 na nirebisa noong 1987, konstitusyon na

higit na marami ang asignaturang dapat ituro sa wikang tagalog kaya marapat lamang
na mas paunlarin pa ang pagsasalin ng mga akdang may kaugnayan sa Edukasyon.

 Ipinanukala ng EDCOM (Educational Commision) na dapat wikang Filipino na ang

gamiting panturo sa Elementarya at Sekondarya, kaya mas pinagsigla ang pagsasalin
ng mga aklat na pampaaralan.

 At dahil sa pananatili ng mga Amerikano sa bansa at pagpapalaganap ng Edukasyon,

karamihan sa mga kagamitang pampaaralan ay nasusulat sa wikang Ingles, kaya
naman malawakan ang isinagawang pagsasalin ng mga materyales at kagamitang
pampagtuturo.

Course Module
 Kaalinsabay nito ang tuluyang pag-susulat ng mga aklat pampaaralan sa nasusulat
naman sa wikang Filipino.

Narito ang ilan sa mga halimbawa:

Almazor, Teresita, et al. “Isang Pagsasalin sa Pilipino ng Ikaapat at Ikalimang Bahagi

ng “A Programmed Introduction to Linguistics” ni Cynthia D. Buchahan, PNC 1971.

Cailles, Isidro S. “Pagsasalin sa Pilipino ng Elementary Science IV: A Curriculum

Guide for Teacher,” PNC 1970.

Castillo, Felicidad B. Isang Pagsasalin sa Pilipino ng “Revised Program of the Girls

Scout of the Philippines,” PNC 1972.

Cruz, Araw A. Dela. “Pagsasalin sa Filipino ng Ikatlong Kabanata ng Tagalog

Reference Grammar,” PNC 1968.

Duarte, Benefrida M. “Isang Pagsasalin ng Unang Bahagi ng A Programmed

Introduction to Linguistics ni Cynthia Buchahan,” PNC 1971.

Fajardo, Virginia J. “ Isang Pagsasalin ng A Teaching Guide in Home Economics for

Grade VI, mula sa yunit VIII Hanggang yunit XIII,” PNC 1971

Gaela, Marciano, “Isang Pagsasalin sa Pilipino ng Teaching Guide for Good Manners
ang Right for Grade VI mula sa yunit XIV hanggang yunit XXVI,’ PNC1970

Gregorio, Consuelo T. “Isang Pggsasalin sa Pilipino ng A teachcers guide for Home

Economics for Grade V, mula yunit 1hanggang yunit VI,”PNC 1971

Laguna, Rachel C. “Isang Pagsasalin sa Pilipinong Dulang Educating Josefina ni Lilia

A. Villa, “PNC 1970

Leon, Luisa de M. “Isang Pagsasalin sa Pilipino ng A Teaching Guide I Health

Education For Grade III, Mula sa yunit I hanggang yunit XII, “ PNC 1970.

Lontok, Rolando L. “Isang Pagsasalin sa Pilipino ng mga Katawagan sa Araling

Panlipunan sa Ikalima at Ikaanim na Baitang. “ PNC, 1972.

Manalili, Maria C. “ Isang Pagsasalin sa Pilipino ng A Teacher’s Guide in Home

Economics for Grade Five, mula sa yunit VII Hanggang yunit XII, “ PNC 1971

IKAAPAT NA YUGTO
Ang ikaapat na yugto ng pagsasalin ay mailalarawan ‘ding maunlad. Ito ang panahon
kung saaan ang mga akdang pampanitikan ay sinisimulang isalin sa wikang Tagalog. Ang
Pagsasalin ay higit na mahalaga upang matawag na mayroon tayong Panitikang Pambansa.
Mayaman ang Panitikan ng Pilipinas mula sa iba’t ibang rehiyon, ngunit higit itong
mapapayaman kung maisasalin ito sa wikang Filipino.
 Pagsasaling Pampanitikan
003
KASAYSAYAN NG PAGSASALING WIKA SA PILIPINAS

 LEDCO (Language Education Council of the Philippines) at SLATE (Secondary

Language Teacher Education) samahan na nagsagawa ng proyekto kaugnay sa
pagsasalin. Ito ay may dalawang bahagi; PAGSANGGUNI at PAGSASALIN.
Ang nasabing proyekto ay sinuportahan ng DECS at PNU noong 1987.

 Sinimulan ang proyekto sa pag-iimbita ng mga kilalang manunulat mula sa

iba’t ibang iskolar at manunulat mula sa pitong pangunahing wika, (Cebuano,
Ilocano, Hiligaynon, Bicol, Samar-Leyte, Pampango at Pangasinan.). Ang bawat
isa ay inaataasan na magdala ng kanilang mga obra na nasusulat sa kanilang
bernakular na wika.

