kasa-kasama kami sa barong-barong na tahanan namin sa
Sangandaan─ sa kasulok-sulukan ng Maynila. Kitang-kita roon ang
UNANG KABANATA
Simula palang nung bata ako, iniisip ko na talaga kung ano
nga ba ang misyon ko sa buhay. Kung bakit nga ba ako
ipinanganak at kung bakit ako patuloy na nabubuhay hanggang sa
kasalukuyan. Siguro, dahil na rin sa pagmamahalan ng aking ama‘t
ina ay ipinanganak ako. Ako ang ebidensiya nito at patuloy na
makikita ito ng ibang mga tao sa aking paglaki.
Tanda ko pa nung panahong ako‘y dalawang taong gulang,
panahon pa ito na buhay pa ang aking ama, at ang aking ina ay
aming paghihirap, ultimo ang aming nirerentahan ay hanggang
dibdib lang ng aking ama ang taas. May mga panahon din na
pumupunta kami sa nanay ng aking ina at doon kumukuha ng mga
pangunahing kailangan sa aming tahanan, na para bang pumunta
lamang kami sa palengke at namili. Mabigat man at nakakahiya, ay
kinaya ito ng aking ina para lamang may maipakain lamang sa
amin. Nung panahon din yun ay dininggin ng Diyos ang
ipinagdasal ng aking ina, nagkaroon na ng trabaho ang aking ama
na taga konekta ng mga kable ng kuryente at ang aking ina na
tagapadala ng mga mensahe. Sa panahong din ito ay bumalik na
kami sa lugar kung saan nakatira ang magulang ng aking ina at
tuluyan nang nagtayo ng sarili naming bahay. Sa bawat pagpasok
ng aking ama sa kaniyang trabaho, ay siyang pagpasok din ng
aking ina sa kaniya. Kaya kapag umaalis silang dalawa ay ako lang
ang naiiwan mag-isa sa bahay, ngunit inaalagaan naman ako ng
aking Lola.
Dumating ang panahon na ako‘y nagtatlong taon na. Ito na
ang panahon kung saan ako‘y naging malikot na— sa bahay man o
sa labas. Nakikipaglaro na ako sa labas at may nakakabangayan na.
Sa isang araw nga e, bawat uwi ko, ay may dala-dala akong sugat
sa aking binti‘t kamay. Kaya minabuti ng aking Lola na isilid nalang
ako sa aking kwarto. Nang panahon din ito, nalaman ko na ang
trabaho ng aking ina, kaya minabuti ko na sumama sa kaniya
imbes na pahirapan sa pag-aalaga ang aking Lola. Marami rin kasi
itong ginagawa dahil nga sa ito ay may kabuhayan na maliit na
sari-sari store at pautangan. Nung um-oo ang aking ina ay laking
tuwa ko at agad-agad na sumama pagkatapos akong paliguan at
ayusan. Nung naroon na kami sa lugar na paghahatian ng mga
sobre ng aking ina napatanong ako sa kaniya, “Mama, ano po ba
gagawin natin?” ngumiti siya at binigyan ako ng sobre na
naglalaman ng papel. “Kailangan mo lang sabihin, ‘Tao po, PLDT
po!’ tapos lalabas na sila. Kapag walang lumabas, ilagay mo nalang
doon sa mail box.” at itinuro niya ang maliit na box na lagayan ng
mga sobre. Napangiti ako dahil madali lang pala ang gagawin, kaya
dali-dali kong ginawa ang sinabi ni Mama at nang may lumabas sa
isang bahay, ngumiti ako at ibinigay ang sobre na hawak-hawak
ko. Nang nakita ako ng may-ari ng bahay ay napa-‘awww’ ito sa
akin at sinabihan pa ako ng cute. Napatawa nalang ako at
kumaway at pumunta ulit kay Mama para magbigay ulit ng mga
sobre sa iba pang tao.
Nung dumating ang hapon, eto na ang oras na uuwi na kami
sa aming tahanan. Nataon pa na kailangan kong gumamit ng CR
dahil na rin siguro sa aking kinain nung tanghali, naging aligaga na
aligaga si Mama dahil nga hindi ko na matiis kaya dali-dali ay
naghanap siya ng CR at kung sinuswerte ka nga naman, nakahanap
siya at ngayon ay okay na at tsaka na kami umuwi. Naulit ang
pagbibigay namin ni Mama ng mga sobre ng magkasama, dahil
ayaw ko nga na maiwan at mahirapan si Nanay.
Oo nga pala, sa panahon na ito wala na rin ang aking Ama.
Namatay siya noong dalawang taong gulang palang ako. Anong
ikinamatay niya? Namatay siya dahil sa kable ng kuryente. May
nagbukas kasi ng ilaw sa isang bahay, nataon na inaayos ng aking
ama ang kable nito, at doon siya nadali. Sabi pa ng doktor sa amin
nun, may tsansa na mabuhay ang aking ama ngunit magiging
lantang gulay nalang ito. Kahit na ayaw isuko ni Mama ang aking
ama ay wala siyang magagawa lalo na‘t wala rin naman kaming
pera para mapahaba pa ang buhay ng aking ama gamit ang oxygen.
Kaya simula noon, lumaki na ako na si Mama lang ang kasa-
kasama ko.
Nang dumating na ang pang apat kong kaarawan, narito na
ang pagtuturo ng mahigpit ng aking ina. Sa panahong din ito,
mabilis na ako matuto sa mga bagay-bagay, ninanais na nga ng
aking ina na ipasok ako sa iskwelahan. Pero sabi ng aking Lolo,
“Apat na taong gulang palang yang anak mo, baka mamaya kapag
tumuntong na siya sa paaralan ay mawalan agad siya ng interes
dito.” Kaya pinapasok ako sa iskwela ng limang taong gulang ako,
ayun nga lang ay umulit ako ng kinder dahil nga sa hindi pa ako
tatanggapin sa paaralan. Dito ko napatunayan na matalas na pala
ang isip ko simula ng bata ako. Siyam na buwan akong natutong
tumayo at maglakad, isang taon nung natuto akong magsalita, at
apat na taong gulang nang matuto akong magbasa at magsulat.