 Matapos masuri ang mga akda ay sinimulan ang ikalawang bahagi ng palihan.
Sumailalim ang mga edukador at mga tagapagsalin sa isang sanayan upang
lubusan ang gagagwing pagsasalin ng mga akda mula sa iba’t ibang lugar.

 Nagkaroon ng ilang mga pagasasalin mula sa mga akdang pampanitikan na

Chinese-Filipino Literature ,Muslim at ilan pang panitikan na nagmula sa
minor na wika.

 Sa dalawang bahagi ng palihan at sanayan sa pagsasalin sa mga akdang

nasususulat sa pitong pangunahing wika, ang samahan ay nakabuo ng
dalawang bolyum na aklat ng mga saling panitikan sa wikang Filipino. Ito ay
batay sa ulat na ibinahagi ng SLATE sa DECS noong 1988 matapos nilang
isiaklat ang nasabing mga obra ng pagsasalin.

 Naisalin sa nasabing palihan at sanayan ang Alamat at Kwentong-Bayan- 14,

Dula -4, Kwento – 30, Sanaysay -8, Tula 50

Narito ang ilang mga akdang Pampanitikan na naisalin sa wikang

Filipino:

Acacio, Angel A. “ Pagsasalin ng Biag ni Lam-ang at Pag-aaral ng Matandang

Kalinangang Iloco na Inilalarawan ng Epiko,” PNC 1969

Andrade, Evencia. “ Isang Pag-aaral at Pagsasalin sa Talasalitaan ng mga

Piling Kwentong Bayan sa Maguindanao sa Wikang Filipino At Cebuano,” PNC:
1970

Cinco, Felicitas C. “ISang Pag-aaral at Pagsasalin sa Pilipino ng mga Alamat,

Kwentong Bayan, Talambuhay ng mga Bayani ng Pook, Katutubong Sayaw at
Awit, Mga Kaugalian at Pamahiin ng Kanlurang Samar,” PNC: 1968

Course Module
 Palomo, Leon B. “Isang Pagsasalin ng mga Kwentong-Bayan, Pabula at
Makabagong Kwento Para sa Ikatlong Baitang” (Hango sa Salin ni Ollie
Lepero). PNC: 1959

Suarez, Lilia. A “A Translation in Filipino of: The Illianon Epic of Mindanao” by

E. Arsenio Manuel. Marso 1975.

Tuy, Ester Enriquez. “ Ang Epiko ng kabikulan,” PNC: 1967

Aquino, Feliciano B. “ Isang katipunan ng mga Salawikain, Bugtong at Awiting

Bayan ng mga Ibanag sa Lalawaigan ng Isabela, “ PNC: 1967

Arcilla, Felisa B. “ Mga Isinaling Kathang Bicol sa Pilipino,” PNC: Abril: 1967.

Besayte, Veronica. “Isang Pag-aaral at Pagsasalin sa Pilipino ng mga

Kwentong-Bayan ng Bicol- Albay sa Pilipino,” PNC: Marso, 1969.

Calma, Eufrosina L. “Isang Pagtitipon at Pagsasalin sa Pilipino ng mga

Tugmaang-Bayang Kapampangan,” PNC: Marso, 1969.

Dapar, Amelita G. “Mga Tulaang Sugbuhanon na Isinalin sa Pilipino,” PNC:

Hunyo, 1970

Diamante, Federico, Jr. “Isang Pagtitipon, Pagsusuri at Pagsasalin sa

Pilipino ng mga paniniwalang-Bayang Samar- Leyte,” PNC: Abril 1971.

Jamili, Paz B. “Mga Isinaling Alamat sa Pilipino ng lalawiganing Cebu, “ PNC:

Abril, 1970.

Lacambra, Natividad V. “Mga Isinaling Kathang-bayan ng Ilocos Sur,” PNC:

1970.

Morales, Gertudes. “Isang Pagtitipon at Pagsasalin ng mga Kaalamang-

Bayan ng Ibaloy sa Benguet.” PNC:1973

Pablo, Natividad Y. “Katipunan ng mga Alamat at Kwentong-Bayan ng

Lalawigan ng Bulubundukin sa Pilipinas,” PNC: Abril 1976.

Prudente, Praxedio L. “Isang Pagtitipon at Pagsasalin sa Pilipino ng Ilang

Alamat, Awiting Bayan, Pamahiin, Bugtong at Salawikaing Hiligaynon,”
PNC:1969.