PANGALAWANG KABANATA
Nung tumuntong na ako‘y anim na taong gulang, ito na ang
panahon na nagsimula na ang hamon sa aking pag-aaral sa
elementarya. Dito ko na rin naramdaman ang ‘stress’ na hatid sa
akin nito at yung ‘pressure na natatanggap ko sa aking ina, sa
unang baitang ko sa elementarya, naging top 10 ako. Nung
tumuntong ako sa pangalawang baitang, naging mas aktibo ako sa
pag-aaral. Marami akong sinasalihan na aktibidad at sumali pa ako
sa Girl‘s Scout, dahil na rin sa aking ina. Nagtapos ako ng
ikalawang baitang ng Top 7. Nung tumuntong naman ako sa aking
ikatatlong baitang, naging parte ako ng ikalawang seksyon. Nung
unang baitang, naging parte ako ng pangalawang seksyon. Sa
pangalawang baitang, ganun pa rin, at sa pangatlong baitang, nasa
pangalawang seksyon pa rin ako. Dito na ako nag pokus ng todo
hanggang sa nakatanggap ako ng pangalawang karangalan. Nung
tumuntong ako ng ikaapat na baitang, dito ko na naramdaman ang
pagsisisi, stress, pressure, at marami pang iba.
Dito kasi nagsimula ang kalbaryo ko sa unang karangalan,
at dito ko rin naramdaman na hindi ako kagalingan. Nung
tumuntong ako ng limang baitang, dito na ako naging parte ng
unang seksyon. Naranasan ko ritong mapahiya, mapatayo dahil na
rin sa hindi ko alam ang sagot, magkabisado ng napakaraming
pages ng libro, at makipaglaban sa mas matalino sa akin. Nagtapos
ako ng Top 9 dito at nung sinabi ko ito sa aking guro sa aking ika-
apat na baitang ang sabi niya lang sa akin ay, “Galingan mo pa,
hindi pa yan yung best mo.” Doon ko naramdaman na hindi pa pala
sapat ako, at yung ‘best’ ko. Nang tumuntong ako sa huling baitang
ng elementarya, dito na rin umalis ang aking ina. Nung umalis si
Mama, dito ko naramdaman na para bang unti-unting nawawalan
ng purpose lahat ng ginagawa ko. Wala na yung ‘pressure’ na
nakadagan sa buong pagkatao ko, at dito ko na rin naramdaman na Bale ito ay nagsimula ng ako‘y nasa pang apat na baitang hanggang
para bang nawawalan na ako ng gana sa pagtungtong ng Top. nagtuloy-tuloy sa kasalukuyan.

Napansin ito ng aking guro na si Sir Jovet at dahil nga sa

kapit-bahay namin siya at kaibigan ni Mama ang kaniyang ina,
kada semester ay iniri-report niya kay Mama lahat ng grado ko.
Kahit nasa Top 20 ako ay pinupush niya pa rin akong galingan ko.
Sa edad na labing dalawa o tatlo, dito ko naramdaman lahat ng
negatibong mga bagay sa buhay ko, kahit sa pag-ibig o ‘crush’ ay
bigo rin ako.

Masasabi ko sa edad na ito, nandito pa rin ang kakulitan ko

sa mga naunang baitang. Sa kadahilanang nandito pa ang aking
nanay. Nanay na siyang nag aasikaso sa akin sa mga aktibidad na
aking sinasalihan. Ina na kung saan, siya palagi ang sumusuporta
sa akin mapa-kabisado man ng isang tula o kanta. Ina na kung saan
siya ang nag-push sa akin na maging competitive sa lahat ng aking
sinasalihan at kahit sa academics. Pero nung nasa pangalawa
hanggang patapos na baitang na ako, dito ko naramdaman ang
kalituhan, kawalang halaga, kawalang pag asa, at pagdududa sa
aking kakayahan at sarili. Sino nga ba ang magtitiwala sa akin,
hindi ba? Wala, dahil pati ako ay nagdududa rito.