Samuel, Irene B. “Isang Pagtitipon at Pagsasalin sa Pilipino ng mga

Salawikain, Bugtong, Paniniwalang-bayan at Awiting-Bayan Chabacano sa
lungsod nng Cavite,” PNC: Abri, 1972

 Nagsagawa din ang pambansang panitikan na kilala sa katagawanng GUMIL

(Gunglo Dagiti Manunurat ng mga Ilocano) ng mga realistikong pagsasalin.
Isinalin ng samahan ang ilan sa pilling Akda mula sa kanilang rehiyon. Ang
mga natapos nilang salin ay kanilang isinakalat at binigyan ng Pangalan
KURIDATAN.
 Pagsasaling Pampanitikan
003
KASAYSAYAN NG PAGSASALING WIKA SA PILIPINAS

 Dahil na rin sa kahusayan ng mga tagapagsalin at manunulat naisama ang

mga panitikan ng Ilokano sa pambansnag panitikan ng mga Bansa at kabilang
na mga akdang itinuturo sa paaralan.

Pigura 1: Larawan ng mga naitalagang opisyal ng GUMIL

URL:https://kitzibatan.files.wordpress.com/2015/07/gumil.jpg
Date Retrieved: July 6, 2018.

IKALIMANG YUGTO

 Ikalimang Yugto ng Pagsasalin – Pagsasalin ng Panitikang Afro-Asian

 Dahil sa pagbabago ng Kurikulum sa Sekondarya, naisama ang pagtuturo ng mga panitikang Afro-
Asian. Kaya naman sa ikalimang yugto ng pagsasalin sa Pilipinas ay nanatiling masigla at kapaki-
pakinabang ang pagsasalin. Sinimulang isalin sa wikang Filipino ang mga Akdang Afro-asian
bilang pagsunod na rin sa larangan at pangangailangan sa pagtuturo.

 Ayon kay Isagani Cruz “Para tayong mahihina ang mga matang mas madali pang makita ang
malayo kaysa mga likha ng mga kalapit bansa natin.” Ang pahayag na ito ni Isagani ay tila naging
susi upang maisama ang akdang Afro-Asian sa kurikulum sa sistema ng edukasyon at nagsilbing

Course Module
 pagwawasto na rin sa mga nakaraang pagkakamali dahil sa lubhang pagkahumaling natin sa
panitikang kanluranin.

Pigura 2: Larawan ni Isagani Cruz

URL:https://www.google.com.ph/search?biw=1366&bih=631&tbm=isch&sa=1&ei=KFJDW865O
JCdhwOZjo-IDQ&q=isagani+cruz/
Date Retrieved: July 6, 2018

 Ang ilang pangkat ng mga manunulat na nagsalin ng ilang piling panitikan ng mga kalapit
bansa ay naging matagumpay dahil na rin sa ipinakitang suporta ng Toyota Foundation, na
naniniwala sa kanilang simulain sa pagpapa-unlad ng pagsasalin sa bansa. Ang Translation
Project ay naisagwa sa pakikipagtulungan ng Solidarity Foundation.

 Sina Rolando Tinio at Behn Cervantes ay nagpatuloy naman sa pagsasalin ng mga

banyagang akda sa larangan ng drama. Layunin nilang ibahagi sa mga Pilipino ang mga
dakilang dula ng daigdig.
 Pagsasaling Pampanitikan
003
KASAYSAYAN NG PAGSASALING WIKA SA PILIPINAS

(Pigura 3: Larawan nina Cervantes at Tinio)

URL:https://www.google.com.ph/search?biw=1366&bih=631&tbm=isch&sa=1&ei=-
1BDW7WTFYTv-
Date Retrieved: July 6, 2018

 Hindi lang Toyata Foundation at Solidarity Foundation ang nagsagawa ng pagpapaunlad ng

pagsasaling wika sa Pilipinas narito rin ang NCAA(National Commission on Culture and Arts) na
dating PCCA(Presidential Commission on Culture and Arts) ay nakipag-ugnayan sa iba’t ibang
samahan katulad na lamang ng PETA (Philippine Educational Theatre Association) at iba pang
samahang pangwika.

 Komisyon ng wikang Pambansa ang namamahala kung ang pagsasaling wika ang pag-uusapan,
Kinikilala sa larangang ito ang komisyon na dating (surian/linangan ng wikang pambansa) na
sadyang itinatag ng pamahalaan upang pangalagaan ang wika.

 Sinimulang isalin ng ahensyang ito ang mga karatula mula sa iba’t ibang gusali ng pamahalaan,
gayundin ang maseselangdokumento, tulad ng mga papeles, para sa mga kasunduang panlabas, at
maging ang saligang batas ng Pilipinas. Alinsunod na rin sa kautusang nilagdaan ni Pangulong
Marcos noong Oktubre 24, 1967.