Dito ko rin nakita ang pagbabago sa aking katawan. Ang

pag umbok ng aking harapan, ang pagkakaroon ng buhok sa iba‘t
ibang bahagi ng katawan, ang biglaang pagtaas ng aking ‘height’, IKATLONG KABANATA
pagkakaroon ng pimples, at pagkakaroon ng buwanang dalaw.
 Sa pagtungtong ko sa ‘Junior High School,’ dito ko
naranasan ang matuto sa mga gawaing bahay, pagluluto, at
paggamit ng computer. Sa aking pitong baitang, dito kami tinuruan
maglinis ng tama sa aming mga tahanan. Nakakatuwa ito dahil
madali sundan ang mga instructions na ibinibigay ng aming guro.
Dito ko rin napatunayan muli ang aking sarili, hindi lamang ako
nage-excel sa isang subject sa paaralan, ngunit sa marami pang iba.
Maliban nalang sa Math, dahil math talaga ang aking kahinaan
simula pa lamang ako‘y nasa elementarya. Tumuntong ako sa Top
8 at Top 6, tuwang-tuwa ako dahil alam ko sa sarili ko na kaya ko
ito. Pero nung umuwi si Mama ay parang biglang nagbago na
naman ako, hindi ko alam kung bakit pero siguro, sa tagal na
panahon na nasa ibang bansa si Mama ay nanibago ako. Sa
panahon din ito ay nagsimula na ang kalbaryo ko sa pagiging
‘Leader,’ ako kasi yung tao na kung kaya kong mamuno at i-lead
ang isang grupo ay gagawin ko. Dahil nga sa ako‘y sanay na sa
ganitong sitwasyon e nakakaya ko na ito, kahit ako lang mag-isa.
Nung napansin ito ng aking Lola ay sinabi niya na, “Ano ba yang
mga kagrupo mo, bakit umaasa sila palagi sa‘yo. Wala ba silang
kamay? Ikaw lang gumagawa niyan ah.” Napangiti nalang ako at
nagpatuloy sa ginagawa ko. Sanay na ako sa ganito, at wala naman
akong magagawa e.
Nung tumuntong ako sa ikawalong baitang, nagpatuloy ito.
Mula sa pagsasadula sa Filipino hanggang sa subject namin na
English. Ako palagi ang pinipili nila, sa panahong ito, nagagawa ko
naman ang tungkulin ko sa posisyon na pagiging Leader. Pero sa
panahon ding ito, hindi ko alam kung anong nangyari sa akin. Para
akong nawalan ng gana sa pag-aaral, hanggang sa nawala ako sa
Top ngunit nasa unang seksyon pa rin naman simula ng ikapitong
baitang. Naging mas aktibo ako sa pag-akting at sa mga aktibidad
na may koneksyon sa hilig ko, kagaya ng paglalaro ng badmiton,
pag-aarte, at pag-guhit. Sa edad na ito, hinayaan ko ang sarili ko na
matuto ng iba‘t ibang mga bagay para sa ganun ay hindi lamang isa
ang aking kayang gawin kung hindi marami pang iba.
Sa ika-siyam na baitang, nagtuloy-tuloy ang pagiging wala
ko sa karangalan pero buti nalang at hindi ako kasali, dahil may
masamang nagawa ang aking mga kaklase sa unang seksyon at yun
ay ang pagpeke nila sa mga pirma na nakatataas na mga guro sa
aming eskuwelahan. Dahil sa kanilang ginawa ay napahiya ang
aming adviser at hindi sila naakyat sa stage para kuhain ang
kanilang mga pinaghirapan. Sa panahong din ito ay mas natutok
ako sa subject na Science, dahil na rin sa guro ko na napakahinhin
at bait, kaya palagi kong ginagalingan sa kaniyang subject. Dito ko
na rin nalaman na may talento pala ako sa paggawa ng mga
cosplay costumes at pagm-make up, dahil na rin sa pagka diskubre
ko rito ay nanalo kami ng aking grupo ng pangatlong karangalan.
Sobra ko itong kinatuwa at sobra ko rin itong ikinababa, siguro
dahil iniisip ko na kaya ko rin naman ito higitan pero hindi ako
pinili. Sa ika-sampung baitang, dito ko na ipinagpatuloy ang
passion ko sa pagm-make up. Hindi ako nananalo pero naipapakita
ko ang aking kakayahan dito. Dito na rin ako nagtapos na may
karangalan sa paaralan. Sa dalawang taon kong pananahimik, sa
wakas ay may karangalan na ulit ako. Sa apat na taong nagdaan,
napansin ko na ang daming nagbago sa aking ugali at sa aking
katawan.

Sa aking pisikal na katawan, nakita ko na paunti-unti

nalang ang pagtaas ko, kaunti nalang ang pagkakaroon ko ng
pimples, at dumaan ako sa pagtaba at pagpayat sa aking katawan.
May ‘glow-up’ stage rin pala ako, na siyang ikinatuwa ko dahil
maraming nagkagusto sa akin sa panahon na ito. Sa ugali naman,
napakayabang ko. Hindi marunong makipag kasundo sa aking mga
kaklase, at may inferiority complex ako. Grabe ano? Pero eto ang
totoo. Siguro ako talaga ang may kasalanan kung bakit ako
nasasakal kapag kasama sila, dahil hindi ko masabayan din ang
mga gusto nila. Kahit yung paglabas at pagkuha ng litrato ng
magkakasama ay hindi ko magawa dahil tingin ko sa kanila ay
toxic sa aking katawan.
 IKA-APAT NA KABANATA Sa pagkakatapos ng ika-labing isang baitang ko, nagkamit
ako ng may karangalan. Oo nga pala, sa baitang na ito, gumawa ako
Sa panahong ito, nakatungtong na ako sa ‘Senior High
ng ‘goal list’ ko at naka-check na itong karangalan ko. Sa ika-labing
School’. Dito naman nagsimula ang kalbaryo ko sa pag-ayos ng
dalawang baitang ko, ang kailangan ko naman maabot ay ang
aking pagkatao. Sa aking ‘Junior High’, napaka pangit ng
mataas na karangalan, dahil nga bumalik ako sa unang seksyon, ay
impression ng aking mga kaklase sa akin. Sa ‘Senior High School’
kitang-kita mo na pinagpopokusan kami ng mga guro, mula sa mga
naman, ay umayos na kahit papaano. Sa panahong din ito, mas
aktibidad na pang grupo hanggang indibidwal at sa paglabas
naging aktibo ako sa mga gawain sa classroom dahil ako ay naging
namin sa paaralan para sa On-the-Job Training namin. May mga
Presidente na nga. Nagkakaroon na rin ako ng interaction sa aking
kaklase ako na itinapon sa mga kompanya, at isa na ako roon.
guro sa iba‘t ibang mga subject. Ang malala ko nga lang na nagawa
ay nakipagsagutan ako nang may respeto pa rin naman, sa aking Masaya naman dito, natuto ako ng napakarami sa pagiging

guro sa General Mathematics. Hilig niya kasing magturo na galing Human Resource Intern. Natuto rin ako sa mga karaniwang

lang naman sa libro ang mga examples, at kung magpatest ay ginagawa na trabaho rito. Sa pagtatapos ng aming OJT, naririto na

bihira lang. Sa sobrang bihira lang ay minsan na akong bumagsak. ang evaluation sa amin. Nung ako na ang sumunod, masiyado

Nung nalaman niya na mataas ako sa ibang subject at bagsak ako akong nabigla sa mga sinabi ng aking ‘Advisor’, “Nag-aayos ka ba?

sa kaniya ay kinompronta niya ako. Tanda ko pa ang mga katagang Bakit palagi kang hindi maayos tignan kapag titignan ng mga

sinabi niya, “Ms. Silleza, bakit ka bumagsak sa aking subject e sa bagong pasok na empleyado”, o “Kumakain ka pa ba, bakit palagi

iba naman ay napakataas ng grado mo.” Ngumiti lamang ako at ka nandito lang sa ating Office”, ang malala pa rito ay yung nasita

sinabi ko sa kaniya ang kamalian niya sa pagtuturo, pati na rin sa ako sa kung papaano ako mamuno, “Hindi ganito ang pagiging

grading system niya. Kaya nung nagsimula at nagtapos ang leader, kailangan marunong kang mamahagi ng trabaho sa iba.

semester, flat eighty ang natanggap ko sa kaniya, at simula noon ay Para sa ganun ay natututo rin sila. Hindi lang ikaw. Samakatuwid,

iwas na siya sa akin. Siguro ay natamaan siya. Dahil nga sa napaka kung ikaw ay nasa itaas na ng triangle at yung iba mong kasama na

aktibo ko sa paaralan ay sumali ako sa iba‘t ibang aktibidad dito. siyang tinuruan mo ng mga nalalaman mo, tiyak ay makakatulong

May Mathematics Camp pa nga na ako ang nanguna dahil na rin sa din sila sa iba pa, dahil ang pagbibigay ng trabaho at pagbabahagi

mga palaro nilang logic, kung tutuusin ay nagsaya talaga ako rito ng kaalaman ay isa sa mga aspeto na alam dapat ng isang Leader.”