 Sa kabila ng pagiging maunlad ng pagsasalin sa Pilipinas hindi pa rin maitatangging ang sining ng
pagsasaling wika ay hindi nakalalayo sa pinagsimulan nito. Nanatili ito mula sa kanyang
pagkakabuo at hindi na muli pang-umusad kung ihahambing sa mga pagsasaling nagaganap sa
ibang bansa lalo na sa bansang Japan na pinag-uukulan ng pamahaalan ng pondo upang maisalin
ang mga akda ng daigdig sa wikang Nihongo.

 Ayon kay Punong komisyoner Ponciano B.P Pineda, tumanggap siya ng liham buhat sa isang
bansa sa Europe at hinihingi ang listahan ng mga registered translator sa bansa upang maisama
sa mga talaan ng mga tagsalin na ilalabas bilang aklat ng sanggunian. Ngunit sa kasaamang palad
walang kinikilalang registered translator sa bansa.

Course Module
 Pigura 4: Larawan ni Ponciano PB Pineda
https://www.google.com.ph/search?q=ponciano+pineda&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahU
KEwis-
Date Retrieved: July 6, 2018

PAGSASALIN SA KASALUKUYANG PANAHON

 Ang isa sa malubhang suliranin na kinahaharap ng isang tagapagsalin sa wikang Filipino ay

ang mga katawagan, dahil sa isyu ng pagiging istandardisado ng wika na maaring itumbas
sa wikang Ingles. Malimit na mangyari na hindi tiyak ang mga naibibigay na katumbas ng
salita lalo kung ito ay usapang teknikal.

 Sa kasalukuyan, marami na ang kumukuha ng Masterado na ang espesyalisasyon ay

pagsasaling wika, bukod pa sa mga nagpapakadaluhasa sa larangan ng Filipino.

 Maraming pag-aaral na rin ang naisagawa kaugnay sa pagsasaling wika. Ipinakikita lamang
dito na ang pagsasalin sa bansa ay hindi nawawala, bagkus unti-unti pa itong lumalago sa
paglipas ng panahon dahil sa pangangailangan pang –akademiko.

 Isa na rin ito sa kinikilalang disiplina sa larangan ng pagsulat dahil sa naging ambag nito sa
panitikan, naging dakuyan nang wika ang pagsasalin, dahil sa napapawi ng tagasalin ang
hadlang upang maunawaan ang akdang pampanitikan na mula sa ibang bansa
 Pagsasaling Pampanitikan
003
KASAYSAYAN NG PAGSASALING WIKA SA PILIPINAS

Ang Pagsasalin ay isang sining na hindi madaling gawin. Kung ang

isang pintura ay kakailanganin timplahin ang mga kulay upang
maging maganda ang kanyang obra maestro, ang tagapagsalin naman
ay kakailanganin aralin at unawaing mabuti ang dalawang kasangkot
na wika, ngunit hindi lang wika ang dapat unawain ng tagapagsalin,
gayundin ang kultura ng bansang pinagmulan ng akdang isasalin.
Gayunpaman, nakakalungkot isipin na walang pagkakakilanlan ang
tagapagsalin sapagkat lagi lamang itong naka-anino sa awtor ng
akdang isinalin.

References and Supplementary Materials

Books and Journals

1. Almario, Virgilio,(2015) Introduksiyon sa Pagsasalin: Mga Panimulang Babasahin Hinggil

sa Teorya at Praktika ng Pagsasalin: Watson Building, JP Laurel, San Miguel, Maynila

2. Santiago, Alfonso O, (2003) Sining ng Pagsasaling Wika ( sa filipino mula sa Engles)

Ikatlong Edisyon:Rex book store, Nicanor Reyes Sr. St. Maynila

Online Supplementary Reading Materials

1. Pagsasaling Wika: http://pagsasalingwika.blogspot.com/2010/11/pagsasaling-

wika.html Date Accessed: July 6,2018
2. Kasaysayan ng Pagsasaling wika: https://kitzibatan.wordpress.com/2015/07/18/ang-
kasaysayan-ng-pagsasalingwika-sa-daigdig-at-sa-pilipinas/ Date Accessed: July
6,2018
3. Kasaysayan ng Wikang Pambansa: http://gabayngwika.blogspot.com
/2009/08/kasaysayan-ng-wikang-pambansa.html Date Accesse: (July 6, 2018)

Online Instructional Video

1. Kasaysayan ng Pagsasalin: https://prezi.com/bda884xbql6o/kasaysayan-ng-
pagsasaling-wika-sa-pilipinas/ Date Accessed: July 6, 2018
Course Module
2. Pagsasaling Wika: https://www.youtube.com/watch?v=4wgILSoY2d0 Date
Accessed: July 6,2018
3. Kasaysayan ng Pagsasalin: https://www.youtube.com/watch?v=5yPEb6TlqIA
Date Accessed: July 28, 2018