kahit ayaw-ayaw ko ang Math. doon ako natamaan ng sobra. Nung bumalik kami sa aming
paaralan at nagkaroon na ako ng mataas na karangalan, palagi ko
itong isinasaisip, dahil ito lang ang panahon na nalinawan ako sa
mga bagay-bagay.
Sa pagkakataong ito, may pagbabagong nangyari sa aking
pagkatao. Hindi man ito kalakihan ay siyang nakakatuwa rin,
sapagkat natuto akong hindi dumipende lang sa aking sarili at
maging makasarili sa mga bagay.
IKALIMANG KABANATA
Nasa panahon na ako ng paghatol, biro lamang. Nasa
panahon na ako na kailangan ko nang magseryoso dahil malapit na
tayo sa totoong mundo at ito ay ang ‘Kolehiyo.’ Nung una ay
pumasok ako sa pribadong kolehiyo, dahil marami akong naging
kalbaryo sa pagpili ng paraalan na aking papasukan. Pumasa ako
sa mga kilalang mga paaralan, pero ang iba ay malaki ang mga
tuition fee kaya hindi ko na ipinagpatuloy pa dahil alam ko sa sarili
ko na papahirapan ko lamang ang aking magulang sa pagtaguyod
sa akin. Lalo na‘t siya nalang mag isa ang nagpapaaral sa akin, ang
aking Mama. Ayun na nga, pumasok ako sa rito, sa pribadong
paaralan para makapag-aral ng maayos pero, ano pa nga ba.
Syempre malayo ito sa aking inaasahan. Nagbabayad ako ng
malaki para maturuan pero hindi naman kagandahan ang
pagtuturo rito. Madalas pa ay nagbibigay nalang sila ng mga
gawain para masabi na may napagawa sila sa mga estudyante nila.
Pero naiintindihan ko ng sobra, dahil hindi rin naman kagandahan
ang sweldo rito. Dahil sa paghahangad ko ng magandang paaralan,
nagkaroon ako ng ‘gap year’, isang taon akong huminto dahil na
rin sa hinihiling ko. Nang nakalipat naman ako sa pampublikong
paaralan o kung tawagin ay State University, ay dito ko
naramdaman ang pressure at bigat ulit sa pag-aaral. Sa ilang taon
kong nag-aral sa pampublikong paaralan, nasanay na yata ako sa
pressure na dala nito. Sa unang taon ko rito ay naging irregular
akong estudyante.
 Hindi ganoon kaganda ang naranasan ko, dahil na rin sa
tatlo lamang ang subjects ko sa panahon na ito. Na-credit kasi ang
iba kong mga subject sa pinasukan ko dati, kaya naging ganito ang
sitwasyon ko. Sa panahon ding ito, wala rin akong tsansa na
tumakbo na maging Dean Lister dahil nga sa hindi naman umabot
sa ibinigay na GWA ang grado ko, kaya iyak ako nang iyak.

Ngayon namang nasa pangalawang taon na ako sa kolehiyo,

dito ko na naranasan sumama sa iba‘t ibang mga organisasyon.
Kung dati ay BSP Representative lang ako sa University Supreme
Student Government ngayon, Vice President Internal at External
na ako Felicia Artium Club at Psychology Society na ako. Ngayong
buwan lamang ay naging Presidente ako ng Felicia Artium Club,
na-promote kumbaga at sa tingin ko ay nagagawa ko naman ng
maayos ang trabaho ko bilang Presidente at bilang Bise Presidente
na rin sa Psych Soc. Oo nga pala, dapat ngayong taon ay
makakapagtapos na ako ng pag-aaral kung hindi ako huminto sa
Pribadong Paaralan. Pero hayaan mo na, naririto na tayo.
Makakapagtapos na rin naman tayo, dalawang taon na lang din
naman. At sa pagtatapos ko ay baka siguro magkaroon na ako ng
fiancee, siguro. Hindi pa sigurado dahil wala pa namang singsing
na inilalabas ang aking nobyo. At oo, may nobyo na ako. Simula ng
ako ay nakapagtapos ng labing dalawang baitang ko at oo, mag-
aapat na taon na rin kami.

Sa ilang taon ko sa kolehiyo, may nakita akong pagbabago

sa aking pisikal at mental na aspeto. Sa pisikal, yung katawan ko ay
nagkalaman-laman na ulit. Sa mental naman, nakaka proud dahil
nag-mature ako ng sobra. Mula sa pag-iisip hanggang sa
pagsasalita. Minsan ay naroon pa rin ang pagka isip bata ko kapag
napupuno, pero ngayon ay nakakapag-control na ako.

Ang istorya na ito ay hindi pa matatapos, hanggang ako‘y

buhay pa. Hanggang sa muli!

END OF BOOK 01